Logo DBNL
Tijne van Hilletje (1928)

Tijne van Hilletje

(1928)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[3]

Tijne keek verwonderd op.

Amper leek de zon weggezakt achter de vurige kim en daar prikten al sterren door de lucht, die sterren leken op open-gebroken sleutelgaten.

‘Dat opene,’ zei Tijne bij zich-zelf, ‘dat binne de gaotjes waordeur je de zullevere vloer van de hemel ziene.’ Ze zat aan de dijk, bij de ‘meisen’, maar zóó ineengedoken en op zoo'n afstand of ze wegkruipen wou in het grijs van de avond. Haar breiwerk had ze ook al lang vergeten, dat lag op een ruige zwarte knobbel in haar schoot, haar vingers taalden er niet naar.

Het grijs van de schemer viel als stof uit de lucht, het verdichtte en werd grauw, het grauw kreeg al-maar vuiler tint, toen werd het donker.

Dat ging toch niet zoo gauw als het wel leek.

Alleen voor Tijne-van-Hilletje was het: zóó dag, zóó avond, wat daartusschen in lag, leek lucht en leegte en donkerheid, en het was een wezenloos door-tobben op één angst-gedachte... Maar angst maakte ook wel van een uur een dag en soms gebeurde het dat een heele dag leek in te krimpen tot één minuut: ‘Vedaog was Mem er nog, maor morgen - maor morgen...?’

En weer keek Tijne zielig-verbluft om zich heen. ‘Heulemaol duister... haost al nacht...’

Over de zee schoven vonken. Die kleine gele vonk zat aan een schip vast, die rooie en groene aan een vrachtboot. En waar zoo'n scheut gloed bij de kim opklom - daar lag de wereld.

Tijne tuurde er naar en ze zag alleen de kamer thuis,

de laag-gedraaide lamp, het bed in de schaduw, en Mem daarop, Mem met een gezicht dat tot op het been leek afgekloven van pijn, met oogen die zonder herkenning langs de menschen heen gleden, langs Tao, langs haar-zelf, langs Lobbetje-van-daar-naast... En wat ze prevelde was enkel maar wartaal, en nooit meer wat anders.

Tijne wond haar lokken om haar vingers en rukte er ruw aan. ‘Heere God - Heere God.’

Als uit de verte hoorde ze het snappen van de meisen.

Mao-van-Lobbetje had weer het hoogste woord. Als ze haar oogen verdraaide glinsterde het donker in haar gezicht, en dan was er verder enkel maar een muts te ontwaren. ‘Die raore Lijsie...?, 't zou wat, die is allien maor raor as haor man vaore is...’

Jennik-van-Aodèm schaterde er op los. Haar tanden schitterden als geslepen kralen en haar witte kap ging heen en weer of hij dobberde op het donker. ‘Ze zel niet teuge allien weuze kenne...’

Mijnt-van-Aodèm helde voor-en-achterover. Het karmijn en oranje van haar bouw leek nog door het vale zwart heen te kruipen, het wonderlijke rosse van haar lokken ook, en het grillige wit van haar oogen. ‘Den - dèn is ze de ienigste nog niet...’ Een raar schor hikken zaagde door de stilte, mal gepiep en gesnuif... Dat hield maar aan, tot vervelens toe. Ze stootten en duwden elkaar. Mao-van-Lobbetje viel plat-weg op haar rug. ‘Was 't maor weer Zaoterdag-aovend... As de jongens er binne is 't veul plesanter... de naorste tijd is as ze met die loggers gaone...’

Tijne dacht: ‘Waorom het Lobbetje mijn toch weg'estierd, hier nao' toe?’ Zwaar prakkezeerde ze er over. ‘Lobbetje had 'ezeid: allaoh, gaon er 's uit, gaon nao' Mao-van-mijn, nao' je kammeraos. Jij zitte maor in

die zieke boel, in die kaomer... je ziene zoo geel as 'n vetkaors... Jao en toe' was ze 'egaon, ze was 'egaon, maor hier was 't ook niks... hier niet en nergens.’ Ze zette haar handen zoo hard en plat op de grond of ze op wou staan, en ze bleef toch zitten. ‘Nou, wat moet ik dèn?, waor nao' toe?, nog maor blijve? Jao, nao' zoo'n zwaore dag - uitruste... Och, nou, dat loove gong toch niet weg, nee, nooit-niet meer gong dat weg.’

Mijnt-van-Aodèm lachte er doorheen, en dat lachen schokte of ze gekriebeld werd. Het ging ook over jongens, en dan lachte ze altijd zoo. ‘'t Zel mijn nooit vergete,’ haalde ze op, ‘met diezelfde Klaos Nantjes heb ik m'n eerste beursie1) 'ehad. Toe' was ik vijftien.. 'k gong op me kouse de lèdder of, want ik wou 't niet weute veur me Moer! Maor bij 't brood-ete, de aore dag, zat ze er de mal mee te steke, ze had 't wel 'ehoord. En hoe bin je den in 't eerst...?, 'n schaopie! Maor ik heb drok werk 'ehad om of te houën: hènde van de disch, wat 't jouwe niet is...’

‘Klaos Nantjes,’ wist Jennik verbluffend-secuur, ‘da-'s 'n griezel. Ruig as 'n aop onder z'n goed.’

Het haalde zelfs Tijne even uit haar lusteloosheid. Verbaasd sloeg het door haar heen: ‘Hoe is ze daor nou achter 'ekomme?’

Gelijk-op vroeg Mao er naar...

En Jennik wist een oogenblik niet wat ze zeggen zou.

Toen begon het onderdrukte gichelen al...

Maar Jennik praatte er rap doorheen. ‘Van hoore zegge! Van de aore jongens, op de troller, hee?, bij 't zwemme.’ Haar gezicht werd donkerder, net of ze een kleur kreeg.

De meisen lachten eerst nog met hun lippen dicht,

en het zoemde en snorde of er een zwerm vliegen op een klontjeskoek neerstreek... Toen, als een plof, barstte de niet-te-weerhouden schater uit hun breedopen monden.

‘Kles juilie!’, duwde Jennik ze vinnig toe.

Mao wentelde zich om en om van radeloos-hevige pret, ze stikte haast in haar lach. En in Mijnt haar keel gorgelde het of er een flesch leeg liep.

Toen lachte Jennik zelf ook maar mee. ‘Och wat - nou - alles op z'n tijd zee Schoppen-tolletje, en hij laozerde z'n vrouw uit 't raom.’

Ouwelijk-verwonderd zat Tijne het aan te hooren. ‘Wat 'n - 'n zotteklap allegaor.’ Ze moest er haast haar hoofd van schudden. ‘Wat 'n verkeerde praot...’

Toen de meisen uitgelachen waren, begonnen ze te snoepen.

Mao het eerst. Ze diepte een papier met balletjes uit haar rokzak op, en liet het rondgaan. ‘Ieder ién hoor, niet meer as ién!’ Ze had ook nog een hompje kaas in haar zak, gulzig zette ze daar haar breede tanden in.

‘Kemeine kaos?’, Jennik snoof er belust de reuk van op, ‘daor bin je ook niet eerlijk an'ekomme?’

‘'k Jat zooveul,’ bekende Mao met een volle mond, ‘wat ik niet krijg van me Moer dat neem ik maor, en veul krijge doen ik niet, maor neme wel...’

Tijne draaide zich onthutst naar haar om, een ritselende beweging was het maar. En daar leek ze al wonder wat mee te zeggen.

