|
| |
| |
| |
[V]
DE klit water-klare zonne-pijltjes dromden tintelend door 't groene panne-glas en dropen in goud-gele golven de vale zolder-gebinten langs.
Gelijktijdig ook, waren Mien's breede haar-tressen fonkelend overvlamd, h'r ranke naakte armen blankten vreemd-wit en donzig en h'r diep-roode mond lachte zacht.
In de kleine schelp van de hand schepte ze gretig 't vroege licht. ‘'n Zilveren draad, die nèt God's hand losliet...’, peinsde ze. - Ze was al op de teenen en rekte de bloote nek, en blikte door 't hooge uitkijk-venstertje-in-de-spitse-dak-nok.
De kleine wereld beneden h'r lag als tintelend-vernieuwd, blank en - zondeloos.
‘'n Mòrgen...’, prees ze - en ìnnig dankbaar - ook wònderlijk bekoord. ‘'t Schittert of - de Heiland-Zelf pàs door de straten ging. 't Is - of de groene boomen fluisteren: De Heer is waarluk... wáárluk opgestaan..! Hóór... 'n Paaschklok luidt 'r, dié is vèr en - vroeg, die gaat over velden met rooie tulpen en over kleine huizen’. H'r oogen spauwden en in de diepe glinstering van de iris roerde 't vrome gedenken iets heiligs... Ze zàg den morgen, koel en stil over Jozef van Arimathéa's hof, en de vrouwen met neergebogen hoofd en oogen rood van 't schreien langs de blonde korenvelden gaan, óók, blank als de vroege morgen-zon, bij 't witte graf, groot, statig en stil, de Engelen. Hun toegevouwen vleugels als sneeuw-zoo-wit en hun oogen als groote sterren. Nevens hen de tuinman stram-gebogen over 'n bloeiende rozenstruik en dichterbij Maria, dié weent en naar den dooden Heiland vraagt...
Mien's teêre kop bleekte in van ontroering en nerveus-schokkend ontzag. - De hel naar binnen toortsende zonne- | |
| |
brand hield 'n glanzend ster-stralend aangezicht, de vlammen om-beefden 't als fonkelende harpsnaren en zilveren fluiten, de oogen waren juweelen bloemen-harten en om 't blinkende voorhoofd kransten vurige tongen. - ‘Meester...,’ beefde ze en de naam viel als 'n zucht van h'r lippen en h'r blik leek leeg te schroeien in den gloed. ‘Meester...,’ en ze voelde de knieën neigen tot gebeds-buiging en als 'n devote kuische bruid des Heeren stond ze in 't wit omgutsende ochtendlicht.
Maar de vuurgloed kwam nader, 't blinkende gezicht schouwde diep in h'r oogen en de helle licht-blik schrijnde 'n brandend zeer, donkere kleuren-ballen wemelden wild voor h'r starre kijken.
Dieper op-smartende pijnen verduwden toch weer die hinder en al h'r denken leek ritsend te scheuren bij 't vreemde zién-in-zich-zelf.
Want plots wist ze onder de vroomheid - h'r moeizaam verkropte lust-in-'t-leven, en almeer zag ze, en 't was 'n duister verschrikkelijk ding - 't éigen binnenst, 'n kluwen van zwoelen lust en donker prangend begeeren.
Meteen ook gedacht ze de droom van dienzelfden nacht. Ze schrok, en h'r wijë visioenaire blik gleed af van 't blinkende licht-gezicht, 'n heftige schaamte verwurgde 't blij-vroome, en 'n knagend berouw kwam. Klein van verkrompenheid stond ze er, gefnuikt in h'r vreugd om de zon en 't leven en - de gulden verwachtingen.
‘God - Heere, als zij - zij ook 's 'n verwòrpene was? Als de Heer haar in - in Z'n eeuwige raadsbesluiten 's niét tot de - zaligheid...?’ - De alles verhavenende angst beklamde h'r de stil en stroef ineen-gewrongen handen, ze voelde 't hoofd zwaar en tranen achter de oogen. ‘Joost Halke was
| |
| |
ook in deze nacht - in de droom - h'r màn geweest...’
Ineens waar ze stond, lag ze geknield. ‘Heere Jezus... och ik arme... àrme...! Och Meester! Rabonie...!’ - Heel h'r wezen leek smartelijk door-weend van gebed en ze vond toch geen woorden dan diezelfde, en snikte die maar aldoor en prevelde ze weer en proefde de lauw-zouten smaak van h'r tranen tusschen de droog-heete lippen en dacht: ‘Hoe meer berouw, hoe meer dat de Heer zich ontfermen zal...’
