Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

IX. Schaduwen

De middagen zijn zoo lang.

De zon gloeide fel op de schulp-randjes van de pannendakies, glimmerde 'r de verweerde zijvlakkies en de puntige toppies-als-slaapmutsen tot 'n laaie vurigheid aan. Zoo'n enkel glazen ruitje tusschen die koraal-rooie-egaalte, schitterde als 'n wondere sterrebloem-van-zilver... En de muurtjes hadden d'r framboos-en-kersen-rooie kleurtjes en de luifeltjes schutten d'r stemmig paars en dof en flets bruin en rood en al die bleekende regenboogkleurtjes over de witte flonker-ruitjes, de ruitjes met d'r zilver-pluimage van lange witte spichtige vlammen, schitterden zóó, dat Jaap's oogen d'r schrijnende randjes van kregen. Voor 't eerst zag ie dan ook of 't d'r zóó in een nacht volgroeid was, 't bengelende blauwe bloemetjes-trossie uit Joost Hes z'n ouë dakgoot, 't wimpelde heen en weer in 't windje, zacht en gelijkmatig, of 't stil voor z'n eigen 'n deuntje neuriede. Joost bracht dan net 'n wrak penanttafeltje buiten en ie plaatste d'r twee geschonden blauwe pullen op en 'n rook-kissie met nikkelgarnituur. ‘'n Verrassingkie bij al die ouëgheid verdijt...’, lachte Jaap d'r gram bij en z'n gramheid toch niet dáárom, maar omdat ie háár nog altijd in de kamer wist en vlak bij... ‘En om d'r mondhoekies 'n preekie, dat ze nou nog eventjes in de gauwigheid repeteerde en d'r ooge... ach heertje, d'r ooge... Had 't mensch maar gele katerooge of kenarietjes-kleine ooge of ooge as 'n wasch-echte Domenee's vrouw ze hebbe mot, met liefst nog 'n bril d'r bij op en dan zoo uit de hoogte op je neêr, straf en een beetje neerbuigend en voor alles dèftig. Niks geen Domenee's vrouw was ze voor zoo'n otterdoks plasie... zij met d'r fijne blommetjes-lichempie in blommetjes-zij en d'r blommetjes-zieltje en d'r ooge as zeewater met zon, zon en nattigheid...’ Hij wendde zich naar d'r om en met 'n ruk die ie niet lijen kon, even bleef ie dan stil en met geloken oogen... en ie hield z'n handen onder de deken op z'n heup, maar 'n steunende zucht verbeet ie en 'stroef weerde ie d'r beklag en d'r zachte verwijt over z'n wildheid. ‘Ach 't is niks, nìks, 'k bin geen spikkelase pop, vrouwe make overal zoo'n drukte bij. Blomme mot je ook gerust niet meer meeneme, vervelende dinge om naar to kijke, die saaie blóéme: blommetjes benne voor meisie, hè?’ Hij nam dan nog 's minachtend de mooie groote roomig-

blanke kelken in 't kristallen vasie op. Naar haar keek ie heelemaal niet.

Ze begon dadelijk wat verontschuldigends. ‘'k Had nu toevallig geen andere Jaap en 't brengt toch altijd nog wat fleurigheid in je kamer. De seringen zijn nu uitgebloeid en de witte meidoorn... die meidoorngeur von-je toch wel lekker, hee Jaap? En nu binnenkort komen de spirea's in bloei. Ken je ze niet? Van die fijne rose en witte pluimpjes, kéúrig, maar ze geven geen reuk. Deze kelken zijn toch ook wel mooi als je ze goed bekijkt, 't zijn èrg fijne kasbloemen...’ D'r stem was bedeesd en d'r fijne mooie gezicht warm-overbloosd van beschroomdheid.

Ze waren alleen in 't feestelijk doorzonde kamertje, want Jaap's Moeder deed boodschappen en z'n Vader was d'r met de nieuwe botlijnen op uit.

Ze wist eigenlijk niet wat ze met de jongen aanvangen moest... 't Dominee's vrouwtje... ‘Hij was zoo vreemd, ze begreep niéts van 'm en ie maakte d'r altijd zoo enorm verlegen met z'n vrije zegswijze, maar je kon dat niet aan Willem zeggen... Soms was ie ènkel Willem en soms ènkel Domenee. En de Domenee had d'r vanmorgen uit z'n krant aangekeke even vóór 't ontbijt. ‘Je moet je dagen niet zoo in ledigheid doorbrengen Stiena, d'r is zooveel werk voor je, 'n óvervloed... je moet je best doen, daar wat weer oog voor te krijgen... dan verlicht je 't ook 'n beetje voor mij. Vanmorgen kun je wel 's naar Tijm z'n zoon en naar Peet Freimen...’

't Klonk niét als 'n zàchte terechtwijzing... Ze had 'm ook wel graag gezegd, dat ze liever niet wou, dat ze 'r zich zoo ongeschikt voor voelde en d'r zoo tegen aanzag, maar hij bleef zoo heelemaal Domenee onder 't ontbijt en later... en z'n oogen naar d'r heen onder 't praten lieten geen verontschuldiging toe... zoodat ze heusch niet durfde... Ze had geen aanleg voor ziekenbezoek, ze werd d'r altijd zoo treurig en stil bij, en dan zei ze altijd onhandige dingen. Jaap van ouë Tijm was ook zoo'n wonderlukke jongen... hoewel toch ook de sympathiekste van allen. Van 't begin af, toe ze 'm zag liggen voor dit raam en toen vooral na 't eerste gesprek, was telkens de wensch gekomen dat ze 'm in d'r eigen huis hebben wou om 'm te verzorgen en voor 'm te zingen - Willem zei vroeger en in 't begin van hun trouwen, dat ze 'n mooie stem had, nú had ie 'r veel hinder-bij-z'n-werk van als ze zong - en dan won ze 'm voorlezen uit Ebers en van Corelli, ze dwéépte met Corelli... En omdat ie zoo'n diepe melancholie in z'n oogen kon hebben en zooveel van 'n dichter, die innig-

mooie gedichten van Hélène Swarth. Wel wonderluk dat ze nooit die wensch kreeg bij Peet Freimen of 'n ander... enkel bij Jaap van ouë Tijm. Innemend was ie toch heelemaal niet en ie zei ook altijd ‘je,’ wat toch erg ongepast was, ofschoon ze dàt nooit aan Willem vertelde...’ ‘Kàsblomme’, schimpte ie nu dadelijk op d'r aanprijzing en onder z'n opgetrokken lip-met-donze-snorhaartjes schitterden zuiver wit z'n tanden, z'n bleeke kwijnende gezicht met de groote droom-oogen, mooi met 't flossige goud van z'n krullen d'r om, behield in de schampere trek nog wat aantrekkelijks, ie kreeg d'r ineens ook wat jongensachtig's mee, zóó of d'r om z'n ooghoekies 'n schelmenstreekje loerde. ‘'t Ben náre dinge, je moet ze eerst maar 's dage-an-een voor je gezicht hebbe. Jíj weet ommers nergens van, dàt is 't 'm, nou ja, wel d'r 's niet goed... en dat van laatst, nou ja... maar je benne meestal gezond en gelukkig. Gaan d'r 's drie dagen op je bed zitte met vlak voor je gezicht die drie witte dinge in 'n vasie... 'n fíjne blom en 'n fíjn vasie is ommers niks voor 'n kerel om naar te kijke...’

Ze begreep niet waarom ze kleurde onder z'n blik, ze voelde 't bloed warm-opprikken tot naar d'r slapen en d'r beschroomdheid leek wel èllen boven d'r uit te staan. ‘Je bent wel hard voor m'n bloemen’, zei ze met 'n beverigen glimlach... Als ie dan niet antwoordde, praatte ze 'r zachtzinnig en droevig op door... ‘Voor sommige bloemen was 't misschien beter als ze nooit geboren waren... 'n mensch is ook als 'n bloem: komen, bloeien en heengaan... 't Leven heeft zooveel wreeds, je moet 'r niet om lachen Jaap... 't leven is hard geworden voor me... 't mooiste wordt ook minder-mooi als je 't elke dag in de hand neemt.’ Ze brak dan plotseling of over d'r zelf en d'r stem had 'n verteederende begaanheid. ‘Maar voor jou is 't 't ergst Jaap, dat voel 'k zoo met je mee. En je hebt zeker weer veel pijn, want je ziet veel witter dan straks...’

Z'n lach stuitte d'r woorden, ie voelde dat ze op 't punt stond ‘Arme jongen’ te zeggen en dàt was meer dan ie verdragen kon. ‘O... gaan maar door... je leere an, gerùst, dâ's dictee van... van Domenee, we noemde 't altijd dictee op school as de een de ander wat voorzei. Dat was dan nou de inleiding hee? En nou komt de preek en de nabetrachting. 't Is jammer dat Moeder d'r nou niet is, die kan d'r zoo van geniete...’

Ze bloosde weer diep bij z'n afkeerige blikken op d'r en zat d'r zoo'n beetje als 'n kind bij 'n kribbig groot mensch, bij wie 't zich niet thuis voelt.

In d'r bedeesde stemmetje was 'n mengeling van gekrenktheid en geduld. ‘Nee Jaap, ik wou je geen preek geven, heusch niet en Domenee hoeft me niet voor te zeggen. Je denkt werkeluk te veel aan je ziekte, heusch waar en veel te veel aan de dingen die beneden zijn en te weinig aan die die Boven zijn. Je vergeet ook zoo heelemaal dat dit leven niet alles is, enkel maar 'n doorgang...’ D'r stem was van 'n lieve vroomheid en ze zei 't zonder bewustheid van napraten. Hij lachte weer. Maar in z'n groote oogen brandde verbolgenheid en z'n magere vingers knepen nerveus de lakenzoom in kreuken.

‘Je kon in de artis zitte in zoo'n ring. ‘Pappie koppie krauw...’, benede, bove, 'n deurgang... o je benne toch zoo grappig. Altijd als je zóó praat is 't of 'k Domenee Wullum met 'n verdraaide stem in 'n gramefoon hoor... Kijk nou niet zoo verschrikt, 'k bin nog wel bij me positieve...’ Hij keek 'r strak aan en 'r was iets in z'n kijken dat d'r hoonde. Wat ie dan praatte leek zonder overgang. ‘In dat dunne zije bloesie zal je nog 'n kou te pakke krijge, zoo'n dun fluusie zij, 't lijkt wel room met aarbeie... je arme zien ik bloot tot je schouërs... Die kant an je hals is zeker wel erg duur en die bonte houte krale d'r onder, is dat nou 't nieuwste...? 't Mooiste staat je die zilvergrijze jepon met die vergeet-me-nietjes tule, die je Zondags draagt, ie staat je of je d'r zoo mee uit de zon geflonkerd benne. Maar die hoed met die pluimasie d'r op... wat zalle daar 'n arme vogels voor geslacht weze... Benne 't diamante knoppies in je oore...?’

Ze zat wat gebogen en boetvaardig. En d'r oogen en d'r stem hadden wat smeekerigs. ‘Hou nu op Jaap, ik... ik weet allang wat je bedoelt: we doen allemaal te veel aan beneeën...’

Hij praatte daar doorheen in 'n vreemd wellustig genot d'r te grieven. ‘En die dóórgang... je doen toch ook maar je best om dié zoo lang mogeluk te rekke. Je had ommers de duurste prefester van Nederland?’ D'r smart won 't van d'r gekrenktheid op d'r kindergezichtje. ‘Waarom praat je d'r van...?’ Ze zei 't schor, maar d'r oogen knipperden niet en ze had ook geen blos als ze 't tegen 'm zei. ‘Je weet 't toch, ik had haast 'n kindje gehad... háást...’

Als ze op z'n deelneming wachtte, had ze 'n teleurstelling. Z'n oogen ontweken 'r en z'n stem had geen begaanheid. ‘We hebbe 't ommers allemaal soms “haast”? Voor jou was dat 't geluk geweest of beter om met je man te spreke, de volmaking van je geluk, voor mij is 't weer wat

anders. En zoo as ik... 'k heb 't gehad en zoo is 't weggegleeë en 'k krijg 't nóóit meer, dâ's ommers de grootste rampzaligheid dàt: nóóit meer...? Jíj moete nóú wachte, maar je krijge 't wel weer, n'túúrluk...’ Als ie dat zei, kwam zuur als 'n oprisping de herinnering van hoe ie dàt die kerel van 'n Domenee Rijnders misgund had, dat ie bij z'n schat van 'n vrouwtje 'n dod van 'n kindje zou krijgen, 'n mooi gezond kindje-om-mee-te-pronken: de vent kreeg zoo alles. Hij rees dan ineens halverwege en pijnlijk-moeilijk overeind en hij strekte z'n hand naar d'r uit en trok 'm weer terug, want ze zag 't toch niet. 't Bloemen-vrouwtje in d'r bloemen-zij snikte achter d'r geurige zakdoekie van ‘Nooit meer... nóóit meer...’ Hij keek met groote verwonderde oogen naar d'r en 'r trok 'n smart z'n mond om. ‘Wat dan...? Wat dan nooit meer...? 'n Kìndje niet...?’ Hij was nu erg onthutst. Ze gaf maar vaag uitleg. ‘'t Kan niet meer na dié operatie. Begrijp je dat niet? D'r kan nooit geen kindje meer komen, ik heb enkel 't leege wiegje en de leege kleertjes en 'n leeg huis...’

Jaap kneep z'n handen ineen, dat de spieren 'n krakerig geluid maakten, ie kon ze haast niet bedwingen z'n handen... van ze uit te steken naar d'r, ze zat zoo dicht bij... en d'r lieve gezicht te streelen en die natte blauwe oogen, die oogen als de zee en de lucht... Hij luisterde beschroomd naar d'r. Ze praatte klagelijk en als een die steun hebben moet en steun zoekt en die nergens vindt... eerst van d'r leven en d'r verwachting en d'r jonge-meisjes-tijd... en dan van d'r man, dat ie zoo èrg geleerd was en zoo'n enorm boek schreef over 'n ingewikkelde theologische kwestie. ‘Als ie d'r bekend mee werd zou ie wel 'n “mooi” beroep krijgen naar 'n groote plaats. Hij rekende d'r nu al zoo vast op, leefde dáár nu heelemaal voor...’ Ze had wel 'n èrg droevig lachie, toen ze zei, dat ie háár eerder vergat dan z'n boek... Jaap knikte 'r enkel op. ‘Ja, dàt begreep ie dan wel, 't was nou niet meer als vroeger...’ Hij knarste licht op z'n tanden. ‘'t Is zoo bitter Jaap, die leegte na die verwachting en dat 't zóó blijven zal, ik heb zoo niets... Want natuurluk kàn ìk Domenee niet helpen. Feiteluk ben 'k niemand tot hulp...’ Ze praatte dat zoo stil uit en erg droef en of en toe hikte nog achter d'r woorden 'n snik. Jaap keek niet naar d'r. Hij had aldoor naar de versmade bloemen liggen turen, zóó of-t-ie d'r hoe langer zoo meer mooi's aanzag en ze toen voorzichtig in 't ranke vaasje van de tafel genomen en uit d'r bereik in de vensterbank gezet vlak bij

zich. Maar hij praatte niet terug op wat ze zei. Hij kon 't ook niet... ‘Ze was net die Azalea van Dominee Everton uit “De Strijder” van Marie Corelli, maar 't mocht met haar niet zoo treurig afloopen.’ Hij praatte dat luk-raak, zoo maar in 't wilde weg en begon d'r 'n luchtig praatje over boeken mee. Hij had veel gelezen en ie kon soms wel aardig redeneeren, ie won ook gauw d'r aandacht.

