Logo DBNL
Tijne van Hilletje (1928)

Tijne van Hilletje

(1928)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[4]

De gure dag die volgde, leek een vergissing van de lieve Heer. Toen alle menschen sliepen, was er een grommende rauwe wind gekomen, en dié maakte de zomer tot herfst.

Gelaten verbaasd keek iedereen de grauwe ochtend aan. En die ochtend werd een kille stuursche dag, zoo'n dag waarop alle menschen met rimpelige gezichten loopen en met klein-getrokken oogen.

Tijne-van-Hilletje pluurde ook, maar dat was toch hoofdzakelijk van angst.

Ze keerde zich onder het loopen nog eens om, en zwikte op de ongelijke keien en viel temet tegen Tao aan. Maar voor het venster van het groen-houten huisje stonden alleen maar Lobbetje en Bappe. ‘Nou jao, wie aors?, Memme kon toch niet...?, maor had Memme nou niet raor lang haor hand vast'ehoue?’ Ze ging zoo traag of haar voeten aan de steenen vastplakten. ‘Wacht nog effe,’ zei ze tegen Tao.

En eer hij erop verdacht was, liep ze op een draf terug. Dat was al voor de tweede keer.

‘Keind toch,’ mompelde Tao. Maar hij bleef geduldig wachten, trok werktuigelijk een rafel van zijn knappe Zondagsche goed, drukte zijn hoed wat dieper, en maakte de zilveren haak van zijn weg-gestoken horlogeketting secuurder vast, in het groen-omboorde knoopsgat van zijn buis.

En in dat kamertje-thuis, was het allemaal nog bij het oue, net als voor drie minuten: de klok tikte zoo traag of hij dood-op was, en alle dingen zagen er dof en slaperig uit. Bappe en Lobbetje stonden, net als daar-

straks, toen ze terugkwam, weer met de rug naar het raam toe, en Memme lag zwaar te ademen in de bedstee.

‘Keind,’ zeien ze alle-drie.

Maar Mem zei het alleen met haar oogen.

‘Ik... ik bin me neusdoek kwijt'eraokt,’ stamelde Tijne verward. Ze tastte zoekend over haar rok: haar zak puilde...

Maar daar sloeg ze verder geen acht op. Ze lette enkel op Memme. ‘En den heb ik ook 'n paor maol 'edocht... ik... ikke... miende vèst... hèb je me niet 'eroope daor pas?’

En toen was Bappe er toch mee aan. ‘Roope?, wat roope?, waorveur roope? Da-'s laoriekoek! 'k Vat niet dat je Vaor je nog gaon laot! En - en - nóu moet je kieze of deele: uitrukke of... of mit je aore kleere... an 't werk gaon bij de maoisters.’

Tijne deed van schrik een stap achteruit: ‘Nou ik - ik gaon ommers,’ stotterde ze verbouwereerd, ‘ik - ik gaon ommers.’ Haar bang-vorschende blik sloop toch weer naar Mem. ‘Ze had niks terug 'ezeid daornet.’

Schichtig kwam ze een paar stappen dichterbij. ‘Nou Memme, tot... tot venaovend den Memme, ik - ik...’ Het brak op haar bange verwondering.

Want Mem lag daar zoo geel en strak, met haar slapopen handen, nèt een lijk op een baar, en die handen van Mem grepen nergens meer naar. Haar schoone witte ondermuts stak ook griezelig af bij haar vaalbleek gezicht. En het was of ze Tijne's laatste woorden niet eens gehoord had.

‘Daomee,’ spoorde Lobbetje haar toen ook al aan, om te vertrekken, ‘kom je nog te laot veur de boot.’

‘Jao Lobbetje,’ zei ze zwak, ‘jao - gedèg.’ En toch bleef ze nog wachten op een woordje van Mem.

En in Memme's leege staar-oogen kwàm toen, op een zwarte gloed van leed, het leven terug. ‘Juilie - niet zoo - zoo morre teuge 't keind,’ vermaande ze afgebroken. Maar haar blik ging naar Tijne en bleef op haar. Om haar mond kwam wat vriendelijks, een glimlach werd het toch niet. ‘En zorg jij maor goed veur je Tao, me-keind, en gaon jij - gaon jij nou maor genk nao' him toe, me groote dochter - me gróóte dochter,’ ze prevelde nog iets, maar dat was niet te verstaan. Op haar gele rimpelige lippen leek de naam God's in tweeën te breken, en haar oogen werden als asch.

Tijne voelde zich nog meer beangst dan daar straks. Ze wou Mem omhelzen, en Memme leek daar, in haar schrille broosheid, te onaardsch voor. Ze zette haar voeten al in de richting van de buitendeur, en haar gezicht hield ze naar Mem toegewend. Nog gauw bedacht ze wat opbeurends. ‘Slaop maor fiksch Memme, aj-je fiksch slaope, sterk je hard an... En we zelle 'n zak-vol jènhaogel veur je meeneme Mem, en sprissies en 'n paoling en 'n reep kwattao... Je binne toch ook 'n boel beter, hè Mem?’

Daar kwam geen antwoord meer op.

Maar Tijne dacht verschoonend: ‘Ik zaonik ook zoo.’ Ze liep al-knikkend achter-uit, en bij de deur bleef ze weer staan. Wat was er toch in Memme's oogen dat haar vasthield?

Zij had haar hand al om de deurknop en haar voet op de drempel, en ze leek vergeten dat ze weggaan zou.

Lobbetje schudde spottend haar hoofd. ‘Hoe oud bin je ook 'eworde in Mei, zes of zeuve...?’

Maar Bappe's rooie oogen flikkerden als vlammetjes-in-de-tocht. ‘En nou is 't 'edaon,’ voer hij uit, ‘nou laot jij je Vaor maor allien...’ Hij kwam al met een bang-makende groote-stap op haar af...

Toen was het of Tijne zich, met een rukkende beweging, ergens van losscheurde. Zonder groet holde ze de straat op, en haar oogen zwommen in tranen. ‘Keistiene,’ schold ze fel-verbolgen bij zichzelf, ‘keistiene!’

Tao stond nog, waar zij hem gelaten had.

‘Zoo?’, zei hij enkel. En hij vroeg maar nergens naar.

Tijne stapte zwijgend naast hem voort, op langzame strakke beenen - zoo als het een Eilandsche vrouw betaamt - en met het hoofd in de wind. ‘Je moete maor veul in je eige bidde vedaog,’ overlei ze, ‘den - den gaot dat naore wel over.’

Al gauw kwam er afleiding.

Dikke-Gaartje schudde een vloermatje uit, op de drempel van haar huis. Ze had haar muts nog niet op, haar korte grauwe haar stond wijd-uit om haar hoofd, maar haar glunderend gezicht met de wonderlijk-rooie koontjes glom van zeep en water. Toen ze Keesie Kaars en Tijne gewaar werd, liet ze haast haar vloermatje vallen van verbluftheid. ‘Watte nou?, gaon juilie uit?’

‘Jao,’ riep Tijne schor, ‘heul nao' Amsterdam.’

‘Pas maor op,’ zei Gaartje, met verheffing van stem, ‘pas maor op, veur die stoomtremme gunter en die antimebiel-waogens. Ik bin daor ook 'eweust - da-'s zeuventien jaor 'eleje - heere heere, wat goddeloos drok.’

‘Jao - jao,’ galmde Tao in de wind op, ‘goddeloos, net as je zegge.’ Hij bleef toch haast niet stil-staan.

Maar Tijne knikte nog 's hartelijk achterom.

Tet-van-Krijntje die in het land doende was, bleef ook al naar hen staan kijken.

Tijne glimlachte vaag er over. ‘Jao, as je toch ook op reis gonge...’

Maar het strakke gevoel, dat van haar tranen overgebleven was, ging toch niet weg. Haar angst ook niet.

Ze tuurde naar omhoog. Zwaar en traag dreven de volle wolken langs de vale lucht.

Waar kwam dat troostelooze en smartelijke toch vandaan uit die wolken?

Verkennend keek ze opzij.

En het was of de huisjes zich kleiner maakten onder die boos-barre lucht: zienderoogen krompen ze in van angst...

Als witte vodden dwarrelden de meeuwen over Marken, er kwamen verwaaide stemmen uit de verte, en de donkere sterke zee om het Eiland ging al-brutaler te keer.

Tijne fronste peinzend. ‘Was 't nou guster nog zeumer 'eweust?, gùster?, kon datte?, en waorveur liet de Heere God 't den vedaog zoo reeuw1) worde?, juist vedaog...’

De nattigheid in haar oogen schrijnde.

‘Maad,’ vermaande ze zich beschaamd, ‘nou niet weer krijte. Je binne al zeuvetien. En Lobbetje het jou daornet ook al bespot.’

Ze liepen het stijgende straatje uit, langs het huis van Sijte-van-Aole.

De botters en schuitjes dansten op het rumoerige haven-water, of ze in volle zee waren. Als zwarte vlaggeflarden golfden de netten die te drogen hingen, hout knarste, een ketting rinkelde, en de menschen moesten schreeuwen om zich verstaanbaar te maken.

Tijne zag en hoorde dat alles maar terloops: aan de steiger lag de boot ook al klaar.

Ze had er geen oog van af. ‘Nóu binne we nog ge-

weune minsche,’ soesde ze, ‘net minsche as de aore. Maor t'Amsterdam binne we wat raors 'eworde, aors as de aore... Nou, maor me schoene binne toch mooi: daomesschoene...’

Toen haar aandacht daar weer op viel, ontging haar veel.

Ze klom, achter Tao, de steil-liggende treeplank op. ‘Maad, denk er om, maok gien kras op je gladde neuze.’ En alsof ze op eierdoppen liep, zoo omzichtig scharrelde ze over het glad-ijzeren dek. ‘Zul niet uit, maad, op je nuuwe schoene.’

Er kwamen nog een paar menschen aan boord, vreemden, die een nacht op het Eiland overgebleven waren, een slobberig Joodsche koopman, een heerachtige reiziger, een verveeld geeuwende Engelschman en toen Dominee de Jong ook nog.

Hij stapte niet netjes recht-op over de treeplank, zoo als dat een Dominee voegt, maar met vlugge groote stappen, net of zijn beenen schik hadden over die zwiepende plank. Zijn ‘Aomerikaonsche’ heeren-pet paste daar bij, en ook zijn licht-grijze regenjas, die in bolle plooien om zijn lichaam golfde. Hij leek niet op een man die daar woonde, en in het geheel niet op een orthodox predikant. Zijn jonge gezicht was bruin en mager, hij had een blond kneveltje, en zijn snedige mond en zijn zonderling-lichte oogen waren altijd te vinden voor een lach.

‘Zoo Kaars,’ groette hij los-weg, ‘waaierig, hè?, 'n brieke1) lucht... En kies je vandaag ook nog de zoute golven?’