Langzaam verijlden de smarten en tranen en 't krimpende zien. Grétig, in de opwellende lust, dacht ze ook weer aan 't heimelijke plan, en tuurde begeerig naar 't heldere water in de groote zinken wasch-tob. ‘Ja - wàsschen zou ze zich en héélemaal schoon in 't nieuwe linnen. 't Symbool van 'n geestelukke reiniging leek 't zoo...’
In de driftig-opduwende smartelijke verlangsten was ze al overeind gewipt en knoopte van vlugheid onhandig de kleeren los. 'n Diepe gloed klom in h'r wangen en - schamig keek ze om zich, want ònvertrouwd-vreemd was in de krappe beslotenheid van 't vertróúwde, ruw-houten dak-nokje h'r onverholen naaktheid. H'r armen schokten als aarzelend af langs de warme lijfshuid, h'r oogen knipperden. ‘De godin - die Joost Halke...’, 'n snelle gedachte welde..., ze schrok ineens, en smartelijk vergramd op zich zelf, boog ze en greep schielijk de spons uit 't water, stapte in de tobbe en schuurde zich rillend 't kille nat over de gloeiende huid, de tanden als de lippen stijf opeen en 'n pijnlijke frons boven de armelijk-ingedofte oogen.
't Kerkje stond als 'n markante knoestige zandsteen-burcht in 't wit-omringende licht, en voor 't blauw-zerken tempel-por- | |
| |
taal stond de Koster. 't Stekelig haar spoot 'm 'n nijdig oppiekende krans om den vetten kop en de spekkige glimlach trok 'm de log-lippige mond in 'n breede krul, z'n slaperig-knippende oogen lodderden 'n wulpsch bewonderen naar Mien.
Met bloo-schimpende blik keek ze even naar 't kroot-roode bakkes van den Kerke-knecht. ‘Judas Iskariot...,’ verhoonde ze stil, bij de kleine knik, en voelde zich meteen doordesemd van weerzin.
Gelijktijdig omstolpten h'r de blanke kerke-wanden, zilverige schijnsels trilden langs de witte muren en 't orgel verzong 'n zwaarmoedige en trage melodie.
Dralend en nerveus schoof ze naar de vreemde plaats op de eerste stoelen-rij, knikte tersluiks en vervreemd naar de klittig-te-zamen smoezende meiden en ging aarzelend zitten. Om h'r verfluisterde 'n doffe woordjes-gonzing... Ze keek vluchtig, ook schuw en met 'n netelige klop in de keel naar de mannen-zitplaatsen, de - eerste bank rechts was nog heelemaal leeg. 'n Schichtige glimlach overtrilde h'r bleeke wangen... ‘Joost - zou d'r zitten aanstonds, vlak - bij - h'r, vlak bij...’ - Ze slikte nerveus-veel, en tuurde weer met strakke en boetvaardige oogen op 't nieuwe psalmboekje tusschen de stijf in-een-gevlochten vingers. ‘Nou wàs 't..., kwàm 't - 't gróote...’ Tranen drongen op en ze wou ootmoedig bidden, maar achter de gesloten oogleden vergleeën toch enkel leege ijle woorden. Bang ingedonkerd keken h'r wijdgerekte strakke oogen weer naar de nog leege bank-rechts. ‘Zou ie h'r mooi vinden - Joost? De - de móoiste van allen...? Was Wies de Boer niet mooier met die fijn-geplisseerde tulen hals-kraag, en de witte stroohoed? Of Riek van de Koster in de zijen japon met die glinsterende tressen? Zij
| |
| |
zelf, leek d'r nou toch wel wat erg doodsch bij, zoo somber en - en weduwe-achtig. H'r zwarte hoedje ook, met enkel 'n koord om de bol... Die fijne aigrette van wit was aardiger geweest, net zoo'n fonteintje met groene loovers. Ja - zou ie nou wel 't - 't eerst na' haar kijken als ie kwam...?’
Ze beaaide stilletjes 't stroeve zwart van 't kleedje.
Bij 't naaien d'r-aan op de lange winter-avonden had ze zich telkens weggedacht in 't oogenblik van z'n komen in de Kerkebank, z'n blij-verwonderde kijken naar h'r, z'n glimlach, die al-door h'r vast zou houën, en om-vatten.