Even voor ze wegging werd ie wat mokkerig. ‘Dat laatste boek is ook zoo mooi, maar 't is zoo'n zwaar ding... m'n hande worde zoo moei van 't ophouë... dâ's lam en Moeder leest zoo stuntelig, zou jij niet één middaggie kenne komme om 'n brokkie to leze? Hoor 's... ik zal voortaan ook U zegge en Juffrouw, je hebbe 't liever hee?’

't Dominee's vrouwtje kleurde en... ontkende 't. ‘Ach nee, je mag wel Stien zeggen ook, maar dan moet d'r niemand bij wezen. Stien noemden de meisjes van school me ook en Moeder. 'k Vind Stiena náár... o nìks geen moeite jongen, 'k lees gráág luid op. Elke middag als je wilt hoor, de middagen zijn zoo lang...’

Ze keek even naar de weggezette bloemen. ‘Hij had ze nu tòch vlak voor zich’... Maar ze praatte d'r niet meer van. In d'r nog natte oogen sprankte de glinster van 'n glimlach.

En hij lachte naar d'r, toen ze de straat overstak naar d'r huis en nog 's wuifde met d'r natte, fijne zakdoekie. Ze had ineens weer wat zelfstandigs... ‘Dàt kwam nou omdat ze wist dat ze iemand 'n pleziertje kon doen en 'n klein beetje nuttig weze... Als ze nou weer kwam, zou ze 'n donker stemmig jeponnetje anhebbe inplaats van dat deurzichtige zijgoedje... maar goed ook, ie was geen garnaal...’ Jaap drukte z'n warm gezicht op 'n koel plaatsje in 't kussen en verwerkte dat nog 's. ‘Nooit geen kind meer... 'n vrouw die in dat ééne niet meer 'n vrouw kon weze voor 'n man, ook nèt in dat ééne... voor Domenee Rijnders was dat zeker nog al veel want “ie was niet meer als vroeger” had ze gezeid...’ Jaap schudde bedenkelijk z'n hoofd over 'n soort van liefde... 'n liéfde die dàt niet eens ontberen kon... ‘'t Leve is wel hard Stien en wat laat die man van je de honderdduizend goddeloos verzwerve, mooi blommetjes-zieltje met je ooge as lucht en zee...’ Hij zuchtte zwaar en z'n oogen bleven hunkerend op de deur aan de overkant, waar ze pas doorgegaan was. ‘'k Moet maar zoo goed mogeluk kampe,’ peinsde ie.

'n Groei, die naar omlaag gaat.

Daan Gerritsen keek met 'n zacht zinnende behagelijkheid om, in de weligheid van jong fijn-goud ochtendlicht... ie lag d'r vorstelijk onder 't knotje scherpgeurende vlier vlak bij 't slootje met kroos, waar als 'n wit zijen schuit-voor-anker 'n waterroos lag en verderop zoo'n heel vlootje... 'n Groene groote kikker kwekte zachies en beurde als de eenigste waakzame van al die daar leefden onder de weeke groenigheid, telkens z'n mooi bestreepte kop-met-'n-kroosmussie op, òm en bíj dat zijën scheepie. 't Lischgoud aan de slootjeskant wiegelde met vredig geruisch. Daan keek 'r naar en ie keek ook uit over 't wijd-wijkende land, waar de nevels van de nacht als fijne stukken zilvergaas en brocaat wegslierden over de teêre kleurigheid van paarse en rose en gele bloemetjes-risten, die als tapijt-strooken looperden tusschen 't fluweel van weien en tierigheid van akkers met paars-rooie en zacht-groene kool, met ìn de vonkende glinster van op-geklepte broeibakken de meloenen en komkommers als gedegen goud... En ie tuurde 'r naar de nijvere werkers, die d'r maar stadig-aan bezig waren en naar de verre horizont, waar naaldfijn de kerktorentjes spietsten en als nietige vlekkies wat rood-van-dakies glinsterde. Ook naar 't licht, dat als stuifgoud door de blaren boven 'm, òp en òm 'm neerpoeierde, keek Daan en ie genoot.

‘'t Zware pak van z'n getob, z'n gepieker waar ie dan nou al weke mee omliep, als in 'n benauwde droom, 'n doolhof waar je je moe loopt om 'n uitweg te vinde en toch telkens en overal alle paadjes afgeslote vindt. Waar je voortdurend tòch weer met je moeië gepieker rondsnort om maar al op 't zelfde donkere plekkie antelande. Dàt was dan nou heelemaal vàn 'm, net eender of 't zoo van 'm getild was door de liefelukheid van de ochtend, door de ruimte en 't licht, 't gouën mooie licht... door de droom-doezeligheid die 'm als 'n plezierige slaperigheid bevangen had. En d'r lag ie nou als 'n beebietje in z'n wieg op de rand van 't kikkerslootje. En 't lisch fluisterde allerlei moois tegen 'm en maakte ouë sprookies wakker in 'm en gesletene verre herinneringen... En 't schoot 'm nou weer als 'n nieuwheid te binnen dat de wereld mooi is, héél mooi en 't leven... ja 't leven ook en in die zon en die liefelukheid van levend groen ook de dood niet zwaar. Nou suns weke voelde ie weer z'n glimlach en ie had z'n ouë genot in de mooiïgheid weer... Als je daar die boksbaard ziene,

poenig op z'n rechte stengel en z'n groote gouën sterrekop recht in de zon op - net eender als 'n vrouw die weet dat ze mooi is en bang is dat je d'r voorbij ziet - en dan guns 't lisch en verderop de koningstoortsen, moet je toch denke overal hej-je 't goud, 't goud speult 'n vername rol in de wereld... daar 'n heel rissie moesmelkdistels met d'r verschote gele proppies en 't hoefblad met z'n gele oogies, geel, allemaal geel... gééltjes.’ Hij beglimlachte 't moeieg en dan boemde z'n ouë kop weer neer op 't zachte halmen-peluw en z'n oogleeën zakten... wat maar ie wou niet slapen, vooral niet slapen, enkel zoo maar 's wat dommelen en droomen. 't Windje kwam zoo nu en dan over 't gras-brokkie strijken en trok in 'n vloeiende golvende zilverigheid de buigende glanzende grasbiezen, dat 't net was of 't in groote slingerende lijnen op 'm toewoelde, of 't 'n zee was, 'n groen zeetje. Daan had d'r 'n speelsch genot in 'r naar te kijken en zich te verbeelden dat ie in 'n ‘wézenlukke’ zee lag. Z'n gedachtentjes scharrelden onderwijl, vreedzaam-van-onbeduidendheid, om in z'n dommelige kop. ‘Vroeger had ie hiér 'n menigte male omgekuierd met z'n bottaniseertrommel en z'n foerasie in 'n zakkie op z'n rug en hier en daar zoo'n mooi plokkie varens en blommetjes uitgespit en meegenome naar huis voor z'n tuintje. 'n Enkele maal ook wel 'n bezonder soort rups of kever of 'n mooi vlindertje, 't stuitte 'm meestal af, omdat 't zoo wreed is die diertjes van d'r vrijheid te beroove, drie van die mooie beesies had ie nog in 'n ouë portefuulje, 'n dagpauwoogie en 'n rouwmanteltje en 'n groote vos. In de vree van zoo'n eenluk wijdgestrekt land, waar dan nergens gesletenheid was van voetstappe, geen mensche om 't leeluk te make en te bederve met d'r gelach en gepraat... Enkel zoo'n mooie kerkstilte met de zon vrij over je heen en honing-reuk van de blommetjes, bij vlagies zoet naar je op te geure, met dicht aan je oor 't gezoem van 'n hommeltje... of 'n reppende vlieg, met overal de frischheid en maagdelukheid... d'r ging ie van op zoo'n zacht-zoele zomerdag als door 'n droomeland, 'n feeëland van mooiheid, 'n menigte verhaaltjes-als-sproke ware dan in 'm opgegroeid... Tóén was d'r nog niet 't bittere bij van je zorg en je getob met 't leve, je zure ervaring van de mensche, je bewustheid dat je 't leve niet ànkonne... Maar 'r door as van 'n bruut-sterke stier lamgeslage en inwendig gekneusd, zoodat je 't dan ook ten lange leste opgeve most... vóór je as 'n invelide, as 'n mensch die niet meer

vertrouwd is op z'n eentje, opgenome wier in 'n tehuis voor zwakzinnige of zoo wat... Kijk, d'r guns hej-je alsem, net gestolde trane... alsem en ook al goud, dat past op mekaar als de schelpen van 'n mossel, alsem en goud... ja goud speult 'n groote rol in de wereld, 't maakt de wereld verdorve, de mensche en 't leve... In de netuur speult 't goud óók 'n groote rol, maar d'r komt geen ellende en narigheid van, omdat 't goud is dat de lieve Heer zelf uitstrooit en omdat d'r geen mensch naar jacht, 't heb voor die groote geldkoninge geen waarde en op de mark koop je d'r nìks voor... Geen mensch grijpt d'r ook naar... of 't mot 'n bezondere weze of 'n jong meisie, die uit de blaadjes van de boksbaard of uit de schelpies van zoo'n dotter wete wil of de bewuste al of niet van d'r houdt... en dan kleine kinderknuisies dié grijpe d'r óók naar...’ Daan beglimlachte 't weer met z'n moeiege glimlach... ‘Tsjonge, aj-je nou 's uitkijke over het verdoezelde land waar in de hettigheid die zoo langzaam neer te suddere komt, die stoere sterke kerels ploetere, al maar door, al maar door... wat 'n lieve mooie wereld dan toch... 'n Geweldigheid is 't, die kerels d'r met de stale kracht van d'r lijf zoo ìnnig overgegeve te zien an d'r akkertje, an d'r kluitje grond... 'n Akkerman kan 'n dichter in 'm hebbe, want ie ziét alledag van nabij wat God voor moo's maakt... Wat 'n mooite... 'n móóite, dat nevelige land met al die kleurtjes en d'r zoo'n fijn gouën gesproei van de zon over... En d'r dicht bij die iep, 't rooie puntdakkie van dat kleine boerderijtje met 't witte duivie als 'n zilver-zije windwijzertje d'r bove op... En d'r beneeë voor 't huisie, als 'n pompedoere lappie, dat tuintje, met tierige blommetjes en verderop die hooitas en de mooie witte haan met z'n toom witte kippies... Wat dee je dat allemaal goed, zoo uit de smookerigheid van de benauwd-smalle straatjes met de huisies op-voorover-kiepere... die huisies, zij aan zij, met de ouë reuze van pakhuize d'r tussche in, die 't met d'r hóógte nòg beklemmender maakte en nòg ingeslotener... Tsjonge, wat woei die jonge ochtendwind hier lekker naar je uit, net als 'n dollende spring-in-'t-veld van 'n jonge hond, heel in de verte zag je 'm al anjolige, over 't grasveld hòlle of ie op dol worde stond en opeens was-t-ie dan bij je, floepte ie kittelend over je heen, dartel as 'n ketje en 'n reuk van madelief en boterblommetjes, 'n reuk uit je verre kindertijd nam ie mee. Wat mooi nou 't verre kraaigeluid van die haan, die witte met z'n kraalrooie kam... Pas in 't voorbijgaan had ie 'm al ge-

zien voor dat kleuter-kleine boerderijtje op 'n tas hooi, as 'n koning op z'n troon, z'n hoogmoedige borst ver vooruit en zoo'n verwate schreeuw-in-de-lucht of-t-ie 't wonder wat helpe kon dat ie zoo'n mooie witte haan geworde was... Hoor nou zuk kraaie, d'r zit 'n geestdrift in en 'n verrukking als je maar zelde gewaar wordt in de klank van 'n menschelukke stem. Wezenluk, dàt geluid dee 'm nou ineens denke an vroeger... an toe ie hier met z'n Moeder op stille weeksche middage gekuierd had, lieve schepsels wat 'n tijd geleee was dat, ie keek nou op z'n eigen van toe as op 'n vreemde... Maar dat pertretje van z'n Moedertje was toch aldoor trouw in z'n hartekassie bewaard gebleve: 't ouë teêre vrouwtje in d'r vale zwarte jeponnetje met gittentres en d'r bruin hoedje met loovertjes en weerzijds zoo'n kleurig veertje dat zilver en goud en gesteente leek in de zon... zóó mooi of ze die voor 'n soevenirtje uit de staart van zoo'n mooie vogel geplokt had... 'n vogel zoo as je die wel d'r 's ziet in 'n bezondere droom... Hier op dit zelfde plasie hadde ze gezete bij 't gele lisch en 't slootje met de plezierige kikkertjes, 't goud van de blommetjes even mild om ze heen gestrooid as 't nou nog om um was. En dan had ie z'n hoofd, dat zoo moe weze kon en zoo kloppe... zachies tege d'r schouërtje geleid of ook wel op d'r schoot en d'r ouë oogies ware dan maar al op 'm, ook in d'r glimlachie bleve die nat en droef... En dan had ze 'm verteld van d'r leve, en 'm vermaand dat ie toch vooral flink weze most en géésteluk sterk... och lieve heertje en ie voelde z'n eigen zoo slappies en zonder fut... maar dàt later. In z'n kindertijd had ze mooie sproke verteld en ook uit de Bijbel... 't Beste wist ie nog van Daniël, dat ie in de leeuwenkuil gestopt wier omdat ie tege't gebod van die Koning in, tòch God aangebede had. En zóó vertelde ze dat hee, zoo dat ie eventjes de griezel meevoelde die Daniël toch wel 'n iétsie moet gehad hebbe, toe ie d'r beneeë 'm al die leeuwe naar 'm te likkebaarde zag staan, al dat wilde gedierte, dat 'm om zoo te zegge in 'n half secondetje an gehakt en pelet zouë bijte en 't wel gedaan zouë hebbe ook as God 't niet verhoed had.’ ‘God...’ 'n Vreemd schrijnende weemoed overkroop 'm, 't tastte ook z'n beuzelig gedenk aan en zette 't stop.