Dadelijk moest Mao zich verdedigen. ‘Och wat! Dat is toch gien stele! Denk je nou weuzelijk dat onze lieve Heer z'n eigen met al die nesterijtjes van ons inlaot?, niet dàt neem ik er van an!’ Ze knipte met haar vingers. ‘Wèl mit zwaore misdaode vezelf, mit moord en doodslag en diefstal op groote schaol, en weet ik veul

wat veur slechtigheid meer daor gunter an de vaste wal 'ebeurt, maor hier - maor dut - laot waoie...’

De donkere ernstige zee ademde diep en hortend door al die woorden heen, en wat voor boodschap stuurde hij toch met de deining naar de dijk...?

In bang ontzag zat Tijne voor zich uit te staren. ‘Die Mao-van-Lobbetje... wat 'n goddeloosheid. Hoe durfde ze...?’

‘Die moordenaore en zoo binne meschien ook mit... mit 'n mig begonne...,’ wierp ze snedig op, ‘en de dieve insgelijks mit 'n peer of 'n segaor...’ En meteen trok ze zich al weer terug: ‘Och, wat praotte ze nou ook, waor maokte zij haor heet veur?, en Mem - Mèmme...’

Mao lachte maar zoo wat. En niet als anders hoonde ze: ‘Wel-eh-wel, ouwe Bessie, zit jij daor ferèchtig ook?, en hoe staot jou 't leven?’ Elke hatelijkheid bleef achterwege. Want in haar hart had ze erg met Tijne-van-Hilletje te doen. ‘Hier, 'n balletje,’ deelde ze goedig uit, ‘neem er maor twéé.’

Maar Tijne hield haar hand niet op. ‘'k Bin zoo naor veur me maog, maad.’

Jennik tobde een bosje scharretjes te voorschijn. ‘Dut den,’ ze mikte een vischje naar Tijne, ‘en nou niet zoo ouwbakke weuze.’

Tijne moest wat weg hoesten eer ze praten kon. ‘Me Moer,’ zei ze toen met een droge slik, ‘die - die is toch ommers veer hien...?’

Ruw ritste Jennik de huid van haar scharretje af. ‘Jao,’ gaf ze toe, ‘dat is wel aokelig, hee?, maor of je nou al zoo zwaorslèchtig binne... wie is daor mee 'ebaot?’

Er ging een raar gereutel door Tijne's neus.

‘Bin je verkouwe...?’, vroeg Mijnt wreed-onnoozel.

Antwoord kwam er niet.

‘Dat kerme van Hilletje,’ grilde Mao, ‘da-'s gruwzaom altemet.’ Het was of haar stem bang achter haar tanden schuilen bleef. ‘Ik heb 't nog nooit zoo 'ehoord... haor aosem: of er 'n hond zit te gule1). As je dat bijweune... an elk haor gaot je 'n zweetdroppel zitte.’

Tijne greep met twee handen tegelijk in het gras, al wat daar om haar heen stond scheurde af. ‘Me Mempie...,’ het strompelde over haar tong, ‘me - me èrreme Mempie...’ Ze leek haar leeftijd vergeten.

De meisen keken elkaar aan, bogen zich wat voorover en beroerden tersluiks elkaar. Ze dachten zoowat hetzelfde. ‘As dié d'r-eigen maor niet raor piekerde... as d'r Mem kwam te overlije...’

‘Vraog juilie niet-er-'s 'n aore dokter?’, vroeg Mijnt haar toen, ‘ientje van gunter an de wal? Laote juilie 't zoo maor op ze beloop? Hè? - hè?’

Tijne's keel leek enkel maar een gezwel. Ze kon niet antwoorden.

‘Zeg?’, drong Mijnt toch weer, ‘wà-àt?’

En Tijne's schorre stem schudde of de wind haar heen en weer trok, het bleef maar een onverstaanbaar geprevel.

‘Watte?’, vorschte Mijnt opnieuw, ‘wàtte nou...?’

En toen gaf Mao haar toch een opstopper. ‘Ezelskop, bin jij...?’, ze hoefde dat al niet meer af te maken. Die por lei alles uit.

Mijnt zette met een knorrig keel-geluid haar tanden in een schar.

En Mao spande haar linkerhand breed over Tijne's witte klompen uit. ‘Eet jij je visschie nou maor op,’

suste ze beschermend, ‘'n hartig happie valt er altijd nog wel in, wat jij...?’

Maar Tijne kon ook al niet eten. Ze zat ingehouën te huilen, het droog-harde vischje stijf tegen haar lippen gedrukt, de meisen hoefden het toch niet te hooren...?

Maar Mao-van-Lobbetje zou dat niet merken...! In minachtend medelijden dacht ze: ‘Nog net 'n keind, in alles is ze op achter bij de aore... bij ons...’

Meteen leek elk-een uitgepraat.

Vreemd-stil was het toen ineens... Precies of er nog iemand bij gekomen was, een waar ze tegen opzagen. En ze tuurden allemaal recht voor zich uit.

De vuurtoren sloeg wieken-van-licht over de rillende zwarte zee, en dat licht betastte enkel maar verlatenheid, duisternis en leegte. Er hobbelde geen enkel lantaarntje meer langs de horizon. En elke golf die hijgend tegen de glooiing aanbotste, spatte met een kreun uiteen, soms leek het zelfs een verwensching... Diep in het klokkende donker daar, bromde ook af en toe een onzinnig gemompel: oneensche stemmen, een booze lach, een duivelachtig gegrinnik, precies of er onder het bobbelig watervlak een hevige ruzie was.

De meisen hoorden het allemaal. Maar ze zeien niet: ‘Wat raor,’ ze keken er elkaar enkel maar 's op aan.

Alleen Jennik-van-Aodèm vermande zich. ‘Zeemarreminne en zuks,’ zei ze gedempt, achter haar handen uit, ‘da-'s ook maor laorie, praotjes van keinsche minsche.’

Maar daar kwam Mijnt tegen op. ‘De Bappe van onze Bappe het toch 's wat bij'eweund,’ vertelde ze met dalende stem, ‘op de ree van Terschelling, en toe'... en toe'...’ Haar mond bleef op ‘toe’ staan. Ze keek schrikkig-verwonderd op: er viel wat over hun hoof-

den en schouders heen met een gloed van brand, ineens konden ze elkaar zien.

‘Heere,’ zuchtte Mijnt.

En gelijktijdig blikten ze om, alle vier.

Toen verschrokken ze haast van de maan, die rees spookachtig-onverwachts, wonderlijk-groot en zonderling-rosse... boven de huisjes van de Kerkebuurt uit.

Dof mompelden de meisen door elkaar heen: ‘Maon! 't Is maon! Wat 'n raore... Heb je ooit zoo'n maon 'ezien?’

Tijne-van-Hilletje zag er ook met haar dikke natte oogen naar om. En alles wat ze door haar tranen heen onderscheiden kon, was een glimmende spot-lach. ‘Hij het 'n kleur 'ekrege,’ schimpte het in haar, ‘of hij z'n eige over him-zelf schaomt, dat hij nog zoo laot 'ekomme is...’

Ze wrong een prop los gerukt gras om en om, als een ‘vadoek’. ‘Waorveur zou de Heere God de maon toch mit zoo'n raor bakkes 'eschaope hebbe?, die maon - net of hij 't heule minschdom uitlachte...’ Haar onthutst-verwonderd kijken bleef aanhouden.

De meisen letten er ook al op, die raakten veel gauwer gewend aan die vreemde maan.

‘'t Is zonde,’ zei Mijnt nog binnensmonds.

En weer was er niets om te praten.

Jennik-van-Aodèm groef met haar klompe-hielen groeven in de dijk-aarde. ‘Stil er 's effe, waor hadde ze 't ook weer over 'ehad?, o - nee, nee, ruste laote...’