Met strakke oogen keek ze neer op h'r smalle schoot. ‘Raar van h'r, dat ze toe op 't feest-avondje dadeluk gedacht had dat ie verkeering-of-zoo..., Tine - 't had dié gelachen toen Jo 't vroeg, die andere dag: O, verbeel-je zeg, 'n getróuwde vrouw en 'n nìcht...’ Ze zuchtte beverig, de donkere melodie van 't orgel pakte h'r aandacht, ze huiverde, schrok schielijk in de zondig-vergeten omgeving terug.
De Kerke-ramen heiligden breed en blank in de statig-witte muren en de popels-d'r-achter zijïgden mat-glanzend op in de koele morgen-zon. Kuisch webde 't flossig in-spinnend licht over de bruine bank-blokken en wijd-armige licht-kronen. 't Orgel hield de bassig-slepende melodie, de klanken gleden als schaduwen.
Stadig bleef Mien's hunkerende blik op de leege bank-rechts, ze voelde zich schrijnend vereenzaamd in de benauwd-aandringende volte, ook vreemd-vernuchterd in de vroege kerke-kilte. ‘Heer, als ie 's niét kwam - Joost! Zoo leeluk-hòl alles dàn... Nee - wàt dacht ze nou...? Heer, waren dié anderen ook zóó wéinig bereid als zij? Zoo - ònéerluk? God... Heere... was ze niét door - dóor-gist van zonden en - en ònréinen
| |
| |
wìl...?’ - Domp tobde 't in h'r om en smartelijk leed ze de eigen smadelijke ongewisheid.
De meiden begonnen luider 't mompelen over de kleeren en rauw-schurende voeten sleepten al-duchtiger volte. Achter h'r gìspten moeizaam-ingedompte vrouwen-stemmen.
‘Dié met de tulen halskraag...! 't Is 'n zònde - bij zoó'n gelegenheid! Heeft 't Kostertje ópen-gewerkte naden...? Wié dan die hermelein-biezen? En - en die non op 't hoekje...?’ 'n Lach viel plofferig in 't eenzelvig praat-gemummel, en éven keek Mien met groote, verwijtende oogen om. ‘Heer - wáárom deeën ze 't? Hadden ze niét gebeden? Vergáten ze God's huis en dag, 't groóte feest...?’ - Met vreemde hunker waarde h'r blik over de hoofden-zee, ze zag snibbige oogen en afgunstige, bot-onverschillige en fel-spottende...
Dadelijk wendde ze weer 't hoofd af, en boog 't, 'n knoeiend verdriet doorging h'r.
Uit de donkere lijven-haag naast h'r boog 't deemoedig-bedelend gezicht van Niek van Oort, Co Bruins' stoere eerlijke kop, Joop Heinsius' gretige, bolle snuit. Ze merkte 't niet, zat sluuf-ingebogen, kniezig-verstard bij 't smartelijke, kleinbangelijk luisteren naar de laffe wijven-schimp.
- Door 't dof-opbrallend fluister-gegons, fleemde meteen ook - en onverwacht - Meurs' lijzig-verteemend geluid. De éven-verstilde donker-klotsende melodie van 't orgel verdeunde in 'n daverende Psalm. Daarna galmde Meurs jankerig de lidmaten-aankondiging, z'n stem stokte in 'n kunstmatig gegehik bij 't huilerig balken Fie's en Hein's naam, hij be-aaide zich aangedaan de strakke oogen, verkauwde dan tusschen de beenige kaken met lijmig-drenzende klank, de wet-des-Heeren.
| |
| |
Bij 't zingen van de tweede Psalm kwam Kreithe, en achter 't dof-bruine doophek, blankten meteen de wijze Apostelkop van Doen Starke, 't vroom-ingekeerde, rechtvaardige gezicht van de diaken Uive, Bot's waakzame pelgrimskop.
Mien tuurde nog altijd naar de leege bank, merkte Kreithe eerst, toen z'n forsche kop hoog over de groen-befranjede-preekstoel-rand keek, z'n blik gleed vluchtig over allen, en werktuigelijk in de gewoonte van altijd, boog ze dieper 't hoofd, sloot de oogen en - wachtte. Alle geluid sloeg eindelijk vlak en Kreithe's kloeke stem ging smeekende door de stilte.