‘'n Eind as ie toch afgezworve was... beenig as 'n geraamte geworde om zoo te zegge... 't bloeiende stekkie van z'n geloof heelemaal verstorve. ‘God,’ ja, je zeie 't nog wel aj-je wat troosterigs zegge wou bij

dood en narigheid, je praatte dan nog wel d'r 's van onz' lieve Heer, maar voor je eigen was 't niks as 'n klank. Tsjonge dâ's toch schrikkeluk, 't wonder van je geloovigheid hej-je as 'n kostelukheid in die naam meegedrage en toe hej-je gaande-weg ongemerkt de inhoud-d'r-van verlore. Ja, zoo is 't, 't bèste ben je kwijt geraakt en dat vin-je niet meer terug, niet meer zóó, niet meer als 't klare eenvoudige blanke-vroeger, je hebbe dat allemaal verlore op de groote dage-zee van je leve en heel in de verte zien je d'r nog 'n glimpie van, ook niks dan 'n glimpie en dàt kan je niet eens meer vasthouë. Wat is dat nou ineens wanhopig en dat hej-je nooit eer zoo gevoeld en nou opeens weet je dat 't zoo lenig-an gekomme is, dat je 't losgelate hebbe in je harde leve van zorgies, van op je pasmunt te lette en of je die honderd turve voor Jones Bijmers wel opgeschreve hebbe en die vijftig gaatjes-brekette voor Lijsbet Meijer en hoeveel of Teet Randers je nou precies afbetaald heeft en of d'r nòg niet wat stond van Fenne dat je deur je hoofd gegaan is... Van hóé je nou an je derd-half-honderd golde komme mot voor je wissel... dàt met je kleine gepieker of je nou wel vriendeluk genoeg geweest benne en wel belangstelling genoeg getoond hebbe voor wurm van 'n bakerkindje van die-en-die, dat je met alle geweld most zien, n'tuurluk in de hoop op 'n doos gebakkies of 'n mòskovisch broodje van je voor de kraamvrouw... of je die mensche - omdat je door je ongetrouwdheid d'r zelf zoo vreemd bij stane - of je die mensche nou niet met je onbeholpe opmerkingen gekrenkt en beleedigd hebbe, dàt dan met je kruimelige overleggingkies of je nou niet te veel betaald hebbe voor dat ouërwetsche klokkie van Aai Garens of voor die ouë pul van Jansie Steevast of dut of dat, of 't een of 't ander... En zóó ben je 's avonds je bidde vergete en overdag je Bijbel, 'n vreemde ben je d'r in geworre... En van die enkele keer, dat je nog d'r 's naar de kerk gane, hej-je ook geen prefijt, 't lijkt je meestal potjesletijn wat de Domenee praat, op zoo'n enkele uitzondering na, as-t-ie 't d'r 's over 't wèrkelukke leven het, over sociale toestande of over de oorlog. Maar overigens ben je d'r 'n vreemd in geworde, totaal 'n vreemd... 't Leve het dat zoo gedaan, zeker en wis, 't leve. D'r is 'n groei die de hoogte ingaat, dâ's dan de goeie groei naar 't licht, naar God, dâ's de groei van de blom op z'n rechte steeltje met z'n mooie koppie recht-an naar z'n Maker òp en geen oog van 'm af tot ie sterft. Maar dan is d'r ook die

andere groei, die groei die naar omlaag gaat, naar de donkerte van bekommernis-op-bekommernis en zorgie-op-zorgie zoo as bij mijn... of naar 't smerige en 't zwarte, 't leelukke van de wereld. Krom gegroeid en verwronge en nog hoovaardig op d'r verwrongenheid, heertje wat ben d'r zóó 'n hoop, 'n bende. Wié is d'r eigenluk recht van lijf en leeë in 't geestelukke, in z'n innerlukke...? Wat is d'r 'n kreupels, 'n gehink en 'n mankigheid in de wereld, en dàt bij 'm zelf immers ook...?’

Daan Gerritsen had 'n smartelijk gefrons boven z'n oogen en 'n vreemde trekking om z'n ouë ingevallen mond-met-één-tand... 'n Poos bleef ie zóó doorsoezen... En dan kwam ie plots op iets anders. ‘'n Enkele keer wel d'r 's gedacht hee, je hadde de steun moete hebbe van 'n recht-op-gegroeide, van zoo'n blom op 'n sterk recht steeltje. Je hadde niet op je eige moete blijve, je hadde moete trouwe. Je hadde 'n vrouw moete hebbe die net contrarie was met jezelf... Maar dàt toch ook nooit tot 'n vast besluit gekomme, zoo as nìks ooit tot 'n vast besluit wou komme bij je, je heele levensboom vol onrijp-afgevalle vruchies. Ja ie bevond z'n eigen dan ook zoo opperbest in die éénlukheid. En d'r was dan zooveul dat 'm van 't trouwe afhield. Als ie naar andere getróúwde manslui keek, ware dié dan zoo overloopend gelukkig? Mokte en kregelde, scholde die niet op àlles wat d'r huishouïng en d'r wijf en d'r kindere betrof: d'r schoone goed Zondagsochtends niet klaar en gate in d'r sokke en 'n angebrande pottasie en jongens die de ruite ingooide bij de bure en allerlei kattekwaad bedreve en de pelizie op d'r-lui dak bracht... Zien je, als je dàt dan hoore... en niet dat ie d'r nou 'n aversie op had, maar dat getob met kindertjes en 'n vrouw die maar-al schoonmake wil, of d'r mond onmogeluk vijf menute stil houë kan, of de paar cente die je hebt an allerlei prulletjes van bloesies en kantjes en kwikkies en strikkies verspille wil... nou, hóórde ie d'r altemet niet zàt genoeg van...? 'n Vrouw die je bedrille en bedille wil en overal d'r vinger bij left, dut mot zoo en dat zoo en dut wil ik zoo... en tien tege een je liefhebberijtjes an kant zet. Je liefhebberijtjes waar je zóó'n gent in hebbe, die je deur 't lange samenwone as levende schepsele geworde benne, je ouë brokkies porselein en al die antieke rillekwieë die je net zoo ná geworde ware als bloedeigen familie, en waar je dan ook net zoo min afstand van doen konne, dâ's verkoope tegen contante betaling, als 'n Vader en Moeder van d'r bloeie van kindere. En zoo was

ie dan eenluk gebleve en oud geworde en nou ie oud was miste ie dubbel èrg de stut die ie ànders gehad zou hebbe, als ie 'n flinke vrouw gekrege had en flinke kindere. En nou was ie te zwakkeluk om alleen zoo òp te worstele tege die penarie-van-zorgies. En daarom had ie nou beschikkinge gemaakt, 'n soort van testementje en van alles afscheid genome en nou... nou 't vlak voor 'm stond 't stèrve, nou rilde 't 'm tòch over z'n botte. Nog nimmer te vore ook de zonnigheid zoo mooi bevonde en de blommetjesgeur zóó lèkker in z'n neus. Nou kwam dan ook ineens weer zoo'n glimpie vertrouwe in de mensche... De mensche die je dan toch wel kenne, uitermate kenne, van dat je op Prinse geen betrouwe motte vestige leert de Psalmist al en dat benne dan nog Prìnse, aj-je voor zukke hooge oomes nou al gewaarschuwd worde, hoe mot dan 't gewone gros van de mensche wel niet weze... de mensche van wie je dan nou toch wel wete dat de beste onder hullie keihard wordt als je 'm bij ongeluk an z'n centjes rake. D'r was verleeë week dat geval met Piet Patermans, had ie 'm gevraagd héél beleefd en zoo'n beetje of 't 'n baggetel was, maar toch gevraagd omdat 't boekie 't ommers uitwees en ook al omdat 't 'm zoo vaag voor de geest schemerde en 'n mensch is 'n mensch en abuize benne menscheluk en vergete is menscheluk. ‘Hoort u 's eventjes Patermans, is... ë... h'm... is die laatste brandstof u goed bevalle? Zóó, goed...? H'm... in 't welneme, zou u me dat bedraggie nou meteen niet kenne afdoen, vijfendertig golde hee, voor u is 't niet veel en voor mij...’, liet de man 'm geeneens uitprate, kwam ie oogeblikkeluk met grofheid. ‘Ben je belatafeld kerel, geld van míjn, 'k heb je toch betaald.’ En toe ie d'r in alle fatsoenlukheid wat tege-in argementeere wou, want je moete de mensche nooit zoo gauw gelijk geve, nòg vervaarlukker. ‘Jíj met je welneme, je kan wel vrage of 'k geen moord begaan heb in 't welneme,’ of dat nou 'n riddenasie is, 'n táál... en dâ's nou een van de beste. Net as Meheer Strijer en dié is nog rijk bovendien. Ook omdat 't boekie 't uitwees en omdat 'm maar al wat voor de geest wou schemere, had ie 'm angezocht, deed ie 'n hàp naar 'm of-t-ie 'n wallevisch was, 'n wàllevisch... ‘Wàt zeg je kérel? 'n Bedraggie schuldig...? 'k Betaalde je toch direct? In 'n gèkke-huis most je man, d'r loope waarachtig beter in dat gesticht te Medemblik...’ En toen ie nog wat terug zegge wou, 'm zóó bij z'n lurve de stoep afgekwakt as 'n zwíjn. Tja, zóó doene de mensche je, als je bij vergissing

an hullie centjes raakt.’ Dommelig bleef Daan kijken naar de zilverige zee-deining die 't zoele windje golfde in de hoogstelige halmen. 't Leek 'm dan hoe lang zoo meer 'n zeetje, waar ie zoo maar gelaten en ook wel behagelijk in omdreef tusschen gouën blommetjes en tusschen rooie en witte klaverbolletjes-als-suikeren-paascheitjes... Maar langzaam-aan verdoezelde ook dat. ‘Hè, lekker hier... 't is hier goed hoor en net of de kikkertjes je roepe Daan, kiere-kiere-kiet-kiet-kiet... Geen zorgie is d'r, geen een zorgie... Waar of-t-ie nou ook was? In z'n bed n'tuurluk... nee... já tòch. En dat ware dan z'n bedgordijne: groene met gouën licht-pitjes en kikkerkoppies.’ Z'n oogleden knipperden toe van de stralende lucht en z'n gedachten slierden nog als brokken nevel... ‘Nou 't wisseltje... ja ommers, 'n wisseltje was d'r, ochë nee, geen zorgies. Moeder was d'r pas nog, Moeder en ze wonk 'm, ze wonk...’ Daan wentelde zich om op 't halmenbed en dan glipte ie plots door 't even-hellende 'r af op de muurrand en toen daar over... Z'n toch wel bangelijke schreeuw haalde 'n zwakke echo uit 't land, ie plompte zwaar neer in 't slootje met kroos, waar de wit zijen schuitjes dreven en de groene kikkertjes kwekten...

't Gouën lisch ruischte vredig.

Te veul gewaagd was 't.

Dat 't te-veel gewaagd was, dat 't eigenlijk God verzoeken was... dat ie stilletjes thuis had moeten blijven en maar berustend afwachten wat d'r over 'm beschikt was, 't maar vertrouwend overlaten aan de bestiering van de Voorzienigheid... 't Tobde zóó onrustig in Tijm's ouë kop, bitterheid woelde dan mee, gistte d'r met wat vreemd-wrokkigs... ‘Ja, je binne geen Meheer, 'n Meheer die z'n boord andoet en z'n handmesjette en z'n fijne segaartje opsteekt, nóóit geen pijn in z 'n rug gewerkt en geen eelt-puiste in z'n knuiste, zoo'n Meheer met 'n kop vol boekegeleerdheid, die bedaardjes-aan z'n mooie makkelukke baantje waarneemt achter z'n bero en hoog en droog op z'n kantoorkrek, elke maand mooi afgepast z'n tractement beurt en as-t-ie z'n eerste grijze haartjes krijgt, bijtijs z'n pensioentje...! Grut, wat was ie nou toch eigenluk vreemd an 't mokke. Dàt had ie nou altijd, as ie z'n eigen wat verlaatte bij de barbier Zaterdags, al die praatjes en dan Pau Davids met z'n opsnijerigheid en z'n gesnoef. 't Was toch beginselloos om d'r voetstoots gehoor an te geve, je beginsel mot je met je

beie hande vasthouë, 'n mensch zonder beginsel is 'n mensch zonder kerakter en precies eender as 'n blad van 'n boom, die dan weer z'n onderkant laat zien en dan weer z'n bove-kant, net as 't windje waait. Voor niks was je dan toch ook niet Christeluk opvoed, van kindsbeen-af je geleerd dat d'r range en stande benne in de wereld, rijk en arm, adel en on-adel en dàt zoo van de Heere ingesteld, hoewel 'm dat van de adel nooit recht voor ston hoe dat nou zat, Adam was toch ook geen beron of geen graaf en Eva geen freule, dat hoe of dat nou zat... Toe maar, d'r hej-je weer zoo'n beuker, cepleet of 'n groote knuist je schuitje tot spaanders kraakt. Wat deksel, je benne toch niet bàng, toch niet 'n bès uit 'n hòffie...’ Hij kampte zóó tegen z'n moed, die slapte, z'n koene durf-van-altijd, die 'm dien laatsten tijd meer en meer begaf, 'm nou ook losliet in 't grauwe barre van de geweldige zee op dat kleine hobbelende krakende wrakkie dat z'n schuit zoo was, 'n speeldingetje voor de grijp-grage golven... 'm losliet in 't beëngende-weten van als 't d'r op aankwam, d'r alléén voor te staan.