Onder elke golf die voorbij ging, in de breede lichtbaan van de maan, brandde een lichtje, als een nachtlamp onder een glazen dak-pan. Zoo leek het net of daar beneden, onder het tintelend weg-glijend water, een heele stoet menschen voorbij toog. En ieder mensch - met een bleeke flambouw hoog in de hand - trok

uit het donker, het licht door, naar het donker... Bromde het in die onrustige diepte ook niet of er een heele menigte op de been was...?

‘Alle minsche die in de loop van de tije om'ekomme binne,’ soesde Jennik-van-Aodèm in zichzelf, ‘die komme nou meskien te-gaoder.’

En Mijnt-van-Aodèm mijmerde ook al: ‘'t Zou best kenne weuze, dat al de zieltjes van de 'esturreve minsche, die gien rust 'evonde hebbe, nóu ommedwaole...’

Maar Mao zei onderdrukt: ‘Net 'n aovend veur spoke...’ En het was of ze daar die twee anderen een duw mee gaf. Niet een praatte er op terug.

Ze tuurden met stille donker-spiedende oogen en luisterende gezichten voor zich uit.

En alles op het Eiland leek met ze mee te luisteren: de kerke-toren, de vuurtoren, de zwijgende zwarte huisjes...

Maar waarnaar toch...?

Roef-van-Sijmentje, die heel aan de haven woonde, begon nou zeker ook nog met roest-bikken. Je kon een ketting hooren rammelen, het kantelen van een anker en het fijne klopje van de hamer: ‘Tik-tik-tik... tik-tik-tik...’

Maar het was zoo ver-af, zoo ver... Het had er veel van of dat tikken ook fluisterde.

‘Net 'n houtwurm,’ zei Mijnt achter haar tanden uit, ‘die Roef...’

Doch niet een kwam er toe om te lachen.

Er bleef wat drukkends hangen...

Toen droeg de stilte, als een verluchting, een stuntelig zingende ouwe-vrouwenstem aan:

 
‘... schoon ik deur duistere daolen,
 
In doodsgevaor bekommerd om moest dwaolen,
 
Gij blijft mijn bij in alle teugenspoede...’
 
- - - - - - - - - - -

‘Vrouw Erf,’ zei een van de meisen, ze keek om en tuurde, ‘zien maor...’

Babbetje Erf leunde over haar onderdeur, daar ginter, achter het kleine weidje. Met inspanning kon men haar muts nog onderscheiden: die zat als vastgespeld op het onbestemde licht, een leeg rond-wit bolletje, zoo op de schijn af net een doodshoofd. En het zingen ging maar door:

 
‘Uw stok en staf zal mijn altoos behoeden:
 
Gij troost mijn ziel...’
 
- - - - - - - - - - -

Toen eerst wendde Tijne stram-moeizaam haar gezicht van de spotlach in de lucht af. Haar nek deed pijn, er zat een vlies van nat voor haar oogen, maar haar kleine verweerde vingers schoven stijf ineen op haar zwarte schoot.

En de meisen keken schichtig van die biddende handen naar elkaar.

‘Laote we,’ stelde Jennik toen voor met een benepen stem, ‘ook er 's zinge, hee?, van de zee-metroos, offe van 't roosie op de heide...’

‘Nee, nee,’ stootte Tijne uit, ‘datte... niet zinge.’ Het was maar een bloo gefluister, het klonk in hen na als een schreeuw.

‘Nee, nee,’ prevelde Mao werktuigelijk-goedig, ‘dàt g'eel niet - g'eel niet.’

De twee anderen leien zich daar bij neer.

Maar het zwijgen verdroot ze toch op de duur.

Het belletje van Muus' groente-winkeltje rinkelde ineens ook zoo gezellig-menschelijk door de stilte: het was of er een kelderachtige reuk van uien, aardappels en kool langs hen heen tochtte. En dan ging er ook nog een schip voorbij, het vuurtoren-licht wees het aan:

een klipper met drie gele roefraampjes en de man er op floot van: ‘Kom Karlieneke... kom...’

Het verwonderde Mijnt opeens dat ze een poos-lang niet op haar gemak geweest was. Mompelend begon ze kwaad te spreken. ‘Sijte-van-Aole laot zeker weer de grammefoon speule, niet?, of lijkt 't zoo?, jao 't lijkt toch zoo... maar guster om tien uur, ik lag al te bed.. alle fesoendelijke minsche lagge al te bed... En dèn zit zíj met de raome hoog-op, al het ze 'n beun vol mansvolk...’

Jennik ging er graag op in: ‘Die Sijte-van-Aole!, dat is me er ien... die draoit haor gat haost onder haor kin, puur van verwaondheid, omdat ze wat Engelsch ken praote, omdat ze twee jaor an de vastewal 'eweund het... en omdat...’

Mao kon haar beurt weer niet afwachten. ‘Ze draogt ook gien-iens meer 'n beffie an haor hemd, nou vraog ik je, wat fesoendelijk minsch loopt er nou zonder beffie?, en 'n ruigie draogt ze ook niet meer, de Eilandsche dracht wordt haor te min... Ze zegge toch maor.... jao er wordt veur vaste waorheid 'ezeid: ze moet mit gouwe armbande om, zoo as de daomes draoge an de vaste wal, en met lichte kouse an, uit'eweust hebbe, nao' Amsterdam, en ze eet eiere bij haor brood, en alle dag vleisch. Geloof dat er gàng in dat - dat vreumdelinge-zaokie zit... in die Merker-room...’

‘Maor al is ze niet de ienigste die zoo-wat bij de kop het,’ zei Jennik met jaloersche wrok, ‘de veurnaomste zel ze wel blijve, want Aole-van-Tetje-van-Jan en Griet-van-Koertje kenne lang niet teuge haor op.’

Tijne ging dat allemaal voorbij.

In haar hoofd kroop gedurig die eendere angst rond: ‘As Mem maor niet weggaot, as Memme maor niet bij ons vedaon gaot.’ Soms was het of zij zich zelf als

een klein kind aan haar Moeder's rokken zag hangen. ‘Laot mijn en Tao niet allien.’ Dat was dan net als héél vroeger.

Nadenkend tuurde ze voor zich uit. Ze trachtte zich voor te stellen hoe het wezen zou, als Memme weg was: dood... Altijd was het dan winter, de ramen waren wit van vorst, een ijzige wind drukte tegen de deur aan, de kachel rookte en Tao mopperde... Die stoel van Mem was leeg, daar lag die grauwe doek nog, dat was het eenigste wat er over bleef. Maar Mem zelf?, nergens te vinden, nèrgens... Nooit zou Mem meer zitten in die stoel bij het raam, nooit zou ze meer liefderijk zeggen: ‘Zel je niet effe uitruste?, zel je 'n bakkie thee neme?, moet je gien plak mik?, je ziene wat bleek - me dunkt...’ Nooit meer, en nergens... Ze kwam uit de kerk, de kou beet haar teenen en haar neus haast af, daar achter het raam, vlak er achter... oh nee, daar zat Mem niet meer, bij het olielicht en de koffiekan...

Tijne schrok op, of ze aangeraakt werd.

Een van de meisen zette haar stem uit.

Dat was Mijnt.

