|
| |
| |
| |
[II]
TEGEN de matte glimming van 't smalle boograam, looverden week de groote sneeuwvlokken. Als de wind d'r in roerde, zwenkten de blanke snippers òm en òm in 'n noppende, draaiende warreling en 'r leken groote, donkere vrouwen te dansen in stuiverig-bestipte kleeren.
Maar over de geheele lengte van de diepe raamnis-in-de-oude-muur, bleef toch ook hècht en als gemetseld, de rulle laag.
Mien hield 'r langen tijd de oogen op in 'n heftige hunker naar de wit-glanzende, sprook-mooie avond-buiten.
'n Gedachte aan Joost vaagde in h'r op en de glimlach ging als 'n glans over h'r wangen.
Eerst - na 'n poos - glipte schuw-vluchtig h'r kijken weer rond in de starre beënging van de laag-gezolderde consistorie, met de breed-opvakkende wanden straf-wit en ernstig in de forsche kegel van 't groote gaslicht. En - onder de rand van 't stemmige, zwart-fluweelen hoedje, keek ze meteen verontrust naar de meiden om, hoorde ze schunnigheidjes hebben en moppen-over-jongens, verdoken dubbelzinnigheden en geile fluisters... - ‘Domenee was wéér 's héélemaal over z'n tijd,’ bedacht ze. ‘Als ouderling Bot 'r de lucht van kreeg, had je de poppen aan 't dansen. 'n Geluk maar dat Tine uit logeeren was.’ - Onder 't vragenboekje schoof ze de handen vaster ineen, dwòng h'r denken tot de les.
‘De sacramenten zouën ze behandelen en alles nog 's door elkaar: God's eigenschappen, God's namen en 'n brok van de voorverordineering of misschien 't stuk van de zonden, erfschuld en erfsmet, dádelukke zonden..., zoo'n soort van repetitie... Over 'n maand-of-wat was 't de generale en dan met Paschen - met Paschen...’ 'n Dikte propte in h'r keel en ze slikte nerveus.
| |
| |
Opeens, en van allen - alleen, zag ze Domenee Kreithe in 't portaal, heel stilletjes en donker stond ie 'r, 'n breede schaduw zóó in de rulle ruigte van z'n zware jas, waar de smeltende sneeuw-veertjes weer vreemd - en als kristalletjes - op afblonken en ruige biezen trokken óok om de slappe rand van z'n hoed. Hij boog zich - bij z'n kijken - licht voorover, en 't lampe-licht ráákte z'n forsche blanke kop. - Kleurend ving ze z'n blik en bleuïg gaf ze 'n groet, maar van z'n héimelijk-blijvende lach naar h'r, gulpte 't bloed al-zwaarder naar h'r hoofd. Toch bleef ze kijken naar 'm, schichtig en uit de ooghoeken. 'n Gicheltje schoof 't naar h'r keel als ze 'm komisch-onhandig de hoed uit-kloppen zag. ‘Nèt als - als Rens d'r bedde-kleedje...’ Langzamer - en met de lach-oogen telkens h'r devotelijke kop be-aaiend - stroopte Kreithe de zware jas af, hing die, hoog-rekkend, aan de roestige, gebrekkelijke muurhaak. Wat wonderlijk-intiems kittelde van z'n stille doen, en drìftig ineens, nam ze 't boekje van de schoot, hield 't dìcht onder de oogen, zeurig-wéér-overprevelend vragen die ze lang-al kende. Dadelijk teerde ook weer h'r aandacht, en 'n warm-op-dringende bedrooming van 'n ontmoeting met Joost, dreef h'r makkelijk in de vreemde absentie.
Tegen h'r hals sloeg 'n heete adem en ze snoof - plots bewust, 'n dringende geur van brillantine, keek beschroomd en verward in Kreithe's zwarte oogen op.
‘Mimosa...,’ grapte ie, en 'n verteedering was in 't donzende van z'n weeke geluid. ‘Kleine Mimosa...!’
Ze voelde de wangen gloeien en glimlachte schuw.
‘Och...,’ wéérde ze bang, en - gluurde naar de meiden.
