Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Tweede deel]

VIII. Levensdraden

Net 'n echt engeltje.

In de waze-bleek doorschenen kamer zaten ze ouëlijk-soezerig en dommelig-bevangen van de stilte, gepakt door 't ongewone en wat beklemd 'r van ook, erg zoet in d'r rijtje van negen om de tafel d'r brood te eten.

Ceesie van 't Hof, die ook al Ceesie van Teun genoemd werd en ook wel Ceesie-van-Teun-van-Gerrebrand, Ceesie was dan zooveel als de Vader en Gerrebrand en Sippie en Wybrand, Tiene, Nelleke en de anderen hadden niks in te brengen dan leege briefies, ze schikten d'r eigen ook nog al tammig... allemaal zoo in de geheimzinnige schemer hadden ze 't gevoel of ze niet op d'r eigen plaats zaten en niet op d'r stoel-van-altijd. Maar Ceesie had dat gevoel niet, ie zat met 'n gezicht of-t-ie de bovenmeester was, heel ernstig en kalm-overleggend te prakkezeeren in z'n eigen, eten dee ie niet veel en dat was dan wat erg vreemds bij Ceesie want ie lustte gewoonlijk méér dan z'n portie. ‘'t Was d'r merakel doodseg in de kamer-schemerigheid... zoo bij de dag met bedoekte rame, net of 't onweer was en d'r was nìks van onweer, want de zon ston met z'n gouën hoofd vlak tege de ruite en als d'r eentje dicht langs liep op 't klinkerpaadje, kon je d'r-lui schaduwe zien op 't vanwege de rouw heelemaal tot ondere toe bedoekte raam. Ouë Dries d'r-net, dubbel zoo dik as anders en met 'n leutige hobbel-ribbelige buik van z'n veulste-wije trui, en z'n mus was as 'n kat zonder staart op z'n hoofd. En Peet Freimen achter 'm an leek dan net de lantaarn van 't havenhoofie, die 'n breuk in z'n midde had, zóó geknapt gong Peet d'r ook, z'n hande had ie over z'n koffiepotje en de tuut hieuw-ie zóó grappig naar vore dat Nelleke ineens, effies Fransie vergete, kluchies begon: Peet is net de brandspuit, kijk Peet, ie brandspuit met z'n koffietuut... En toe hadde de kleintjes allemaal effies leut en keke telkens weer naar de schaduwe... en op eenmaal kwam Teet Randers d'r ook op, heen en terug liep ze en toe d'r weer langs en dan bleef ze midde op 't doek staan, leutig zoo dwars met die vreemde bergies op d'r borst en de haarknoet achter an d'r bol... Koosie zag ze altijd 't eerst ankomme... ‘Weer 'n schaduvel’, zee ze dan en Nelleke was dan de éénige die 'n gicheltje geve

dorst en ie verbood 't d'r ook maar niet, Nelleke was 'n erg mooi kindje met d'r fijne poppehoofie... an elke kant van d'r voorhoofd van al die andere warrigheid afgebonde, hâ'-ze 'n dik blond krulletje as 'n belleklokkie van goud en daar hâ'-ze hemelsblauwe strikkies op. Meheer Strijer had tot duizend golde antoe voor d'r gebooi-je, dùs... En een keertje zagge ze d'r ook Hein van Dijk z'n vrouw op 't raamdoek, met d'r vlecht as 'n Senees zoo maar los op d'r rug te zwaai-zwiepe en 'n zakdoek hieuw ze voor d'r ooge, ze griende omdat d'r man op de loop was met Bettemie van de schoenmaker... En de mensche zeie allemaal: ‘'t Is zonde.’ En ook dat de schoenmaker geen knip voor z'n neus waard was... Ouë vette náre Fenne d'r groote kop kwam dan ineens op 't doek, as de stomp van 'n vreemdsoortige toren en 't pluimpie van d'r kante mussie leek de windwijzer... En toe ineens, as ie 't niet op 't nippertje af voorkomme had, gong d'r háást 'n hoeraatje op onder de kleintjes, want Fenne schudde zóó leutig d'r vuist op 't gordijn en ze had 'n speetje in d'r hand, 'n leeg bokkingspeetje en d'r zwaaide ze net zoo boosaardig mee as die tooverkol met d'r roe in 't sprookie van Perensteeltje. Tiene, die nog merakel kinderachtig met de kleintjes kon meedoen, had ie 'n klein stompie gegeve en toe hadde ze dadeluk allemaal weer d'r passende ernst. Tiene alleen nog 'n beetje rood en snuitetrekkerig...’ Ceesie glimlachte meteen 's vaderlijk naar d'r... Hij wìst bèst dat d'r nou weer wat voor 'm in 't vet zat. ‘Want alle meisies benne 'n kat... daarvandaan zou ie dan ook nooit van ze leve 'n vrouw wille.’

Nelleke had óók dadelijk weer d'r ernstige gezichie en d'r rooie mondje perste zóó klein, dat 't net 'n rijpe rooie kers leek... ze had d'r dan ineens 'n erg nuffig gezichie mee, met d'r mooie kleine dèftige neusie kon ze ook zoo nuffig doen... ze tuurde dan weer droomerig in de erg ongewone stilte, op d'r nieuwe boterhammenbordje met de drie geel-groene Urkertjes met grappige pofbroeken en 'n geel-groen Urkerinnetje onder 'n koe, die ze melkte, en treuzelde naar d'r spitsig geplooide toetje 'n klein happie van d'r gesuikerde snee brood en 'n zuinig tippie van d'r kommetje met thee. ‘Suiker op je plak bol was anders alleen 'n Zondagochtendsche tractatie, ze hadde 't nou maar omdatte ze niks geen trek hadde in d'r kale boterham, omrede dat 't zoo begrafenisachtig rook in d'r huis en ook omdat Moeder aldeur keek of ze zóó zou beginne te