Tijne moest eventjes spieden, om te zien, of dat tegen háar Tao was. ‘Kaars,’ zei ze bevreemd na, in haar gedachten.

Ze spraken ook nog een tijdje met elkaar, Dominee en Tao, dat was over Mem.

Maar de wind ging telkens met een paar woorden aan de haal, soms zelfs met een heele zin.

Dominee draaide zich wat om, zoo was het of hij met zijn schouders tegen de wind aanleunde. ‘Waar gaat de reis naar toe?’

En Tao praatte ineens zoo stootend, of hij niet van de woorden af kon komen. ‘N-nao' Amsterdam, 'n komkompassie haole, en zoo wat, 'n stik-stikkie visscherijbenoodigdheid...’ Zijn bruine kaken kregen een vaalrooie kleur en hij streek langs de flanken van zijn neus of hij zweet wegveegde.

Tijne sloeg beschaamd de oogen neer. Het was of zij zelf loog. ‘Ik moet zoo metien toch er 's vraoge, waor nao' toe dat we gaone,’ nam ze zich voor.

En toen werd ze nog verlegener.

Want Dominee zei over Tao's schouder: ‘Dag Trijntje, en ga jij ook mee, meisje?’

Ze maakte haar mond wat breeder, bij wijze van glimlach. ‘Trijntje!’, klonk het deftig in haar na. Ze knikte toch nog.

‘Jao Domenee,’ zei Tao toen maar in haar plaats, ‘da'-s nou 's beterder dan 'n heule dag te hooie.’ Hij gaf haar een klap op de schouder. ‘Waor heb jij je tong 'elaote?’

Kleurend keek ze opzij.

Eventjes, bij Tao's duw-uit-gekheid had ze weer die benauwd-strakke pijn in haar borst gevoeld. ‘Dat was wel meer de laoste daoge,’ bezon ze zich onrustig, ‘altijd had ze ook wat...’ Morrend schoof ze het opzij, en bedremmeld-spottend herhaalde ze weer, in haar gedachten: ‘Trijntje! Trijntje...! Dat bin jij! Da-'s waor ook!’

Nog altijd gaf die ongewende naam haar in het dagelijksch leven, door het plechtige dat zij er aan verbond, een beduusde lach-van-binnen. ‘Da-'s je doopnaom,’ overlei ze, ‘die komt allien te pas bij trouwe en overlije... en veurhien nog wel-er-'s op school. Die ouë Domenee had nooit aors as Tijne 'ezeid, maar deuz'... nou was hij haost al 'n verreljaor op 't Eiland, net 'n meheer...’ Toen wier ze rood tot boven haar witte wenkbrauwen.

‘Durfde je,’ vroeg Dominee haar vrij-onverwachts, ‘zoo maar bij je Moe weg te gaan, Trijntje?’

Tao's oogen spoorden haar aan om te antwoorden. Zijn peper-en-zout-kleurige wenkbrauwen zeien als het ware: ‘Toe den toch! Veuruit! Niet zoo keinderachtig!’

Maar het leek wel of zij die vraag van Dominee eerst nog zoo'n beetje vertalen moest: ‘Haor Moe...?’

‘N-nee,’ stotterde zij toen ook al, ‘niet al te - te best Domenee, maor - maor...’ Ze keek hulpeloos. ‘Jao, wat... wat mòst ze ook eigelijk op die stinkende boot?’

En Tao smoesde. ‘Ze wou vemerge zelf niet, moet Domenee weute, maor we hebbe 't haor maor an-'epraot. Ze is toch al zoo van haor stikke, deur - deur die laoste daoge, en nou 't, als 't lijkt, met moeder-de-vrouw 'n keer 'enome het...’ Hij trok zijn eene schouder op, die schouder zag er uit, of hij krom-gegroeid was van een zware last. ‘Zoo as ik U zee, van dokter wor' je niet veul wijzer, die wordt te oud van daoge ook. Hij kijkt amper nao' Hilletje om, 't receppie het hij al klaor 'eschreve op straot... ook gien bedoening?, en dat zoo'n man die in z'n stoel nao' je toe'edraoge wordt... die niet op z'n biene staon ken van de jicht... dat die nou nog altijd maor z'n praktijk waorneemt...’

Dat werd voortgezet en afgemaakt met knikjes over en weer.

Onderhand ging Tijne een paar stappen achteruit. ‘Jao, as er soms nog 's meer 'evraogd wier...’ Ze keek ook achterom of er geen gaatje was om te ontsnappen.

Maar Dominee moest verder-op wezen. Hij sloeg zijn hooge jaskraag terug, tegen het glanzende wit van zijn boord lag de groen-glinsterende knoop van zijn das, stijf aangehaald met een pareltje er boven-op. Hij trok zijn groote witte zakdoek uit de vouwen, en er vloog een geur van lavendel in Tijne's neus. Zijn lachende oogen namen met een knip-oog afscheid. ‘Kom, 'k ga 's kijken aan de andere kant.’ Hij stak zijn hand op.

‘Domenee,’ knikte Tao eerbiedig en tikte tegen zijn hoed. Maar toen hij hem nakeek, schudde hij zijn hoofd. Hij prevelde ook wat: ‘En de eerste minsch is uit de aorde aordsch...’

Tijne leek dat niet te hooren. Ze tuurde suffig de wal op. ‘'t Dierde wel lang eer ze gonge... gònge ze maor in 't g'eel niet. Kon ze maor nao' Memme terug. Nou, kòn ze dat niet?, de kaortjes wasse nog niet 'enome.’

En toen klom Sijmentje-van-Sijmen, de kapitein, net in zijn stuurstoel.

De boot floot voor de tweede maal.

En als met bolle wangen blies de wind het geluid naar zee. Zoo hoorde men op het Eiland niets van de laatste waarschuwing.

De bootknecht haalde toch maar de treeplank in: er werd niet langer gewacht op eventueele passagiers.

Het was tijd om te vertrekken.

En Aole-van-Aole, die te heerenjachten1) ging, schoot

op het allerlaatste oogenblik nog een steeg uit. Ver voor zich heen, slingerde ze haar verwijten. ‘Bin juilie nou heulegaor gek! 't Is ién menuut véur tijd! Je zoue 'n minsch z'n nek laote breke... Is dat 'n bedoening?, 'n skandaol!, 'k zeg 'n skandaol!’ Haar witte muts was niet eens goed vastgespeld, en haar witte klompen klepperden of er op een trommel geroffeld werd, haar sprong op de boot bonsde zóó, dat het dek er van uit elkaar leek te springen. Schel joolde haar lach er boven uit, en de poppetjes in haar hengselmand, de spiegeltjes en de klompjes, dansten even hard als haar roodachtige lokken, en de rooie plooien van haar ruigie.

Ze zag de Dominee, en knikte snaaksch-vertrouwelijk tegen hem. De breede lach om haar fel-roode mond slonk geen millimeter. Tegen de dekknecht maakte ze een grapje dat niemand hooren mocht, toen ontdekte ze Tijne-van-Hilletje ook nog.

‘Dà-àg!’, galmde ze door de wind heen, ‘wat 'n waoi, hee?, gaon jij uit?’

Tijne knikte enkel maar, al gauw keek ze een andere kant op. Haar kleumerig-wit gezicht trok vol diepe dwarse rimpeltjes: ze mocht Aole-van-Aole niet...

En Aole bleef toch nog even uitnoodigend staan wachten bij het kajuit-trapje. De wind prikte en priemde of er in elke gierende uithaal een heele ‘brief’ spelden verstoken was - die wind stond haar niet aan, de passagiers-met-de-dominee-er-bij ook niet - ze schopte haar klompen uit, schoof ze opzij, en sprong holder-de-bolder het ijzeren kajuittrapje af, naar de rood-pluchen weelderigheid beneden...

Het ging alles in een ommezien.

En onderhand werden de wal-touwen losgemaakt, een commando flakkerde door de stormachtige bries, en daar ging de boot.

Een-ieder zette zich schrap, de voeten wat van elkaar af, één heup tegen de wind aangedrukt.

De boot schommelde al in de haven.

‘Zien je,’ praatte Tijne met zichzelf, ‘nou is 't of'edaon, nou ken je niet meer nao' Mem terug, veur venaovend - jao venaovend eerst.’ Geen oogenblik liet haar blik het Eiland los.

Ze hobbelden het havengat uit: de zee wierp zich op hen, de wind liet zien hoe sterk hij was in de ruimte.

Maar Tijne had er nog geen aandacht voor.

Het was zoo vreemd: niét de boot, maar de dingen van de wal leken te bewegen en achteruit te schuiven, eerst de krans van wit-gekopte walpalen, dan het grauwe plankier, de groene dijk, toen het stuk weiland voor-aan met de rood-gedaakte huisjes, en die daken schenen al-maar lager te dalen...

Er stonden menschen aan de wal, er speelden kinderen op het verweerde havenhoofd, de wind keerde hun kleeren haast binnenst-buiten. Ze riepen wat - de woorden kwamen niet op hun bestemming, ze wuifden - de afstand nam de beteekenis weg van hun gebaar, en de bekendheid van hun gezicht.

Tijne moest er naar raden wie ze voor had. ‘Was dat Lobbetje niet?, och wel nee, Lobbetje! Hoe kwam ze nou aan Lobbetje?, lange-Aont toch?, en Dieuwer-van-Jaop... Of nee, zou 't Palletje niet weuze?, Palleletje had daor ook 'estaon, zoo-net.’ Ingespannen tuurde ze...

In korte tijd werden de menschen aan de wal dwergen, en de dwergen krompen in tot poppetjes-voor-een-pronkkast, toen verdwenen ze heelemaal.

Een groen plat was Marken, zoo uit zee gezien.

En de roode daakjes kwamen heelemaal op de grond te liggen....

Toch scheen er dan nog een geluid van het Eiland te komen, een schreeuw.

Tijne stond recht-op ineens, en alles aan haar witstrak gezicht luisterde met haar ooren en oogen mee.

Het was of de stem van Memme haar nog bereikte, Memme die haar riep, als heel vroeger, met een sterke stem en de handen om de mond: ‘Tij-ijne! Tij-ijne!’

Ze bestierf het haast van schrik en dook in en rilde. ‘Heere God - Heere God.’

Tao keek onrustig-verbaasd naar haar om. ‘Wat zee je, me-keind?, zee je wat?’

Baloord greep ze zijn arm beet. ‘Tao, asse we nou nog terugwoue... konne we dan?, zou - zou Sijmentje-van-Sijmen omkeere, as je 't vrindelijk vraogde?’

Ze was blauw-wit om haar mond, haar uit de krul geraakte lokken zwierden als los-getweernde touwstrengen over haar muts, en rond de appels in haar verwilderde oogen stond een gele gloed. Zoo zag ze er uit als een bezetene...