Mijnt die wist weer zoo'n boel te vertellen: ‘...'t Moet veur'evalle weuze, vèst-waor - vèst-waor, die vreumdeling... daor was gien plaos meer veur in 't Hôtel, toe' brocht Aof-van-Bassie hem bij haor Peet1) Joontje. En omdat hij fiksch dokte, gaf Joontje hem haor iene bedstee en zij zelf en Aof gonge op de aore... Toe' moet die vreumde, te middernacht, Aof het 't veur veste waorheid verteld an Riekeltje-van-Oukertje, bij huilie 'ekomme weuze, zonder - zonder... nou zoo.... zooas hij van z'n Moer 'ekomme is, en Joon die

lag klaor met 'n illetrieke zek-lantaorn... om him - him, op z'n vermaok te... te meppe...,’ het werd oplaatst maar een onverstaanbaar brabbel-taaltje.

Maar de meisen begrepen het toch best, ze wiegelden van de lach heen en weer, en vergaten van pret hun afkeer...

Tijne keek naar ze. ‘Wat deeën ze nou aokelig.’ Ze schoof een eindje van ze af, en zag al 's om, de weg af. Er glansden daar in de verte gele kleine raam-oogen, achter een er van lag Mem.

‘Jao - och - Memme...!’ Toen begon dat andere ook weer in haar hoofd rond te sluipen, de angst. ‘Niet weggaon Mem - Mempie, je moete niet bij ons vedaon gaon...’

En opeens viel haar in dat Memme daar niets over te zeggen had, alleen de lieve Heer.

‘'k Moet veul meer bidde,’ dacht ze toen, ‘mit veul meer andrang, en niet in huis, in huis den moet 't nog deur de wande hien, deur de zolder, de panne... Ik moet 't buite doen, 't moet nóu...’

Zóó stilletjes of ze bang was dat de meisen haar tegen zouën houën, stond ze op, drukte haar breiwerk onder haar arm en sloop met lange stille stappen de laagte in, de weg op.

Onder het dalen keek ze nog een paar maal om, toen niet meer.

En de meisen deden maar net of ze er geen erg in hadden dat zij wegging, het luchtte op, ze schoven dichter bij elkaar.

En Tijne zette haar voeten zóó zacht neer, of ze op een glazen weg liep, ze vouwde haar handen stijf ineen op haar middel, en hield haar hoofd deemoedig voorover. ‘Heere-heere, ik bin 't niet waordig... maor laot mijn geschiede naor mijn geloof.’ Ze schrok

een beetje. ‘Nee, dat was toch eigelijk of de ouderling veur-bad... ze most zelf - zèlf...’

Er rilde een margriet aan de weg, en een groote witte ster daar in de hoogte rilde ook. Er stond een hooiberg, vlak aan het pad, met dikke steenen er op, overdag ritselde het daar zóó niet in.

‘Dat Kessenvolk1)...,’ hoorde ze Mao nog uit de verte schreeuw-praten...

En het leek al een stem uit een andere wereld. Daar ginder was de avond nog, hier in de suizelende rust lag de nacht.

Het licht van de vuurtoren achterhaalde haar als een waarschuwing: ‘Gaon toch niet allien terug, zien je nou niet hoe aokelig ienlijk 't is?, gien minsch op de weg, gien huis of hof an de kant...’ Het kon ook wezen dat ze dat zelf dacht.....

Maar ze ging toch door.

Er was met het gras ook wat bijzonders, die avond: het stond recht-overeind verder-op. Maar als zij er langs kwam, bewoog het en knikte. Dan was er ook nog als ze liep, een vreemd fluitend gesuis. Van wind kon dat niet wezen, er was geen wind, en als ze stil stond bleef het uit.

Een eindje verder leek er wat griezeligs op de weg te kruipen, het bewoog, het spartelde, het leek of er een hond op zijn rug lag te rollen - de ‘spookhond’.

‘Heere bewaor mijn! Heere weus mit mijn,’ zuchtte Tijne. Ze liep toch verder, en ze keek er niet langer door spleetjes naar. Het was de schaduw van een vlierstruik...

Maar in die kromming van de weg spookte het wel. Dat was algemeen bekend. Ieder op het Eiland wist er

van... Een keer was daar een drenkeling aangespoeld met zijn handen vol goudstukken. Op elk goudstuk zat een zwarte bloeddroppel...

Kort er-op spookte het daar.

‘Hier had Rieuw Moenis 'eloope op 'n veurnacht... en was perdoes opzij 'edouwd, en gien schepsel had hij 'ezien.’ Het leek wel of een ander haar dat te binnen bracht. Tijne huiverde en zij ging aan de kant van de weg loopen. ‘Ik bin niet bang,’ zei ze herhaaldelijk in zich-zelf, ‘ikke niet, die gien kwaod doet, gien kwaod ontmoet...’ En dadelijk moest ze weer zoo grillen... Als hulp zoekend keek ze op in de zilverigbevende lucht. ‘Onze Vaoder, die in de hemele zijt, Uw naom worde geheiligd, Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede...’ En meteen moest ze weer voor zich uitzien en opzij.

De sterren trilden als dikke witte druppels die zoo naar omlaag zouën spatten. En de maan was in de hoogte geklommen en niet meer donker-rosse, zelfs niet geel, maar blinkend-wit. Daardoor viel Tijne's schaduw zoo zwart en mager over de weg: een spookachtig-lange vrouw leek het op uitgerekte beenen. Toen ze haar eene arm af liet hangen, werd die van de schaduw wel een meter lang.

Ze keek er met bevreemding naar. ‘Komt dat van mijn?, bin ik zoo...?’

Dadelijk viel het weer weg.

Het donkere ruischen van de zee deed denken aan kerkgezang dat zweverig wordt door de afstand: de melodie was tusschenbeide haast te volgen, maar de woorden bleven onverstaanbaar...

Tijne wist zelf niet waarom ze opeens aan een tekst uit de Openbaringen denken moest. ‘En de zee gaf de dooden die in haor waoren, en de dood en de hel gaffe

de dooden die in hen waoren en zij werden 'eoordeeld.’

Een huiver schoot door haar leden. ‘Stil toch - stil...’ Schuw keek ze naar rechts.

Maar de grijze stilte op het leege Eiland was nog beklemmender: er was zoo niets van menschen bij... God en de nacht leken elkaar daar te ontmoeten. ‘Zoo kon 't iniens weuze,’ vloog het vreesachtig in Tijne op, ‘of de Oordeelsdag op de komst was... of je daolijk de bezuine zoue hooren en 'n groote stem... 'n stem die de heule aorde verstaon zou: ‘Staot op, gij dooden, en komt ten oordeel.’ Opnieuw rilde ze. ‘Nee maad, stil nou toch...’

En toen kroop weer die ijver-om-te-bidden in haar op. Ze kneep haar handen zoo stijf te zamen dat de knokkels in haar vingers er zeer van deden. ‘Ik geloof Heere, ik geloof, kom mijn ongeloovigheid te hulp, om Mem... Heere, om Memme...’

Een inblazing van de Duivel verstoorde dat: ‘Was 't wel zoo?, gelóófde ze zoo vèst-en-zeker...?, ston' zij er wel zoo zuiver veur?, jao, God de Heere kon je niet 'n rad veur de ooge draoie.’

Tijne's heete droge lippen bewogen druk: ‘Gaon weg Saotan, gaon weg, achter mijn...’

Een oude illusie schoof in haar omhoog: ‘As de Heere Jezus nòg maor op aorde wandelde, zoo as veurhien. Ze zou nao' him toe gaon... al was 't ook heul naor Amsterdam... Och Heere Jezus, mee naor Mèrken, da-'s te veul 'evergd... Ik bin Tijne-van-Hilletje, Heere, en me Mem is zoo ziek, zeg allien maor: u geschiede naor uw geloof...’