griene en telkens zoo'n schraperig kuchie gaf of ze 'n graatje in d'r keel had of 'n steek in d'r zij net as toe die dag dat Fransie gekomme was. In 't achterkamertje zat ze nou telkens bij Fransie, ie lag d'r met 't nieuwe doopjurkie met de mooie berduursels en rosse zije strikkies op z'n schouërtjes en z'n blauwe fijne sokkies had ie an, net 'n echt engeltje... maar meschien drage engeltjes geen blauwe sokkies en geen doopjurkies, toch 's an Fietje van Truibuur vrage, dié wist zuks allemaal. En Moeder zat d'r in 't achterkamertje aldeur over 'm heengebukt, net of ze z'n gezichie goed onthouë wou, om 'm vooral gauw weer te kenne as ze 'm naderhand in de Hemel te zoeke liep, want Fransie kon dan net niét bij de hand weze... ie lag nou in z'n kissie of ie sliep en om z'n mondje was nog effe 'n lachie, percies of-t-ie ‘kiekeboe’ dee met Moeder. En z'n dunne haartje ston as gouën spinrag om z'n hoofie en z'n wangetjes wasse nòg 'n beetje rooieg. ‘Zoo gezond en zoo weg,’ zee Moeder, één stuipie had 't 'm gedaan en Vader en Moeder hadde net gekeke as zij op school as-t-'r 'n moeilukke les te leere was. Maar Moeder had stilletjes gebeeë en zóó of ze de lieve Heer vlak bij d'r zag, gisteravend op bed hâ'-ze 't zelf gehoord, maar gehuild hâ'-ze niét, dat ze gezien had, enkel in d'r ooghoekies lagge zoo'n paar groote trane, die wouë d'r niet uit vandaan rolle en af en toe had ze ook 'n graatje in d'r keel. Op d'r beurt af hadde ze Fransie allemaal 'n zoentje magge geve, midde op z'n voorhoofie en heel eerbiedig, zóó as je 'n engeltje 'n zoen zouë geve. Want as-t-ie nou begrave was vanmiddag... Fransie, zouë ze 'm ommers niet weer zien vóór dat ze zelf bij de lieve Heer in de Hemel kwamme en dàt zou nog 'n hééle poos dure. Fransie zou dan wel 'n heele tijd op d'r-lui motte wachte. En telkens as de gouën Hemeldeur opengong, zou ie kijke of-t-r ook eentje van hullie bij was, want ie was nou ook al zoo kennig... en as d'r weer geen eentje van hullie bij was zou ie wel erg bedroefd weze en eenzaam, net zoo goed asdat zij op die mooie kamers bij Mevrouw Strijer bedroefd en eenzaam zou geweest hebbe. Maar in de Hemel wasse engeltjes en die zouë Fransie dan wel trooste en onz' lieve Heer. En opeens zou ie dan toch wel d'r 's eentje van hullie zien: Vader meschien 't eerst of Moeder of - meschien een van hùllie-zelf: Ceesie of Sippie of Wybrand of... of d'r zelf. Om Fransie zou ze 't wel wille, maar eigenluk voor d'r eige niet zoo erg graag, want 't was nog

zoo gezellig bij Vader en Moeder en d'r-lui-allemaal en de buurtkindere, en je zouë d'r n'tuurluk niet kenne touwtje-springe en bikkele en dan had je d'r geen karremelk met grutte en daar hieuw ze juist zoo van en geen snoepwinkeltje zoo as hier bij Guurt Kuisch. Voor ouë mensche most 't d'r wel mooi weze, zoo geen narigheid meer en geen werke, alleen maar mee-zinge en luistere en naar de lieve Heer zien.’

Door 'n spleetje van 't raamdoek keek de zon met z'n lach-oogen en ie floepte zoo een-twee-drie 'n slaapmuts met 'n kwassie-d'r-an op Ceesie z'n bovenmeestersgezicht. D'r kreeg Nelleke nou ineens 'n lachie om en met 'n tip van d'r mooie witte schortje voor d'r kersemondje, zat ze d'r stilletjes om te gichelen... ‘Want d'r zakte 'm die mus heelemaal over z'n oore en over z'n neus en déúr de gouën mus heen keek ie naar d'r... en dan opeens erg gram ook en ie wonk met z'n hoofd naar 't achterkamertje...’ En toen plots schrok Nelleke ook en ze vouwde d'r handen of ze bidden wou en ze zat stijfies-rechtop. En allemaal luisterden ze benauwderig en met ingehouën asem: ‘of d'r nog meer zukkers zouën komme.’ Want d'r had 'n èrge snik geklonken uit 't achterkamertje. Maar d'r kwam niks meer en Ceesie dacht d'r nou plotseling aan, meteen dat ie z'n bordje met boterhammen voor 'm vandaan schoof naar 't midden van de tafel... hoe begrootelijk de buren d'r hoofden geschud hadden. ‘Begrooteluk zien je, niet zoo zeer om Fransie, maar om die vijfhonderd golde die ze voor 'm gekonne hadde van Meheer Strijer.

't Hadde ze toe gezeid ook... as Moeder nou vooruit gewete had, dat d'r kindje geen blijvertje zou worde, ze 't dàn toch zeker wel voor die som an de Strijers had wille geve. Maar Moeder had geglimlacht met net 'n mond of ze weer 'n erge steek in d'r zij kreeg. ‘Wàt hâ'k dan motte bidde mensche? hâ'-ze gezeid. Wat hâ'k dan an de lieve Heer motte zegge? 'n Leve dat je gegeve is om te verzorge en op te leie voor de Hemel en dat elke menuut van je opgeësche kan worde, dàt verkoope voor geld, voor zìlverlinge... 'k Hâ'-me as Judas gevoeld mensche, as Judas zien je en nou kan 'k met 'n eerluk hart zegge: 'k Begrijp niet waarom je 't ons gegeve heb Heere, as 't toch weer van ons genome most worre of 't most weze om d'r ons mee te beproeve, uit onze éigen hande en niet uit vréémde heb je ons kindje weergenome... Dâ's me rust.’ En toe had ze zukke móóie lichies in d'r ooge gehad d'r-lui Moeder en de bure wasse