‘Dachten we zóó over de les...?’, vorschte ie plagerig, hij had 'n monkelend, zwaar keel-lachje.
| |
| |
Van de blanke hals met de kleine zijïge nek-krullen zwierven z'n blikken aandachtig naar 't warme mooie gezichtje. ‘Zat 't nú - hecht?’
Ze glimlachte bedeesd. ‘'t Was nog-al móeiluk...’
Maar Kreithe belachte dàt bruusk, kort. ‘Kom-nou-toch...! En - voor jóu..?’ Z'n hand gleed over de bank-leuning naar h'r schouder, wat angstig-dringends duwde z'n vaste greep in h'r op. Gehinderd ging ze stijf-recht zitten, trok 't bontje vaster om de hals en glimlachte al-spaarzamelijker. Na 'n poosje ging ie...
't Dartel en wulpsch lach-praten van de meiden, was dan lang-al verslapt in 'n sluwe fluister-gonzing, en Da behoedzaam naast Mien in de bank geschoven, kirde dadelijk na Kreithe's heengaan in 'n kittig gefluister los. ‘'t Was nou heelemaal vast met Bert de Krey - en haar...’, ze klakte met de tong en h'r wangen leken plots blozender. ‘Als jíj je nou ook 's over - 'n kloris ontfermde... hè? Gingen we met z'n vieren - 's avonds..!’
Mien schokte kribbig-verwerpend de schouders. ‘'t Idee...’, smaalde ze. ‘Dànk je’, ze hield de oogen strak neer op de schoot. ‘Eén als Da was maar gauw klaar’, morde ze heimelijk. ‘Bert de Krey - of 'n ànder...’ Kleurend schokte ze op bij Kreithe's stem. ‘We zullen 'n zegen vragen...’, zei ie waardig. - In de zwaar neer-strijkende stilte begon z'n krachtige stem 'n kort gebed. Om 't deemoedig-afhankelijk-en-vertrouwende vragen van den grooten man, welde 'n vreemde weekheid in h'r, ootmoedig boog ze 't hoofd.
Na 't kort-nurksche en onverwachts-afbrekende ‘amen’, zag ze dadelijk z'n oogen h'r zoeken, slapjes durfde ze 'n glimlach. - ‘Gróóte kléiners...’, schimpte ze stilletjes in zich zelf, als
| |
| |
d'r 'n warrig pruttelen los-mopperde van de grove, gespierde meiden, toen Kreithe niét op 't rijtje af te vragen begon, maar willekeurig door-een, en zóó de netjes uitgerekende-vraag-met-antwoord, die ze nog gauw klam zenuwachtig bij brokken afdeunden in hun vervaarde gepeinzen, verviel.
Wel rustig-gelaten dan, tegen de hoog-opvangende bankleuning steunend, zat ze kalm-verzekerd van éigen weten in verdoken triumf toe te zien op de meiden.
En bij de spannende stilte na elke vraag, zag ze met schuwe blik naar Kreithe, telkens draalde 'r wat vreemd-huiverigs door h'r, bij 't kijken naar 't nerveus-driftig beweeg van z'n witte, fijn-geaderde hand, over z'n donkere zijïg-glimmende baardhaar, en over 't dik horloge-koord-met-gouën-schuifjes dat strak bespande de ronding van z'n licht-welvende buik. H'r gepeins verdoolde.
Fie van den Voorlezer dreunde zeurig 't antwoord op de pas-gestelde vraag van: wàt 'r tot 'n recht gebruik der sacramenten noodig was, druk doenerig en zenuwachtig gichelend meteen bij 'n vergissing op 't eind.
Hakkelend treuzelde telkens zoo 'n antwoord van de meiden.
Maar Kreithe, plots gram en verveeld, gooide driftig de papieren op 't tafeltje voor 'm door een, praatte verluid-heftig dat 't zoo toch niet aanging met zóo weinig ernst en belangstelling. Z'n oogen vonkten onder z'n plooiïg-getrokken, zware wenkbrauwen en z'n stem toornde làngen tijd...