Even bij de vaag-keurende aandacht doorgleed Mien 'n vreemde lijfsrilling. Kreithe's volle geluid was warm, têer, hij sprak de woorden als liefkozende. Toch dadelijk vervluchtigde h'r aandacht en door de vochtige kier van de oogen gluurde ze - de bank rechts was leeg-gebleven. Toén brak h'r lang aangehouën hoop en van de bekend-geworden termen uit 't voor-gebed gleed niet een meer tot h'r, leeg schoven de woorden voorbij, 'n drukke en doellooze klank, onzeker vernam ze 't ‘amen’.
‘Was 't toevallig dat ie niét kwam? Of - of opzetteluk? Nee, nee... n'tuurluk dàt niet... Hij ging veel op reis, misschien was ie nu ook...’ 'n Angst klopte h'r plots tot de keel toe, en ze klemde de lippen. ‘God... Heere, d'r zou toch geen - geen ziekte...? Híj zou toch niét...?’
Met verbijsterde blik tuurde ze vóór zich uit, làngen tijd, dan schrok ze op van h'r verdwalend gepeins, dwong zich tot luisteren naar de preek.
In h'r besef - en ook later bij 't schromig herinneren - hield ze enkel toch maar 't schamig-bange weten van 'n zich moeizaam-ìnprenten, tekst en verdeeling. ‘Als d'r 's naar gevraagd
| |
| |
werd...’, soesde ze. Kreithe's preek, al z'n zeggen, leek h'r meteen hinderlijk van overbekendheid, ook èrgerlijk.
Met onstuimig-briesende adem sloegen de woord-galmingen uit over de schare, als 'n stage echo kwam telkens een zèlfde term, ze hield 'n vage onwillige critiek, en kreeg van h'r aandacht - 'n moeheid.
Kreithe's woorden stormden, z'n oogen vlamden, hij stond krachtig in de Stoel, breed-van-gebaar en 't haar golfde 'm wild om de in-bleekende kop. - ‘De vuurhaard-van-Satan... 't is dáar ginds! De gansche wereld 'n vuurhaard-van-Satan, begeerten en wil de brandstof, 't pek..., die stoken de oven-heetheid: hebzucht, afgunst, opstand - gesulferde kolen: wellust, nijd, hartstocht - gezwavelde brand! Vuur door de hel gevoed! Vuur dat aantast en zengt en verschroeit en verteert àl wat naderen durft...! In den vuurhaard van Satan... dáar is 't ook vol knoppend groen en gouden zon, daar dansen mooie duivelen, vermomde Saters, 'n kunstige kringdans. De mensch van ginds, de mensch uit dien rooden vuurhaard-van-Satan, uit brand-van-zinnen en wereld gaat naar z'n eeuwig-vlammend tehuis, naar oneindigheid van pijn en folter. Zie - zié toch...! Alle aardsche heerlukheid breekt..., zie - zié alle wereldsche glorie ròt, alle-de-mooie aardsche idealen - gekleurde snippers in den wind! O zie - zié..., alle liefden en plannen en schoonheid, 't wèl-verzorgde, getroetelde en bewonderde lichaam, de worm aast daar reeds op...! De worm-van-den-tijd! Vandaag: krachtig, schoon, geëerd, geliefd, over 'n korte spanne tijds: ròttend verfoeisel...!’
De stem galmde door, vlot en op-dreef, wèlbewust, autoritair. Maar 'n diepe treurnis door-vaalde Mien en - 'n wicht leek op h'r adem te drukken. Ze dook slap in, moe... 't hoofd
| |
| |
zonk h'r loom op de borst. Schromig besefte ze, dat de preeken van-af h'r kinderjaren al zóo geweest waren. ‘Dòf en zwáar maakt 't je...’, tobde ze en keek naar de glans van de zon op 't Kerke-raam en naar de zijïge populier-'r-achter.
'n Bange bevreemding door-ging h'r en ze zuchtte lang-uit, peinsde doezelig. 'n Scherpe klop sloeg pijn-makend door h'r slapen en in h'r bleef enkel nog 'n nerveus bang wachten op 't groote moment...
In de breede en krachtige stemmen-opbromming verijlde h'r zwak en rillig geluidje, na de plechtige belofte stond ze angstig en huiverig in de zwarte lijvenmuur: 't was - of 't ‘ja’, 'n oordeel over h'r zelf voltrok, h'r 'n druk oplei, 'n beklemming...