Tao lei zijn hand in een stijve greep rond haar schouder, en schudde haar even, of hij haar wakker maken moest. ‘Nee,’ zei hij hard, en zijn oogen werden traniger, ‘dat ken niet, dat bestaot niet, da-'s nog nooit 'edaon. Hij zou je bespotte as je 't vraogde, en waorveur ook, wou jij soms-te-met...?’

Ze knikte heftig.

‘Niet keinderachtig weuze,’ vermaande Tao haar toen, ‘we komme ommers zoo gauw meugelijk weerom?, mit de eerstvolgende gelegendheid...’

Opeens kregen ze een stoot, en ze werden van elkaar afgeduwd.

Een golf sprong aan boord, de wind schreeuwde.

‘Nou most je maor nao' - nao' 't veronder gaon,’ riep Tao, ‘'t is freed-reeuw.’1)

Maar Tijne wou niet. Ze schudde eigenwijs haar hoofd, en tuimelde haast van de beenen.

De boot spartelde als een bruinvisch.

Zij greep zich vast aan een ding - waaraan wist ze zelf niet - haar oogen werden star. ‘Ze had 't toch 'ehoord, die schreeuw... ze had 't 'ehoord - Heere God... Heere God...’

Met groote sprongen ging de wind over het water, en overal waar hij kwam, hipten de donker-groene golven sissend op, of ze hem pakken wouën. Het was altijd vruchteloos... En iedere keer kregen de golven bolle schuimkoppen van woede, ze kwamen grommend op de boot toe, en grepen die nijdig-ruw aan, gooiden hem van de eene kant op de andere - of ze hem wilden omkeeren - en besprongen hem van voor en achter en van weerskanten opzij.

‘Tsjonge,’ bromde Tao.

Maar Tijne zei niets, ze zag alles wel.

Al van de horizon af, hadden de golven de boot in het oog, als zwemmers roeiden ze zich naar haar toe, en de wind hinnikte of hij haast stikte in zijn booze lach.

Met een hooge rug smeet de zee zich tegen de boot aan, en duwde... duwde...

Geen mensch kon zonder steun in evenwicht blijven.

‘Tsjonge,’ gromde Tao opnieuw.

En Tijne, even afgeleid, dacht: ‘Waor komt die kwaodheid toch vedaon in 't waoter en in de wind?’ Ze rilde.

Het leek ineens wel of ze van onder tot boven kippen-

vel kreeg. Al-meer bevreemd sufte ze: ‘Waorom bin ik toch ook 'egaon? Jao, ikke - ikke - om Mem allien te laote...’ Het warme bloed trok weg uit haar lippen. ‘As je te hooie gonge was ze ook allien mit Lobbetje. Jao, maor den was je toch op 't Eiland, kon je nog 'eroope worre, 'ehaold, maor nou... maor hier...’ Onbestemd tuurde ze voor zich uit. Haar bleekheid gaf haar wat onwezenlijks: net of er van haar gezicht niets overbleef dan rimpels en zieke oogen en fladderend haar...

Voor Tao was het bruisende donkere water ook enkel maar: een bar zeetje.

Naar haar droeg elke scheldende golf en elke booze wind-haal, een angst. Wat hijgden er toch voor benauwdhedens in die diepe wilde zee?, de wind stoof recht van het Eiland op ze toe, wat zou de wind zeggen als hij praten kon?

Tijne staarde als een dood-zieke.

En opeens schoot er een lichtje aan in haar kleingetrokken oogen. Haar gezicht kon toch nog witter. Ze schrok.

Er gleed wat geels onder het briesende water door, een el of tien verder... Soms kwam het even boven: een neus, een kin, ooren, een heel gezicht...

‘'n Pepier,’ zei Tijne luid-op.

En ze staarde ontzet. ‘Nee, nee, maor 't was echtig, zag Tao niks?’ Ze blikte naar hem om.

Hij keek star voor zich uit, pal in de richting van dat griezelig-gele... geen spier bewoog er in zijn tanig-mager gezicht.

Bang-verbaasd wreef ze in haar oogen: ‘Was zíj nou daos1)?’

Opnieuw zag ze zoekend uit naar het spookachtige gezicht - daar was het weer. ‘Heere God, 'n drenkeling kon 't weuze... Hoe zag Tao den niks? Roar bleek was dat gezicht, 'n dooie-mans-gezicht...’ Haast gaf ze een schreeuw.

De golven stieten tegen dat schimmige gele aan, een gezicht richtte zich op, Mèmme's gezicht dat trilde en schokte... of tòch een papier?, ja - een papier met een gat in het midden... De golven vermaakten er zich mee.

En kwam er toen mist?

Tijne kon niets meer duidelijk onderscheiden. ‘Wa-'s dat nou?’, zei ze in haar binnenst, ‘'t is toch ommers niet dampig?’ Haar smalle platte borst zwoegde, ze ademde moeilijk.

De wind kwam nu weer van voren, het was een balsturige dwarrel-wind, hij schoot in een oogwenk van het westen naar het oosten. Tijne trommelde hij in het gezicht, drukte haar oogen toe, en haar lippen dicht, en rukte baldadig aan haar kleeren. Zij boog als een riet heen en weer.

Tao's aandacht viel er plotseling op, met één groote stap stond hij vlak naast haar. Toen zei hij niet meer zachtzinnig-overredend: ‘Zou je niet nao' beneden gaon?’ Maar hij gebood: ‘Nou daodelijk nao' de kejuit - daodelijk! Praot maor 's wat mit Aole.’ Hij had stuursch-sterke vingers opeens, in zijn duwende handen voer dwang en ongeduld.

Maar Tijne dacht aan geen verzet. Als een kind liet ze zich naar het kajuit-trapje brengen. De wind blies in haar eene oor, als een jongen op een fluitje.

‘Zel je niet valle?’, vroeg Tao toch wel goedig, ‘ken je allien?’

‘Och jao, jao!’, zei ze verstikt-kribbig, meteen

huilde ze haast. ‘Hoe was ze nou zoo?, hoe kwam ze zoo raor?’ Ze wou haar klompen uittrekken, die klompen leken wel aan haar voeten vastgegroeid, blindelings tastte ze er naar. ‘Och, ze was toch op schoene?’

Een stem fladderde door het kabaal van de elementen heen: ‘Zeeziek...?’

De wind duwde het antwoord van Tao opzij.

Traag richtte ze zich op, uit haar bukhouding, even was het schemerig voor haar oogen, als op de tast scharrelde ze het steile trapje af, toen daagde het weer zoo'n beetje.

Maar wat kwam haar toch tegemoet voor benauwends in het krappe kajuitje met de weelderig-fluweelen banken? Warm was het er, en er dwaalde een geur rond, die er niet thuis hoorde. Tegen de ronde raampjes klopte met harde knokkels de zee.

Aole-van-Aole zat naast haar mand en verschikte er nog wat in. Ze leek er wel mee ingenomen dat Tijne kwam. ‘Da-ag,’ zong ze.

De Engelschman was er ook, onbeholpen-verbluft hield hij een pakje ansichtkaarten, een paar miniatuur-klompjes en een hartvormig speldenkussentje in de handen. Vlak onder zijn rimpelig-toegeknepen oogen had hij dik-opgeloopen roode vlekken, net jeukbonken, al het andere van zijn gezicht en zijn kleeren was grauw, geel en slap.

Met een bons zakte Tijne op de bank naast Aole neer, haar beenen staken recht vooruit, als houten beenen, haar mond hing dom-doelloos open, wezenloos tuurden haar oogen, en gedachten had ze niet zoo zeer, wel probeerde ze te luisteren.

Want Aole praatte maar raak, die wist toch altijd zooveel, al vertelde ze eigenlijk niets.

‘Hee...?, hee...?’, haalde ze uit, na elke zin, en dan wachtte ze even.

‘Jao - jao,’ zei Tijne gedurig, ‘jao - jao.’

Geen woord ving ze op. Het suisde zoo wonderlijk in dat eene oor, net of ze aan een zeeschelp luisterde, en als ze scherp wou toezien, dwarrelden er al-maar glinsterende spikkels voor haar oogen. In Tao die van boven-af, bij de trap, naar haar gluurde, had ze geen erg.

Aole zag toch ook wat bijzonders aan haar. ‘Waor gaon je nao' toe mit je Tao?’, vorschte ze, ‘mekeer je wat, dat je zoo raor kijke?’

Opnieuw had Tijne dat kribbige van daar straks. ‘Raor,’ foeterde ze gesmoord-gemelijk, ‘ikke?, as jij zelf maor niet raor binne.’ Toen begon ze te brabbelen. ‘En - en 'k bin mit Tao om - om Mem... om me Mem...’

De zee jouwde er kwaadaardig doorheen, witte tongen-van-schuim stak ze uit achter de ronde kajuits-raampjes en soms grijnsde ze met witte tanden.

‘Kwaoi-jerd,’ sputterde Tijne in haar gedachten. Er ging een rilling over haar rug.

De jouwende zee lachte dat ze schudde, en mepte een ding tegen een van de venstertjes aan, het leek een arm - het was een dooie geep. Die geep kwam nog al 's terug... Uit het binnenst van een golf schoot hij telkens te voorschijn, zijn lange lijf zag zoo wit of hij gebleekt was, dat was van ontbinding. Zijn snavelachtige bek stond wijd-open, in een verstarde geeuw, hij tikte er zóó vinnig-hard mee tegen het vensterglas dat het tusschenbeide was, of hij het breken zou.

Tijne wou er niet meer naar kijken. Ze boog zich over Aole's mand-met-de-mooie-dingetjes heen.

Er lagen aschbakjes in uitgestald van parelmoer, met een plaatje van het Eiland er op, en steenen Markerinnetjes met een vingerhoed boven in hun muts, en een naaldenkoker binnen in hun beenen.

Aole trok aan het linker muiltje - en daar kwamen de naalden, ze rukte aan het rechter - en er tuimelden spelden in haar hand.

‘Prèchtig,’ bewonderde Tijne telkens, ‘prèchtig mooi.’ Gretig greep ze naar een bruin-leeren portemonneetje, een blauw-glazen eau-de-cologne-fleschje .... En van een zakspiegeltje in een rood-blikken etui kon ze haast geen afstand doen.

Tao ging gerustgesteld bij het kajuit-trapje vandaan.

‘Maad,’ gnuifde Aole, ‘'k heb die Engelschmandaor toch zoo lekker of'ezet met 'n stikkend dingkie: ien-vijftig veur zoo'n hartje. 't Kostte zeuve stuiver! Hij had oplaost gien benul meer om nog te zien wat hij in z'n vingers hiel'.’ Ze lachte uitnoodigend.

Maar Tijne vroeg nergens naar.

Dat was zoo wonderlijk met haar: ze was er niet bij geweest, en ze zag toch hoe het toegegaan was met dat ‘ofzetten’. Een gloed besloeg haar voorhoofd.

Elke beweging van de Engelschman gaf haar van toen af een heimelijke stoot-van-schrik, en ze durfde niet eens meer naar hem gluren.