Tijne verdiepte zich daar al-meer in, en ze tuurde onderwijl zoo lang naar de sterren op, dat al die lichtjes daar aan-een leken te groeien tot een klomp vuur. Het

slapende land scheen er bij achteruit te wijken en de lichtende zee ook.

Er voer een kleine vrachtboot voorbij, met een groene licht-vonk opzij... In de open stuurkast praatte een man, en een die onzichtbaar bleef antwoordde. Die omfloerste stemmen-uit-zee hadden wat opmerkelijks in de leege lichte avond...

Maar Tijne lette er niet op.

Ze hield nog altijd de Heiland vast bij een tip van zijn witte kleed. ‘Heere - Heere, zeg toch teuge mijn: je geloof het je behouwe, zeg teuge mijn...’ Het brak stuk op haar bevreemding.

Een witte stilte kwam op haar toe.

Het was ook of een suizend geblink haar opwachtte in de boog van de weg: van toen af leek er wat heiligs met haar mee te gaan.

En het sloeg op een schuw ontzag door Tijne heen: ‘Was 't ooit zoo vreumd 'eweust in de aovend?, wat was er nóu om haor toe...?’

Het geklep van haar klompen leek op heiligschennis, ze trok ze uit, en ging op haar kousen verder, haar oogen moest ze neergeslagen houden en haar hart klopte zwaar en mat. Het was of ze bij stukjes en beetjes tegelijk zichzelf kwijtraakte.

Achter de hooimijt van Keesie Peerenboom viel ze neer, tusschen haar klompen en haar breiwerk in. En haar hoofd in de witte muts boog wel diep voorover, want de uit-einden van haar lokken lagen op het gras. ‘Heere, hoor naor mijn, hóór naor mijn, Heere. Ik bin Tijne-van-Hilletje, mijn ken je ommers?, en me Mem is Hilletje-van-Jaopie-van-Jèn, en me Tao Kleine-Keesie-Kaors... Dat weut-je toch Heere?, je weute 't ommers allemaol?, ook dat mijn Mem zoo hard ziek 'eworde is?, heb ik 't je niet vaok 'ezeid?, och Heere

laot 't niet 'ebeure mit me Mempie, laot 't niet komme, Heere, den - den blijve we zoo allien over, Tao en ikke. Haol haor niet, Heere, och haol haor toch niet. Je hebbe zelf 'ezeid, Heere Jezus: al wat gij de Vaoder zult bidde in Mijne naom, dat zal ik u geven, nou, ik bid dat, Heere Jezus, ik geloof dat... Vaoder in de Hemel, in Jezus' naom - in Jézus' naom - haol mijn Memme niet weg, aomen, aomen.’

Eerbiedig wachtte ze: er moest toch een antwoord komen op de een of andere manier? Beschroomd gluurde ze, door haar ooghaartjes heen, de lichte lucht in, of ze haar gebed na-keek... nakijken kon: de sterren voorbij, tot aan de troon van God.

Geknield bleef ze liggen.

Het licht sloeg witte glans-lijntjes om haar muts en schouders, en het was of die schouders ook luisterden èn de blinkende stilte rond-om.

Even had ze de vreemde gewaarwording of ze hoog over het Eiland heen dreef. En het Eiland leek een reusachtig-groot oor dat scherp te luisteren lag midden in de tintelende zee. Toen kwam ze terug, en lag weer geknield naast de hooimijt... Antwoord was er niet gekomen.

Halsstarrig begon ze van-nieuws te bidden: ‘Och Heere Jezus, as 't te veul 'evraogd is, as je je daor nog op beraode moete, Heere, laot den enkeld maor dat kerreme ophoue, in Jezus' naom, en laat ze toch weer wat praote mit mijn, laot ze ién woordje teuge mijn zegge, allien m'n naom nog maor 's, veur ik nao' bed toe gaon, aors ken ik weer niet slaope, in Jezus' naom, Vaoder, in Jézus' naom, aomen, aomen.’

Weer keek ze tersluiks naar de sterren op en wachtte. ‘Nou wist de Heere God 't haost, nou zou 't er wel weuze, temet.’ Haar blik verstrakte.

Het was of ze God de woorden zag openmaken als een brief, om te zien wat er in zat. Tranen kwamen er uit en zuchten. ‘Jao, had ze zooveul 'ekrete?,1) zooveul...?’ Maar haar bange spanning bleef, en het was of zij haar gebed noodzakelijk met nieuwe aandrang ondersteunen moest. ‘Doen mijn niet naor mijne schulden Heere, en straf mijn niet naor Uw verbolgenheid, oh Heer der Heirschaoren...’

Maar dat was de ouderling weer.

En de woorden leken leeg op haar terug te vallen: een paar vage klanken-zonder-beteekenis.

Hardnekkig zocht ze toch nog naar schuld en zonde: het benauwde haar dat ze niets vond. ‘Gebrek an de waore zelfkennis...’ Het had er veel van of ze al-weer ouderling Broertjes na-bouwde. Dat maakte haar nog verlegener, en ze wist niet eens meer of het zweetkralen of tranen waren: de druppels die langs haar koonen krieuwelden. Werktuigelijk veegde zij ze met haar lokken af. ‘As Mem dan temenste maor niet meer kermt,’ hield ze mompelend aan, ‘as ze maor niet meer buite kennis leit daomee, as ze maor - maor wakker is zoo metien... as ik thuiskom.’

Ze schokte of ze aangegrepen werd. En toen viel ze haast overzij.

Want er was een nooit-gehoorde stem-vol-van-goedheid binnen in haar.

En die stem zei: ‘Om negen uur.’

Dat klonk zoo duidelijk na in de stilte, of het overluid gezegd werd. Weifelend en vreesachtig keek Tijne achter zich. ‘Had ze 't dèn niét mit haor oor 'ehoord?, of - of kon 'n minsch ook - ook verstaon mit z'n hart-allien? Er zou toch gien-ien weuze...?’

Beduusd stond ze op en sloop schoorvoetend om de hooiheuvel heen. Er was niemand, overal ontmoette haar oog: stilte, ernst en heiligheid.

En eerst toen drong het helder tot haar door: ‘God de Heer had 'eantwoord, God-de-Heer-zelf... en daodelijk...’ Onthutst en bedeesd keek ze op: ‘Lieve Heere, wat heb je mijn daor blijd mee 'emaokt, Heere, Tijne-van-Hilletje dankt je nog wel duizendmaol - duizendmaol, aomen.’

Een beetje onzeker liep ze de weg op.

Maar een eindje verder miste ze wat. Ze keek naar haar leege handen. ‘O jao, haor breien.’

Als een die slaapwandelt keerde ze terug en nam de ruig-wollen kous op, pikte het losgeraakte kluwen aan de pennen. ‘Om negen uur was 'ezeid. Zou 't al gauw bij negenen weuze?, ze wist van tijd noch uur...’

Werktuigelijk liep ze vlugger...

 

* * *

 

De lamp brandde niet meer laag-ingedraaid, maar zoo hoog mogelijk of er feest was. Daar leek het groenhouten huis al anders van uit te zien aan de buitenkant.

Op het neergelaten gordijn stond Bappe's hoofd als een twee-oorden pot, en veel grooter dan hij was: de medicijn-flesch met zijn hoedje van gerimpeld papier.

Tao had de luiken weer niet dicht gedaan, dat vergat hij geregeld de laatste tijd, en de deur stond ook zoo maar aan.

Tijne lette er gedachteloos op, ze luisterde al op het stoepje - en het klopte in haar ooren en slapen van bange luister-inspanning - maar er was geen gekreun daar binnen.