Kreithe hield 'n ietwat lange toespraak met veel vermaningen, daarna zong de gemeente de nieuwe leden toe. In breede, massieve golven deinde de trage muziek naast 't slepende zingen en staag door-ging h'r 't vreemde leed.
- De dienst verliep verder vaag voor h'r weggetrokken mijmeren.
In de langzaam uitsliffende volte, als ze tròtsch en negeerend ging, tusschen de gretig snappende luiden, woelde 'n heftige en smartelijke weerzin in h'r op, ook als 'n verkillende pijn, doordrong h'r weer 't schrijnend besef van verlatenheid.
't Narrig praat-gegons-om-h'r, had 't zeurig-zoetelijke van inhoudlooze thee-babbeltjes, fluisters over elkaar, over de preek, en 't weekelijksche werk...
Schimpend luisterde ze, en h'r mond trok in 'n smàlende glimlach, maar in h'r oogen hiéld ze, 't duister verdriet.
Vrouwtje Bartelinck wrong zich moeizaam door de schuifelende menschen-risten, greep h'r hand en feliciteerde...
| |
| |
Ze keek 't wijfje verwonderd in 't ronde, oolijke gezicht. ‘Waarmee...?’, tobde 't zoekend in h'r om. ‘Waarmee - nou...?’, als ze 't vond, prikte 't tranen op achter h'r oogen. ‘Oh - ja... já, n'tuurluk dat ze - nou - lidmate geworden was...’
Over de spontaan-hartelijke woorden dolde 't ouë vischvrouwtje onmiddelijk 'n grapje over de volte. ‘'n School panharing, dat is van belang...,’ ze gichelde en - verdween.
Co Bruins drong zich naast Mien, z'n volle vleezige kop stond bol-jongensachtig, ook nurksch-van-verveeldheid, boven 't plechtige zwart van z'n nieuwe, gekleede jas, z'n oogen keken donker onder de even-gefronste brauwen uit. Wat verdrietigs en têers leefde heel diep in dat stroeve kijken van 'm en z'n schouder schoof dringend tegen de hare in de prangende volte. ‘Je hebt 't zeker wel koud gehad hè? Witjes als jíj toch zag... Al-te-met was 'k wezenluk bang dat je... niet goed worden zou.’
Ze schokte de schouders op, bloosde van ergernis. ‘Wat?, niét goed...? Hoe - kwàm je 'r op...? Nèt of dàt maar zoo 'n - zoo'n dàgeluksch voorkomende gebeurtenis is...!’
De jongen praatte met zachte geduldige stem in op de bitse uitval. Toch maar zuinig zei ze iets terug, ze glimlachte pijnlijk, en zoo gauw ze kans zag, gleed ze tersluiks in 'n even openschietende bres-voor-zich, door de wurmend uittobbende menschen-volte naar buiten.
Ubbels' gispingen hurrieden spits en netelig door 't bezadigde en welberaden gesprek der mannen, hij zat breed op de stoel, vadsig als Holmers, tòch bewùster, want als 'n man van niemand afhankelijk. - De breede mond brak 'm bij de uitdagende
| |
| |
glimlach 'n wrange en scheeve snee in den vetten kop, z'n kwabberige wangen werden bol en z'n logge neus gloeide rood, ie neep de oogen.
Stoer, rècht, waakzaam zaten om 't groote tafelplat de overige mannen, 't troebele licht lekte 'n sinistere heimelijkheid aan de vervalende wanden, door 't groene raam-glas keek de versomberde dag.
Vrouw Holmers diende zwijgend de koffie rond, ze had warm-roode wangen en doffe moeie oogen, de olijf-groene Zondagsch-beste japon kleedde h'r jong. Mien zat kouëlijk ingebogen, wit en nietig, óok - als 'n smartelijk-biddende kloosterlinge in 't hoekje bij 't raam. Maar Rens was als 'n ouë vale vogel, in de zwarte omslagdoek bij de kleintjes-brandende kachel gehurkt, h'r ontstoken oogen keken tranend onder de witte mutse-strook uit, en - soms wees ze met 'n knokelige vinger naar de Kerke-knecht of pruttelde gramstorig 'n schimpwoord.