‘Mooie schoene heb je,’ betuigde Aole terloops. En ze vischte opnieuw: ‘Gaon jij nou zoo maor uit mit je Tao?, en hoe is 't den 'esteld mit je Moer?, ken dié allien?’

‘Nee - jao,’ stamelde Tijne verward, ‘Lobbetje zien je... mit Lobbetje...’ Het zweet brak haar van alle kanten uit. ‘'t Most - 't - 't most, zien je...?’

‘Nao' 'n aore dokter zeker?’, begreep Aole er van, ‘om raod te schafte?’

Maar Tijne vergat te antwoorden, daar had ze die starre oogen weer en dat witte gezicht, de hongerige zee kwam haar nog zwarter voor dan daar-net, en de

kajuit had ineens wat van een lucht-dichte bus. Zij ademde benauwd.

Het klonk opdringerig in haar na: ‘... je Moer, ken die allien?’ En ze wist niet eens dat ze half-luid praatte. ‘Lobbetje is er toch?, ze is toch niet allien? As ze allien 'ebleve was, zou ik ommers vèst niet - vèst niet...’ Zonder dat ze het besefte hield ze weer op ook, en boog voorover met een luisterend gezicht en tuurde absent.

De Engelschman keek haar haast weg, maar ze merkte het niet, toen stapte hij zelf maar op, stak de souvenirs van Marken weerzijds in de buitenzak van zijn ruime overjas en klauterde, zonder te groeten, grimmig-vlug naar boven.

‘Net of er gien gebiente in hem zit,’ spotte Aole, ‘net 'n vaodoek die je uit kenne fringe.’

Tijne zei er niets op.

Als een oud vrouwtje wreef ze over haar maag en borst. Ze had daar een gevoel, of ze een te groot stuk loert opgegeten had of te veel garnalen.

Het stampen van de machine klonk doordringender.

De hijgende zee schopte de boot voort of het een stuk speelgoed was. De wind snauwde maar...

‘Niks gien dag veur te heerejachte,’ knorde Aole. ‘En as ik gien abbelement had was ik gien-iense gaon.’ Meteen gichelde ze als over een grap. Aole nam het leven niet zwaar op. Ze rekte haar armen en beenen 's uit, en smakte. ‘'k Gaon zoo metien in Munkedèm 'n beskwietjeskroes mit ijs koope,’ zwetste ze.

Het gesprek vlotte toch niet meer.

Al-weer zei Tijne niets.

De lucht die ze in-ademde, bekwam haar als vergift.

‘Aokelig hier,’ stende ze, ‘benauwd aokelig. En dat waoie... hier heb je 't eerst goed in de gaote, hoe

bar dat 't is.’ Ze stuntelde overeind, en het was of ze op een andermans-beenen liep: zware oue beenen.

‘Wat bàr,’ urmde ze nog 's, onder aan de trap, ‘daonig.’

Aole wist het nou wel. Ze haalde een mond-harmonica uit haar zak, en blies er met horten en stooten een liedje op.

Dat liedje leek Tijne uit te lachen: ze klom ook zoo onbeholpen die wiegelende trap op! Dadelijk toen ze haar hoofd buiten het kajuit-deurtje stak, viel de wind er op aan, en de zee sprong haar vlak voor de voeten. Ze keek om - Marken was er niet meer. ‘Dat gong toch gauw....,’ onthutst bleef ze zoeken naar een streep aan de kim, een donker lijntje... Er was enkel een legerschaar van grauwe hooge golven en een leege horizon.

Meteen kwam Tao op haar toe. ‘Munkedèm is in 't zicht,’ hij wees het haar: het leek een bol grijsgroen speldenkussen...

Ze knikte verstrooid en wou haars weegs gaan.

Maar Tao liet haar elleboog niet los. Hij bracht haar op een plek waar het een beetje luw was, vlak achter de stuurkast. Zijn oogen vroegen: ‘Hoe gaot 't er mee, bin je al-weer wat op'egnapt?’ Zijn mond zei niets.

Tijne lette er ook niet op.

Het was een wonder zoo gauw als dat grijs-groene vlekje in de verte aangroeide tot een gehucht, een stadje: het grijze werd een toren, het groen een boomenrij, rood van daakjes schemerde er doorheen. Onder die daakjes kwamen van lieverlee muren met vensters. Een man was te onderscheiden op de dijk. Het moest een Volendammer wezen, zijn broek sleepte haast, hij droeg een hooge muts. En er leek ook een kerkklok

te luiden - maar dat bleef in het onzekere - bij het naderkomen hield het op.

Ineens dacht Tijne: ‘Nou most ik toch er 's vraoge waor nao' toe dat we gaone.’ Ze zag op.

En Tao wees al-weer. ‘Kijk, de wijzerplaot op de toren ken je al zien, maor de tijd nog niet.’

Ingespannen tuurde ze mee. ‘Nee, nog niet.’

Wijs overlegde ze: ‘'k Vraog 't zoo metien in de stoomtrem. Da-'s beter dan nou in die drokte... Tao ken nóu net doen, of hij je niet verstaot, daomee onmeugelijk...’

Toen lei Monnikendam beslag op haar aandacht.

De boomen zwiepten en bogen, een scherpe pekelreuk sloeg naar ze toe, de daken hadden witte plekken, er waren pannen afgewaaid, verbijsterd stonden de kleine huizen in het barsche weer, koud-grauw licht sloeg van de gemelijke lucht naar omlaag en viel breed over de bekommerde straatjes heen.

Op de verweerde aanlegplaats luierden verweerde mannen, die pruimden en grinnikten, altijd grinnikten en pruimden die mannen - de vorige keer ook. Verderop scharrelden een paar vreemdelingen rond. En onder het gele reclame-bord-voor-een-Marker-room, stond de man met het witte wagentje en de koperen bussen, die ijs verkocht in bekertjes-van-biskwie.

De boot leek door het plankier heen te willen varen, maar ze draaide er netjes langs en lei aan. Het bleef altijd een raadsel hoe het goed afkwam.

 

* * *

 

Toen Tijne op de wal stond, voelde ze nog de zee onder haar voeten, het hout van de steiger leek te hobbelen, de weg ook.

Gehaast stapte ze voort naast Tao, ze slofte en strompelde van haast. Een paar maal maakte ze ook een

beweging of ze, onder het loopen, Tao's hand wou grijpen, doch bijtijds bedacht ze zich weer.

En maar één keer zag ze om, naar de andere passagiers: Dominee maakte lang niet zoo af als zij-tweeën, de Joodsche koopman en de reiziger deden ook bedaard aan. Aole stond bij het witte wagentje, met de Engelschman, en híj betaalde.

Toen Tijne dat een paar seconden lang met donkere oogen gadegeslagen had, wou ze niet weer achter-om zien.

Ze gingen langs een gracht, de erbarmelijke wegvol-kuilen scheen wel met pekel geschrobd, het water in de gracht leek ook pure pekel, en er hing zoo'n brutale stank van rotte visch, of de ansjovisteelt nog in volle gang was. Jachterig staken ze een breede weg over, en dan een plein, toen lag de hoofdstraat voor hen open.

Tusschen twee lange regels van steenen huizen stapten ze door - dat was de ingang naar de wereld - hier en daar stonden bol-groene iepen, en er was een goudsmidswinkeltje met een klein smal raam, achter dat raam hingen gespen, beursjes en knoopen. Een stukje verder-op praalde een tierige snoepzaak: de reepen chocola waren er in de étalage opgestapeld tot een voet-hoog muurtje. En aan het einde van de straat - voor ‘de Doele’ - wachtte de stoomtram. De locomotief pufte en siste met korte amechtige ademstooten als boos-van-ongeduld.

Maar de menschen zaten er zoo rustig achter de raampjes en op de mooie kussens, of het de gewoonste zaak van de wereld was.

Tijne merkte het best op, en kon er temet niet van uitgedacht komen, zíj raakte op haar glimmende bruine bank, die wel van mahoniehout leek, haast achter

haar adem van eerbied, en het was toch al voor de tweede keer in haar leven, dat ze zoo weelderig reisde.

Haar achterwaarts gebogen voeten, zette ze met de teenen op de vloer, en haar handen vouwde ze stijf te zamen. Gelijkertijd voelde Tao of zijn hoed wel recht stond.

Tegenover hen zat een juffrouw met een wit-wollen mantel en een kanten rok, die geen oog van hen af had.

Tijne durfde geen vingerlid te bewegen, ze waagde het niet eens haar lokken in de krul te draaien, en haar pony op-te-wippen. Ze keek gedurig uit.

De gil van de locomotief snerpte of er duizend meeuwen tegelijk een schreeuw gaven, de wind blies machteloos tegen de ijzeren wanden en de dikke wielen aan.

Tijne's hart hipte een stuk de hoogte in, en zakte weer met een bons op de oude plaats terug. Daar gingen ze...

‘Is Domenee er nou wel in'ekomme?’, vroeg ze zich af. En dadelijk trok dat weer weg.

Huizen vlogen voorbij, groene velden, grazende koeien en hagen-van-riet...

Telkens was er wat anders, maar alles spoedde zich even haastig voort. De telegraafpalen aan de weg gingen ook al aan de haal, en de bloemetjes op de bermen, en de spelende kinderen. Heel het van wind verwilderde aardrijk draafde.

Tao zei half-binnensmonds: ‘Wat 'n gang, hee?’

En Tijne knikte bedeesd.

‘Ik ken nóu toch niet vraoge, waor datte we hien moete,’ overwoog ze, ‘die juffrouw zel er nao' luistere - beter daomee op 't veer...’ Werktuigelijk zette ze zich schrap, de wagenwielen knerpten zoo, ze gingen langzamer. Er werd gestopt: mannen en vrouwen trokken voorbij, wel zes, zeven stuks... In het langs-

komen keken ze even, niet een leek er zich over te verwonderen dat Tijne-van-Hilletje daar zoo-maar zat.

En de tram kwam weer met een ruk en een snauw in beweging.

Nog verwonderlijk-gauw was het hun beurt om uit te stappen, en daar bij het veer was het ook weer druk. De groote stad kwam op ze af, in de menschen die ze tegenkwamen: als eenlingen stonden ze onder hen.

En Tijne keek naar de klinkertjes omlaag of zij ze telde.

‘Pas op,’ waarschuwde Tao.

Ze gingen aan boord van het overzet-bootje, smook sloeg neer op een wind-flap, hikkend snerpte een fluitje, ze voeren al.

In het makke groene water bekeek de hemel zich, het bootje ging over wolken heen, en de wolken kronkelden zich als in pijn.

Toen Tijne er van opkeek, zag ze, wazig-blauw als onder een damp, bolle torenkoepels, en steile huizen.

In de hoogte liet de stad al zien wat voor breede straten zij had.