En onderwijl ze haar klompen uitschopte en de portaaldeur opende, sloeg de klok. Toen was het of haar

hart in haar keel sprong, en ze hijgde als een die razend hard geloopen heeft: ‘Heere God - Heere God...’ Dadelijk ging haar blik naar de gele wijzerplaat.

Het was negen uur.

En verbouwereerd-sprakeloos oogde ze van Bappe en Tao naar de bedstee.

Aan een groet dacht ze niet, haar koortsig glinsterende oogen leken hen niet eens te herkennen...

‘Er is 'n keer 'ekomme,’ wou Bappe zeggen, ‘er is...’ Maar hij bleef er in steken, en hij moest zich ineens vast grijpen aan de tafel.

Want Memme's stem praatte er door heen: ‘Tijne, me-keind, bin jij daor...?’

Even stond Tijne nog stil, als vastgenageld. Toen was het of ze naar het bed toegegooid werd, ze vloog haast bij de bedde-bank op. ‘O Mem,’ lachte ze schor, en er kwamen snikken door haar neus, ‘Mempie, hoor je mijn?, ken je mijn?, ik bin hier, zien maor, voel maor... God het 't mijn 'ezeid van je, Mem, om negen uur het Hij 'ezeid. En 't was waor, 't was waor... En ken je mijn nou weer, Mem, ken je mijn weer?’

Mem maakte een geluid of ze hoesten moest. ‘Wa-'s dat...?, zou ik me-keind niet kenne?, heb ik je dan niet 'ekend me-keind, me Tijne, me groote dochter?’

Alles bibberde in Tijne's rond-wit gezicht, haar mond het ergst. Ze kneep in haar Moeder's arm... Dat was ook een antwoord.

‘Zoo - zoo?’, zuchtte Memme, ‘is dat - is dàt 'eweust...?’

Tijne's tranen bevestigden het.

Het verdriet van de laatste tijd sloeg weer fel in haar op, schuchter-hevig zoende ze haar Memme's harde rimpelige handen.

‘Maor nou,’ wou Mem nog troosten, ‘is dat weer 'elede...’ Er viel een schaduw over haar gezicht.

Tao kwam al-maar dichterbij. ‘Meskien,’ zei hij haast zonder geluid, ‘veur altijd...’

En daar ging Tijne nog tegen in. ‘Neeje, niét meskien, maor vèst - vèst.’ Ze kon enkel maar fluisteren, en elk woord leek met een schok van een hoogte af te springen. ‘Jao vest, hee Mem?, nou is 't... is 't 'elede, hè Mempie?, en vort - en vòrt...’ Tao had toch maar liever wat op een afstand moeten blijven. Haar fluister suisde als een zucht: ‘Ikke - ik heb ook nog nooit 'eweute, Mem, hoe - hoe goed dat de lieve Heer ken weuze... Maor - nou moet je niet krijte, Mempie, waarom krijt je nou...?’

Mem sloeg er geen acht op: ‘Me-keind, de Heere zel jou nooit begeve noch verlaote, hou je daor an vèst, mijn is veul veropenbaord...’

Tao wachtte niet langer. ‘Hille - Hil...?’, hij kon ook haast niet uit zijn woorden komen, ‘ken - ken je míjn nog?’

En Memme's stem stootte en haperde of zij door een nauwe gang heen moest en telkens vast liep. ‘Jao - Kees, jao jonge, ik - ik bin wèl veer weg 'eweust, tot an de poort me-jonge, tot an de poort, maar toe' nog weerom-'etrokke...’

Bappe kwam ook. Hij nam zijn muts van zijn hoofd of hij bidden wou. ‘Wel-eh-wel, Hilletje, maosie...’ Er leek een vraag onder die woorden door te gaan.

En Memme's oogen schenen opeens holler te worden, zwart trok er om toe in de rondte, en haar knokkeligingevallen gezicht werd bleeker. Het bonte bloemetjes-goed van haar jak stak daar erg bij af, en het wit van haar ondermuts ook.

‘Jao - jao Tao,’ mummelde ze klagerig, ‘jao -

jao.’ Het had er veel van of dat een antwoord was, op een vraag die niemand gehoord had. ‘Jij motte - jij - motte - nou ook maor je eigen boeltje an - an kant doen, Tao, en - en intrekke bij huilie-hier.’

Daar werden ze stil van.

Bappe ademde zwaar door zijn neus. ‘As jij weer... weer op de bien binne, Hille.’

Maar dat leek ze niet te hooren.

Ze trok aan het bandje van haar muts of haar dat opeens te nauw werd. En ijlde ze toen weer? ‘Heeremien-God, was ik - was ik maor niet terug'ehaold, 't is nou zoo zwaor, 't is nou weer zoo zwaor...’ Haar geel-bleeke huid glinsterde van zweet, en haar dikke oogleden gingen neer of ze in slaap viel.

‘Hille!’, zei Tao hard-op. Het was net of hij schrok.

En Mem was dadelijk weer wakker. ‘Hee?, watte?, o, wier er niks 'ezeid?’ Haar schrale stem knapte telkens af. ‘Geef mijn nou 'n kommetje waoter en den - dèn zel ik zien of ik - of ik slaope ken.’ Er glipten dikke tranen over haar naderige koonen, en knoeierig zette ze haar verbrokkelde zwarte boventanden in haar trillende onderlip. ‘Wat God doet,’ haalde ze toch nog aan, ‘dat is wel 'edaon...’

En dat konden ze geen van drieën, zelfs niet met een toestemmende knik beamen.

‘Nou eerst je drankie,’ viel Tao nog in, hij goot een eetlepel vol van het donker-bruine vocht in een jeneverglaasje. Zijn goeie groote handen beefden.

Bappe liep om water, en het leek wel of er lood in zijn beenen zat, zijn voeten in de muilen schaafden over de vloer.

Maar Tijne deed niets.

Ze zat aan het beneden-eind van het bed leeg toe te zien.

Memme's muts was wat naar achteren geschoven en in haar eene slaap had ze een diepe kuil, daar klopte het erg...

‘'n Paor daoge veur ze 'esturreve wasse,’ herinnerde Tijne zich, ‘hadde allebei de Bessies dat ook 'ehad, net zoo, net - percies - zoo.’

‘Mèm!’, haar lippen stonden naar dat woord, als naar een schreeuw, en het kwam niet, het kon niet komen.

Tao gaf Memme te drinken en haar slappe handen konden niet eens het kommetje vasthouden, hij moest haar helpen of ze een kind was. Zorgvuldig lei hij toen het dek terdege en het kussen.

‘Nou,’ zei hij met een hoofdknik naar Tijne, ‘ze moet slaope, je Mem. Rust is de beste medicijn. Kom...’

En Tijne deed net of ze het niet verstond, en ze hield de gebloemde katoenen deken met twee volle vuisten vast, of ze dacht dat Tao haar met geweld weg zou trekken.

Maar toen drong Mem ook. ‘Jao, 'k bin zoo loof in me hoofd, slaope zel me opgnappe. En gaon jij nou ook maor gauw nao' kooi me-keind, je ziene zoo bleek, me-dunkt...?’

Tijne's keel werd al-maar nauwer. Ze knikte zonder het te weten. En ze greep nog een keer Memme's hand. ‘Ge-nècht,’ wou ze zeggen, er kwam enkel maar een benauwd geluid, gewillig gleed ze van de hooge bedstee af.