toe meteen maar afgetrokke ook, allemaal knikte ze van mooi... móói en zéker... maar veul leke ze d'r niet van te vatte... En Vader had 'n dikke pruim achter z'n kieze gestopt en toe zeker 'n tebakssliertje in z'n keel gekrege, want ie hoestte merakel en toe ie uitgehoest was had ie nattigheid in z'n ooge. En toen Nelleke venochtend vroeg, of-t-ie nooit op de vlucht zou gaan zoo as Hein van Dijk met 'n andere vrouw, met Teet Randers of dikke Fenne of Kee Willemse, toe hâ'-ze niet eens 'n schrobbeering gekrege, maar Vader had d'r over d'r ragebolletje gestreke en gezeid dat ze 'n kleine vraag-al was, 'n kleine ondeugende robbedoes en dat ze maar goed onthouë most dat je nooit 'n bankbiljet verwissele voor 'n waardeloos lor, en ook dat ie veul van d'r hieuw en van hullie allemaal veul hieuw... wat dan toch eigeluk geen antwoord was op Nelleke d'r vraag. Maar Vader z'n ooge ware toe aldoor en toch heelemaal niet lacherig op Moeder, maar zóó of-t-ie d'r stilletjes-weg wat èrg moois vertelde, vréémd en toe was d'r ineens wat blijds in z'n Moeder's ooge gekomme... merakel vreemd.’ Ceesie keek diep-denkend...

En toen z'n Moeder met d'r bleeke gezicht en d'r moeie gang langzaam de kamer binnen kwam, d'r natte oogen vreemd-peinzerig op d'r leege handen, keek ie naar d'r of ie verwachtte dat ze nou dat raadsel oplossen zou. ‘Ze had ook weer wat blijds in d'r trane... tráne mèt blíjïgheid, kan 't vreemder...?’ En ze keek naar de boterhambordjes en toen naar de klok. ‘We zelle danke kindere’, zei ze...

't Geheime paneel.

Nog dóór de kriebel van z'n nijd heen, nijd op de Fransche mesjeu, die Fransche poer-le-pap, de windhapper met z'n wit zijën vessie en 't ordelintje in z'n knoopsgat... èn ònder z'n werk door zoo in de hurrie van de afgeriste lappen goudleer en vermolmde paneelstukken, duf-door-weekte praal-van-vroeger... cherubijntjes en bleeke rozen en flets-geworden druiven... door al die hurrie heen en door z'n toch telkens weer opkittelende nijd-op-de-Fransche-windzak, joolde nog eventjes z'n gnuivende plezier om 't buurtjes-geval... 't geval van Hein en Bettemie en die razende Guurt die nóú éérst wist dat ze al maanden Hein deelde met 'n ander... Pau Davids gaf d'r 'n kletsende klap op z'n knie bij... ‘Die Guurt, om je 'n dubbele kriek te lache, 'n bochel met zeve schuiframe...

die Guurt die me daar met d'r rooie huilneus en d'r gillerige geluid te jeerimiade stond, dat ze nog niet getrouwd-voor-de-wet wasse... dat toe Teet Randers die 't wel wilt as ze 't maar hale moch, d'r vertelde dat ze de wet op d'r kant had, dat ze Hein met de wet in d'r hande vervolge kon. ‘Mensch 'k ben niet voor de burgelukke stand geweest met 'm, de kindere hiete ommers Voorlek naar mijn’... 't hadde ze wonder bove wonder geen van alle gewete. ‘Ach ja mensche, zoo'n kleinigheidje hee? En je gane op goed vertrouwe of enne d'r was al 'n kindje voor d'r wat afgesproke was, je wete hoe dat gaat...’ Pau z'n lach smoorde en verdompte met neus-snuivingen. ‘Ja en òf... dàt kan met de bliksemtrein, vóór d'r wat afgesproke is... de lading al binne,’ ie wrikte zoo onder z'n plezierigheid, 'n lang-puntig knijfmes tusschen 'n paneel en 'n brok gobelin en sneed ruw de dáár nog taai-sterke draad van 't doek weg ‘'n Kleinigheidje hè, 't kan je licht vergete...’, peinsde ie die leutigheid weer door, over Guurt. ‘Dat loopie naar 't stadhuis om je boterbriefie... 't Benne ook allemaal niks as formeliere... most je dat wijf-van-'n-Guurt hoore snottere... En wàt d'r Hein nou an die Bettemie van Rijssen gezien had, an die ronde dikke Bettemie? Om-krom-van-te-staan was 't, om te stikke in je plezier... 'n compleete tooneelvertooning... En in al die herrie van kakelende en te hoop geloope vrouwlui... zíj naar die ouë ribbekast van 'n schoenmaker, ouë poen, die zelf tot over z'n neus in de misère-doop zat, wou ze die 'n koppie kleiner make in d'r furie, 't most dan bij 'n pakkie ransel gebleve weze naar ze zeie, maar 'n spijkerkissie had ze toch op z'n kanes in tweeë geslage en ie most 'n neus as blauw Delftsch hebbe... 't ouë skelet die z'n jonge wijf niet ankon en Guurt Voorlek niet, sapper-de-kriek, de rafels bij z'n kin beneer! 'n Helleveeg toch die gore netel van 'n Trui, tja-ja: nou ze d'r eigen zóó 'n beetje had kenne verluchte, weer wat opgemonterd!... Ouë uitgesloofde wentelteef... nog in alle goeiegheid angerade: Gaan jelie nou ook bij mekaar, dan is ommers alles weer in d'r minne geschikt... tóén háást nog 'n mep op z'n neus van d'r voor 'n bedankie...’