Ze stoomden onder een brug door, ieder die stond moest bukken, de ijzeren brug-leggers glommen vochtig of ze het warm hadden, en ze dreunden van het gerij en geros op hun bovenkant.

Toen ze er onderuit kwamen, waren ze midden in de wereld: de stad Amsterdam leek al, met de Prins-Hendrik-kade voor-op, naar hen toe te schuiven, terwijl ze nog op het water waren.

Auto's renden er op elkaar in of ze elkaar verbrijzelen wouën, een stoom-kraan deed met forsch-rustig gebaar zijn werk, en de menschen krioelden als mieren dooreen.

Tijne had geen oog van de drukte af. Ze merkte niet eens, dat het bootje stil-lei.

En Tao moest haar vastgrijpen, anders zou ze bij de stoot van het aanleggen voorover getuimeld zijn. ‘Maosie den toch!’

Verbouwereerd ging ze achter hem aan, zonder gedachten. Als Tao stil stond, stond zij ook stil, liep Tao weer verder, dan liep zij ook mee. Een vrouw botste tegen haar aan, en een taxi zwenkte achter haar langs, net woeien haar rokken wijd-uit, zij hield ze met haar beide handen tegen zich aan. Een motor roffelde de hoek om en leek haar van de beenen te willen rijden. Ze wankelde voor- en achteruit, haar mond stond naar een schreeuw.

‘Naost me komme,’ gebood Tao.

En vijf minuten stonden ze geduldig te wachten op een gelegenheid om een straat over te steken, drie keer zetten ze hun eene voet al vooruit, en drie maal trokken ze die weer terug ook. Telkens kwam er net wat aan: een vracht-auto, een bus, een vigelant, een nijdig-gehaast man op een fiets-wagentje...

‘As we hier toch maor niet ons leven verspeule,’ dacht Tijne. Ze kreeg het warm en ze werd ook wat draaierig.

‘Kom,’ zei Tao gestreng.

En daar holden ze...

Maar zoo onbegrijpelijk casueel was dat! Alle auto's, bussen en trams leken op dàt oogenblik gewacht te hebben: uit alle richtingen renden ze op hen toe.

Ze weken rechts uit - daar lagen ze haast onder een ‘antimebiel,’ ze vluchtten naar rechts - en er schoof een tram op ze toe.

De menschen, die er rond-dwarrelden, leken wat te zien waar ze erg om lachen moesten.

Zij-zelf zagen niemendal.

Behouden maar beverig bereikten ze het trottoir aan de overkant, en achter hun adem liepen ze voort, dicht langs de beveiligende hùizen. Hun vrees-voor-botsingen begon daar ook te luwen, en wonder boven wonder schenen alle menschen dezelfde kant uit te moeten.

Tijne keek 's naar Tao op. Wat had die man erge rimpels in zijn gezicht! Een paar maal kuchte ze, er was een gevoel in haar keel ‘of ze pas nuuwe aorepels 'eschrapt had.’

Het zou wel van verlegenheid wezen, maar ze vermande zich gauw.

‘Tao,’ drong zij ineens, ‘zeg mijn nou, waor nao' toe dat we gaone?’

Tao leek er van op te schrikken, hij pinkte. ‘Watte?’, bromde hij. Maar hij had het best verstaan. Eerst keek hij achterom en opzij, toen bukte hij zich een beetje naar Tijne toe, zijn dalende stem was vreemd-van-geheimzinnigheid. ‘We gaone,’ openbaarde hij, ‘nao' 'n slaopende daome, 'n sonnebuul.’ Plooierig sloten zijn lippen opeen.

En Tijne's oogen groeiden. ‘'n Son... 'n sonne...?’ Van de weeromstuit praatte zij ook zacht. ‘Heeremien-gut, Tao, durf je dat?, en weut je den waor offe we weuze moete?’

Tao schoof zijn pruim tabak van zijn linkerwang naar zijn rechter, toen knikte hij. ‘Wel zekerlijk, mekeind. 'k Heb 't aodres van Duwer-van-Klaosie, die is ook weer heulegaor op de bien 'ekomme deur haor.’ Hij wou blijven staan, dat ging toch moeilijk, de menschen die doorliepen trapten hen op de voeten, of gaven bij ongeluk een stomp. Tao liet het maar over zijn kant gaan, hij stak vermanend een vinger op tegen Tijne. ‘Maor niks verklappe teuge de aore... verstaon?,

às je Memme er beter van wordt mag ze 't nooit te weute komme... verstaon? Zíj is er niet op 'esteld, zien je, zíj mient dat 't 'n minsch niet 'eoorloofd is, volgens de heilige Schriftuur. Maor ik veur mijn: ik 'loof dat de Heere alle middele zegene ken.’

‘O,’ zei Tijne telkens.

Ze werd er stil van.

Maar Tao keek al-weer gauw met pientere oogjes ergens naar uit. ‘Nou moete we zoo metien in 'n tram,’ mompelde hij, ‘nummer zeuventien as 'k 't wel heb. 'k Zel vraoge!’

Met groote stappen liep hij de drukte in.

Tijne ging schoorvoetend mee.

Er stond daar een verkeers-agent op een vluchtheuveltje: een deftig man, ‘bas’1) gekleed, en met een rug zoo recht als een koning. De menschen vroegen hem nergens naar, en toch wees hij maar druk met zijn witte want in het rond: eerst over zijn eene schouder, toen over zijn andere, dan links en rechts, en eindelijk pal voor zich uit, zijn duim krulde een beetje.

Tijne keek iedere keer onderzoekend in de aangeduide richting.

Ze zag niets. ‘Zou die man wel goed bij z'n hoofd weuze?’

‘Diender,’ zei Tao met een tik tegen zijn hoed, ‘we hebbe 'n boschap op de Bloemstraot, weet jij ook mit wat veur tram we daor kenne komme?’

De agent ging evengoed door met wijzen. ‘De Bloemstraat,’ informeerde hij, ‘waar ongeveer?, welk nummer?’ Tegen Tijne glimlachte hij even op een heel bijzondere manier.

‘Hij zel me bouw mooi vinde,’ dacht ze, ‘en me aokertjes.’

Tao hield zijn hoofd wat schuin en zijn oogen neer. ‘Nummero twee... twee en tachentig,’ hakkelde hij.

Tijne voelde dat Tao de waarheid niet sprak.

En ze werd toch zóó rood. ‘Wou hij 't gien-iens veur 'n vreumde weute?’

Van de alteratie ontging haar het antwoord.

Maar Tao was best voldaan. ‘Jao-jao! Net as je zegge! Net-zoo! Je worde nog wel bedankt, diender, gemerge.’ Hij trok Tijne mee.

Er kraste en knarste wat in de straat: daar was de tram al die ze hebben moesten.

Zonder ongelukken kwamen ze er in, er was ook nog een onbezette plaats, die mocht Tijne hebben.

Maar de fijnigheid van de dames om haar heen benauwde haar hevig: het was alles kant en zij wat ze zag.

En ieder keek naar haar.

Rood tot in haar nek-vel tuurde ze voor zich uit, naar buiten.

En daar draafden die hooge huizen ook al, de boomen en de winkels, zelfs de kerken!

Voldoening schoof even in haar op: ‘Nou moeste die minsche daor, veur huilie uit de weg... Heere, wat 'n stad - wat was dat aordrijk toch groot.’

De eene straat na de andere reden ze door.

En de belangstelling in de tram nam eerder toe dan af.

Tijne zweette er van, en ze loerde met verdraaide oogen, zonder haar hoofd af te keeren, naar Tao. ‘Waorom was die man in dat hossie blijve staon?, o - hij praotte mit die baos van de tram.’ Onvast op de beenen kwam ze overeind.

Tao wenkte haar.

Maar toen ze naar de uitgang liep, viel ze eerst op de schoot van een boos-lachende juffrouw en dan op de welgevallige knieën van een dikke mijnheer.

‘Zus,’ fluisterde die, ‘ook in stad?’

Onderwijl ze oprees, keek ze nog 's naar hem. ‘Hij dee' of hij haor meer 'ezien had, en zíj kon him niet iens van anzien.’

De stooterig-stoppende wagen gaf haar ook nog een duwtje bij het uitstappen, het leek er toen veel op of ze er uitgegooid werd.

Tao ving haar op. ‘We binne er temet,’ zei hij.

De conducteur riep nog, onder het wegrijden: ‘De even kant!’

‘Hee?’, schreeuwde Tao, ‘'t zeg je...?’

Maar die tram ging er van door of hij gestolen had, in een oogwenk was hij de straathoek om.

‘Heb jíj verstaon?’, vroeg Tao toen aan Tijne, ‘wat die man 'eroopen het?’

‘De Evao komt,’ ried Tijne.

Verbluft keken ze er elkaar op aan.

‘'n Wereldsch grappie,’ dacht Tao.

Dicht naast elkaar liepen ze de levendige achterstraat in, waar ze wezen moesten. Die straat begon met een winkel in vogelkooitjes, en een onzindelijk poelierszaakje, pukkelig grauw-rood lagen de beesten er achter het raam, ijselijk om te zien. Er scharrelden ook venters rond, maar wat ze schreeuwden leek een vreemde taal, en de kinderen in de contreie hielden op met spelen - wat een kinderen waren daar! En hoe kwam het toch, dat haast alle vrouwen die er woonden, net wat aan de straatweg te doen hadden?

Elk-een praatte over hen, ze lachten ook.

Tijne kreeg het toch zoo warm, en al woei het fiksch - haar ondergoed zat vast op haar lijf geplakt. Stiekem lette ze 's op Tao.

Maar Tao had enkel oog voor de huisnummers, prevelend liep hij af te tellen: ‘Honderd-vier, honderd-

twee, honderd...’ Zijn lippen gingen er evengoed mee door, al hoorde zij soms zijn stem niet. ‘Acht-en-tachentig, zes-en-tachentig... vier-en...’ Met een ruk bleef hij staan. ‘Maor wat is dat nou?, er is gestaodig ien cijfer over'eslaoge.’ Hij liep van acht-en-tachtig naar zes-en-tachtig en weer terug, in het midden bleef hij staan. ‘Daor heb je acht-en-tachentig, en daor zes-en-tachentig, er tusschen in moste we weuze, op zeuven-en-tachentig.’

Verkennend keek hij in de hoogte. ‘Heere heere, wat 'n kesteele toch...’ Hij gluurde ook in de spleet tusschen die twee huizen in. ‘Gien mosk kon daor zijn weuning hebbe.’

Tijne zag ook zoekend rond. Verlucht dacht ze: ‘Op zeuven-en-tachentig?, dèn het Tao toch niet véul 'eloge...’ Schrikkerig-verbaasd keek ze hem na.

Hij sprak opeens een vrouw aan.

Die vrouw droeg lange kralen bellen en een roodgeruite omslagdoek. ‘Nou,’ lachte ze, ‘dan mot je toch an de overkant weze, snurker...’ En ze gaf Tao zoo maar een duw voor zijn borst.