En amper stond ze met haar voeten op de vloer, of Tao schoof het gordijn al toe. De ijzeren ringetjes op de roe maakten een akelig geknars. Graag had ze dat gordijn weer open willen rukken. ‘Neeje, niet dicht, 'k moet zién...’ Ze deed niets. Met haar rug naar de tafel gekeerd, stond ze verbeten te schreien, en onderwijl

dacht ze toch ook nog suffig-verbaasd: ‘'k Most eigelijk in me schik weuze, Mem het 'epraot, 't kerreme is over'egaon, God de Heer het mijn 'ehoord, waorom bin-'k nou niet in me skik?’

En de tranen wouën al niet eens meer stil huns weegs gaan: er moesten juist snikken bijkomen. Gauw schoot ze het keukentje in. En op de turfkist, voor het ouë fornuis, zat ze uit-te-huilen. ‘O - o,’ zei ze maar telkens, ‘Heere God - Heere God...’

Een keer toen ze met haar oogen vol tranen opkeek, leken de keukenwanden van lucht en het blauw-glazen schotlampje was niet meer dan een donker-glimmend knobbeltje.

De vlam op het half-verteerde blikken brandertje lag bibberend te zieltogen.

Tijne wreef 's met haar groote rooie zakdoek over haar oogen, en ze zag weer beter.

Alle dingen om haar heen hadden een zwaarmoedig voorkomen: de bolle potten en schalen in de open muurkast, het beslagen koffie-molentje op de tafel, het groen-gespikkelde spiegeltje tusschen de steenen dametjes op de schoorsteenrand, alles was net zoo bedrukt als zij zelf, tot de schouwtegels toe: vertrok Job op de mesthoop niet zijn gezicht of hij huilde?, en Mozes dan bij het brandende braambosch?, en Adam onderwijl hij in de appel beet? Tijne zag het raarduidelijk, bij het dunne-beef-lichtje aan het schot...

En de maan, die daar uit de hoogte - zoo vlak bij God - zijn streng-wit licht door het open venstertje goot, kòn die nou nog zoo leelijk glimlachen?

Daar wou ze toch maar liever niet naar kijken.

De verdroogde geraniumstekken, in het rijtje potten, op de vensterbank buiten, ritselden of er telkens iemand zijn hoofd doorstak, om naar binnen te zien. En de

wind hakkelde als een mensch, die uit is op rouwbeklag.

Tijne voelde zich opeens ontzettend-alleen.

In de kamer spraken Tao en Bappe onderdrukt met elkaar: het was meestal niet meer dan een zoemend gebrom.

‘Me-jonge,’ zei Bappe een keer, ‘betrouw...’

En Tao: ‘Hóe - da-'s de Heere allien bekend...’ Wat er volgde was weer onverstaanbaar.

Maar toen Tijne eenmaal op hun verstilde stemmen acht gaf, droogden haar tranen van-zelf en hielden haar snikken ongemerkt op: er ging wat sterkends uit van dat vredige gepraat.

Zij wou er ook bij wezen.

Nog eenmaal veegde ze met de zakdoek-knoedel over haar oogen, toen schamig-talmend en al-maar haar gezicht opzij houdend, sloop ze de kamer in. Tao en Bappe letten toch in het geheel niet op haar, maar zij des te meer op hen. ‘Heere-Heere, Tao bree ook weer an 't gaol...’

Het ansjovisnet lag nu ineens niet meer voor lauwloenen1) op de tafel, dagen-lang was het als een dweil van de eene kant naar de andere geduwd, nou breide Tao zoo naarstig voort aan de rand van dikke witte mazen, of hij het nog voor twaalven af wou hebben.

En Bappe vulde een spoel.

Het afwindend kluwentje draaide als een dikkefluweelen tol op de vloer rond. De ouë cypersche kat stak er een keer lui-speelsch zijn poot naar uit: en het was of hij onder zijn snorharen glimlachte om dingen uit zijn jonkheid.

‘'n Veraodeming,’ viel Tijne toen ook weer op, ‘dat Memme niet meer kermt.’ Ze ging stilletjes zitten, en

keek verwonderd op haar rustende handen neer. ‘Nee, dat was nou zóó raor: niks uitrichte.’ Schielijk greep ze haar breiwerk.

De groote gele lampe-vlam hing als een flard zonneschijn boven de tafel, de dingen aan de wand hadden er een witte lichtplek van: de schotels alle-twaalf, en de klok ook.

En Bappe smoesde maar voort. ‘'t Is zoo 'elege, 'n zwaor zieke ziet 't van z'n-eigen altijd duister in, dat - dat zit 'm in de... de zenuwe-omloop, ik heb daor wel er 's 'n dokter over 'ehoord...’

Tao knikte, hij had zijn hoed op, net of hij pas naar buiten geweest was, en hij drukte hem met een stomp op de bol, nog een beetje dieper in de oogen. ‘Jao, jaowel,’ sloot hij zich wat hortend bij Bappe's meening aan, ‘dat... datte... wil er bij mijn ook wel in.’ Zijn schriele baard-plukken trilden of hij in de tocht zat en hij keek gedurig op zijn werk neer.

‘'n Ommekeer ten goeie,’ prevelde Bappe weer, ‘is 't in alle geval.’ Hij glimlachte en de rimpels in zijn mager-bruin gezicht waren nog nooit zoo diep geweest, zijn ontstoken oogen nog nooit zoo rood, en zijn witte wenkbrauwen, waarvan de borstelig-ruige haren als ijspegels omlaag hingen, kon hij geen oogenblik stil houën. ‘Zoo waor as twee maol twee vier is...’

Tao knikte al. ‘Jao, jao - zien ik er ook in...’ Hij prevelde als een vrouw.

Maar Tijne's fluisteren hokte: ‘Wanneer is 't nou aors - aors 'eworde mit Mem venaovend?’ Haar heele gezicht begon te trillen, ze was bang dat Bappe opkijken zou.

En dat deed hij toch niet. ‘'t Begon om acht uur te minneseere, en zoo naovenant1)...’

Tao zag ook al niet op: ‘Kurtier veur negenen bleef 't kerreme heulegaor weg, héúlegaor.’

‘Och...,’ haalde Tijne uit, ‘nèt...’ En ze wist van eerbiedige blijheid geen woord meer te zeggen. ‘'t Was 'n wonder, 'n wonder-van-God... en nou zou ze daor iedere aovend hiengaon, iedere aovend nao' die iendere plek, en bidde veur Mem.’

Meteen hoorde ze toch ook wel toe op het onderdrukte praten van Tao en Bappe. Eerst was dat erg gewoon, ze hadden het weer 's over het werk.

‘Die oue gaole,’ sputterde Bappe, ‘bin in te heete taon1) 'estoke, die maoze bin slum in'ekrompe, en finaol onbruikbaor 'eworde.’

‘Och,’ wou Tao nog vergoelijken, ‘'t zel nog wel...’

Maar toen vergat Bappe haast dat hij alleen maar mompelen mocht: ‘Veur groote visch... hebbe ze of'edaon! Ik heb 't nao'emete!’

Tao raakte even met de spoel zijn mond aan.

Toen pruttelde Bappe zachter door. ‘En die trosse duivelsterk die je in Munkedèm in'eslaoge hebbe, daor zitte allemaol zwakke steeën in, en 't touw wordt in 't waoter glibberig of er zeep an'esmeerd is.’

Tao knikte. ‘Daor hebbe ze ons lillijk mee 'enome.’ Hij voerde toch nog wat troostrijks aan. ‘'t Is dat 't 'n uitnemende teelt 'eweust is...’

‘En den nog?’, sneed Bappe het balsturig af, ‘as je naogaone al je aoverij, tweemaol zoo'n heule reep... En toch wel veertien daoge lang gaoltjes er uit'eloope van die kladdigheid2) in zee. En wat gaot er al niet meer of? 't Is mit dat visschermansgeld net 'esteld as de profeet Haggaï zeit: ‘...en die loon ontvangt die ontvangt dat loon in 'n doorboorde buidel.’