Pau grunnikte. 't Windje aaide door de opengeklepte ramen langs 'm met wat kruiïgs van wijnreuk en bloesem en dat dreef 'm naar z'n kop, ie voelde d'r zijn artisticiteit van opleven en dan ook meteen 't mìnne van z'n werk-hiér. Z'n luie gerek dan al 't voorteeken van z'n afnemende

werklust, en eventjes later stond ie op 't hardsteenen balcon z'n pijpie te stoppen. ‘'t Laaste ampartement onder hande, 'n drommels aardig achthoekig kabinetje, 't plefond d'r haast nog heelemaal gaaf: roze en druive en spiernaakte cupidootjes met dikke buikies en bille en mollige beentjes. D'r kon die Fransche windhapper met bijkladde toe, de vermotte peneeltjes hadde ook allemaal cupidootjes in roze en met roze-sjerpe en 'n amortje met pijl en boog in 'n hoekie... d'r kon die kouë-kak-mesjeu allemaal niéúw voor levere, gut-nog-toe, 'n boffer!’ Pau lachte de frons van z'n kop, de even fel-laaiende nijd om die artistieke sloeber met z'n lintje in z'n knoopsgat en z'n meisiesachtige violenparfumpie... ‘Wat d'r al in zoo'n hokkie-hiér afgesmoezeld zal weze, d'r onder 't balconnetje bij zoo'n kolom òp, 'n graafie of 'n beronnetje of weet jij 't op 'n prik, d'r Vader's pallefrenier misschien, de wingerd maakte 't d'r-lui nog makkelukker: 'n trappie-naar-bove en zoo flóép 't boudoirtje in en in de zachte arrempies van 't freuletje... en dan hier op de breeë richel gonge ze saampies druive snoepe... zoo as Hein van Dijk nou ook an 't druive snoepe is, dàt blijft deurgaan zoo lang de wereld leeft. 'n Pracht van 'n uitkijkie ook hier, daar zoo schuin weg 'n koepeltje van bemost zandsteen met dikke moppe klimop om 't deurtje geklonterd, 't ouë boetje halfweg geschole achter die dikke pluimasie van eikenloof, zoodat d'r heelemaal de bank en de steen met 't opschrift en 't verdroogde fetijntje in de groene schemerigheid van kwamme... tja-ja 'n pràcht van 'n uitkijkie. En in 'n hoek van 't koepeltje 'n luik, en onder 't luik 'n stuntelig soort van trap, geneusd had ie d'r n'tuurluk, o jeetje overal geneusd op hoop van zege. Kasueel toch dat ie d'r guster in 't kabinetje dat luik ontdekt had en de trap d'r onder en 'n vies stinkend verwulf... snàp je hee? Kon de prittedent zoo van hier, uit dat cupidootjesboudoirtje, dóór dat onderaardsche gloppie naar 't koepeltje en naar buite... Tja toch mal veul idee, guster, om d'r 's in die diepte aftesteke, de preek van Domenee Rijnders leek d'r 'n vingerwijzing toe, want die had 't de Zondag-te-vore net over die tekst: ‘Steek af naar de diepte.’ Maar de mogelukheid om zoo'n oud brok muur op je test te krijge... en dan die riool-stinkerigheid, dank je van harte, maar geen puf hoor.’

Pau had z'n pijpie langzamerhand aangekregen, en pufte nou genietend de waze-blauwe geurigheid de lucht in. ‘D'r effies bezijë 't koepeltje bij

't oker-gele gefranje van de ouë gouën-regen hâ'-je schilderachtig mooi kijkie op de verbrokte bemoste steene en 't gesplete bekken van 't fetijntje en wat leefde d'r bij dat verweerde grauwe gesteente dat bloeiende ranke dingetje van 'n rozenstruikie... en d'r vlak bij die ouë bank met drake-koppies-voor-de-gezelligheid, prachtig mooi woekerde daar 't kleurige goedje van de haagwinde bij op, en in 't midde van 't grasveldje, 'n ippusch kluitje grond vol sneeuw van meizoentjes, die hooge steen, die 'n grafsteen leek met 't opschrift: ‘Elc dinc heeft sijnen tijt.’ Of ze 't ook wiste die oue pioters... Dan had je d'r ook 'n knussies gezicht op de eikelaan, met de hardsteene poortjes-met-leeuwtjes en 't mooie smeed-ijzerehek en de uitgestrekte weien d'r achter. Maar alles had d'r meteen wat afgedaans en verloopens en grafachtigs, bar verwilderd alles en toch ook wel mooi in 't licht van de zon... met al die verspringende witte spikkies-as-vliege door 't zware gebladerte van de kestanje zoo over die steen in 't grasveld en over de ouë bank en 't restantje van 't verdroogde fetijntje. En je konne d'r zoo echies 'n freuletje uit de ouë tijd bij denke, zoo'n slank sijn poppetje met 'n benauwd ingerege middeltje-op-breke en gepoeierde krulle en zoo'n paarsig of rosse keursie an en 'n rok met 'n keu-de-paris... òf't-ie 't wist, en zwarte schoentjes met kruisbande over witte kousies en over d'r borst 'n fijn neteldoekie en dan 'n groote mand met vergeet-me-nietjes naast d'r... en over de bankrug zoo'n edelman-uit-de-ouë-doos, met 'n kuitebroek en 'n fluweele jassie met kante lubbe en zilvere knoopies... en die snapte d'r allerlei intiemiteitjes met 't blozende freuleke... Ferachtig 'n mooi idee voor z'n pelet, misschien kon ie d'r die kaasiesman nog 's mee gerieve. Zien je, dâ's nou watte ze 'n insperasie noeme, dàt heb 'n gewoon mensch niet, voelt 'n gewoon mensch geen ásie van, d'r mot je kunstenaar voor weze... insperasies krijg je in zoo'n tuin met die ouïgheid-van-eeuwe, in de begroende en vermolmde dooiege afgeslotenheid met die witte schitterzon en de breeë schaduw-loopertjes van de boomstamme over de haast dicht gewoekerde paadjes met voete-hoog 't onkruid, brandnetels en duivelsnaaigare en kussens van mos... Over dat ouë brokkelmuurtje met de paarse klimblomme en de stoeiende witjes kon je je eigen fijntjes 'n markiezinnetje denke, 'n oud grijs markiezinnetje... ferachtegies, zoo to hange over die muur op uitkijk naar d'r jongen, de gele franje-boog van 'n gouën regen zette 't in 'n lijsie, 'n liéf ideetje, tjonge nog toe,

je verzoop d'r in de ideetjes om zoo te zegge, en je werk...’ Pau zuchtte zwaar. ‘Verdijt, d'r was nog werk te doen ook... wònderluk dat 'm 't woord altijd zoo hateluk in z'n oore klonk.’ Hij klopte z'n pijpie uit tegen de muur, stak 't dan op de tast af in z'n vessieszak en omdat ie wel wist dat 't 'm vasthouën zou, keek ie niet meer om naar de witte flonkerzon op de paadjes en naar de dansende lichtvliegen over de bank met drakenkoppen en de steen met 't opschrift en 't verdroogde fontijntje onder 't zware geblaarte van de kastanje.