‘De twee knechies hielde d'r oog op 'm geslage zoo as 't in de honderd-drie-en-twintigste Psalm staat... om hulp of gunst te vrage, ze verwachtte 't van 'm, ie zelf verwachtte 't lang niet zóó van Bove as die twee 't van 'm, en ie gaf dan maar in schijn 'n goed voorbeeld want z'n hart bonkte 'm of en toe tot z'n keel op, niét stèrk voelde ie z'n eigen, daarvandaan... Vroeger was-t-ie niet zoo, vroeger had ie gelàche om zoo'n zeetje, of gelàche... dâ's nou te sterk, maar toch plezier gehad in die vinnige beukers. Al z'n kracht en z'n durf en z'n ervaring d'r van wakker voele worde as stoere bondgenooten in 'm, en d'r bij in z'n element, as de visschies die d'r beneeë in die donkere dieptes rond-zwomme... Stúre... door al die woeste barrigheid heen, sture dat d'r geen koppie van om te rolle kwam in 't veronder en geen dingetje van z'n plaats, dat was nou 'n slag die ie van jongsaf te pakke had, zóó dat z'n Vader beneeë in de kooi murk wie d'r an 't roer ston, hij of de knecht. Jaap, toe ie dan vroeger nog gezond was en 't roer hieuw, Jaap had d'r ook niet van en de knechts konne 't ook niet. ‘Rècht op zoo'n nijdige grommer ansture jongens, mìdde op z'n kop, dat breekt zoo'n roller.’ Maar of-t-ie dat nou ééns zei of tién keer, altijd scheerde ze 'm d'r zoo netjes langs en dan kwak, haj-je 'm tege je zijboord, lag je te stikke van 't water en je schuitje scheef as 'n sprinkhaan en beneeë 'n boeltje of 't d'r errete-soep was, alles

deur mekaar. 't Sture had ie dan nòg wel in de slag, maar z'n hand wier nou zwakkies, zóó of z'n peze van oud elestiek wiere, de kracht gong d'r uit, de rèk... en nou had ie enkel nog maar de wil-van-vroeger. 't Andere, àl 't andere, was tot op de draad toe af, tot 't been toe verslete... Grut-nog-toe, wat 'n barte... zoo'n stormvogel komt me daar ineens anwaaie achter al die lichtigheid van de zomer, na al dat rejaal veule licht van guster nog: as-t-ie dat had kenne wete, vezelf was de beug dan binne de mikke gebleve. Die ganschelukke nacht had z'n onrust 'm al geknepe... dat was klokke tien bij 't eerste vlaagie al begonne in de korte driftigheid, waar die windstoot mee anjakkerde, had ie storm geproefd... en heel de nacht was dàt 'n gebolder op de deur en de rame geweest of 'n porder 'n roffel sloeg... Had ie d'r maar legge om te woele in z'n bed van z'n eene zij op z'n andere en z'n ouë-vrouw d'r ten slotte mee wakker gemaakt, saampies hadde ze dan zorgeluk geluisterd naar de groote stem van de orkaan, eerst in de ochtend gong 't 'n béétje luwe... Ja, 't gong om je welvaartje, je heele bestaantje ston d'r maar overgeleverd an die beukende geweldigheid... As je dàt van nieuws weer koope most, kon je nieuwe schuld op ouë stapele. Eén zoo'n stormpie gong met al je tobberig gewonne verdienste an de haal, één zoo'n nachie leverde je dat. Van 't zomer ook zoo'n keet missers, 'n merakele boel teugeloopers, zegge ze wel: ‘de visscherlui gaat 't net as de varkens, ze worde knorrende vet.’ Ja... wijs jij me d'r 's één vette visscherman, een die 't dan éérluk bij de zee gewonne het, wierp ie d'r dan driftig wel 's tege op. Had ie d'r van 't zomer niet z'n hééle óóstreep uit? 'n Kàppitaal, toe ie dat allemaal weer van nieuws inslaan most: gaal, lood, kurk, ketoen, simme... Lieve heertje, wat zoo ies je dan píjnigde, wat je dat opeens weer zes vâam dieper in de zorgies zette... zóó dat je d'r weer die nachies van kreeg, dat d'r geen wenk in je ooge kwam, je maar al te kop-rekene lag en te knieze, stilletjes te knieze over je verlies en dat 't je zoo bezije gong met de vangst. En dat most je dan weer bij de dag verstoppe voor de vrouw, maar 't meest nog voor Jaap die toch al zoo sikkeneurig was.’ Tijm tuurde dan maar al uit over de geweldige zee, die stadig-aan z'n nijdige rollers aanzoemde tegen 't scheepie, al z'n kwaadheid wel leek te luchten op 't wrakke plankenbootje, dat 't kreunde... kreunde als 'n bang dier. Telkens joempte zoo'n schuimlawine, proestte

't water hoog-bogend 't scheepie over, 't kermende scheepie. Even leken dan die zwart-witte koppen die voor de boeg rezen, happende dolfijnen en 'n heel legertje en die zich zelf dan tot splijten schenen te slaan tegen de scherpe schuitjessnoet en meteen spoot zoo'n regentje van witte schuimvlokken met donker gegulp van water tegen 't zeil en over de knechts en Tijm zelf. Dat zette dan even z'n denken stil in z'n duchtig verweerde schrijnend-schamige vrees, in de beving die z'n ouë lijf doorvoer, de klopping die heftig ophamerde naar z'n strot... En ie luisterde bangelijk naar 't groote geluid van de wind en schudde z'n ouë zorg-kop. ‘D'r leek 'n wild beest los, 'n bóél wilde beeste... 't Verergerde merakel. An Bart had ie nog gevraagd of-t-ie meegong te proeve. Maar Bart wou niet, dàt had 'm dan ook teuge motte houë, want die was om de duivel niet benauwd voor 'n bar zeetje. ‘'k Bin bang dat de zee mijn proeve zel’, had ie 'm teruggegeve. ‘Wat mankeert je, ouë knul, wor'je nou opeens weer 'n jong maatje, hee? In de barrigheid uitvare? De lucht hangt ommers as 'n haren zak? 't Zel je opbreke as de hond de worst, je-proeve-gaan...’ Door de afraad had ie eventjes geweifeld, maar de onrust over z'n spiksplinternieuwe beug wrokte maar stadig door, gróéide... en dat knoeide 'm te veel. ‘Geen rust in z'n lichem om hij Jaap te zitte, ie kon ook niet as anders kalmpies prate over dutjes en datjes... aldeur zoo'n brok onrust in z'n strot... En de jongen met z'n verstole blikke mork toch alles, as 'n boef was ie dan maar weer van 'm weggeslope met 'n schìchtigheid in z'n ooge... ie kon 't toe ook niet langer uithouë op 't have-hoofie en de barrigheid ankijke. ‘Heertje me beug, me kosselukke nieuwe beug,’ had 't in 'm geknepe, kneep 't nag in 'm. Ja z'n heele bestaantje-van-nou most d'r van komme: d'r-lui ete, 't geld voor die nieuwe operasie voor Jaap... God, wat 'n golf... dat verbarde nog maar al. 't Water spoog over je uit, haaide je deur je kleedasie heen, de killigheid rilde je op je rug. Te veul gewaagd was 't en God verzoeke, ja... maar Jaap z'n jongen en 't geld voor de operasie, Dokter had veul hoop gegeve... 't Kosseluk nieuwe want was ook maar voor 'n deel afbetaald en van de haringcente. Met de haring was 't mooi gegaan, z'n porsie d'r rijkeluk van opgevange, maar met de ansjopies 'n misse boel, 'n reuzevangst voor de anderen maar ie had d'r nìks van, liep d'r eeuwig en altijd uit, mis-schot op mis-schot, beróérd as dat was... Làm ook dat de mensche 't niet geloove wille, dat

't je in zoo'n gouddelverij, midde in 'n land overvloeiende van melk en honing, niet naar de vleeze gaat. As je dan nog d'r 's 'n hankie wisselde, was 't derek: ‘Nou ouë kliemer, jij het ze nog wel.’ En aj-je voor 'n hoog enkele maal 'n extraatje hadde bij je middagmaal: doperretjes of 'n blomkooltje of as 't d'r was 'n stukkie kalfsvleesch en de lui krege 'r de lucht van, dan was 't: ‘Lìllukke opmakers... dat zien je nou hee? 't Visschermansgeld mot rolle, an lekkernij en luxe dingetjes, daar gane de cente mee heen.’ Net as Bart altijd zee, om te stìkke van nijd was 't. Tot 't laatste hallevie en op 'n kwart cent wier je nagerekend op je verdienste, maar van je verlies repte geen schepsel, van wat d'r allemaal of most voor nieuw materiaal, je deel voor de schuit, en hellinge dâ's óók peperig teugewoordig, dan je deel voor de knechts, je have- en sluisgeld en nou met de botvisscherij, je splete-en-aze late. 't Lijkt 'n kleinigheid drie stuivers 'n lijn... en wat loopt dat al niet op tot 'n kappitaaltje en vraag dan de zeilemaker 's, wat je voor zoo'n onnoozel fokkie neerlegge mot. En dan hej-je met al die duurte nog niet eens 't beste van vroeger, dâ's met touw en ketoen en je botlijne net eender, allemaal namaak... sisal stoppe ze in je knuiste voor prima, 't smere die groote fabrikante de winkeliertjes an d'r maag, want die zitte vezelf ook niet in die vodderasie. 'n Degeluk brokkie duivelssterk of zoo'n trossie blank menielje as vroeger zien je niet meer, is d'r gewoonweg niet meer, 'n cocessleeper, zoo'n touw waar je op an konne as op je Moeder, ìs d'r niet meer, dat wordt allemaal uit de ouë doos...’ Door Tijm's tobberig denken vlaagde bij de bruisende zeeën telkens weer die afbeulende angst... De aangrimmende wind-grommers hoosden 't water als met putsen vol over 't scheepie, kwakten 'm door en door nat, kletsten 'm half blind. En telkens als 'n wild beest dreigend en op springen gereed, zich driest heffend op z'n pooten, kwam zoo'n stortzee op 't scheepie toe, sloeg d'r in, greep als met sterk genagelde klauwen naar de knechts en naar ouë Tijm, die dan, door minder weerstand, verdoofd en dof, nog maar werktuigelijk koers hield. Gauw kwam z'n bezinning dan wel weer en z'n overleg, ie bande ook manhaftig z'n vrees, maar z'n poovere ressie kracht teerde d'r mee heen en ook 't beetje dat d'r van z'n moed gebleven was. Om 't scheepie leken dan in al nauwer aansluitende rij en kring de wilde dieren log te dans-zwieren en in d'r dreigende zwarte koppen sperden de wije bekken met glinster

van groote tanden die op 't hout losbeten, d'r diep inhapten... En elke beet voelde Tijm of 't was aan z'n eigen lijf, want 't scheepie dat kreunde zoo erbarmelijk, zoo hopeloos en verloren kreunde 't... ‘Gosterdankie weer zoo'n buizer, 't water smoorde je, finaal smoorde 't je... Heere help tòch...’, ie kermde 't maar aldoor zacht in z'n binneste, om 't scheepie, waar ie aan gehecht was als aan 'n heel-ouë vrind, maar meer nog om Jaap en de ouë-vrouw, om die twee thuis die 'm niet missen konden.

Als 'n man met 'n somber gezicht stond de lucht boven 't water. De van storm half opgevreten wimpellap wees pal Zuid-Zuid-West. Door de bulderende blaaswind schreeuwde Tijm schorrig bevelen naar de knechts, in z'n zwakkelijk geluid dan meer commando dan anders...

Ronkend berstten de zeekoppen tegen de schuit, spoten d'r nat hoog-op tegen de zeiltjes. ‘'t Niet motte doen, veuls te veul gewaagd,’ wurmde 't weer op in Tijm's ouë kop, maar meteen voerde ie weer z'n beste verontschuldiging aan. ‘Ja... 't was ommers voor die arme knul van 'n jongen: 'n dure behandeling, 'n operasie, driehonderd golde ston d'r voor, dat wier wel zes most je maar rekene. En 't wier niet betaald aj-je d'r zelf niét op uittrokke, 't zelf niet met je eigenste hande uit de zee haalde, je mòste wel, je konne feiteluk niet en je gonge tòch.’ Laag langs 'm in 'n staag aanhoudende regen stoof 't water met kil-plakkende schuimveertjes, die z'n buis bewitselden en z'n ruige baardhaar en wat d'r nog van z'n wangen vrij kwam. Z'n knuisten verkilden ook danig en de kou haalde d'r al de kracht uit. Hij keek op naar de lucht - Tijm - lang onderzoekend... 'n troebel laag hangend grauw was 't, met vaag d'r-in, en van de kim af, 'n rood verglorende lijn. En als 'n bonkige kerel dreef gedrochtelijk vervormd zoo'n wolkenprop tot over de schuit, 'n reus met gebalde vuisten scheen 't, met fel-witte oogen achter z'n zwart-gemaskerde kop en 'n dolk leek d'r te vlamme-schichten z'n rechterheup langs. Tijm keek d'r naar met 'n onzekere glimlach. ‘Spoke op klaarlichte dag... of kláárlíchte dag...’, wees ie dat overdrevene terug. ‘D'r viel ommers geen ziertje licht te bespeure, nìks van dat mooie gulle zomerlicht-van-gustere-nog, àlles viesgrauw en goor en verdoezeld-schemerig...’

't Water torende nu maar al op tot steile hoogten, met lillend vervloeiende schuimstrooken en die schielijk-gebouwde hoogten stortten telkens weer in met 't melig gepulver van vergruizelde kalksplinters en boorden

kuilen drie maal zoo diep dan Vinken de doodgraver op 't kerkhof, en de schuit sjoempte d'r in, viel, kantelde... stònd dan sours bijna recht op z'n snuit.

‘Och God... God, 't was voor de jongen toch, dat ie 't dee, voor Jaap dat ie gegaan was en voor 't brood, 't dageluksch broodje...’

Z'n blikken overschouwden, donker van 'n verslindenden angst, 't zeeg-rauw, dan plotseling klaarde 't wat in z'n oogen. Over de hoog-bollende waterheuvels heen ontdekte ie de wippende bakenvlaggetjes en uit al de andere zijne... ze dans-wemelden in alle kleurtjes, in mooie ouë verschoten tinten en wuifden d'r welkom... Even door de strakke gespannenheid van z'n ouë kop lichtte glimlach. ‘Pal op d'r plasie stonde ze nog... d'r was ook 't rood-streepte van Anne-Merie's jurkie-van-vroeger en dat paarse van 'n onderrokkie, grut lang as ie dàt al had... taai goedje. Anne-Merie nou al 'n groote vrouw, 'n mooie vrouw, Moeder van gezonde mooie kindere... wat ie toch oud wier, die ruitjes-vlag was van 'n schort van Anne-Merie en de blauw-streepte van 'n kiel van Jaap...’

't Water sloeg nu als 'n brokkelig-verpuinde poort telkens instortend over ze uit, gammel en heel even weer rijzend, zwart glas met witte voegen en drakenkoppen van wit...

Tijm's geluid kwam maar zwakkies door 't zeegehaai, als gekiont meel sneeuwden de schuim-schuifels, 't scheepie wendde onwillig en moeizaam, kwam dan overzij en slorpte 't water in... werkte zoo tot eigen ondergang en verdelging mee... De witte zeeheuvels leken dan ineens sterke koppen-met-helmen die 'n glorie van overwinning-in-wording op d'r gezichten droegen, 'n bleek zilverschijntje brak door 't grauwen in de lucht... Tijm's ouë zeemanservarenheid en z'n in 't groote gevaar weer ferm opduikende kloekheid, wisten dan 'n oogenblikkelijke ondergang to voorkomen. Maar al manoeuvreerde ie handig, 't schuitje hobbel-hotste toch maar onbeholpen en als zonder stuur op de joontjes toe...