De groote meiden met hun brutale, kleurige koppen, lieten de terechtwijzingen gedwee-duldend over zich henen varen. Uit bloode stille oogen keken ze, en langzaam-aan vlotte 't weer beter met de vragen-uit-'t-lesje.
| |
| |
Kreithe's weer milder opklinkende stem had toch maar - 'n geforceerde vroolijkheid en z'n gramschap lag als op losspringen klaar onder z'n stroeve kwinkslag. ‘Ja - ze hadden zich nu zeker wel extra getraind? 't Zou d'r gaan spannen hoor, 'n repetitie van belang, die te kort schoot in kennis werd maar dadeluk van 't lijstje geschoven.’
Van z'n grillige vroolijkheid sloeg 'n zenuwachtig gegichel los bij de meiden. Ze zaten rood en onrustig, de ronde glimmende koonen vol bloed. Alleen Mien, in aristocratische fijnheid van lijfs-en-gezichtsbouw, behield in 't bleek-stil gezichtje en in heel h'r houding, de devote rust. ‘Dié vragen waren niet èrg..., als ie maar niet aldoor naar 'r keek, die nare meiden letten zoo...’ H'r onwillige mond plooide maar moeilijk 't hooghartig-uitdagende glimlachje.
‘Als jelie 's wat niét begrijpt...,’ praatte Kreithe door. ‘Jelie hebt toch zeker allemaal wel 's iéts dat je niet klaar is, waar je misschien zoo stilletjes in je eigen over tobt, niet?’ Z'n blik raakte éven aan Mien, dan keek ie de kring van meiden rond, z'n oogen vroegen, en - 'n zwaar en pijnlijk zwijgen zonk...
Naar Kreithe's wangen sloeg 't 'n roode vlam drift, z'n praten kwam tòch beheerscht. ‘Alles helder,’ zei ie langzaam. ‘Niets waar je nog 's 'n uiteenzetting over verlangt...? 't Is niet erg aannemelijk. 'k Wou zeggen, je kunt anders gerust vragen als 'r nog iets is dat jelie weten wil, als d'r - van al die belangrukke dingen die jelie vervullen nog 'n beetje belangstelling overschiet voor 't dierbaar Woord God's...’, met wrokkig door-plooide kop bladerde ie in 'n fel-groen om-sitst boekje, de frons tusschen z'n oogen trok 'n diepe geul.
't Was 'n oogenblik van dreigende stilte.
| |
| |
Ineens stak Trien van den metselbaas, 'n groote roode vinger op, h'r domme oogen keken dof en onnoozel.
‘Domenee, ik... ìk zou wel graag weten... wat - wàt gebeurde d'r eigenluk bij... de besnijenis...?’
De meiden hikten - dadelijk-'r-na - in 'n hokkende gichel los, hun bolle wangen kleurden paars, hun oogen traanden.
Kreithe zat verbluft.
En tot in nek en voorhoofd begloeide Mien 'n kregele schaamte. ‘Hoe - kon die meid van 'n Trien, dàt nou...?’
't Rellig en bont meiden-gekonkel verstikte weer bij Kreithe's schampere en fel-smadende blik. ‘We zullen met de zonde-val beginnen,’ zei ie stroef en negeerend.
Loomig in h'r moei terug-leunen tegen de steile bankrug, luisterde Mien naar Kreithe's vragen. En nog voor de meiden moeilijk-zinnend in lang en weifelend beraad, 'n woord gezegd hadden, wìst ze de antwoorden.
In h'r denken dreinde toch 'n onvoldaanheid.
't Sterk onbevredigde dat ze soms thuis ook wel had, bij 't heftige getwist over 'n preek, 'n overtuiging, 'n richting in de Godsdienst. ‘Och maar - zoo eenvoudig als 't dan leek... zoo was 't toch ook niet. In 'n verkláring van Meurs of Ubbels vond je soms weer 'n heele reeks nieuwe vragen.’ Ze peinsde donker en durend zóo door, h'r mond spande strak en h'r voorhoofd kreukte.