Er viel een stilte tusschen in.

En toen begon er een vreemd gesprek.

‘As je dàt dan wille,’ smoezelde Bappe ineens over wat anders, net of hij een onderbroken gesprek voortzette, ‘zou ik toch niet wachte tot 't laost. Je kenne veur 't oogenblik mit 'n geruster hart van huis... En 't ansopies-vissche leit toch temet op z'n oor.’

Tao trok zijn eene schouder wat hooger, zóó of hij er wat op te dragen kreeg. ‘Domenee is er aors scherp teuge in'egaon veur-leste Zundag en 'k moet zegge, 'estaofd mit teksen, die...’

Maar Bappe viel hem in de rede. ‘God ken alle middele zegene, en wij van onze kant magge niet mak zitte blijve.’ Dat was weer veel te luid-op.

Tao schrok er van. Eerst gluurde hij naar de bedstee en toen naar Tijne, maar in haar strakke luister-oogen leek hij geen erg te hebben. ‘Is er nog koffie, me-keind?’

Een beetje schichtig kwam ze overeind.

‘Net veur ieder 'n tas vol,’ zag ze onder het inschenken, ‘maar zíj had 'n bende koffiedik er bij.’ Zonder er mee te rinkelen, schoof ze de koppen over het tafelzeil. ‘Waor of 't toch over gong tusschen Bappe en Tao...?’

Gelijk-op brachten ze alle-drie de dampende kommen naar de mond, en ze slurpten ook al zacht.

‘Nou?’, drong Bappe toen weer. Hij keek vragend over zijn kleine brilleglazen heen. ‘As je den morrege er 's nao' die vrouw...’

‘Sut - sut,’ wenkte Tao dat af, ‘pas op!’ In zijn schrale gezicht en waterige oogen kwam wat onrustigs. Hij stond stil op, en sloop naar de bedstee, luisterde achter het gordijn.

Toen hij terugkwam, fluisterde hij: ‘An haor aosem ken je merke dat ze slaopt.’

‘Doch' ik wel,’ zei Bappe. Hij keek nog altijd vragend. ‘Enne...?’

Tao pluurde louter uit gewoonte weer naar het bedsteegordijn: er bewoog toch geen plooi. Achter zijn hand uit prevelde hij: ‘Maor teugenover Hille den?, je diene toch 'n rede op te geve veur dat weggaon?, 'n dag is er gauw mee 'emoeid.’

Daarin was Bappe het met hem eens. Listig zette hij zijn stem wat uit: ‘Jij moete ook altijd nog nao' Amsterdam veur je kompas, dat heb je al zoo lang uit'esteld, op dat boterdoozie1) ken je niet vaore, da-'s niet betrouwbaor, daor krijg je de ien of aore dag ongelukke mee.’ Hij knipoogde sluw. ‘Nou doch'-ik zóó: Zaoterdag is daor net 'n dag veur, den hou je toch je beugie droog, en den ken je metien 'n nuuwe lantaorn anschafte, en 'n nuuwe misthoorn... Je zoue ook wel er 's bij de zeilemaoker te Munkedèm kenne angaon, om nao' de prijs van 'n nuuw fokkie te verneme... en hoor daor den ook er 's wat de botlijntjes gelde.’

Tao bracht zijn mond vlak bij Bappe's oor. ‘Maor as ik dat teuge haor zeg, zel ze wille dat ik dat keind, veur de vertierigheid, ook meeneem. En ik ken dàn dat keind toch niet meeneme?’

‘Waorom niet?’, praatte Bappe binnensmonds, ‘je laote haor wachte... 't bin daor ook gien minscheeters. Enne... 't keind mèg ook wel er 's 'n ofleidingkie...’

Nadenkend tuurde Tao voor zich uit.

Toen had hij nog een ander bezwaar. ‘Maor ik moet 'n kleedingstuk mee, dat Hilletje 'edraoge het, hoe kom ik daor den an?’

En daar wist Bappe ook weer raad op. ‘De mus die

ze op het... laot dàt an mijn en Lobbetje over.’ Hij gaf Tao bij elk woord een tik op de schouder. ‘En de meugelijkheid van beterschop het Hil, 't mag den weuze zoo as 't wil, maor zij-gunter het Duwer-van-Klaosie toch ook maor 'n heul stik op weg 'eholpe.’

Tao knikte eerst voor zich uit en toen tegen Tijne: ‘Heb je 't 'ehoord?, morgen an de dag gaot je Vaor nao' Amsterdam, en den... den moet...’

‘Moet ik mee?’, viel ze ademloos in. ‘Màg ik?’, maakte ze er toen weer van. Ze wou wel graag bij Memme blijven, maar Amsterdam trok haar ook erg aan.

Tao keek naar Bappe.

En Bappe wou nog goedmoedig ginnegappen: ‘Nou, waorom niet?, en aj-je van die mooie nuuwe schoene hebbe, dan mag je er toch ook wel er 's mee uit, wablief?’

Tijne vergat te knikken.

Ze had scherp zitten te luisteren en niets begrepen. ‘Gaone we nao' 'n aore dokter?’, vroeg ze luid-van-opgewondenheid.

Bappe en Tao wipten allebei tegelijk van hun stoel op, en allebei tegelijk sisten ze: ‘Sut - sut.’

Bappe knorde. ‘Niks gien gevraog! Verstaon je goed? Nieuwsgierige meisen blijve thuis.’

Maar ze keek toch nog vorschend naar Tao.

En Tao knikte wel met zijn hoofd van: ‘jao,’ maar hij zei met zijn mond van: ‘Nee...’

Het werd al maar raadselachtiger.

‘En Mem,’ vroeg ze toen weer, ‘ken die den zoo lang allien?’

Bappe bromde van-nieuws. ‘Allien?, wàt allien?, bin ik er dèn niet?, of tel ik niet meer mee?, en - en - en Lobbetje-van-hiernaost den?, en - en Mao...? Je Moer ìs tòch op'egnapt en - en dùt móet!’

‘O,’ zei ze vaag, ‘jao.’ Voldaan was ze toch niet.

En dan had ze zooveel te verwerken: ‘Uit - nao' Amsterdam - en nao' 'n vrouw... en zij most wachte, en zij zou veur 't eerst op schoene weuze! Zoue ze weer krentebolletjes gaon ete, en heerekorsies en sjukelaomelk...?’ Ze zuchtte van al de weelderigheid.

‘Morgen,’ zei ze in haar gedachten, ‘morgen al.’

Maar dat lag ver weg...

Behoedzaam knielde ze naast de regenbak in het hoekje, en deed behoedzaam het schuifkastje open onder het raam. Daar had ze al haar schatten opgeborgen: een sigarenkistje met ansichtkaarten, een spiegeltje dat staan kon, een doos met in-onbruikgeraakte voorwerpjes en ook haar nieuwe schoenen.

Ze haalde ze omzichtig uit de doos. ‘Prèchtig-mooi wasse ze toch. Had er ién op 't Eiland van die zwarte gepsies?, echte kraole-gepsies, en dan rond-om met zij 'eboord. Mao zee: “petoffels,” dat was de kift.’

Erg veel genoegen had ze toch niet onder het kijken. Aldoor was er zoo'n onrust. ‘Wat gong Tao toch doen, zou je zegge?, waor nao' toe?, waorom zeeë ze 't niet rond-uit teuge haor? En zou ze nou 's aovens wel tijig terug weuze, om te bidde op dat 'ezegende plekkie..?’


Vorige Volgende