Maar zoo langzaam aan schuifelde ie door de hurrie terug naar 't laatste paneeltje. Van boven af kweelde in oolijke rollertjes 't gefluit van Jones, 't knechie, naar 'm uit, ie schudde d'r z'n kop over. ‘Altijd nog maar an 't grondverf-kwaste, táái werkie-dood, de jongen, bèst tevreeë d'r mee... geen ziértje kunstzin.’ Dat onwillige-van-altijd, maar dàt dan nou nog versterkt door afkeer, en wrevel-die-grond-had overbaasde 'm toen ie weer òp 't laddertje al de leege vakken in oogenschouw nam. ‘As je vanwege je gezonde netuur niet bewaard wiere, je van neture hooge kunstenaarsziel die je bóve de dinge zette, hóóg d'r bove, dan begong je wis en werachtig 'n moord op die sissende Fransche com-man-voe-pertee-voe-Mesjeu.’ Pau spitte meteen weer 't knijfmes achter 't vale en verrafelde cupido's-doek. ‘As je 't nágong, gewoon weg in de maling genome... 't rauwe werkmansgedoente voor hèm: ruitjes stoppe en plemure en die ouë snertige stinkboel van de wande redde, achter ratte anjachte en muisies wegvange of je kater van je ambacht wasse, feràchtig 't was gebeurd, al die smerige prus-sjouwtjes mach-ie heine, kassies lakke, keukens en bijgebouwtjes opverrefe, de rotzooi in de kelder carbolinéumme... Maar voor 't fijne werk, dat 'm toch ook zoo goed as toegezeid was, de peneeltjes en de plefonds en die lappe-van-wande in de beneeë zaal en de middeljons bove de witlakte en goudbebiesde deurtjes van zoo'n heel rissie kamers an de oostkant... hàlf toegezeid was 't 'm, ferachtig en wat mot ie anhoore... dat Strijer al vóór hem met die andere in crispedensie was, dat beteekent zooveul as dat ie al angenome was die àndere, die Fransche kak-mesjeu-sje-perlee-fransee-doerak... Heel zoetsappegies had die beroerling-van-'n-Strijer 't 'm verteld: ‘Je had immers ook nog zooveel ander werk enne je begrijpt wel Davids, 'n man met 'n kollesale opleiding, overal geweest, Italië, Spanje, Zwisserland... op 't Vàtticaan geschilderd, ver-

schillende bekroningen, jij zou misschien nog wel iets van 'm kunnen leeren’... dàt met zoo'n glimlachie... tot z'n strot toe vòl was ie, barstend vòl, kwam die Em 's middags anzette met sla en aardappels en havermoutpap... ‘eet nou toch wat... 'n lekker slaatje met 'n eitje d'r over... 'n ippusch slaatje,’ had ie gevloekt, gescholde om d'r mauwerig gezanik, ‘stìk in je sláátje,’ tjaa 'n slaatje as je tot in 't diepst van je ziel gewond benne, al je hooge vorstelukke sjienaliteit vertrapt in je as páárdevijge, 'n lekker slaatje met piepers en havermout... as je hart-in-je-lichem 'n vuurspuwende berg lijkt van háát. 'n Riks uit z'n zak had ie graag wille geve, as-t-ie die vent-van-'n-Strijer d'r 's 'n goeie deugdelukke opstopper had magge geve, Júdas dat ie d'r was, 'm te flikflooie en voortespiegele zus en zoo: ‘àl 't werk n'tuurluk,’ en ziedaar, geeft ie je de-zak-met-de-bande, kan je 't ruwe werk, waar zoo'n handschoone Fransche Mesjeu met z'n mesjette en z'n poespas van Fransche apekool en ze broekzakke vol bekroninge-van-snertkerels, die ie n'tuurluk van te vore 'n bankie van vijfentwintig in d'r hande gedouwd het... kan je 't ruwe minne werk voor zoo'n lammeling met 'n boord-tot-z'n-oore afhaaste, nog complementjes verdrage dat je 't niet goed gedaan hebbe... zóó most 't niet, héélemaal niet... verrèkke kan je van mijn part, krijg de mazele in je onderbroek en de kouë koors op je ribbe, smerige lillukke miserabele labberdanis... had ie 'm staan te verwensche in-z'n-eige... Tja, d'r zelf te vernamig voor, laat ie je, of 't 'n gunsie is, opreddere, 't groffe werk ankant make. En as je dat met al je verstand bedokterd hebbe hee, schìk in je werk hee en dat 't zoo mooi vordert... met om zoo te zegge al die parels-van-ideetjes in je hoofd, kláár voor 't gebruik, komt d'r zoo'n lillukke lamstraal en die parlee franceet dat je 't niet goed gedaan hebbe, 't rúikt d'r niet naar...

Zou je haast zegge, maak jij dan de rest maar af, met je fijne handjes en je gepòllijste nageltjes en je fijne kneveltje-met-stinkgoed. Maar je hooge artistieke netuur mot je d'r voor beware en as je veul herrie make loop je nog de kans dat je geen betaling krijge ook, al je arbeidsloon en matriale ook naar de bliksum, dus nog op de koop toe poes-wat-hej-je-mooie-jongkies... Je mot met je fijn-besnaarde kunstenaarsgemoed wat lije en verdrage...!’