Met vervreemde oogen tuurde ze om in de witte consistorie en naar den Domenee, baardig en breed, en - in 'n ietwat zeurige verhandeling, over de listige verleidingen des Duivels, zóo 't middelpunt van de krans bloed-rooie en verveelde meiden-gezichten.
| |
| |
Maar Kreithe alsof ie eindelijk 't aandachtslooze kijken merkte, had ineens 't gelaat vol naar h'r toegewend. ‘Mien Holmers, zou jij nu ook met teksten kunnen staven, dat àlle nakomelingen van Adam, déelen in de gevolgen van z'n ongehoorzaamheid...?’
Ze schrok op, knikte werktuigelijk, en ná 't snelle afdreunen tekst na tekst, waarop telkens kwam Kreithe's blij-verwonderd prijzen: ‘goed, góed, pràchtig, úitstekend...’, praatte ze met driftige en hoog-uitschietende stem door. ‘Ja - ik zou graag weten... als Eva alleen in d'r gedachten van de verboden vrucht genomen had, of - of dan de gevolgen ook zóó... voor - voor 't heele na-komende geslacht de - dezelfde zouën gebleven zijn...?’ Ze beet zich spijtig-gram op de lippen, om de hàkkelend-geformuleerde vraag, en nijd door-krieuwelde h'r meteen, om de meiden die gichelden.
't Boek met de lente-groene omslag glipte uit Kreithe's handen. Hij bukte 'r haastig naar.
Toen Mien 'm aankeek zag ze z'n voorhoofd en wangen rood en in z'n nacht-zwarte oogen gouën fonkeltjes.
‘Hij neemt 't op als 'n grap’, dacht ze gebelgd, stroef-ernstig bleef ze 'm aanzien, wachten op antwoord.
‘'n Onderwerp voor breede discussiën’, lachte ie bijna vroolijk. ‘Mijns inziens..., staafbaar ook uit de Heilige Schrift, was 'r de zonde, toen de begeerte kwam in 't hart der vrouw. Je kent de tekst: wie 'n vrouw aanziet om dezelve te begeeren, die heeft alreede overspel in zijn hart met haar gedaan’. Kreithe's oogen knipten... ‘De begeerte is de - de kiem der zonde, 't zaadje dat altijd weer uitsprúiten móét tot daad, zoo de werkingen God's 't niét verhoeden’, vlot praatte hij door...
Maar Mien keek van 'm weg, tuurde mat naar 't ver- | |
| |
fomfaaide, zon-gekerfde landkaartje-aan-den-witten-wand: 'n bruin-gele vlek in 'n zwart cirkeltje - ‘de geheele aarde’, stond 'r onder. ‘Já - waarom moest 't zaadje van de zonde dan altijd weer úitspruiten...?’, sufte ze door. ‘Waarom verhoedde toen met Eva, de werkingen God's niét 't komen van de begeerte, en - tenminste 't volvoeren tot de daad...? 't Leek nu... 't wàs alsof God de val van 't menschdom gewild had! Heer - nee -, née, dàt was zónde..., tòch - nèt of je 'n kind dat pas loopen kan, op 'n smalle dijk zet, op 'n wrakke plank bij 'n diep water en zegt: stap maar, stàp maar...’ De frons trok dieper door h'r voorhoofd. ‘En - en àls tóén de zonde van búiten-af in de vrouw gekomen was, wáar kwam de zonde dan toch ook vandaan, toen God pas alles geschapen had en zelf gezien had... dat 't zéér goed was...?’
Kreithe keek h'r plotseling recht in de oogen en zag in de blik-vol-gedachten de eene vraag na de andere opdringen. 'r Knaagde iets in den grooten forschen man en - hij ging gehaast aan 't zoeken in de Bijbel, de vergeelde bladen flapten in kreuken. - Met de vingers regels overschuivend, las hij hier en daar teksten.
Mien zag aan z'n slapen de blauwe aren zwellen en kreeg 'n angst. ‘'t Was net of ie boos werd...,’ schrok ze. Kreithe's stem plechtigde stroef en donker. ‘Uit het hart komen voort: booze bedenkingen, doodslagen, overspelen, hoererijen, dieverijen, valsche getuigenissen, lasteringen...’
Tegen den rug voelde Mien 't bibberschokken van Da's schouder, 't door-flitste h'r dat dié wel weer lachen zou, verknepen lachen, en ze veinsde in 'n kleine gegriefdheid, dat ze 't niet merkte, keek uit wije vragende oogen naar den Domenee.