Even bleef hij dan nog perplex staan turen, toen ging hem een licht op. ‘Kom mee,’ zei hij tegen Tijne. Ze staken de straat over, en daar stonden ze vlak voor zevenentachtig.

‘Hoe prakkezeere ze 't?’, pruttelde Tao hoofdschuddend, ‘en wat veur nuttigheid het zuks?’

Tao's gezicht leek nog rimpeliger dan daar straks, hij zag ook bleeker, en er stonden dikke zweet-pukkels op zijn kouwelijk-blauwe neus. Er moest wat wezen dat hem erg kwelde. Maar hij knipoogde geruststellend tegen Tijne, en keek nog 's om, de straat in.

‘Moet ik nou daomee op je wachte?’, vroeg Tijne beangst. En ze kreeg een hartklopping van schrik.

Die zwarte voordeur ging open zonder gerucht. Er stond een man naar hen te kijken, met schuine oogen en een voorhoofd vol rimpels, zijn zwarte kuif stak puntig vooruit of het een hoorn was, waar hij mee stooten kon. Hij hield zijn kin op de bovenste knoop van zijn lange gesloten jas, en zijn gezicht was spookachtig-wit.

Tijne had zich jaren terug al, een voorstelling van de Booze gemaakt.

Ze dacht: ‘Dùt kon him weuze,’ toen rilde ze van haar hoofd tot haar voeten. En ze had Tao wel bij zijn buis terug willen trekken.

Maar Tao deed onderhand behoorlijk zijn woordje, en zij werden binnen gelaten.

De gang was smal en donker, kwam ooit de zon in die gang...?

De man voor hen liep zonder geluid, zette hij zijn voeten wel op de vloer...?

Ze gingen gesloten deuren voorbij, duistere deuren, achter elke deur kon best een ontzettend geheim schuilen.

Tijne's keel voelde akelig-droog, een kurken-keel leek het, en Tao's handen waren steen-koud.

Ze kwamen in een groote schemerige kamer.

Eerst toen ze scherp toekeken, ontdekten ze in de hoeken en achter een tafel met een naakt beeldje er op, nog andere menschen: hun kleeren waren zoo goed als niet te zien, alleen maar, als groezelig-gele ovaaltjes, hun gezichten.

Een gefluister ritselde weg, toen zij binnenkwamen.

De witte man wees, met een uitnoodigend gebaar, op twee stoelen bij het raam, en verdween.

Toen de kamerdeur zich, als uit eigen beweging en met het geluid van een zware zucht sloot, werd dat benauwde-in-Tijne nog erger.

Schuw van tegenzin nam ze plaats op de aangeboden stoel en ze schoof zoo dicht als maar mogelijk was naar Tao.

De menschen aan de andere kant, zaten zoo stil als poppen - in het begin durfde Tijne niet eens naar ze kijken - de groote klok in de hoek had een verschrikt-heesche tik, en achter het behang krabbelden muizen.

Maar daar zat toch dat erg beangstigende niet in, dat lag aan wat anders: het akelig-stille in dat heele huis, of ieder er op zijn teenen ging en fluisterde... En die gespikkelde oue spiegel aan de wand, met die zwarte lap-van-boven, die had ook wat geheimzinnigs... Wat voor ijselijke dingen hadden die donkere spiegel en die zuchtende deur toch wel gezien? Zelfs de bronzen lamp-van-oud-fatsoen, zei zonder woord of klank: ‘als je maar alles wist...’ Het leek een kamer waar veel verloren menschen in gestorven waren.

Tijne greep Tao's hand beet en liet die niet meer los. Heimelijk spiedend gluurde ze langs de zware dofzwarte plooi-gordijnen naar buiten.

Daar was een sjofel straatje met verzakte huizen en scheeve ramen.

Er ging een man voorbij, zoo groot als een kind, maar zijn gezicht was het gezicht van een grijsaard. Beenen had hij niet, enkel maar stompen-in-leer. Zijn vinnige mond murmelde zoo snel en wrokkig, of hij op een verwensching kauwde.

Er liep een venter langs het raam, met bloederige dingen in een wagentje. ‘Varsche waar,’ schreeuwde hij en het was of de stank-van-dat-versche door het raamglas heentrok.

Toen kwam er een vrouw, die - met een hand boven haar oogen - staan bleef en inkeek. Ze had een gezicht vol bruine vlekken - en lachte. In haar leege zwarte

mond was geen enkele tand meer. Ze droeg toch een fleurige gele jurk met rooie bloemetjes, en een ketting van paarlen schakeltjes, maar haar lachende oogen kermden. Als een schaduw gleed ze plotseling weer weg, geen voetstap weerklonk...

Tijne sufte: ‘Zou de Heere God die allemaol kenne?, al die schepsele?’ Van schrik ging ze rechter-op zitten. ‘Maad!’

Even later mijmerde ze er toch weer over na. ‘Dàt zou je op 't Eiland nooit vraoge... Jao-jao, op 't Eiland was 't wel veul mèkkelijker om geloovig te weuze...’

En meteen, toen ze dat dacht, kreeg ze een juffrouw-over-zich in het oog, die zat ineengedoken achter de tafel. Haar gele dikke haar krulde tierig, ze droeg een wit hoedje met een blauwe bloem, en gouën ringen in haar kleine ooren. Ineens keerde ze haar gezicht heelemaal naar Tijne toe, en Tijne werd koud tot in haar hart. ‘Wat veur... veur straf had de Heere God die 'egeve?’

Het eene oog van die juffrouw kon niet draaien, het leek een steenen oog, en het andere puilde, als een aanwas van glas, een doorzichtige knobbel... En dat oog leek onder het ontzette staren van Tijne nog hooger te rijzen, te groeien.

Ze greep zich vast aan haar stoel. ‘Tao!’, hijgde ze.

Maar Tao leek al voor-uit te weten wat ze zeggen wou. ‘Stil weuze,’ gebood hij. Zelf was hij ook onthutst.

Tijne fluisterde opnieuw: ‘Laot mijn hier niet allien Tao, ik - ik durf niet, ik bin bang, Tao.’

Tao beslechtte: ‘Jij gaone mee.’

Meteen zuchtte de deur weer. Een beenige witte hand

wenkte, er gingen twee juffrouwen tegelijk de kamer uit. De stilte drukte zwaarder... En even later werd die van het puilende oog ook gehaald. Toen waren Tijne en Tao met hun tweeën over.

Verschrikter tikte de groote klok, onwezenlijk klonk een stem-van-de-straat, ijl de barsche wind-van-de-ruimte. Alles werd anders, achter de muren van dat huis.

‘Raore bedoening hier,’ smoesde Tijne beducht.

En Tao kneep in haar hand of hij-zelf ook bang was. Verbijsterd vroeg hij zich af: ‘Is dut de weg wel die ik gaon mocht?, wil God de Heere dut zegene?, is dut heule zaokie toch gien oogenverblinding?’ Telkens kwam dat-zelfde terug in zijn hoofd.

Maar Tijne's gedachten leken stil te staan, een heele poos.

En allebei keken ze loom voor zich uit, als bevangen van slaap, het was warm in die afgesloten kamer, en waar kon toch die Roomsche-kerklucht-van-wierook vandaan komen?

Opeens, als in schrik, stond Tao op. ‘Kom mekeind.’ Hij liep op de deur toe: daar wenkte die witte hand weer.

Het was hun beurt.

Maar Tao moest eerst Memme's muts afgeven, hij trok die uit zijn broekszak, deed er stuntelig van haast-en-beverigheid het krantenpapier af, en gaf haar aan de man van de kil-witte handen, die wenkte gebiedend, en ging stuursch voor.

Tijne en Tao volgden hem gedwee, met hangend hoofd, en op beenen die geen geluid durfden maken.

In de kamer van de slaapster was het nog heeter en drukkender dan in dat andere vertrek. Toch brandde er een klein licht, een kaars. Maar rondwarende angsten

schenen, in dat broeiige donker, de kleine heilige vlam te verontrusten en schraal te maken.

Op een houten bank, vlak-bij, lag ellendig van afgematheid, een vrouw. Haar schrikwekkend-hol gezicht glom van zweet, de starre oogen leken over te loopen van duisternis, en het veel te lange lichaam sidderde als van koorts. Die vrouw leek te worstelen met het laatste van de dood. Haar mond had de kleur van haar hals, het was geen mond meer, zooals ook de vrouw-zelf geen wezen meer leek van vleesch en bloed.

Maar wat ze er, als op pijn-vlagen, uitstootte, klonk toch wel menschelijk. ‘Nee, nee - niet meer - niét meer - ik - ik kàn niet meer...!’

Van verre stonden Tijne en Tao het aan te zien, en aan te hooren, meer-dan-verschrikt, bewegingloos...

En die spookachtige man, wat kon die een wreede doordrijver wezen! Met de rug naar hen toe, boog hij zich diep over de vrouw heen. Wat deed hij toch? Zijn armen bewogen raadselachtig, hij mompel-praatte... Er was een grimmige dwang in die geprevelde woorden, een wrevelige overmacht. Wat zei hij toch?

De slaapster werd er stil onder: haar weerstand brak.

Toen de man opzij ging - en Tijne en Tao haar weer konden zien - leek ze gestorven. In haar vertrokken blauwig-hol gezicht had zich de doodsvorm vastgezet, slap lag haar lichaam.

De man praatte met een langzame dringende stem: ‘Zeg nu hoe 't gaan zal met deze vrouw... Is er nog raad?, en welke...?’ Hij gaf haar Hilletje's muts. ‘Welke raad is er voor déze vrouw?’

Angst lag huizen-hoog opgetast in die eene minuut-van-wachten...

Tao's piepende adem ging schrikbaarlijk te keer in

de donkere heete stilte, en Tijne's hart leek stil te staan.

De slaapster betastte de muts. Raad kwam er niet. Het was of zij zich brandde. Zij hijgde, een sterksuizend geluid brak uit haar onzichtbare mond, en het leek er op of haar ziel van haar weg vluchtte in die eene hijg... Maar de schreeuw die volgde kon rechtstreeks uit helle-pijn opgeklommen zijn, zóó ontzet-radeloos moet een verdoemde huilen.

De slappe handen van de vrouw lieten de muts vallen. ‘Weg - weg - geen raad - 't is te laat - te laat - te láát...!’

Toen ze het niet meer riep, klonken de woorden toch nog na in de klamme duisternis: ze zwierven rond, nergens was een uitgang waardoor ze verdwijnen konden. ‘Te laat - te laat - te láát!’

Tijne en Tao stonden als aan de grond genageld, wezenloos...

En de vrouw lag te krimpen of ze gegeeseld werd.

Weer boog de man zich over haar heen. Zijn armen bewogen regelmatig, hij prevelde...

Zonder besef keken ze er op toe: Tijne en Tao.