Pau gaapte d'r 's en dan floot ie onder zijn werk door, 't zelfde deuntje mee met Jones. ‘Z'n maag rommelde 'm schrikbaarluk, rommelde as de

groote trom van 't schutterij-meziekcorps dat d'r vroeger geweest was. Zit ook niks in... in dat bonnetjesbrood, stopverf en zaagsel... Prate ze nog van zooveul procent voedingswaarde, om elf uur val je haast van je stokkie, snàkte je verdompeld naar je bruine boone met stroop en azijn... gut-nog-toe wat 's dat nou...? 'n Peneel dat beweegt...?’

De vage angst die ie, verheimelijkt voor zich zelf, altijd wel gedragen had voor iets, wat als sterke geur 'n tuin, de stemmig-donkere zaaltjes met d'r vergane schrompele praal bezwangerde, iets... wat ie z'n vréés weg-honend zelf belachte: 't ruischen van sleepgewaden en iets dat 'm aanstaarde, òm 'm waarde met de wil tot beduiding en openbaring en met 'n onvermogen 't 'm kenbaar te maken, dàt wat ie z'n angst-bestrijdend als bizonderlijk iets voor Peet Freimen en Teet Randers beschimpte, kwam nu weer... en dan ook die ouë bangigheid voor wat niet te verklaren is, 't mystieke... 't joeg 'm bloedbonzend, 'n fel rood naar z'n kop. 'n Moment wemelde 't daar ook vermoedens en afschrikwekkende mogelijkheden... akelige voorstellingen als Peet Freimen die niet erger had kunnen hebben... over wat d'r achter dat draaiende paneel schuilen kon en wat d'r nou ommewaarde door dat achthoekige kabinetje met 't engeltjesplafond. 'n Oogenblik stond ie ook in beraad of-t-ie Jones zou roepen... Dan schoof in 'm op beduchtheid voor ruchtbaarheid en justitie en dan weerhield 'm ook de heimelijke hoop dat d'r gèld kon wezen, 'n schat en ie behield uit 't vele tegenstrijdige dat in 'm woelde, de drang tot verder speuren en ook voorzichtigheid en beradend overleg... Wrikte met toch nog onzekere handen 't knijfmes tusschen de al-breedende spleet van 't paneel, 't lemmer boog tot brekens toe 'r van, maar de roestige veer gaf niet gewillig mee en 't vochtig-uitgezette hout week uiterst langzaam en stroef... Maar als ie 't tempermes d'r bij wrikkend-duwde, in z'n groeiend begeeren al durfiger, week 't toch al meer en knoersend... Even was 't dan of 't geheimzinnige dat om-waarde in 't kabinet... 'm met kille vingers beroerde... 't Licht door de opengeklepte ramen streek maar zuinig uit over de wand en over 't stroef draaiend paneel en de zwarte nis d'r achter... 'n Bleeke geur van rozen gleed d'r uit weg en waarde d'r om door 't vertrek. In de nis stond 'n rozenhouten kist met kostelijk zilverbeslag.

Ick en soude geen quaet vreesen.

'n Wemel van lichies drupten 'r zilver-sprenkelend door de blarenzeef van de ouë appelaar en regende 'r vonken-sproeiend op 't raampie toe en vleugelde onder de franje van 't hoog opgehaalde gordijn 'n milde strooi van vlinderende glansies, die aan de wanden hechtten als pronk van blinkende sieraden, en 't danste d'r over de tafel en door 't gansche kamertje en over 't vrouwtje-te-bed...

In de tuin stonden de dingen die d'r ouë handen jarenlang zorgvuldig gekweekt en verzorgd hadden en die d'r altijd tierig dijden, doodsch en met geknakte hoofies en gammel doorbeten afgeknaagde en dorrig-omge-krulde blaren... de bleekende blommehoofies gebogen, zóó gebogen of ze ingespannen luisterden en wachtten... wachtten. ‘Water hadde ze toch wel gehad, ze had ommers zèlf gezien dat Bart ze gegeve had? Maar ze tierde d'r niet van op, geen greintje fleur hadde ze meer...’ 't Vrouwtje keek dan droef en schudde heel zachies d'r danig geslonken koppie. En in 't kamertje snippelden maar-al de zilveren schervies-van-de-zon door de appelaar-zeef en wriemelden d'r dansend door-een als suiker uit 'n strooier over d'r ouë hoofie, dat zoo moei was en over d'r ouë handen, die zoo moe waren en ze lag d'r wat onrustig en woelerig, 't ouë vrouwtje, dat wist dat ze sterven ging, en 'n felle schitter van leven was nog in d'r half-toeë oogen. Ze had 't licht willen hebben om d'r, 'n kamer vol licht en nog 's 't uitzicht op de tuin, op de dingen die ze zoo kende, 't schut met de witte leiroos en de appelboom met z'n jonge vruchies, waar 't groene vogeltje tusschen 't eerste gebloos van de appeltjes z'n drukke deuntje zong, 'n tierelier van toontjes... ‘Precies zoo als-t-ie dat altijd gedaan had en of-t-ie d'r dat nog 's te binne brenge wou... ie trok 'r ook d'r herinneringe mee op...’ Over de wijd-gespreide dahlia-kransen van rood en lila en stroogeel, d'r gouën harten tintelend in de zon, fladderde loom 't bonte vlindertje-van-altijd... in z'n pronk van teêr-fijne schitterkleurtjes, zóó mooi of-t-ie pàs uit God's handen kwam. Ze keek d'r naar en glimlachte... Even voorbij 't schuurtje met de leiroos hing de tobbe en 't ouë juk met de gesplitste touwen en daarnaast stond 't droogrek... allemaal dingen die ze nooit meer gebruiken zou, omdat ze nooit meer aan d'r wasschie zou staan op 't plasie en nooit meer d'r goed te drogen hangen... ook nooit meer over de rozen staan en over d'r lieve blommetjes. ‘'t Was alles af-

gedaan, alles... en ze most 't loslate en kòn 't maar moeiluk... om Bart.’ Op 't drooghekkie hing nog 'n hemd ook, 'n bleek verwasschen rood-baaien hemd met uitgestukte schouërs en slippen, die in d'r kraal-rooie fonkelnieuwheid duchtig bij 't ouë goedje afstaken. D'r oogen speurden 'r geen onheels aan, alleen bij de halsboord was d'r 'n knoop af.