Door Kreithe's lach streelde wat innigs, toen ie opkeek.
| |
| |
‘Ja...,’ peinsde ie even. ‘Die beperkte tijd...’ Dan bruusk-naar-z'n-manier, verzocht ie h'r even te wachten ‘aanstonds ná de catechisatie...’
Mien knikte schuchter, 't nerveus-bange joeg h'r heftige kloppingen naar de keel. Ze spiédde 'n tersluiksche gichel bij de meiden, en schamelijk om 't schrijnig voelen de blaam die 't lachen opwierp, en klammig in 't prangen van 'n kleine vervaardheid, bleef ze al den overigen tijd gedoken en warm-beschroomd.
- Ubbels' bescheiden tikje op de deur, stoorde eindelijk Kreithe's deftig-gesproken betoog. 't Bol-witte hoofd van de Koster geelde even als 'n leelijk-grijnzende maan met bakkebaarden achter de deurspleet. ‘Over de negen...,’ wees ie, met 'n zwak gicheltje, op 't horloge in z'n vette handpalm.
Kreithe veerde vlug overeind. ‘Ja Koster, we eindigen...,’ z'n glimlach schoof Ubbels voorbij. Z'n gebed kwam op 'n korte en stugge toon met vreemde stiltens tusschen de woorden of z'n denken moeite had 'r bij te verwijlen. Na 't norsch-afgebeten ‘amen’, welden zuchten van verlichting bij de meiden.
Onder de papieren op 't tafeltje schoof Kreithe 't collectebusje uit, 'n rotsje met 'n gleuf, bij de gleuf lag 'n naakt heidentje met smeekend-geheven handen en 't heidentje knikte z'n - machinale dank tot lam-wordens toe, bij elke haastig-ingeduwde gave van de meiden, schuw reikten ze den Domenee hun hand, en drongen in 'n warrige rij achter elkaar op naar de deur. Buiten spoot gillerig hun lach, in 't rellige stoeien met jongens. Sneeuwballen ploften zwaar tegen 't raam en de portaaldeur.
Mien hoorde 't onrustig aan. ‘A-jakkes dié meiden..., nou dadeluk revotten met jongens...’ - Verward en zonder te
| |
| |
verstaan, knikte ze in op Da Zonneveld's haastig gepraat, vergat te groeten. H'r lachje gleed nerveus naar Kreithe, verontrust tuurde ze naar z'n plots verzonnigde oogen. ‘Waarom keek ie ineens zóo...?’
Als de geluidloos-veerende deur achter de laatste haastige meid toeging, stond ze blozerig voor den zittenden man. En met 'n lenig-jong opwippen éven, van heel z'n lijf, had Kreithe h'r handen beet gepakt, allebei h'r smalle witte handen in z'n eene groote rechterhand. Z'n blanke kop lachte vol naar Mien op. ‘Ja, já, en nou 's - die vraag over Eva...,’ hij praatte 't met 'n vorschende glimlach. ‘Kwam dat zoo plotseling in je..., of had je 't al 's meer overwogen...?’ Z'n oogen zochten diep en dringend in de hare.
Bloo keek ze 'r van weg en van z'n week-rooie mond met de bloot-gelachen, gaaf-witte tanden, en praatte onoverwogen en rad. ‘Já - al wel 's eerder, zoo ineens komt 't, je kan niet zeggen... hóe àlles bij je komt, kan je wel...? Als - als de zonde niét van binnen uit bij de vrouw kon komen, de begeerte... dàt was ìmmers de zonde, hóe kon 't dan wel van buiten af... door de slang? Waar kwam toch de zonde weg? God schiép àlles! God schiep de zonde toch niet en - en de Duivel? Waarom verhoedde de werkingen God's de zonde toch ook niet? Ik weet niet, 't is alles zoo verward...,’ plotseling zweeg ze, 't doordrong h'r met schrik dat ze 'n héimelijke overweging te biechten stond en ontsteld keek ze neer op den man die h'r met z'n zoekende blik te doorschouwen leek.