Geert lag dan kleintjes tegen 't bun gekwakt en z'n blauw-geplempte knuisten knelien nijpend de bunschotten. 't Water, dat telkens over 'm uitfloepte, floerste vliezen voor z'n oogen, maar of en toe als die halve blindheid week, tuurde ie uit naar Klaas, en huiverde dan in de even komende zichtelijkheid over de wagerige durf van den grooten knecht... ‘Of-t-ie d'r an vast gegroeid zat, bungelde ie over de kantelende schuit

en ie griste met z'n haak in 't water of de zee 'n pot augurkies was, zwonk as 'n poppie over 'n jan-klaase-kast zoo maar heen en weer over de proestende rollers... kalmpies in de klappers die tege z'n kop stove, die de schuit wegscharrelde, wegdouwde... ‘Haj-je me maar,’ wonke de vlaggetjes. ‘Haj-je me maar met me lokkie op zij...’ 'n Lange tobberd had die knul, en de baas of z'n ziel en z'n zaligheid d'r van afhonge, zoo keek ie... arrejasses, die kerel van 'n Klaas... d'r was ie haast voorovergekieperd, 'n knàpperd ook, pikte ie tòch de lijn op en nou most ie helpe...’ 't Joontje hipte over 'm heen, wiebelde nog wat op en neer. ‘Net 'n sjek op hooge poote in 'n dansie...’, grapte ie eventjes en 't duwde'n zwak glimlachie naar z'n bol-bleeke jongenskop... ie kroop dan maar zoo op z'n knieën door 't binnengehoosde water, 't sopperde kil door z'n broek op z'n beenen, maar de lijn had ie fijn beet en ie tuurde nou naar de visschies die an de hakies moesten hangen... Maar aan de oranje-franje van de oliesnoertjes waren meest geen hakies en de lijn was tot dodden en bossen opgebundeld, war-knuwels met sluven groen d'r tusschen. ‘Krek en percies of Miet Selderie d'r in omgehekst had, grutje-nog-toe, eer je dat weer 's uit de knoop hadde... en geen een visschie... 'n dooie knorhaan enkel af en toe en 'n bossies wier, 'n wiér, gosterdankie, voor zes feesies wel groen maar geen botje-as-'n-lucifersdoosie zoo groot en de schuit verdijde 't ook, hipte maar telkens terug, maling d'r an hoor... ‘Visch jij nou zelf baas’, knorde ie, en de lijn geknoopt en gevlochte, ze keilde 't nou zoo maar d'r in, de helft was d'r wèl uitgeloope. Soms prikte Klaas 'n half uur wel tevergeefs in de augurkies pot...’ Geert sufte 't zoo bij vlagies...

Tijm's ouë kop was van z'n stugge leed versukkeld, valer en ouër ineens. ‘De heele beug naar de barbiesies en geen hallevie visch n'tuurluk. Wat 't nou most? God, wat 't nóú most? Wat most je met zóó'n rommelzoô...? Kon je nou met 'n kelekte-bus rondgaan? Langs de huize to bedele loope...? Al de kosteluk-dure spulle tot prullarie verplukt en z'n heele winst van de haring naar de mieterij, àlles vrat 't op, dat eene stormpie, 't maakte 'm ineens weer tot de nakende neet van vroeger, de kale rot...’ En nou plots weer rolde 't zweet uit Tijm's oogen om de schroeiende zeerte van binnen, om Jaap... de operatie... om de geplunderdheid tot 't ouë armzalige... om al 't zware bloedige vergeefsche zwoegen van 't gansche jaar. ‘Dut eene daggie haalde 'n streep deur al z'n werk en deur

z'n verdienste en berekeninge... 't Geld voor die operasie? 'n Nieuwe beug? En de ouë-niéúwe... déúze nog niet eens ofbetaald en dan de loopende schuld? God, ach God...’

Tijm kauwde op z'n lippen om niet luid-op uit te snikken z'n leed. Over 'm plaste stortzee op stortzee. 't Scheepie wrikte moeizaam door 't grauwe geweld, 't water bonkte maar-al over ze uit, sloot ze in, 't bedekte 't scheepje, groef ze in, groef ze met groote grauwe knuisten in... En dan plots wies de even door 't verlies neergeduwde angst-voor-d'r-leven weer hoog in d'r op. Maar ze zeien dàt niet aan elkaar de twee groote menschen, hielden dat in, stonden met grauwe strakke gezichten en persten de monden stijf toe. Alleen Geert gilde 't, Geert die nog 't meeste mooi in 't leven zag, Geert huilde 't... ‘o God... God... baas we blijve o... me Moeder... Moeder...’ En door 't zware geweld, 't ronkende bruisende geweld van water en wind sloeg dadelijk-d'r-op weer z'n dun-scherp stemmetje: ‘Vinken is d'r... d'r komt ie, Vinken de graver, zien je 'm niet baas, zien je 'm niet... O God, help...!’

't Werd dan alles donker.

't Wereldje wel.

‘'t Was cepleet om je nijd te spuge op àlles, ferachtig waar, op de kwibusse van 't buurtje, op de malle hossers en hippers, de piasse van zeve en 'n halleve cent uit 't speelgoedkraampie: trek-maar-an-'t-touwtje... En die jongens van Huibers, de ginnegappers, de brooddronke gilmesienes, 'n oplawaaier in d'r bekke moste ze hebbe... Met d'r vingers, as-t-'r maar kans toe was, zou ze de bend wel van mekaar kenne scheure, die beroerde zon van de blauwe lucht, dat fonkelende groote gouën ding die de boel nog hielp opfleure en die vlaggerasie en de eerepoort en de heele lauwig-opgewarmde feesterigheid van gebakke aarepels met watersjuu, misselukke koffie-met-beschuitjes... 'n Gniffel-bedele op dikke Fenne d'r dikke beurs, op goedgeefsche en gelukzalige in liefde zwelgende Fenne d'r beurs... Fenne die nou in-te-schrijve was, toch eindeluk in-te-schrijve met d'r gele blommetjes-test op d'r hersens en d'r spierewiep van 'n peeëboer, in z'n rokjas en bef met z'n ansprekersgezicht, an d'r arm.

‘Peeë’, hadde de kale jolers van Huibers geblèrd, ergens verdekteluk geborge achter 'n schut, toe ze peseerde. ‘Peeë...’, en met allerlei geluid

geknor van zwijne en gekraai van hane. 't Gaf ze allemaal stiekeme jool n'tuurluk... al stonne ze dan ook te femele zoo lang as Fenne in 't zicht was: van onbeleefd en niks niet netjes en 't komt niet te pas. De lui vinde ommers net in wat niet te pas komt, d'r meeste gijn... stiekeme jool hadde ze, jóól en dàt al weke van te vore, vanzelf om de bruiloft in 't zicht, om hullie d'r 's lekker vol en dronke te kenne suipe, om de lekkerigheidjes van soesies-met-room-en-sjem en de brosse broodjes met worst, saucijze-broodjes en broodjes met room en frambozekedetjes... dáár was 't om, dat ze 't opvroolukte met d'r lappies vlag uit d'r vlieringruit en d'r blommetjes-buite met - as de knulle van Huibers - d'r éérepoort... vlaggies an 'n waschlijn, vlaggies as vuile hemde met permissie. ‘Attent’ zee Sien, ‘beelderig’ zee Sien, n'tuurluk... Sién, as die jongens van Huibers, as Koert in 't bezonder, 'n varkensstaart an 'n touwtje gehonge had was 't óók ‘attent’ geweest en ‘bezònder toepasseluk.’ Smoorluk op die knul, tot over d'r oore en vast in de verbeelding dat ie d'r trouwe zel, tja, vrije is wat anders dan tróúwe, en as dat niet anloopt tussche die twee... Maar n'tuurluk, omdat die suffe slaapbol van 'n Sybil 't d'r ingeblaze had, d'r van 'n jonge knappe zeeman gesmoezeld had, die dòl verliefd op d'r was, dòl en rázend en merákel verliefd op d'r, en àlles van d'r trouwe en d'r eerste kraam en dat ze met blinkende isstremente verlost zou motte worde... nou had die schapekop-van-'n-meid vast de verbeelding dat ie d'r trouwe zou, trouwe is anders dan vrije... tja, de branie, de groozegerd... om te stikke was 't, Sien d'r montere kop en d'r knikke toe Sybil dat zee... zoo schuinweg telkens na háár en verwaand.

‘Hè, zeg je nou hè? Hè...? Hè...?’ 'n Oplawaaier zou je de meid gegeve hebbe, had ze nog altijd in d'r ooge de spotlichies te brande over háár tege haar had 't mensch gezeid, gespòt... o jesses de sarrigheid van de slaap-fleemende stem van dat hoerige opgeflikte wijf met d'r geverfde snuit en d'r bloote rosse borst met die krale-as-lichies om d'r nek, in d'r haar... de sarrigheid van dat langzame aaierige geluid gaf d'r nog 'n draaierigheid... ‘'n Man van hooge kom-af, van héél hooge kom-af’, was 't dan geweest en Sien d'r al smoorgierend tussche: ‘De torenbaas... Keetje, de torenbaas...’ ‘Over 'n groote zee’, leuterlijste dat slaap-wijf maar deur, ‘'n Uniform met veel tres, zilver tres... zìlvertres en rìdderorde...’ Had Sien d'r van staan smoorstìkke in 'n hoekie, te staan trapvoete met d'r

hande op d'r dije, op d'r buik, op d'r maag. ‘O... o Kee... ik kan niet meer, Kee ik val om... Kee 'k doen wat in me broek, o Kee, ik krijg kramp... 'k lach me 'n stuip... 'k lach me 'n kriek, 'n òngeluk... zilvertressies en ridderorde, ó-ó-ó!’ Had zíj in d'r overziedende giftigheid 't slapende wijf 'n opduvel tege d'r lichem gepatst. ‘Krijg de kouë koors... stik van mijn porsie, verrèk jij...’ En toe zullie vort, met nog zoo'n spulle-kerel achter d'r-lui an te schreeuwe. Sien nog naderhand nijdig d'r angewreve dat ze as 'n bezope kinkel gedaan had, as 'n sjouwerman met 'n stuk in z'n kraag, liepe ze tege mekaar te schelde op de kerremis, d'r kosselukke vijf golde versméte voor niks niemendal... dat twissie toe toch wel daai-jeluk bijgelege om d'r plannetje voor de ouë Oome Stinkstok, maar d'r plezier toch gepoest... en d'r vijf golde...’

Rukkerig schoof Kee 't raam op, klopte d'r stofdoek uit, zwaar boemde dan weer met barstig gerinkel van ruitjes, 't raam neer. Bij 't venster met 't uitkijkie op straat, bleef ze omtreuzelen. ‘Later Sien nog gegniffeld op d'r spijtigheid: ‘Nou 'k bin wat blijd dat je op 't idee gekomme benne van Sybil, bèst vijf pop waard, nou hè-'k vastigheid...’ ‘Stik jij met je vàstigheid, krijg de droop in je elleboog’, hâ'-ze gegìftigd, hâ'-ze venijnigheid gespóge in d'r belabberdheid. Naderhand weer de heele nacht legge grieme. 't Wist ze bèst waarom... stevegies verwacht dat ze van Bart te hoore zou krijge, 't snakte in d'r binneste en d'r buitenste naar de knul, as 'n pulletje naar de kloek, 'n visschie naar de dauw. Jasses nog toe en 't liep mis, àlles liep bezope mis met d'r... En nou zat je weer in die lamlendige feesterigheid, in de kale misselukke plezierigheid, in de fuiftierigheid met 'n éérepoort an 'n slappies waschlijntje vlak voor je neusgate, 'n éérepoort met pruikies groenwier en rezètjes as uitgekauwde pruimpies van Oome Naar-oog en takkies vlier van Teet Randers en blommetjes van gulle Daan Gerritsen met 'n ouë oeranjesjerp uit 'n vullesvat, met an elke kant 'n knorhaantje, ook toepasseluk met d'r dikke bijt-koppies... dooie stink-visschies en schellepies an 'n touwtje en vlaggies as vuile luiers. 't Most d'r bij beschreve staan, ‘dut is 'n eerepoort.’ Spiktakels, die knulle, met d'r boemel-rooie glimmerige jool-koppe en achter d'r ruitjes ginnegapperig as kindere met 'n nieuw stukkie speelgoed... ‘Attent’ van d'r-lui, welja... en attent van de zon om d'r nou net deur te kruipe, om ze d'r 's lekker deur te stove as ze zoo meteen weerom komme... d'r met 't gouën lampie

bij te lichte, merakel attent. Op mistigheid hâ'-ze gehoopt, op 'n stòrtbui, op giete-van-de-rege, dat ze drijvende thuis komme konne, half verzope en d'r-lui nieuwe kleere in de grond bedorve... Op 'n suf-grauwe morsige naargeestig-waaierige dag hâ'-ze gehoopt met zoo'n harkerige wind, die Fenne d'r blommetjeskiep van d'r kop zou trekke en d'r rokke òpfloepe en de pruik van d'r knikker tille en de peeëboer z'n hooge-zij mee naar omhoog zou neme om d'r op de dakkies mee om te tolle... Gehoopt hâ'-ze op 'n stormpie as verleeë week toe ouë Tijm half verzope thuis gebracht wier... half verzope net as Daan Gerritsen die dag te vore, maar die ouë gele slaboon met z'n blommetje in z'n knoopsgat en z'n lievige glimlachie was d'r zelf ingespronge. Had z'n eige wille verdoen naar 't hiete... 't Was om uit z'n oûbakke misère te rake, dat wille-verdoen, snapte 'n kind van zes maande, nìks dan schijn... Was ie in 'n slootje gekrope, had ie geschrééuwd... wat de aandacht getrokke had vezelf... ja as jij je eige wille verdoen, schrééuw je dan? Hou je ommers je waffel...? Nou geschreeuwd had ie, wasse d'r mensche ankomme loope... en hij z'n eige late opvissche as 'n amechtige edelkarper, as 'n aftandsch zoetwatervisschie... En toe van alle kante had ie bejammering en beklag gekrege, wasse ze van de deftigheid en van de burgerij bij 'm gekomme met dutjes en datjes... stroopies zus en middeltjes zoo, 'n kou op z'n longe en 'n beslage lever had ie van 't aardigheidje, hadde ze 'm potjes confijt gebracht en perus-olie en kaasies en krakelinge en 'n kraamvrouwe-broeder en 'n blòmstukkie, já 'n blomstukkie had de vent gehad, 'n blòmstukkie om te gìlle was 't, 'n blomstukkie van 'n ouë ongetrouwde mummie van 'n uitgedroogde juffrouw met 'n poesie met rinkelbelletjes an 'n hemelsblauw zije lintje om z'n nekkie en 'n vette klodder van 'n hondje met 'n afgeknot staartstompie... 'n blomstukkie...! En geld was d'r bijeengebracht, geld om 'm uit de misère te hellepe en nou was ie d'r weer bove op. Kon ie weer z'n fijne segaartje rooke en 'n ouë pot afpoese en bij z'n blommetjes staan luilakke. As-t-ie weer op de naad zat te krabbe, zou ie wel weer in dat kroos-slootje kruipe, 'n prebaat middel voor 'n verlege mensch. Aj-je maar ope en bloot an de mensche laate zien dat je op zwart zaad zitte en dan temenste as je half de bocht om benne, hej-je hande te over om je d'r weer uit te trekke, om je schijve en stroopies en blomstukkies franco an huis te bezorrege. Maar zoo as Tijm, die op 't kantje van verzuipe ge-

weest was en 'n eerlukke zwoeger in z'n beroep, ferachtig zeker, zwóéger... dàt most je van 'm getuige al moch je 'm in je hart niet lije vanwege z'n vrome apekool, dat ie eeuwig en altijd an de fijne kant zat, maar 'n plóéter van 'n vent die geen hallevie over z'n kant liet gaan en 'n lot met z'n jonge... Nou, méér dan z'n halleve botbeug had ie verspeuld en z'n schuit was as 'n gekraakte cocesneut, brenge ze 'm as 'n ouë dweil, as 'n natte zoutzak thuis, zoo op 't oog 'n platte doedelzak, geen ziertje leve d'r meer in, maar had ie eerst z'n schuit met z'n twee knechts deur al dié barrigheid goed en wel de have binne geloosd... tóé dan ook heelemaal òp.