'n Betobbing trok dieper-in rimpels over d'r ouë gezicht en telkens weer dwaalden d'r beduchte zorg-oogies naar 't hemd op 't rekkie. ‘...Bart die anders alles toch wel gauw raadde, percies wist of ze nou 'n bekertje melk hebbe wou of die mooie groote witte roos-in-'n-vasie bij d'r bed of 'n brokkie kepittel uit de Bijbel, Bart zat d'r nou maar en zonder attensie te blaaiere in 't gezangenboek, 'n mooi nieuw gezangenboek met goud-op-snee en zilvere hakies... Had ie van de schipper uit dankbaarheid dat ie jongen 't leve gered had, hij en Tijm elk een. Tja 'n flinke jongen d'r Bart, dâ's te zegge an een kant zien je, over een kant flink, over de andere kant... en ie mork nou nìks.’ Ze zuchtte en verlei d'r magere hoofie, dat al 'n doodshoofie leek...

In de stilte die dan als 'n kleurloos kleed door de klokketik geweven leek, roerde dat nog 's om in Bart's brein... over die schipper en z'n jongen, over wat die ouë paai 'm vertelde in z'n danig-lastige maar niet te vermijen dankbaarheid en dan meteen wies dat steveger in 'm, dat 'r toch wel secuur groote sterke hand d'r hoog boven de wolken de draden moest houën van al die levens, de draden en ze niet verwarde. ‘Want wonderluk as dat nou geloope was, dat de vent d'r op 'n avend met die lading grint achter 't Doovenetel-dijkie legge most... hoorde ie 'm dàt nog vertelle: ‘Benauweluk warm, 'n zwoelte, dat je tege je kooi anziet as tege 'n berg... geen zuchie te bekenne en 't water, dat je d'r met 'n pen opschrijve kon, de sterretjes, man, as wijd-wakkere oogen, geen een die as 'n lantaarntje met gebroken glas ook maar zoo effies knipperde... 'n rustigheid met af en toe dan wel 'n koosgerucht en 'n gekraak in 't riet, 'n rustigheid anders die 'm dat Psalmversie te binne brocht: de lofzang is in stilheid... Zatte ze dan nog wat nateleutere an d'r bakkie koffie, al laat in de avend... komt me daar opeens achter zoo'n hooge pluimasie riet dat d'r an de waterkant gewasse is... waar dan 's avends en te ontij erge dinge in gebeure, 'n gemierik.’... Had dat ouë ventje zoo gewichtegies met z'n oogies geknipperd en d'r nog 'n vlerkie rood van over z'n taan-bruine wangetjes

gekrege, zoo dat ie 'n lach vergniffele most om dat onnoozele baasie... Erge dinge, tja iedereen heb niet dezelfde netuur en al bete ze 'm wel in z'n oor van droogpruimer, anvechtinge had ie ook gekend, o jee ja... maar voo jare dan, voo jare en na dat gevalletje met ouë Tijm z'n meid... Zoo'n element in je, dat je dan die kant uitdwinge wil, verlokke om d'r ook maar bij zoo'n frissche lachebekkerige groote meid in de rooie zuring-pluimpies en de tamme neteltjes van 't Dijkie... om d'r later as 't anloopt, en n'tuurluk loopt 't meestal an, je voor zoo'n paar uurtjes... 'n bedorve leve op je nek te hale... èrge dinge, tja had 't ventje toch wel gelijk an. ‘Zatte die d'r dan an d'r bakkie koffie en d'r opeens mierekt d'r dat huilerige geluid achter 't riet. ‘Wordt wat 'n zonde bedreve,’ had ie dan z'n kop geschud. ‘En as je op d'r uit-einde let...’, was 'm nog 'n tekst voorgekomme... had ie gedacht dat d'r 'n verlege meid d'r eigen van kant make wou, maar toe in 't zelfde momentje 'n kijf-geluid, 'n verdompte ruzie-stem van je welste en d'r tege in die zielig-huilerige... en daar weer overheen die rauwe eerste, waar ie dan zooveel uit verstond as dat d'r wat in 't water gesmete most worre. Dat hield dan 'n poos an, 'n heele poos en ie stond nog in twijfel of-t-ie d'r op ingaan zou, kijke wat dat nou allemaal was of z'n eigen d'r buite houë... kreunt d'r opeens 'n kindje. Nou hadde ze zelf niks van kinderengewag, dàt al jare in de uitslijtende verwachting, 'n kniezerig verdriet van z'n wijfie, die dol op 'n kleintje was... had ze 'm dan ook dadeluk angepord en 'm wat ingefluisterd... en in 'n wip was-t-ie dan ook uit z'n klompe, op z'n kousevoete over de loopplank en op 't gekrakeel of naar 't riet. Had me dat kijf-wijf 't baker-kindje op-weggooie in d'r klauwe... maar ie d'r fiks bij 'r lurve en 'r 't doekepakkie met levende waar goochelaarsachtig gauw afgegrist, was ie dan ook naderhand altijd nog verbaasd over, hoe ie 'm dat zoo schieluk gelappe had, want ie was van neture geen gauwerd... ‘'t Benne zeker geen jonge honde hee of 'n frik katte...? Duvel nou genk op, ìk hou 't kind wel, maak je geen atlast,’ hij dat tege die verblufte wijve...’ En dàt kindje was de jongen die ouë Tijm en hij maar 'n klein endje voorbij dat zelfde Doovenetel-dijkie uit 't water gered hadde, as dat nou niet kasueel is... zel je 't in 'n biëscoop nog maar zoeke... En van diezelfde schippers-zeun komt Teet Randers zóó te verschiete... te verschiete of ze in die jongen z'n haast meisies-mooie gezicht de Duvel in persoon gezien het...

laat ze nou in 'n zware ziekte d'r van legge, 'n soort van beroerte wier d'r gezeid, tja as je denke moch wat je wouë...!’ Bart's glimlachie kwijnde meteen dat 't opkwam, 'n schuldbesef dook dan vagelijk in 'm op, want ie zag z'n Moedertje's zoekende blik, en ie wìst 'r betobbing. 't Ouë vrouwtje d'r krachtlooze moeie handen frommelden beverig op 't dek en d'r ouë koppie woelde onrustig in 't week-warme kussenkuiltje, d'r klamme haartjes, onder de propere nachtmuts uit, zilverden in de zon. D'r blikken gingen dan weer van Bart door 't fel verlichte kamertje over de net onderhouën meubeltjes, d'r linnenkast en d'r mooie penantkassie en d'r tafel en stoelen... ‘Hoe most 't toch, hoe most 't? Bart die jongen was net 'n kind, je konne d'r niet met 'm over beginne. Zag ze niet dat 't 'm zéér dee? Nou! Mot je geen Moeder weze... Hoe most 't nou toch?’