En plotseling keerde de witte man zich, met een zonderling gebaar van verontschuldiging, naar hen toe, hij was nog witter dan daarstraks. ‘Geen hoop meer,’ beaamde hij schroomvallig, en gaf de muts terug. Hij bewoog zijn hoofd in medelijden, zijn schokkende schouders weerspraken dat... ‘Was toch maar eerder gekomen.’ Het bleef een wonder dat die ijzingwekkende man, zoo iets menschelijks zeggen kon.

Domp sloeg een klok in een ander vertrek.

Het was twee uur.

Tao had amper benul dat hij betaalde, zijn handen beefden hevig, hij propte de muts zoo maar weer in

zijn broekszak. ‘Is dat nou waor,’ zei hij binnensmonds, ‘is dat waor?’

Alles bevestigde het: de stilte, de ontzette vrouw, de oogen van de man...

Eer ze er op verdacht waren, stonden ze weer buiten.

Het was dat-zelfde wilde waai-weer nog, en nog dezelfde drukke straat. En toch leek alles anders.

Als verdwaasd keken ze rond.

Daar waren de vrouwen die lachten om Tao's wije broek, en de kinderen die ophielden met spelen, en de winkels met vogel-lijken en kooitjes...

Tijne keek op. ‘Tao, wat is dat - dàt...,’ haar klacht brak in stukken. De rooie bloed-oogen van Bappe keken haar aan uit Tao's gezicht.

‘Me-keind,’ klaagde hij. Zijn stem huilde, zijn gezicht bleef droog.

Toen ze bij de halte op de tram stonden te wachten, was er nog niets anders gezegd.

En het leek onmogelijk maar het was toch waar: er kwam nog een flikkerende scheut zon ook, het aardrijk vroolijkte op, de wereld lachte.

Verwezen stond Tijne het op te nemen, te suf voor gemor. Al-door dwarrelde er maar één jammerklacht door haar wee-duizelig hoofd. ‘Heere Christus! Heere Christus!’

En anders niet.

Verdoofd zaten ze naast elkaar in de tram.

Tao moest toch betalen...

Maar hij dacht er niet aan.

De conducteur tikte hem op de schouder.

‘Wa-blief?’, zei hij verwonderd. Meteen drong het tot hem door. ‘O jao, jao, hierzoo, twee persone...’

Even later zaten ze in een koffiehuis.

Tijne kon zich niet herinneren hoe ze er gekomen

waren. Ze had een kop koffie voor zich en een gesmeerd krentenbroodje.

‘Nee,’ zei ze hard, en schoof het bordje met de kom, een stuk van zich af.

Maar Tao zette het weer vlak voor haar neer. ‘Wor' jíj nou ook niet ziek, maosie.’ Zelf at hij toch ook geen hap. ‘We weute nog niet... da-'s óók maor 'n minsch.’ Strak keek hij haar aan: hij leek iets van haar te verwachten.

Ze begreep niet wàt... Er wemelden pijnen door haar heen, die pijnen leken in tranen een uitweg te willen zoeken, maar haar oogen bleven heet en droog. Met een starre blik keek ze de zaal in, de menschen daar waren niet meer dan schaduwen, geen woord kon ze uitbrengen.

Toen zei Tao het zelf maar. ‘Ze het gusternècht nog zoo klaor 'epraot, toe' ze 'eslaope had, zoo - zoo ten volle bij haor verstand...’

Gretig greep Tijne dat aan. ‘Vemèrgen ook, ook vemèrgen!’ Haar gezicht beefde en bibberde, ze boog zich over de koffie heen, die koffie dronk ze toch maar uit. Telkens als ze slikte leek haar keel in te krimpen. Het krentenbolletje moffelde ze onhandig-stiekem in haar rokzak.

Tao praatte weer, zijn bovenlip was langer dan anders, hij had sussende oogen: ‘We moete niet daodelijk an 't ergste denken... En - en as we haor nog zóó maor wat, as 'n krukkend waogentje, bij ons magge houe, den...’

‘Jao-jao,’ zei ze zwak, ‘jao-jao.’ Ze wou haar stem uitzetten, dat kon ze niet.

Alles vernevelde toen weer zoo.

Ze gingen door de straten.

En Tao liep of hij haast had, hij stak zijn hoofd naar

voren, zijn beenen konden zijn hoofd niet bijhouden. Met haar praatte hij of ze een groot mensch was, nooit te voren was het zoo geweest. ‘Ik weut niet of we er goed an 'edaon hebbe,’ urmde hij, ‘mit Bappe's raod op te volge. Ik heb nog zóó an-'ebold: laote we ién daggie wachte... 't zel veul schele as 't ien daggie scheelt... Maor hoe is Bappe, je weute zelf hoe Bappe is, wat die in z'n hoofd het...’ Al onduidelijker begon Tao te praten.

Sliep ze toen in, op het overzet-veer en in de stoomtram?

Eerst op de boot, midden in zee, vond ze zich-zelf terug. Het regende buiten, het woei ook nog. Aole-van-Aole, in een hoek van de kajuit, was niet meer dan een rooie plek. Tao zat vlak naast haar, en dié zag ze raar-duidelijk. Hij had wat blauwigs in zijn wangen, een rooie punt aan zijn neus en waterige oogen. Dat was toch niet van kou?

Haar hart kon zijn leed niet achterhouden. ‘Tao,’ steunde ze.

‘'t Staot niét vèst,’ troostte hij van-nieuws, ‘ze weute 't óók niet altijd...’ Er was iets van een bevel in zijn arme rooie oogen.

‘Nee,’ zei Tijne gehoorzaam, ‘nee, nee...’

Stoof het zoo?, er was al-maar wat grijzigs om ze toe. Liep het soms tegen de avond?

Tijne rimpelde haar voorhoofd. ‘Wat was 't toch?, aovend of dag?, nou, dàg ommers?, daor had je de zee, 'n booze zee nog...’

Ineengedoken bleef ze zitten op de bank, en deed haar oogen dicht: het was of ze dan harder vooruit gingen.

‘Waoter?’, vroeg Tao.

Ze leek een heel stuk bij hem vandaan, maar ze kwam weer naar hem toe. ‘Bin we er haost?’

Tao deed reukgoed op haar zakdoek.

‘Hoe kwam hij daor in 's werelds naom an?’, soesde ze.

Zijn handen leken wel ijsklompen. ‘Hier, fiksch mee in je gezicht weske, en je neus an ophaole, geeft dat?, gnapt 't op?’

Een vage verbazing dreef in haar rond. Ze sloeg haar zware oogleden op. ‘Waorveur most 't geve?, was zíj den ziek?’

Ze knikte toch maar. ‘Bin we er nou haost, Tao?’

‘'t Zel,’ bemoedigde Tao, ‘de helft niet schele.’

De zee praatte in de verte, de wind ook. De stem van Dominee was er bij. Ze luisterde er naar, en haar hoofd leek leeg te vloeien. ‘Ik bin op de boot,’ wou ze nog denken, ‘ik gaon nao' huis, nao' Memme...’ Maar ze moest het loslaten.

Toen leek ze een beetje te droomen: van alles door elkaar heen, niets onthield ze er van, alleen een onzekere schrik bleef in haar achter.

Tao maakte haar wakker: ze hield een drijf-natte zakdoek in haar hand, haar beffie was ook nat en haar muts.

‘Gaot 't wat beterder?’, vroeg Tao, ‘we bin er zoo... Ken je opstaon?’

Alleen dat laatste hield ze vast. ‘Jao-jao... ik ken...’

Ze probeerde te loopen, telkens struikelde ze. Er leek van alles in de weg te liggen. Tao moest haar helpen.

En Aole-van-Aole drukte zich plat tegen de wand toen zij voorbijging, en ze keek of ze bang van haar was. Die andere menschen weken ook al uit...

‘Wat - wat is er toch?’, hakkelde ze. De wind en de regen brachten haar bij.

Ze keken naar het Eiland - Tao en zij - of ze ergens naar speurden...

Grauw-bont stonden de huisjes er onder de lage regen-lucht, vaal-groen lagen de weilanden uit...

Toen schokte Tao ineens van zijn hoofd tot zijn voeten, en stijf greep hij Tijne's hand beet. ‘Keind,’ hield hij haar voor, ‘op God vertrouwe, op God vertrouwe...’ En zijn oogen waren zoo vreemd-flets, of hij zelf niet wist wàt hij zei.

‘Wat... Tao? Wat... den, Tao?’, de woorden kwamen aan flarden van Tijne's lippen. Haar oogen zochten.

Antwoord kreeg ze niet, nèrgens zag ze een antwoord.

Tao hielp haar de treeplank af, hij hield zijn eene arm om haar heen. ‘Keind - keind,’ weeklaagde hij.

En tóen was het Tijne of de grond openscheurde.

Ouderling Broertjes stond bij de aanlegplaats, en kwam op hen toe. De menschen gingen, in een schuw ontzag, bij hem vandaan, vaal zag hij in zijn gezicht - al het bruine was er van af - zijn breede schouders bogen. Dat hij een gevoelig hart had, zeien zijn natte oogen.

‘Er... erger?’, stamelde Tao.

En de ouderling greep met allebei zijn handen, de eene die Tao vrij had. Zijn stem waggelde. ‘Man - dat God de Heere je sterkte mag geven, om 't te draoge...’

Dominee kwam ook, met ontbloot hoofd, of hij aan een open graf stond. ‘Kaars, ik verneem zoo juist tot m'n groote ontsteldheid de droeve tijding, dat... dat...’ Hij bleef steken toen hij naar Tijne keek.

Haar tong leek dood, en haar lippen bewogen toch zóó armzalig... Het was of haar ziel aan stukken getrokken werd.

Doch de ouderling lette in hoofdzaak op Tao. ‘Dat 't zoo schielijk 'egaon zou, man, daor was gien minsch op verdocht. Zóó'n lang ziekbed en nou iniens...’

‘Dood?’, het woord stommelde binnen in Tao's mond rond, het kwam er niet uit, ‘dood?’

Eerbiedig nam de ouderling zijn verdeukte hoed af. ‘Keesie Kaors, je vrouw het vemiddag, te twee ure, de geest 'egeve. En, man, ze is in volle verzekerdheid des geloofs ontslaope...’

Tijne greep om zich heen, als een blinde.

Tao pakte haar beet.

En ze had naderhand geen weet meer van die terugweg naar huis.

Ze moest gedragen worden.

Tao was er niet toe bij machte.

Voor Dominee, als jonge ongetrouwde man, kwam het ook zoo zeer niet te pas.

De ouderling nam het stilzwijgend op zich. Hij maakte Tijne zachtzinnig los uit Tao's armen en beurde haar op - in de zichtbare veronderstelling, dat hij toch eenigermate een vracht zou hebben te dragen - hoog, met een ruk, schoten zijn armen uit: hij hield geen mensch vast, maar een kind. ‘En dié,’ dacht hij in verbaasd-meedoogen, ‘draogt de vrouwe-mus al.’