Kreithe doceerde dan weer uitvoerig beraadzaam tekst na tekst.
Doezelig luisterde ze, tèlkens absent...
Z'n vingers be-aaiden - vèr inglitsend de wijde mantelmou- | |
| |
wen - h'r naakte arm-huid. Warm en diep keken z'n oogen in de hare. ‘Kunnen 't wel 's - 'n volgende keer verder behandelen,’ rustigde ie. Z'n handen beboeiden klemmend h'r polsen. ‘Maareh - zèg nu 's... ik meende toch die vraag van anderer oorsprong, niet zoo zeer 'n - 'n resultaat van je - overpeinzing... Is 't niet - dat we soms wel de verboden vrucht in ons denken nemen, en dat dàn de verontrusting van zonden...?’
Heftig ontstreed ze 't. ‘Nee - nee...! Waarom? Waar... wáarvoor...? 't Komt zoo maar zoo als - alles, ik weet niet...’
Z'n blik glansde strak-vorschend op h'r aan, 'n twíjfel was in z'n aandachtige kijken. ‘Zóó - nou...! Heb je anders niets? Nee...?’ Z'n welig-roode mond rekte weer in de glimlach. ‘Me dunkt je keek zoo onvoldaan? Als je 's wat hebt dat je niet helder is, waar jíj misschien wèl erg over tobt, zeg 't me dan hoor...?’
Ze knikte vluchtig en groette - nadat ze h'r gave in 't rotsje geworpen had - bedeesd-glimlachend, Kreithe's handen hadden maar dralend de hare losgelaten, z'n blik bleef welgevallig op h'r.
Buiten relde nog woest 't lach-gejoel. Ze luisterde verschrikt, ging dan toch talmend naar 't portaal. Maar Kreithe plots achter h'r, lei zacht z'n arm om h'r schouërs, 'n ruime mildheid was in z'n stem en z'n oogen zag ze vaderlijk-goedig. ‘Zullen we eerst maar niet die groote kwâjongens opsluiten, hè? Dâ-'s veiliger - niet...?’ Zachtjes in rustige kozing, drukte hij h'r mooie, teêre lijf tegen zich. 'n Onrust doorsloop h'r, óók 'n diepe huivering: 'n angst - doortokkeld van 'n vreemde vreugd...
't Was zóó - 'n oogenblik. Toen Kreithe 't hoofd langzaam
| |
| |
neêrboog, 'n heftig verlangen om den mond, in de oogen, rukte ze zich driftig en heet uit de luchtige boog van z'n arm, en praatte met hortende stem, kort-af, heesch. ‘Ja - laat U eerst... de jongens binnen...,’ verlegen keek ze 'm in de oogen, en als ie de portaal-deur opende, liep ze snel van 'm af naar de muur.
Kreithe's roepende stem klonk zwaar in de blanke avond, dadelijk verstilde ook 't tumult.
Bestoven en ruig kwamen de jongens de consistorie in, en verlummeld en rood bromden ze hun nederige groet naar den Domenee, schoven dralende Mien voorbij.
Schichtig en afgemeten knikte ze terug op hun wat-aarzelig-komende groet. In Co Bruins' stugge kop was 't verbaasd-vragende als 'n stille blaam, ze keek hooghartig en schimpend en had voor Piet Groenewoud en Hein Meurs amper 'n blik.
Toen de jongens zaten, ging ze haastig - met nog eerst 'n schromige omblik naar Kreithe.
In h'r denken - toen ze de koel-blanke avond in liep - nam ze mee 't zoet-smartelijke van z'n vreemd-verdroefde laatste glimlach. Ze huiverde dan weer, en beet de tanden vaster in de onderlip. Vreemd begeeren woelde donker en dringend op..., h'r wangen gloeiden en h'r oogen sperden.
Maar, driftig-in-de-schrik, trachtte ze 't rillig-vreemde te verduwen. ‘Heer nee... néé, 'n Priester des Heeren..., zíj toch... zíj...’ - 't Blanke wit van de oude eenzame straat bestaarde h'r als 't oog van God en - ze ging al-sneller.
|
|
Auteursrecht onbekend