En wié brengt 'm nou 'n blomstukkie of 'n zoetemelksche kaas of 'n pleister persielikum of schijve...? Daar houë de lui d'r eige niet mee op, hee? ‘Die ouë Tijm...? Ja die man was in z'n werk hee? Ja... 't gebeurt alle dage wel treurig, maar je hebbe dat zoo veel...’ 't Wereldje wel, 'n zooi om op te spuge, om misseluk van te worde. D'r gane Hein-met-z'n-acht-jongens en Guurt Voorlek in alle eer en deugd nog evetjes trouwe. 't Mensch nog 'n blom op d'r borst en 'n nieuwe zwarte jurk an, fijn goedje, mohaar hiete 't en 'n borsie van cetroengeel d'r-in met zwarte kante d'r over en 'n gouën horlosieketting om d'r nek... ferachies en Hein in 'n jas die haast om z'n lichem vandaan borst omrede dat ie véúls te nauw was. Net 'n deftige worstelaar uit 'n spul leek ie en nou de negende op komst, vezelf. Had dat schepsel van 'n Bettemie die dag 'n kuier gedaan, geàrmd met d'r vent geloope en vlak langs 't trouwrijtuig, met d'r kop in d'r nek nog durreve làche... en niet as anders en zoo as getrouwde lui ommers altijd op straat doene... niet tege mekaar loope snauwe. N'tuurluk smeerde ze 'm op, stróópies van de ochtend tot de avend en achter z'n rug nam ze d'r kansies... Móói was ze hee? Nou en de kerels kijke graag naar mooie vrouwlui, ze kon d'r zat krijge, nou wier d'r weer gesmoesd van 'n keller uit Purmerend. Maar Bettemie hieuw d'r onnoozel as-t-r van gezinspeeld wier, en misseluk as dat kreng d'r belabberde kerel 'n veer op z'n hoed kon steke... Laast op 'n ochtend bij de bakker had ze nog met d'r valsche witjusse glimlachie van d'r vent staan fleeme. ‘'n Engel van 'n man, 'n èngel... elke morge vast 't eerste op, brengt ie me 'n 'klust eitje op bed en thee met beschuitjes...’, meteen treiterig geloenscht naar háár... ‘Lâ'-'m kijke in 'n spulletje-op-de-kerremis, die engel van 'n man,’ hâ'-ze d'r weerom gegeve. ‘Misschien wil Hein van Dijk ook nog

wel mee doen, hej-je twee engele en die keller uit Purmerend dâ's d'r drie...’ Ja, allemaal zoo'n kliek in 't buurtje, ston ze 'r gusteravend uit te kleeë, al puur laat, kijkt ze nog effetjes 'r raam uit... komt d'r die Trui Donker met d'r bestendige otterdoksche nonne-gezichie d'r deur uit en as 'n pijl uit de boog schiet dié d'r 't donker in... D'r man met de schuit n'tuurluk en d'r meid in de slaap, zíj d'r 's nachts nog 'n centje bij verdiene, arrejasses, 'n zóót! En rare dinge dat d'r gebeure... merakel... Maar zoo'n stommerd as die ouë pottekiek van 'n piepa hej-je maar zelde. Vindt-ie die ochtend bij de asch-boet, 't was louter toeval dat ie d'r effies kwam om z'n behoefte te doen, ie had 'n sjouwtje met aardappel-rooie achter 't Doovenetel-dijkie... komt ie dan achter de asch-boet en midden in de rottende koolblaai-je en stinkende vuiligheid vindt ie 'n secuur toegebonde bruin pepiere pak, ‘verzoeke an de pelizie te bezorrege’, ston 'r op. Nou, zoo ìs-t-ie, 'n baasie achter de kroegtafel met z'n glasie bitter voor 'm, praats voor zeve, maar tóé dadeluk de bibber in z'n botte, bang as 'n jongetje-van-vijf bij 'n bovemeester, brengt ie dat pak of-t-ie opeens besteller geworre is... of-t-ie 't d'r niet kon late legge as de inhoud 'm niet beviel... brengt ie dat pak bibberend en net as-t-ie 't gevonde heb n'tuurluk naar de pelizie. Gedacht van 'n vermoord pasgebore kindje-van-'n-slet... en dóódsbang d'r voor, net of zoo'n gesmoord wichie van 'n kindje 'm as 'n muggekerremenaadje ophappe zou, brengt ie 't pak bibberend naar Pietje Patermans of die 'm niet had kenne betichte van de dader te weze, as d'r 'n dood-vermoord kindje in 't pepier gezete had, maar laat d'r verdraaid nou allerlei pràchtigs in zitte, haarnaalde met steentjes en kúifkamme met verguld en brossies en fijne zâ-doekies en zeep en odeur en 'n berg speulgoed, wat je daar geen kappitale duit voor gekrege zouë hebbe bij 'n opkooper... brengt de stoetel 't na de pelizie, stòmmerd... Jee, nou kijk Ceesie d'r 's met z'n opgepoeste ankertjes in z'n oorlappies en z'n stropdassie met wuppende slippies, verdijt al in z'n opknappers... náre kerel met die amusanterigheid in z'n ooge, staat d'r op z'n pijpie te sabbel-likke as 'n bakerkindje op z'n dotje met rezijne, lèkker om de kraffies van Fenne, de flesschies vol frambosies-op-brandewijn en arebeitjes-op-brandewijn en zalige anijsies. 't Kon niet anders of ze most d'r ook heen, bleef anders veul liever op d'r dooiege kamertje in d'r eige saaiegheid, dan die kneuterige poesies-lievigheidjes van Fenne en Hannes

d'r gevrij an te kijke, ouë snoepers met d'r snurkende snotbriebels en d'r stink-asempies, verslete vleeschmesienese, jèsses-nog-toe, mekaar aaie daar je bij zitte en flikflooie en liefies bekijke en kneepies en drukkies... gèt 't zel me 'n nachie worde dáár na 'r-lui bruiloft, mot je op verkikkere... Jeemenee, d'r hej-je de post ook, 'n handvol voor Fenne en 'n knuist vol voor Pau Davids en de rest krijgt niks. 'n Wonder dat d'r voor Sien ook niks bij is, elke dag anders anzichte, pràchtegers met goud en zije rozies en meide en jongens die mekaar onzedeluk pakke met versies d'r onder, vast van Koert n'tuurluk, die twee vratte mekaar haast... Vroeger kon zíj ook zoo snakke naar 'n briefie over de post, ies an d'r éige adres en dan van 'n jonge, maar geen een most wat van de kriek met d'r bokspoot en d'r gammele lijf. Kon ze wat schele of dàt as 'n rillekwie zou bewaard gebleve weze en nog 'n troosie achter-af in de narigheid-van-sòms met die woelinge in d'r, die heete giftige kruipers deur d'r bloed as ze d'r nagels te splijten sloeg in 't besstee-schot om 't niet uit te gìlle van weeigheid... En dat kreng van 'n Sien kreeg van alles rejaal d'r porsie, vrijers bij 't dezijn en briefies en mooiegheid zooveul as ze wou, n'tuurluk 'n mooie forsche meid, van alles rejaal... Maar dié waardeerde 't geen sikkepit, wist niet beter of 't hoorde zoo en waar je nooit op heb zitte wachte heb geen waarde ommers? Nou met de kaarte was ze dan wel in d'r sas, kon ze háár mee pèste, alle dag pèstte ze d'r óók met Sybil. ‘Hej-je 'm nog niet gezien Kee, met z'n zillevere tressies en z'n ridderorders? Het ie ook 'n kneveltje as Koert? Gort-met-melk, zoo'n kneveltje is zoo lekker meid... Mot je 'm nog d'r 's vrage aj-je 'm praait of ik z'n jassie met zilverigheid d'r 's te leen mag... en hèm, doene we saampies Kee, 't kan mooi nou Koert onder de wapene mot, 'k bin toch zóó verliefd op wat 'n uniforrempie het, drie onsies meer verkikkerd op Koert in z'n jassie met rooie bieze en schelleknop-blinkende knoopies... 't wordt wel drie kilootjes as-t-'n ventje met zillevere tressies is.’ Allemaal en aldeur over de zillevertressies zoo as ze dat dan lijmde met d'r lijzige geluid: zillevertressies... en net zoo lang tot 't ouë bakie-in-verloope-tij d'r 's naar begon te neuze as 'n poedel naar 'n kluifie. ‘Wat hej-je toch allemaal van zilvere tressies, malle meid? En ridderorders, wat benne dat nou weer...? Wat heb 't ook met Kee te make...?’ En teuge d'r gemierik en gemopper en d'r woestigheid van teuge-spartele in, gong ze 't d'r-lui

Moêr zegge met d'r hooge gil-stem, met d'r jolijt en d'r schreeuwerigheid. ‘Mensch, weet je 't dan niet? Zet 'n schoon mussie op, doen je boezel-bandjes netjes... doen Vader z'n gouën oorringetjes an en 'n schoon boezeroen, d'r komt 'n meheer van hóóge kom-af om Kee, 'n Graaf of 'n Beron-van-adel, 'n Prins-over-zee met zillevere tressies op z'n jassie en ridderorders, lintjes-met-medaljes, blikkies... 't heb Sybil gezeid, de zwarte vrouw van de kerremus, Sybil...!’ Of-t-'r 'n aardbeving kwam hadde ze toe gebulklacht, allemaal behalve Zwaan, die 't over de man van de rouwkoes had, de eenigste ommers die dan of en toe ook wel 'r 's zilvere tressies droeg. Gebulklacht, gegild, gestampvoet hadde ze om Sien, die d'r aldeur nieuwe verzinsels bij te vigeleere wist, tot ze as 'n zwijn onder de tafel lag, zoo van d'r stoel geboemeld as 'n dronke vod en die ouë misselukke sloeber van 'n piepa dubbel-gevouwe - met z'n traantjes-wange en z'n hik-lachie - in z'n stoel, kieperde z'n kwispeldoor bij ongeluk in Moeder d'r schoot, 'n boezel vol lekkere pruimpies-en-kwijl en Moeder as 'n ouë uitgescheurde blaasbalk van 'n orgel of 'n luchtballon piephijge en kreune, most d'r druppies-voor-hartklopping hebbe...

‘Kéé met 'n man... 'n man met zillevertressies op z'n lichem...,’ hielde ze nou nòg elk oogenblik de stekelige klucht an... En nou had die meid-van-'n-Sien 't weer met de bruiloft, kon ze dáár weer mee zitte te glore en te geure... de gouën bruiloft van 'r-lui ouërs, wat dan 'n puur groot feesie zou worde... d'r was ook al voor kedootjes geloope, gekolleteerd as zullie 't wel noemde, fesoendelukke bedelpertij met 'n lijst... had alleman in 't buurtje an gegeve behalve Trui Donker en ouë Tijm... Maar die kwamme dan ook niet d'r inteeken-geld terug-vrete as de andere... Mìsseluk geviegeleer as dat was, om d'r met suipe en zwelge je geld weer uit te hale, niks as 'n gniepeg geruilebuil... Voor d'r presentjes kwamme ze d'r buike rond en vol schranse... lillukke vreters. En Sien nou al op die kedootjes an 't vlasse, as 'n mug op 'n paardevijg... rekende al uit dat zij dàt mee neme kon, as ze nog d'r 's hals over kop met de ooievaar-in-'t-pertaal te trouwe kwam, 't mìspunt... en nou verbeelding of zij de koningin van 't gouën feesie zou worde. Sarderig as ze daar van ophemele kon. ‘Zelle wij, zoo as 't bij me Mevrouw hiet, de honneurs an tafel waarneme, Koert en ik. 'n Gelant dâ's 'n ding waar je niet buite kanne bij 'n feesie, 'n gelant hè'k al-vast en de knapste die

d'r is, in 'n uniforrempie met de spiksplinternieuwe fievegheid d'r nog in, fíjn...’ 'n Venijnigheid had d'r in d'r schampere kop geloenscht, 't begreep ze bèst waar dat op doelde, o jee, òpperbest... voor háár was 't niks niemendal, 'n kale plezierigheid bleef d'r voor háár. Zij zou 'r de sloof weze, de vuile asschepoes, de sjouwer, koppies en glasies en eetgerij omwassche, vloertjes anstoffe, àl de werkerasie voor d'r rekening hebbe en nog liefies en lekkertjes motte doen om 'n fooitje van Oome Anton uit Amsterdam, 't zuinigste deeltje van de eetboel, de prut van de koffie-met-room en de randjes van Fenne d'r ham - ze hadde dan toezegging van die d'r amparte presentje - en Sien zou bij de tafel te smikkelbekke zitte as 'n medam met d'r hooge boezem en d'r kante bloesie en d'r vrijer in z'n uniform en 't grootste woord voere, Zwaan en zij zooveul as de booie... Snot-verdompeltje, d'r hej-je d'r... d'r hej-je vette Fen met d'r blommetjeskiep, komt ze pientertjes anhobbele in de zonnigheid met de gelukzaligheid van d'r vette fasie te druppe. 't Bruidje is ze... 't bruidje, wat zel ze d'r lekker voele met d'r Hannesie, bij d'r brosse krakeling van 'n Hannesie. Mot je zien hee, floepte al die lachkoppe achter d'r raampies weg, de kwajongens van Huibers óók, jasses d'r komt de knul d'r uit, lèf het ie... mèt z'n blommetjes-ruiker an 'n lint... en Fenne al zalegies en as 'n half verzope poedel an 't knipooge, het ze ook traantjes hee? D'r haartjes benne zoo mooi gekapt, twee keer overdoen most ze 't, twéé keer... 't Zat niet netjes genoeg voor de bezondere dag... ‘Mot je man dat nou bereddere aj-je getrouwd benne?’, hâ'-ze onnoozel gedaan, was ze meteen in 'n lach geschote bij 't idee, wat 'n gezicht die benepe Hannes Hippeling zou trekke as-t-ie 't d'r ineens volle maan in de besstee zag worde, want dâ's nou gek, maar bij 'n man staat 'n maantje doodgewoon en de meide wille ze eve goed, maar 'n vrouwspersoon zonder haar op d'r knikker wil geen een... die zit om zoo te zegge al dadeluk in de beerput. 't Hâ'-ze dan leukies bij d'r neus neer gevraagd of Hannesie dat nou in 't vervolg voor z'n rekening zou hebbe, d'r pruikie, man en vrouw wete ommers toch alles van mekaar... Hâ' Fenne d'r haast 'n stúip geschrokke, d'r dadeluk 'n golde in d'r hand gestopt en d'r 'n boel lekkernij van de bruiloft beloofd, gefleemd dat ze toch vooral elke morrege komme zou om d'r haar te doen, 't kon ze zoo best en ze was zoo an d'r gewend. 'n Vet glimlachie om d'r dikke neger-bek, hâ'-ze toe gesmoezeld van d'r nieuwe nachtkleedasie.