Ubbels - lichtelijk gehinderd - deed toch alsof ie de wrange besmaling van 't oude wijfje niet merkte en hield z'n woorden stadig in 't zelfde tempo. ‘Uìve, altíjd - dié, tja-a..., hij is de vriend van 'n iéder, van Jood en Heiden, van Filistijn en Tyriër..., ie knutselt steentje voor steentje aan z'n sjofel weggetje, ie timmert 'n lèkke arke des behouds, ie heeft plan op 'n toren welks opperste aan de Hemel zij..., en - voorts de Domenee...’ - Ubbels krabde zich in de rosse baard, en grommelde 'n binnensmondsche lach. ‘Was dàt - authentiek met de Schrift..., hè? Lees jelie d'r van Sáters..., wàt? Nee - néé en méér..., tàstte ie ook 't geld ân? Erger - èrger, hoorde jelie 'n dréuningkie van de héilige donder...? Was 't de hel die ie teekende? Of - of 'n publieke vermakelukheid?’
| |
| |
‘Je moest bedenken...,’ viel straf ouderling Bot daar op in, - ‘Je moest bedenken Koster, dat...’
Maar Ubbels zwaaide z'n logge hand en sloeg die dreunende neer op de tafel, de woorden van de ouderling lagen als vliegen onder z'n plettende vuist gevangen. ‘Nee - Anton Bot..., née màn, je moet nìks bedenken, nìks plooien, nìks schipperen! Ik vraag je op je consciëntie af, is - Kreithe 'n herder in Israël, hè? Broertje... broertje, ik zeg 't je nou, ik zeg 't je, hij líjkt 'r zelfs niét op, ie smoezelt maar wat en ie plooit maar wat, ie haalt 'r de likkepot bij en ie kwakzalvert 'r maar luchtigies op los... ie kiest 't makkelukst paadje en wèl - gànscheluk veronachtzaamt ie 't liéve kuddeke! Ie zet de volle voet... ie zet àlle tién z'n teenen op de ânkommende lammertjes, de zúigelingetjes in de genade en - ie verbríjzelt ze met z'n hiel..!’
Rijklof Krone hief z'n smartelijk-vertrieste kop. ‘Ta-ta, mannetje en praat je eigen niét in de bíjster! Niet kràs? Wat blief? Geen Oost-Injussche peper...? Ta-ta.., mij dacht, 'm stak duchtig veel gal in de strot! 'n Bràndnetel dié tong! Bezeerde ie niét? Hij wierp z'n woorden als kiezel en glasscherf! Was 't ook nog zoo iets als 'n feest vandaag?’
‘Och - wat, och - wàt...,’ smaalde de Koster. ‘Dié preek uit 't boekie..., dié préek...!’ Z'n kleintjes toe-kierende oogen vochten met Anton Bot's strenge blikken en ie liet niét af. ‘Ik vraag je nòg 'r 's in gemoede me vrìnden, is Kreithe - 'n priéster? Nou dan, nou - dan, ìk zèg 't je ópenluk ân: ie knóeit met de uitverkiezing, ie prùtst met de rechtvaardigmaking, ie kònkelt wat om in de heiligmaking en - ie onthoudt 't voedzame brood, de hongerige kindertjes! Hij drijft mee met de niéuwe stroomingen, ie laat zich als Simson de háarlokken afsnijden en - en de diérbare tale Kanaäns dié durft ie niet te
| |
| |
spreken! Ook nóoit of te nimmer geeft ie de overloopende borsten der vertroostingen...’
‘Nee - maar... je weerspreekt je zelve, broeder..,’, begon de Voorlezer in alle zachtmoedigheid. ‘Je zei - zoo even...’
De Koster keerde met waardig hand-gebaar de weerlegging, hij spalkte de mond - en bij de dreuning van z'n grove stem, trìlde de lampe-ballon.
‘Krank... krànk, zeg ik u-lieden, krànk en gànsch melaatsch van de voetzool tot de hoofdschedel krànk, en 'n verderver van de duurgekochte wijngaard, 'n vernieler van Sion's klein en kosteluk overblijfsel...’ Hij hijgde en de adem begaf 'm 'n wijl.
Holmers slaakte 'n lang gerekte uitroep-van-verluchting en Meurs glimlachte zoetelijk, maar Krone keek peinzig naar de ouderling. Bot's stroef-rechtvaardige kop trok gedurig barscher in de plooien, hij klemde de vingers om de kleine punt-baard en - rustig begon ie te praten. ‘Ja - já... Tijs Ubbels, dié weet 't àlles maar goed, wéet 't àllemaal uitstekend, nochtans - nochtans, 't zou 'n goeie zaak wezen broeders, zoo we wat bedachtzamer spraken. Die gulzige gispers - over 't algemeen - die zijn méést-al zéér nauw verwant aan de familie-achterklap.’