 

* * *

 

Het eerste wat Tijne toen weer, met vaag-bewuste oogen zag, was Tao, neergezakt bij de bedstee.

In die bedstee lag een Memme van steen, een Mem die afgedaan had met al wat van de aarde was. Elke gemeenzaamheid was weg van haar steen-strak gezicht, haar gesloten oogen en heilige mond.

Rondom haar werd geweeklaagd.

Tijne keek met koortsig-glinsterende oogen van de een op de ander: zelfs Lobbetje kreet mee, en Aogie wat schreeuwde die niet!, en Bappe dan...!

Het hoorde zoo in een sterfhuis.

Maar de meeste tranen liet Tao.

En daar was Dominee ook, in zwarte kleeren. Deze keer práatte hij niet, hij préékte. Elk-een knikte, en beurtelings keken ze ook naar Tijne.

Bappe wees op haar. Hortend zei hij: ‘Dat - dat ken zóó niet blijve met die daor, dat - dat loopt faolikant uit...’

En tóen kreeg ze vaag het besef dat er wat vreemds was aan haar, en ze poogde dat te verbreken met een gebaar, een zucht...

Maar ze bewoog zich niet, en er kwam geen zucht. Haar droog-gloeiende oogen waren ook nog niet eenmaal vochtig geworden, zoo lang ze nu al in huis was. Haar tranen leken wel in puntig-bevroren korrels, achter dat pijnlijk-strakke in haar oogen, gevangen te zitten.

Dominee kwam bij haar, of hij op haar afgestuurd was. Met wat schichtigs nam hij haar handen in de zijne, en als een beschroomde schooljongen die een les opzegt, onderhield hij haar: ‘Trijntje, je mag toch niet - niet in opstand... niet al te - te bedroefd zijn. Je Moeder is heengegaan naar de eeuwige heerlijkheid. Wij mogen haar niet terugwenschen. Zij is ons voor... wij zullen haar volgen mettertijd en weerzien, zoo wij ons met heel ons hart overgeven aan de leidingen Gods. En dan zullen ook wij het woord van de Apostel Paulus tot het onze kunnen maken: ik ben verzekerd dat noch dood noch leven... noch hoogte noch diepte, noch eenig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde Gods, welke is in Christus Jezus, onze Heere.’

De plicht-van-de-Dominee sprong uit elk woord te voorschijn en meer ook niet. Zelf voelde hij ook wel dat er iets aan ontbrak. ‘Kan ik niet anders?’, dacht hij. Maar dat hij er zóó op zinnen moest, deugde al niet.

En hij had ook evengoed tegen een bouwedoos op het kabinet kunnen praten: Tijne staarde hem strak aan - zag ze hem ook?

Aogie boog zich met een verschrikt nat-rood gezicht over haar heen. ‘Schrééuw 't toch uit, schreeuw toch!, doen niet zóó...’

Voor het eerst sloeg er een gedachte door haar heen: ‘Mem is dood,’ zei ze in zichzelf, ‘hoor je: Mèmme is dóód... je moete toch huile...?’

Maar niets bewoog er in haar.

Toen kwam Bappe. ‘Me maosie, me keind, nou is je Memme weg'egaon zonder gedag, hee?, nou - nou zei je Memme mit - mit 'n paor daoge uit'edraoge worde en jij hebbe gien-iens 'n laoste woordje... Dat is - is Bappe z'n schuld me-keind, maor - maor ik heb 't niet 'eweute...’

Naar hem tuurde ze ook.

Bappe's huilend gezicht was een klis-van-rimpels, zijn rooie oogen stonden op een bibberende kier, zijn tranen leken ook rood.

Dat huilen van Bappe bracht toen toch een verandering in haar teweeg: eerst bewogen haar lippen, toen kwamen er een paar klanken, ze praatte of ze het nog maar pas kon, en de woorden piepten als roestige scharnieren. ‘Bappe, as ik... as ik nou toch niet krijte ken? Ik... ik wil wel Bappe, maor - maor ik ken niet... Wat is dat mit mijn, Bappe?, dat ik - dat ik zóó bin? Zeg an huilie, datte ze er mijn niet op anzien: 't zit mijn hiér, Bappe...’ Ze wees op haar borst.

En Bappe schreide als een kind. ‘Och tutte1) - tutte... 't is maor... 't is maor... we binne toch zoo bang veur jou.’

Ze hoorde hem al niet meer. ‘De Heere Jezus had 'ezeid: “zoo gij 'n geloof had als 'n mosterdzaodje... niets zou u onmeugelijk weuze.” Was er gien-ien bij huilie die dàt had? De Heere God kon ommers altijd nog wondere doen?’ Bevreemd luisterde ze: het was of er een klok in haar hoofd zat, wat tikte het daar... er bleef niets over dan die tik. De kamer week er bij achteruit, het gekrijt...

Toen ze weer bijkwam keek ze verbaasd de stilte aan: ‘Waor was elkien nou 'ebleve?’

De lamp brandde laag, heimelijkheid waarde rond alle dingen, schaduw-flarden hingen bij de wand beneer, twee lichtspikkels had de wijzerplaat, de nacht rekte zich uit tot de zolder aan toe...

Maar Tijne zag enkel het steenen gezicht van Memme.

In de keuken praatten Tao en Bappe onderdrukt met elkaar.

‘... en as ze den nou maar slaopt,’ zuchtte Tao.

Bappe lispelde: ‘Jao, is dat slaop?, zou - zou je miene?, zoo?, zou dat slaop weuze?’, nog altijd had hij dat hortende in zijn stem.

En het heesche gefluister van Tao was haast niet te verstaan. ‘Veur dat keind is 't de zwaorste slag, as 't maor gien - gien genaodeslag is. 'k Heb haor zóó vaok moete bijstaon onderweg, den - den was 't weer heulegaor mis mit haor.’

Tijne richtte zich op. ‘Wat praotten ze toch?, er moest 'ebede worde.’ Ineens voelde ze weer de pijn, die tot een bonk leek aan te groeien, in haar borst, en ze zag verbaasd dat ze op twee stoelen lag, met een kussen onder haar hoofd. Moeizaam kwam ze overeind. Helde de kamer toen zoo?, de kamer leek wel een schip.

Ze merkte niet eens dat ze op haar kousen liep en zonder muts was. Stil ging ze naar buiten: geen plank

kraakte onder haar voet, de deur stond enkel maar op de klink. Met ontzag keek ze op.

De nacht die hoog en helder uitstond over het Eiland, was zoo'n andere dan de duistere drukkende nacht-in-huis... Het scheen niet onmogelijk dat God-zelf pas door die wit-glanzende stilte gegaan was: bewaarde de glimmende leege weg niet de herinnering aan wat heiligs? Als beschroomd sloop de wind uit zijn verborgen schuilhoek, en in de doezelige verte ruischte de zee - die zee had het over de eeuwigheid.

Tijne strompelde stumperig voort.

Er kwamen lange blinkende punten aan de sterren als zij er naar keek, nieuw zagen die sterren er uit, zoo of God's hand ze pas los liet. Het was de glinsterende maan ook niet aan te zien dat zij al eeuwen en eeuwen lang op de aarde neergekeken had.

Af en toe wist Tijne niet goed meer waar ze was.

De kleine huizen wouën zich voordoen als vreemden, maar de donker-fonkelende ramen gluurden haar na zoo lang als ze konden, de straatjes ook.

Ze zag het best, telkens bleef ze even staan om uit te rusten, en keek dan om. Zoo langzaam als een Bessie liep ze, maar ze was gedurig moe, en haar snelle adem wreef akelig-vinnig langs dat zeere brok in haar borst. Haar gedachten raakten dat toch niet aan, ze had haast geen gedachten.

Een paar maal blikte ze weifelend op: ‘Verwoog de maon nou?, draoide 't heule Eiland in 't rond?’

Ook gebeurde het wel dat ze zoo maar in-het-wilde-weg doorliep, doelloos opeens. Dan was het haar een oogenblik ontgaan wat ze doen wou. Tot ze ineens wat miste en verschrikt stil bleef en staarde... staarde... ‘Heere God - Heere God...’ En daar had ze het weer: ‘Dat 'ezegende plekkie.’

Maar zóó ver kwam ze niet.

Ergens anders viel ze neer, bij een afgeknotte steen en een bos brandnetels. ‘Heere Jezus, je hebbe de jongeling van Naoïn ook uit de doode op'ewekt, en die man Laozerus, en - en dat maosie van Jaoïrus... bin je nog niet de eigenste machtige Heere van toe'...?’ De pijn in haar borst kroop hooger, en hield de woorden tegen, het zeere brok dat daar zat kwam naar boven, het leek open te gaan, en het wou door haar keel, in een heete golf schoot het over haar lippen heen. Haar kleeren kleefden, haar lokken ook. ‘Wat overkomt míjn?’, trilde het nog door haar heen.

Toen verdween alles: het Eiland, de nacht met de zee, de bejaarde maan, en ook de sterren gingen weg.

Tijne viel overzij, met haar gezicht op de afgeknotte steen, haar witte dikke haar lag in een doffe lichtgloed om haar hoofd, en haar stijf te zamen geknepen handen bleven, zelfs in haar val, gevouwen.

Het had er meer van dat ze sliep, dan dat ze in zwijm lag.

Moenis, de Ziener, die vanwege een duistere benauwdheid ronddoolde in de witte leege nacht, heeft haar zoo gevonden.

Hij dacht aan een list van de Satan, en kwam bedachtzaam nader en boog zich, op alles voorbereid, omzichtig over haar heen: toen schrok hij toch nog. ‘Tijne!’, riep hij, met zijn zware stem, ‘Tijne-van-Hilletje!’

Alles luisterde rond-om.

Antwoord kwam er niet.

En de Ziener speurde in Tijne's donker-gevlekt gezicht, naar de dood, maar hij vond die niet...

Toen nam hij haar behoedzaam op, en of hij met een kind te doop ging, zóó, over bei zijn armen, droeg hij Tijne door de glinsterende nacht.

Dicht bij haar huis kwam hij Bappe en Tao tegen, die haar zochten.

‘Moenis,’ haperde Bappe, ‘jij - heb jíj...?’

‘Waor?’, vroeg Tao afgebroken, ‘heb je haor 'evonde?’ Maar hij luisterde niet eens naar het antwoord, en vergat te bedanken voor de moeite, toen hij Tijne overnam...

Een nieuw gejammer is er die nacht losgebroken in die kleine woning met de groene wanden.

Tijne had een bloedspuwing.

Lobbetje werd geroepen, de dokter moest gehaald worden, er liepen geburen in en uit...

Toen Tijne even tot bewustzijn kwam, en Tao's bestorven gezicht zag, en Bappe's huilende oogen, zuchtte ze: ‘Toe bid... bid den toch, dat God Mem levend maokt...’


Vorige Volgende