‘'n Pittig mussie van lila sassinette met kante strookies en 'n witte nacht-pon-tot-de-grond van fijn betist met handberduursel... 't staat me zoo pìttig Kee. Ja, 'k bin dan wel niet zóó piepjong en 't is de eerste keer niet, maar je wille bij zoo'n gelegenheid toch graag de blankste bolle voor 't glas hee?’ 't Serpent, om dáár nog d'r 's ekspres op te doele, giftegerd-met-d'r-versuikerde-glimlachie. Mot je d'r zien met d'r beket rozies en gous-blomme... kenne ze mooie gele neusies van krijge... Kijk, nou is ze ferachtig ontdaan-van-de-lievigheid, de ouë tang... steekt ze d'r glimkokker midde in de lekkere reukies en nou mot Hannes ook ruike en Koert, gut-nog-toe, astons drukt ze de knul van overloopende snolligheid nog an d'r dikke boezem. Wacht, effetjes in d'r beugeltasch friemele, nou zel 't goed worde, ja hoor 'n fooi en 'n dikke, want ze zoekt niet. ‘Hier jongens, om d'r 's op onze gezondheid te drinke’, of je 't d'r hoore femele, lâ' je maar foppe, oudroest vleeschmesien... Ja, nou zelle we ook been motte, fiél-seteere...’

Kee bleef toch nog omtalmen bij 't raampie met 't uitkijkie op straat, waar de beweeglijkheid begon van treuzelig aanstappende buurtjes, in d'r opknappers-kleeren. Ceesie Randers en Teet, en Oome Dries en Peet Freimen en Annebet Bijland en Gon Meikers, die d'r bedektelijk lach-smoezelden, gijntjes tapten op Fen en Hannes en sòms lang niet oorbaar. Als ze dàt dan met ziekelijke en kwellende belustheid spannend beluisterde en 'r van opving bij d'r open raam, gistte 't giftig door 'r lijf en heet en bedwelmend, als toevoer van warme en overvloedig gedronken wijn en ze verweet en beschimpte zich zelf geluisterd te hebben, maar ook dat vertroebelde. En zijlings steunend tegen 't raamkozijn in zwakkelijke gereede overgegevenheid, peinsde ze, 'r starre oogen recht-aan, toch zonder doel en toevallig op 't groezele ruitje van Trui Donker d'r vliering - d'r schuin aan de overzij - de geiligheid van opdrommende fèlzinnelijke dingen uit... Bleef dan aldoor in die zelfde houding... tot bedeesd en behoedzaam en wel bedacht op vinnigheid en schimp, vrouw Willemse's zwak beef-geluidje van uit 't gangetje schroomde... ‘of ze nou meeging naar Fenne, dat de buren d'r al waren en dat d'r 't eerste glasie gepakt wier...’ Met d'r wijkende en gescheurde droomsels dan weer in 't werkelijke gestooten, wijlde ze nog voor ze ging en doezelig als een die pas uit de slaap is... maar dan plòts spanden onthustheid en schrik d'r

mond - die bij d'r mijmer zachtheid en verteedering gekregen had - tot 'n strakke lijn... want achter 't zon-overgloeide vliering-ruitje van Trui was ineens weer dat vreemde schreiende gezicht... Kee week dan vlug en wat beverig van 't raam weg, in d'r, en nòg met de stille angst-van-vroeger, schimde wat op van 't booze oog...

Bij den kollendokter.

‘'t Was na 't gebeurde met 't poesie, na vermoorde van 't beesie dat 't met 'm verergerd was, secúúr, ie gong z'n eige zóó úitermate na, wist z'n gestel en alles zóó op 'n haar: 't vermoorde van 't poesie had 'm onheil angebracht, méér ziekelukheid...’

Peet Freimen zat 't nog 's zuchterig te overwegen in de benauwende klemmende netelige stilte, in de durende zwijgzaamheid, de effen en plechtstatige zwijgzaamheid die hèm als 'n ding dat d'r niet hoorde, opnam, 'm als 'n vijand beloerde, 'm zorgelijke dingen inprentte en onverwachte en vreemde wendingen aan z'n gedachten gaf, 'm ook bange mogelijkheden te binnen bracht, angstwekkende mogelijkheden als d'r waren... dat ie in 'n verkeerd-huis aangeland was. ‘'n Slècht huis, 'n huisie-van-hou-an... met 'n lichtekooi d'r achter de bloemde en almaar zachies bewegende bedstee-gerdijne, 'n vrouw die op z'n centjes te loere lag, 'm misschien voor 'n golde, 'n kwàrtje... voor 'n halve cent 'n steek in z'n lichem zou geve.’ En over dat zorgelijke heen weer 'n andere mogelijkheid, 'n half verweerde en toch met glimpies telkens weer oplokkende mogelijkheid, die dan in de laatste jaren alleen in z'n wetend-gepeins bestaan had, dat hij en 'n vrouw... hij mèt 'n vrouw... 't Koortste even vreemd in 'm, overheette 'm en tròk... ‘D'r achter de bloemde bedstee-gerdijne 'n glimlachende vrouw, 'n mooie vrouw en naakt...’ Hij bepeinsde 't met z'n wetend-glimlachie tot 't weer in 'm rouwde, met 'n huiver om z'n afdwalen en slechtheid en ie z'n vluchtige ijle gemijmer weer neerzette bij 't doel van z'n komst: ‘ie was ommers bij de kòlledokter en hier in z'n spréékkamer...?’, en z'n toch niet al te gewillige gedachtentjes talmden dan van daaruit weer in goeie en overbekende richting en kwamen zoo bij z'n ziekte en 't poesie van Miet Selderie... ‘Ja, had ie 't beesie gelokt... 'n héél ding... met zoete woordjes, met lieve ááiwoordjes, maar vezelf geen vinger àn 'm, toch met zachtigheid en vrindelukheid de durref gehad, met 'n ge-

voel of z'n hart tege z'n keel op te beve ston, 'n héél ding en 't toch maar gedaan ook, gedacht 'k doen d'r de menschheid in 't buurtje 'n dienst mee, 'n liefdedienst, op liefdedienste was-t-ie bezonder, já... en zoodoende de kat, die geen kat was, 'n afgezant van de Zwarte, 'n dageluksche dienaar van de Booze, omgebrocht. 't Had Ceesie Randers dan belache en Dries-van-d'r-over, die 't dan ook an de weet gekomme was, 'n wònder zoo as de heele buurt 't opeens gewete had wat ie in alle stilte en in 't verborgene gedaan had, d'r stak óók meer achter... D'r had Dries-van-d'r-over 'm dan ook om uitgelache... met 'n tikkie nijdigheid d'r bij om 't kosselukke lieve muizevangertje... Ja zel waar weze, 'n múizevangertje, 'n póés, 'n éérluksche poes, kàn die je beie muile wegdrage en je nacht-lichie...? 't Was toch ommers gebeurd in die nacht toe ie Pau Davids had gezien met z'n hebzuchtige vingers, z'n schraperige vingers bij al 't goud en de sierade, de ouë munte, door 'n reetje van 't raamdoek, ach heertje schraperig en hebzuchtig, liéfde-voor-'t-geld, 't hadde ze allemaal ommers, 't brocht ze d'r allemaal ònder ommers, was 't bij 'm zelf anders gegaan? 'n Mensch bouwde z'n eigen ongeluk d'r mee... affijn niet an denke, 't is beter d'r niet an te denke... de vloek bleef niet uit, nou bij Pau Davids ook weer: z'n jonge doodziek en z'n vrouw malerig-in-d'r-hoofd. D'r kwam dat briefie van hem nog bij... misschien moch-ie 't middel in God's hand weze... voor d'r bekeering, om d'r-lui of te houë van 't kwaaie. Affijn, maar niet an denke, 't gaf maar 'n onrustigheid, 'n zenieachtigheid en weer 'n averechtsche beschouwing, 'n spijtige benepenheid of-t-ie d'r wel goed angedaan had, of 't de weg wel geweest was zóó, misschien nìks as 'n wraakie en 'n beetje jeloerschigheid, want ó, 'n mensch is zoo'n argelistig isstrement en voor je eige gevoel bin je soms niks as 'n slum raâsel.’ Peet zuchtte en om aan allerlei kleine kwelling te ontkomen, peinsde ie nog 's na over 't gebeurde met 't poesie van Miet, 't geval gaf 'm in z'n ziekte-bekommernis nog 'n voldaanheid... ‘Knappies as ie 'm dat geleverd had, zat 't beest 's morgens op z'n bleekie te likke, altijd op zíjn bleekie en àltóós die zelfde... nèt of-t-ie urn d'r in 't vezier most houë, zoo in opdracht van 'n tweede man... ie dan ook wat schutterig naar 'm toe, ja, óóge... ooge of 't klaar hellevuur was en die zonder schrikke of verwikke op 'm. Had ie 't sponsie, 't lekker-wasemende in boter gebraaie sponsie, tussche de tang en dat op 'n afstansie van 'n meter voor 'm neergeleid en

ei daai-jeluk an de snuffel as 'n gewone kat, maar z'n ooge toch... z'n ooge of je de Satan 'r deur ankeek... dat z'n hart tege z'n keel an beefde, maar 't liet ie niet merreke en zoo'n beetje monkel-pratend lei ie 't sponsie dan in 't grasveldje op 'n meter afstansie. ‘Hier poesie, hier beesie... Heere verlos ons, toe maar miekie, toe dan maar... verlos ons van de Booze... eet maar lekkertjes hoor poesie, toe maar, allemaal voor poesie...’ En ineense, zoo gauw kè'je geen ‘amen’ zegge, was-t-ie d'r bij, 'n hap d'r in en d'r mee vort en nooit van ze leve 't beesie meer gezien, nooit meer... Maar van die dag haj-je de ellende... getik an z'n raampies 's nachts en zoo'n gorgelgeluid of... of d'r eentje stìkte, of z'n broer... o God in de Hemel... ijseluk, íjseluk en grúwbaareluk en 'n benauwde maag, 'n maag die geen ete meer verdrage kon en woelinge in z'n kusse, 'n woelinge dat ie z'n hoofd d'r haast niet op houë kon en 'n vreemdigheid as d'r op 'n morrege uit dat kusse gekomme was... Had ie Teet Randers verteld van die woelinge en die was machtig in die dinge, ze kocht ook fratjes op en zwere belas ze. En ze was dan met 'm meegekomme en z'n kusse hâ'-ze ope getornd en 'n vreemdigheid dat d'r toe uitkwam, 'n veere kusse was 't en schaapies van veere kwamme d'r uit en hartjes en kruisies van veere en geheimzinnige teekens van veere. Van toe had ie mee op anraad van Teet 'n kepokke kusse genome met 'n vlier-kruisie d'r in, maar woelinge had ie toch eve goed en náár gedroomd telkens, íjseluk van de hel en wereldsch van vrouwe, o bàr van vrouwe en wat je an geen mensch vertelle konne... heer wat 'n effetieve zwijgzaamheid hier toch en geen eens de tik van 'n klok...’ Peet dan ineens weer door de vijandige en benauwende stilte van z'n onderwerp afgebracht, zuchtte kommerlijk en zwaar. En z'n pezige magere knuisten wriemelden stadig aan z'n hooge zwart-zije pet, met 'n vettege glibber puistte 't zweet uit z'n kop, ie had ook werk te over die druppen met z'n bonte zakdoek weg te strijken. ‘De dooiege stilte deê 't je, de plágerige stilte met die vreemde reukies van wierook en scherpe kremille en kamfer. 't Gaf 'm alles met mekaar 'n gevoel of-t-ie 'n zwáre ziekte onder z'n leeë had. Deuze stilligheid was dan ook véúl erger dan die van z'n eige kamertje, veral nou met dat drukkende om wat d'r nog te komme ston. Ook, om zenuwziek te worde, was d'r maar al dat slappe gesliert voor je ooge van die treurwilg achter de ruitjes buite... die flappers van blare-