‘Je bedoelt - je - je méent toch niet dat ik... ik - dat...?’, haperend-van-drift verweerde de Koster zich. Maar de ouderling praatte strak door, kàlm. ‘Ik zei - over 't algeméen, ik bedóel, dat we wat voorzichtiger zijn moesten in 't oordeelen, d'r wordt toch al zoo - zoo schandeluk-veel kwaad bedreven met sluwe veroordeeling en - en leepe verdachtmakerij...’
In Bot's diép-overfronste oogen kwamen witte licht-loovertjes twinkelen en om z'n mond kwam 'n vreemde plooi. ‘Zoo is d'r nou 't praatje van iemand uit onze Gemeente, van 'n
| |
| |
man, die maar altijd van z'n diepe weg en - z'n ligging-in-de-genade spreekt, jelie kennen 'm allemaal wel, hoofd voor hoofd, 'n mensch die op àlles en àllen maar steeds z'n scherp, liefdeloos oordeel legt en die nochtans 's morgens in de vroegte - naar de zegger zeit - door 'n scheur van z'n meidoorn-haag naar de vrouw van 'n ander gaat...’
De Koster werd al-rooder in de wangen en hij lachte gemelijk. ‘Nou dat... dàt... dâ-'s toch ook àl te zót, hè? Wie praat nou van zóo iéts..., wàt? Och kom... kòm...!’ Hij boog wat meer in en wreef zich met de zakdoek driftig over 't zweeterige voorhoofd.
‘Je wappere zoo...’, plaagde Krone. ‘Hej-je 't warm? Dié vrouw...’
Bot overpraatte 't. ‘Ja, já - n'tuurluk - práátjes’, stemde ie toe. ‘'t Weet 'k... 't wéét 'k en - júist dáárdoor: gevaarluk om te hanteeren! Als we dáár nou maar 'n beetje méér van overtuigd waren broeders: d'r wordt véél kwaad bedreven met - praatjes, en 'r wordt maar àl te gretig veroordeeld en maar al te gulzig geloofd. Ik hoorde zelfs van 'n diénstknecht uit de Heilige Tempel God's, dat ie wijn stal van de Nachtmaalsdisch...’ Bot wachtte even en hij bezag aandachtig den Koster. ‘N'túurluk - zóo-iéts geloof je niet! Zoo iets verwèrp je met - drìft, maar 't wordt tòch maar altijd weer van nieuws beweerd en - over 't algemeen - de menschen smullen 'r van, ze voegen d'r nog wat kruiïgs bij...’
‘Voor 'n geurtje,’ dollend laschte ouë Rijklof 't 'r tusschen. ‘Voor 'n - geurtje,’ hij danste haast op z'n stoel, z'n oogen schitterden, maar op de strakke gezichten der anderen lag 'n spanning. Ubbels klopte nijdig en druk z'n pijpje uit, z'n handen beefden en dikke zweetdroppen kwamen op z'n grove neus.
| |
| |
‘Och - já, die onzin... dié ònzin...’, gaf ie knorrig toe, ie keek wrevelig voor zich neer. ‘Dié lúi..., ze moesten 't bewijzen kunnen, hè? Bewíjzen! Maar dáár zit 'm de knoop...’
Hij wreef zich over de knieën en sprak wat tammer. ‘Tjaja, die verfoeilukke aantijgingen, God's liéfste kind sparen ze niet...,’ hij glimlachte onzeker en praatte zalvend...
De gramme lijnen trokken diéper in Bot's strengen kop. ‘Ja-á...,’ rekte ie en knikte nadrukkelijk. ‘Gòd's liéfste kind! Maar - maareh... nou nog 's over dié zelfde man... hè? 'r Werd óók van 'm beweerd dat ie bij vriend en vijand aan de ramen luisterde - 's avonds, en dat ie dàn úitermate arglistig de opgevangen nieuwtjes, in omloop bracht. 't Geloofde ik óok niet... en 't bleek tòch waar te wezen, want op 'n avond toen - zag 'k 'm zelf... bij broeder Meurs op de stoep.’
Mien schokte licht op, h'r oogen gingen wijd-open, ze herinnerde zich... ‘Já - zíj ook nog 's, toen ze met Joost...’
De Voorlezer boog zich vèr over de tafel, en z'n sluwe kop leek spitser. ‘Wat hoor 'k daar...?’, vorschte ie. ‘Wàt - hóór 'k...?’
Ubbels' vleezig gezicht zwol donker-paars, hij keek speurend van de een op de ander en z'n mond verkromp tot 'n diepe kerf, snel stond ie op. ‘Ja - já, dat was ook niet als... als 't hoorde, nee - nee...!’
Rijklof Krone grunnikte, ie keek naar 'm op. ‘Haast je nou niet zoo, Kostertje, haast je nóu niét, 't is hiér nog gezèllig,’ hij knip-oogde jolig naar den Voorlezer die - zonder antwoord bleef...
Maar Bot lette op niéts en niémand. ‘We moeten altijd 'n slip van de mantel der liefde in onze handen hebben,’ zei ie. ‘Ook moeten we ons voortdurend hoeden voor laster en -
| |
| |
lasteraars, d'r staat geschreven: zij vertrouwen op ijdelheid en spreken leugen, van moeite zijn ze zwanger en zij baren ongerechtigheid, zij broeden basilisk-eieren uit, zij weven spinnewebben, die van hunne eieren eet moet sterven, en als het in stukken gedrukt wordt, daar berst een adder uit’. Bot zweeg daar en ie klemde de mond.
De Koster zette dralend z'n hooge zwart-zijen pet op. ‘Ja... já, 't is ook zoo, 't ìs ook - zóo...’, gedwee stemde ie toe, tam-vriendelijk, en na de schuwe groet-aan-ieder ging ie aarzelend.
‘Over wié was dat nou...?’, ondervroeg Meurs. ‘Wie was 't nou die bij mij...?’ Bot viel 'm haastig in de rede. ‘We spraken over de laster’, zei ie vaag en ie begon dralend over Kreithe. ‘Hij is 'n eerluk mensch, d'r zijn 'r niet veel als - als dié man...’
De Moeder wisselde 'n snelle blik met Mien en beiden dachten ze 't zelfde. ‘Wéér - 'n twistgesprek...’ Vrouw Holmers glimlachte gelaten, maar in Mien's donkere oogen groeide 'n felle weerzin, 'n háat... Ze stond geruchtloos op en ging de kamer uit.
De Voorlezer slurpte driftig z'n koffie, en hij praatte, lúider dan Holmers in, op Bot's hartelijk pleiten voor den Domenee. ‘Nou... nou laat dàt zoo wezen! Maar - overigens, dat patriarchale, hè, dâ-'s úit, de tale Kanaäns verachtert en de getrouwen-Elisa's worden al-schaarscher. 'n Kruis-gezant als wijlen Sietse Adonia en Jeremias Pinkhaar, wáár vin'je dié en waár die kostelukke predikatiën als d'r waren over 't koperen waschvat met zijnen koperen voet, in de Tempel, 't vat ter reiniging..?, en over de vijftig gouën haakjes en de vijftig hemelsblauwe strik-lisjes van de gordijnen des - des heiligdoms?
| |
| |
Adonia - 'n grimmig drijver, 'n naarstigluk visscher...! Maar - Domenee Kreithe...! Ja - 't ìs toch bekend dat ie onlangs voor 'n stervende vrouw, die 't begeerde, gezang drie en tachtig voorgelezen heeft? 'n Vervloekt Baälsgezang, hè, 'n liéd uit de schàndelukke Tempel Baäl...’, schuw praatte ie door, áarzelender, want Rijklof Krone keek met vreemd-lachende oogen naar 'm op en ie zei: ‘D'r is 'n héele boel bekend, me goeie vrind, 'n héele boel....’
En als Meurs na 'n poos - wéer léep-vorschend over Ubbels begon, hieuw Bot 't met forsche stem. ‘Dat onderhoud, was voor òns àllen - broeder, en wie de schoen past... trekke 'm aan...’
Op 't zoldertje in de daknok, stond dan kouëlijk in h'r ontkleedheid, Mien. Ze vouwde 't japonnetje en dacht niet... In h'r starende oogen, in de bijeen-getrokken mond, in héél h'r wezen was de kleumige kilte van 'n felle ontnuchtering, 't wrange donker van 'n pàs gevonden waarheid.
|
|
Auteursrecht onbekend