riste of ze 'm wonke... 'n grafachtigheid gaf 't, met dat úitkijkie op 't zwarte sintelpaadje met omgehouë boompies en 't ouë spookachtige eenlukke huis op 't end... sjonge nog toe, 'n wacht in die stilligheid, 't ston nou nog hand-op-z'n-kant of-t-ie maar niet weer d'r tussche uittrekke zou, ie wou wel graag betere... maar zóó'n wacht... Van 't buurtje hadde ze 't 'm allemaal angeraaie, 't had 'm dan ook stevígheid gegeve, dat ie eindeluk maar risseleveerde, náár as-t-ie z'n eige ook voelde... Maar dut wachte, dat wachte in die zware stilte, in de dooiegheid of je van de wereld afgeslote wasse, of je in 'n grafkelder zatte en dan die ráre bewegelukke gerdijne en de gehéimzinnigheid van die zwarte wande met zwarte planke en reekse flessched'r-op met rare gediertes op sterk-water, vreemde beesies en die as gemarrineerde haring in azijn, en dooze as ze wel op grave hebbe met glaze deksels d'r over, en vogels en slange en opgezette hagedisse d'r in, hong d'r vlak bove z'n hoofd 'n vleermuis an 'n touwtje en d'r zoo in 't donkerste hoekie ston 'n kist met 'n gaze hor, 'n paar vurige knikkergroote ooge glomme d'r achter en die wasse raak op 'm toe. Gut nog toe... d'r maar niet naar kijke, 't leek... 't leek de kat van Miet Selderie wel, heertje bewaar me, dat wachte dee 't je, wachte gaf je 'n knoei voor je leve, ferachtig waar. Akelig dâ'-ze 'm nou ook zoo lang liete wachte, d'r wasse toch geen pesjente anders, ie was toch de eenigste, grut ja, was ie meschien toch niet wat al to veul op goed vertrouwe afgegaan, zoo maar voetstoots en goed-geloovig... Vreemdsoortig as dat nou ook was, raar, wonderluk dat je in 'n vreemd dorrepie loope, heelemaal onbekend, geen mensch die 'm ken, en geen mensch die hij ken en geen weg of steg dat ie d'r weet. Wou ie net naar 't huis van de kolledokter vrage, komt d'r opeens 'n geluid uit 'n dakraampie en dat ie maar niet verder loope most... dat ie hier net was waar ie weze most, bij de geestedokter. En meteen zonder dat d'r 'n mensch bij kwam, gong de deur ope en ie stapt d'r-in verbouëreerd en 'n beetje in weifel van wel doen of niet, ie stapt d'r toch in en de deur floep zoo weer achter 'm dicht. Staat d'r plosseling of-t-ie uit de lucht gevalle is, 'n Meheer die geen boe of ba zei en die wonk 'm d'r zoo de kamer in en schoof 'n stoel onder de tafel uit voor um en in 't zelfde oogeblik, net toe ie 'n praatje beginne wou, was de Meheer weer weg ook en zóó zat ie d'r nou omme-en-bij 't úúr. Grut, grut, zwaar ziek zou ie worde as-t-ie weer in ze eige stullepie zat, zwaar

ziek... ie voelde 't en ie voelde ook 'n nijdigheid op Teet, die 'm dut adres opgegeve had, ofschoon àngeraaie hadde ze 't allemaal en nou ie d'r nog 's effetief op naprakkezeerde, Dries Valk nog 't sterkst... 't Was op de laaste koffievesite bij 'm, tja, 't was bij gelegenheid van z'n verjaring, had ie ze na ouër gewoonte allemaal uitgenoodigd op koffie met janhagel en 'n anijsie, dat d'r toe de praat op z'n ziekelukheid-en-zoo gekomme was... En van 't een op 't ander had ie... tjá al te rap van vertrouwe 'n mensch dàn soms is, had ie ook van dat gegorgel in 't pertaal verteld en 't getik s'nachts an z'n raampies enne... van 'n brommerigheid in de schoorsteen en van meer zuks en toeë... wasse ze 't ook met 'm eens, dat 'n persoon in z'n omgeving 'm 'n kwaad hart toedroeg en ze hadde van Miet gesmóésd, tjá bang wasse ze van d'r en niet een, behalleve Dries, dorst d'r naam meet lúid-op te zegge... Hadde ze ook allemaal ijselukke histories verteld en wonderbaarlukke histories: Dries op 'n ochtend toe ie uitvoer lang geleeë... was d'r teugegekomme op 't water, liep ze d'r gearmd te kuiere met 'n lange zwarte man in de eerste dagvaalte en toe ie effe 'r-na òpkeek, zat ze met die zelfde Meheer op 't windwij-zertje van de toren... En Fenne op 'n avend, 'n kraai op d'r schoorsteen, nou 'n kraai op je dak, 'n kind weet 't, dâ's rouw en zij n'tuurluk achter 't beest an te jage, op 'n pot kloppe en steene mikke naar 'm en kleppere met pannedeksels en vullisblikke, zij en Teet Randers en de Willemse's, 'n lewáái van komsa, maar niks geen beweeg in 't beest, komt d'r opeens Miet langes en die kijkt d'r 's zoo effetjes bij toe. ‘Wou je dié weg hebbe...?’, en opeens d'r vingers in d'r gezicht, fluit ze 'n raar geluid en meteen zóó de kraai sjoep de lucht in...

Was 't ook 'n keer gebeurd, dat d'r 'n Meheer uit de deftigheid 't Annebet Bijland lastig gemaakt had, óók lang geleeë... Kwam ie eerst bij d'r in huis onder voorwendsel van 'n diensie, ze hâ' dan idee gehad om voor huishoudster te gaan, ènkel om de alleenigheid te ontkomme, want ze had zadder achter 't linne om d'r as vrouw-alleen op te kanne tere. Komt die Meheer-uit-de-deftigheid bij d'r in huis voor de aanbieding van 'n diensie, 'n áárdige prater en netjes van z'n meniere, dat zíj al half beslote 't anteneme... doet ie d'r opeens 't goddelooze voorstel of ze z'n vrouw-over-de-puthaak wou worde... 't Is lang geleeë dan en Annebet was tóé 'n knappe lieve meid, zóó dat ie zelf ook wel d'r 's gedacht had... affijn, zíj of de

Booze in d'r voer, heelemaal buite d'r eige en de vent die d'r hoegenaamd geen sjenie in had, daai-jeluk 't gat van de deur geweze, 'n heel teneeltje mot dat toe geworde weze en naderhand nog meer hurrie, omrede dat die Meheer niet zoo gauw as zij 't bliefde z'n hakke in de wal trekke wou. Maar die avend was-t-ie toch op slot afgetrokke en Annebet bar op d'r fersoen, praat d'r met geen schepsel over... En laat de vollegende dag nou 't heele buurtje 'r de mond vol over hebbe, ie had 't daai-jeluk bij 't koffie-water-hale van Teet Randers en Teet had 't van Miét Selderie... En wàt vertelt ouë Tijm nou teuge Annebet, toevallig dat ze tegelijkertijd bij Guurt Kuisch voor 'n boschappie stane...? Làchend weg, want merakel ongeloovig as ouë Tijm in die dinge is, tréúrig ongeloovig... 'n héiden gelijk om zoo te zegge, komt ie zoo lachende op d'r toe. ‘Annebet, wat zat d'r gusteravend in jouw raampost 'n kat... mensch 'n kat as 'n geitebok en met z'n kop teuge je raam of-t-ie heel wat of te luistere zat, zeker eentje van Miet...’ Heer-nog-toe... wat 'n stilte toch, wat 'n tèmteerderige stilte hierzoo...’ Midden in z'n prakkezeeren overviel Peet weer zoo'n beklemming en dàt erger dan te voren, ie voelde ook z'n lijf stram van 't zitten in onmakkelijke houding en 't suisde raar in z'n kop... 't Licht kwam in kouëlijke rillingen afsluipen door en langs 't donker gefranje van de treurwilg, 't slipte armoedig-zuinig langs de poovere groen-saaie gordijnlappies. En 't dof-wordend sintelpaadje naar 't eenlijke en bouwvallige huis, lag als 'n strook rouw-goed in 't kwijnende daggloren. Alles begon dan langzamerhand om 'm, en buiten, te verijlen in 't fijne gesluier van avondkomst en te zwaarder zeeg dàn de drukkende last van 't zwijgen op 'm, ie voelde ook te nijpender 't beslotene van 't vertrek en 't kil-verstorvene en graf-achtige-aan-alles... Boven 't eenzame huis en hoog in de lucht heuvelde in rosige toppen de avond. Peet merkte bij z'n staren d'r naar dan niet, dat de bloemde bedgordijnen behoedzaam en maar heel even van een gespleten werden en dat door de smal-ontstane kier 'n glinsterend oog gluurde, te heviger onthutste en schokte 'm dan 't schorrig en brommerig-knorrige commando tot nader komen... ie was d'r bij van z'n stoel opgeveerd en d'r weer op neergeploft, dan kreupelig oprijzend, weggescharreld naar de deur. Praatte d'r enkel zinnend op wegkomen, z'n aarzelend en haperend gevraag naar de man in de bedstee. ‘I-is U... eh de... de eh... de duivelbanner?’ Meteen hield ie al de zware en groote deurknop

omvat, maar als ie die gezwind en wel vaardig draaide, merkte ie met hooger stijgende ontzetting dat de deur gesloten was. Ondernam op 't tweede bevel dan toch ook geen stap in de richting van 't bed, maar herhaalde nog 's en stamelend-in-z'n-ontsteldheid z'n vraag... De bloemde gordijnen bewogen dan heftiger en 't radde praten 'r achter was als van 'n bluffende pochende marktschreeuwer in lawaai van veel bezoekers.

‘Dúivelbànner, ezel zeg tenminste gééste-dokter... 'k Bin proffessor... uilevlerk, proffessor in physiogonie... physiater, proffessor in mystiek, in geheimleer, stòmmerd, geef op je kláúw.’ Peet's bangelijk verdempte en gesmoorde fluister sloop afwerend tusschen herhaald bevel-tot-naderen... ‘Liever niet eh... prefester, liever niet,’ ie stond als vastgelijmd tegen de deur. 't Wijkende licht van buiten rilde, tot groezel-groenigs ontsierd en verkleurd van de ouë ruitjes, óók in 't grillig geribbel van de wuivende wilge-pluimen schimmig vervormd, over 't ouë tapijt en de tafel en langs de zwarte wand met flesschen en doozen naar de bloemde bedsteegordijnen. En tegelijkertijd dan langs de andere kamerwand glippend, raakte 't ook Peet... Van z'n danig onthutste en vaal bleeke kop drupte 't zweet tranen-dik en z'n suffe en verbijsterde blikken bleven staag op 't bed, meer en meer groeide de waan in 'm, dat 't 'n droom was en 'n ijselijke... Hij had dan moeite 'n schreeuw te betoomen als door de bedgordijnen 'n tastende harige hand kwam en terzelfdertijd de verluide en nog barscher geworden stem: ‘Hiér je poot.’ En ie doorleed 'n òntzetting of al de kleine en groote angsten van vóórheen tot één geheel saamgevoegd, zich aan 'm klampten en 'm tot stervens-toe bezwaarden met 'n martel als nog nooit geweest was... Weifelde ook dan nog tusschen z'n verzet en z'n vrees, maar ondervond 'n vreemde dwang die z'n wil begon te overheerschen, z'n wil slap en tam maakte en z'n lijf tot 'n dood ding, 'n machine. En werktuigelijk op die laatste uitnoodiging, die niet 't uitstel van één minuut te dulden leek, schoffelde ie beteuterd en schuw naar de bedstee en reikte z'n hand... Wat d'r dan volgde had zooveel gewoons dat 't eenigermate stelpte de felle klopping in z'n leeën. ‘Last van je maag, ja, hóú je gezicht maar, 'k weet 't zóó wel... matige leefwijze, bang voor de Zwarte... 'n Vrouw heb je vanzelf niet, 't is je geluk kerel, vrouwen praten je van hàlf héélemaal soerem, niet zoo stom as 'k dacht, laat je tong zien’... Onder z'n halftoeë en trillende oogleeën zag Peet in de kort-durende durf van z'n

kijken 'n enkel en fel-blinkend oog... 'n Angst doorstroomde dan weer dadelijk z'n lijf en neep z'n keel tot stikkens toe en ie doorstond maar amper 'n duizeling... z'n neteligheid tegen Teet Randers won dan aan kracht en ook de verteederde begaanheid met zich zelf... maar z'n praten kwam onderdanig en correct op 't gevraag van den man in 't bed. ‘'n Vrouw in de buurt, 'n kol... en die me 'n kwaad hart toedraagt...!’ Z'n woorden stuitten op 't lachen van den ander en ie stond ontzet over diens weten. ‘Ja... ja, 'n búúr en 'n leelukke mannetje, maar die zit dan meer van binnen, niet veel kruien voor gewassen. En 't lillukke historietje van vroeger kan je óók niet wegspoelen met drankies...’

Eer Peet dan zoo ver bijgekomen was van z'n schrik dat ie weer spreken kòn... stugde 't harde geluid van 'n bel, dadelijk d'r-op ging 'n deur open in de wand en kwam de zwijgzame Meheer-van-zoo-even de kamer in en praatte voor 't bed, in 'n vreemde taal met de Dokter. Als ie dan heengegaan was, kwam weer de looden druk van de stilte... Peet overwoog en wikte langdurig allerlei vragen, ook kwam 'm allerlei voor van wat ie nog had willen zeggen over z'n ziekte en Miet Selderie en 't poesie, maar telkens en als ie reeds de mond tot vragen geopend had, ontglee 'm de moed, de zware stilte met z'n armelijk geluid te beroeren. Meteen doorbeet 'm felle angst voor wat 'm nog meer aan geheimzinnigs èn ijselijks wedervaren kon...

Telkens overviel 'm ook vrees en knaging om die wreed-verwekte herinnering-aan-vroeger... en uit z'n rood-omrande oogen kwamen groote druppen los, dàt toch maar even, en ie wachtte op de terugkomst van de bleeke en zwijgende heer als op verlossing van 'n felle lijfelijke pijn. Als de Meheer-van-zoo-even dan keerde, ging 't afhandelen schielijk. Want in z'n begeerte 'r weg te komen, lei Peet meer dan royaal eenige van z'n met ontbering vergaarde zilverbons op de tafel en begeerde niets terug: 't honorarium werd 'r overgelaten - en 't moest wel zóó, daar de Dokter zonder bevoegdheid practiseerde - aan de goedgeefschheid en willekeur van de patiënt... Z'n milde gave bezorgde 'm dan ook de dankende, ofschoon ook ietwat spottende... althans licht ironische glimlach van den zwijgenden heer.

Als Peet dan even later door de verkoelende avond ging, verlucht en ruim onder de wijd-welvende blauwte die in 't westen met tooi van ver-

schemerend goud doorgoten was, genoot ie vluchtig-waardeerend aanvankelijk alles... Maar in z'n binnenste kiemde al dadelijk - en ie bekampte tevergeefs 'n felle en z'n verruiming roovende schrik in de 'm duister-omwarrende en verbijsterende overweging - of 't ondervondene van nu, ook vervolg en nieuwe plaag zou kunnen brengen in de naaste toekomst. Toen ie dan nog onvast in de beenen en wat straw in de spieren 't aarden weggetje tusschen de kleurige en dorpsche hutjes langs ging, zóó naar 't haltetje aan de spoordijk, lei ie allereerst en schielijk, waar plaats en gelegenheid 'm geschikt voorkwamen, wat ie meegekregen had tot genezing: 't pak met kruien en 'n kleine zwarte tot de stop gevulde flesch, op 'n dampende mestvaalt... En blikte dan nog 's voor 't laatst om naar 't huis van den geestendokter, dat met z'n gesloten en kleine vensters en spits dakje nietig en armzalig opstak in de mooie rozige luchten. Met 'n staag groeiende en veel van z'n verluchting nemende vrees, overviel 'm dan weer dezelfde schrik en ie ging in 'n grooten angst: ‘Goeie heer... heertje-nog-toe, van aangezicht tot aangezicht met de Satan.’


Vorige Volgende