Ze luisterde, even d'r zorgies vergeten, naar de zware tik van de klok en naar 't deuntje van 't groene vogeltje in de appelboom. ‘Dat deuntje was ie d'r elke zomer komme zinge... 't zong ie ook toen Bart gebore wier, of ze 't nog wist, in dut zelfde bed lag ze en 't taai gehad, slim... twee dage, twee lange dage geworsteld... En aldoor was-t-r die tik van de klok en dat vogeltje of meschien dat zelfde vogeltje niet... en in de middag wier ie gebore. ‘Is 't 'n meisie...?’ Dat d'r eerste vraag, ze had op 'n meisie gehoopt, maar de Juffrouw zee van 'n jongen, nou toe ze 'm zag speet 't d'r ook niet, want 't was zoo'n mooi kindje en d'r nooit geen spijt van gehad ook, want 'n jongen as Bart... Maar toch aldoor naderhand weer gehoopt op 'n meisie... Gehoopt tot de dag toe dat ze 'n ouë vrouw wier en toe was dat wenschie ook in d'r gestorve... zoo as d'r zoo'n hoop wenschies in je sterve in 't lange leve, zoo as-t-'r hoe ouër of je worde meer dage in je herinnering komme dat je 'n dooie gedenke, géén dooie van vleesch en bloed...’ Ze had 'n moeië glimlach, 't ouë vrouwtje, maar dan dadelijk vertriestte die weer in ander leed.

‘De klok tikte zóó en 't vogeltje zong zóó, precies as die dag toe d'r man thuis gebracht wier... dood. Over boord geslage met 't beugschiete, 'm dadeluk wel opgepikt maar toen ze 'm weer an boord hadde, dood... Zoo maar van d'r weg zonder 'n woord voor de eeuwigheid, zonder 'n woord waar je nog wat houvast an hebbe konne. Zag ze 'm nog gaan met z'n lach vóór ie de deur uitgong, de laatste keer: ‘'n Groote braad haring hoor wijf en hou 'n bakkie voor me warm...’ Ach heertje ja, 'n zeeman

leeft met z'n doodacte in z'n zak, 't zeemansberoep och-och... voor niks was ze niet zoo ongerust over Bart en alles...’ D'r moeie oogies zochten weer 't hemd met de knoop d'r af, op 't rekkie buiten. ‘Ze had dùt-met-'r an zien komme... vezelf 'n oud sukkelig mensch... en zooveul mogeluk op vore genaaid en gebreid: drie paar nieuwe sokke lagge d'r in de linnekast en zes paar nieuwe kouse, twee paar angebreide en de ouë terdege gestopt, twee truie ook, groffe voor in 't werk, een met 'n kabelwerkie en een met 'n blokkie en dan nog 'n heele fijne met 'n ribbeltje voor opknappers... Al z'n ondergoed ook versteld en twee spiksplinternieuwe onderpakke lagge d'r voor 'm, maar d'r bleef altijd nog zooveul te doen voor ze weggong...’ ‘Bart...’, d'r rillerige stemmetje-of-ze-'t-koud-had, beefde dat zwakkelijk... 'n diepe hijg kwam d'r achteraan, ie was dan ook dadelijk bij d'r.

‘Ja ouëtje, wat wille we nou d'r 's? Je kusse wat opschudde, nee? Je leit toch niet makkeluk is 't wel... nou zel ik zoo'n dahlia voor je hale hee, die lilasche hee met z'n groote gele blink-hart of zelle we eerst 's 'n eitje pelle?’ Ze schudde zwakkies ‘nee’, aldoor en op alles ‘nee’. D'r hoofie zakte als 'n verschrompeld geknakt blommehoofie op d'r slappe gele halsie, as 'n verwelkt stengeltje, terug in 't kussen... D'r woordjes mummelden zachies in die nieuwe angstige aarzel of ze 't wel kòn door zijn getemperde maar dan toch nòg hinderlijk-sterke geluid. ‘Wil... wil je effe me naaikissie angeve, jong? Oog dan meteen effe de draad voor me in...’ Bart had d'r magere klamme handje al beet, ie voelde d'r pols, d'r was maar 'n zwak kloppie. ‘Wat is d'r nou, ouëtje... Je het geen koorts... hoofdpijn meschien hee? 't Licht is ook veuls te erg, 't gerdijn maar wat neer doen, niet?’ Hij praatte dat overredend en als tegen 'n kind. Z'n stem had ook plots wat schorrigs, telkens als ie dat krachtig weg hoestte, knipte 't ouë vrouwtje met d'r oogen. ‘Ach kóórts, wel nee... en geen hoofdpijn.’ D'r was nog even 't ongeduldige verweer-van-vroeger in d'r slappe stemmetje. ‘Laat 't gordijn zóó... Bart, zien je, je hemd op 't rekkie, d'r is 'n knoop af en nou wou 'k... wou 'k d'r effe 'n nieuwe anzette, 't is anders zoo nakend voor je keel in de wind...’ D'r hijgerig stemmetje brak in 'n kreunerig kuchie, d'r handjes waren driftig in verzet... want Bart stopte d'r in met de dekens ‘as 'n kostbaar dingetje in de watjes.’ ‘Die knoop? Dat doen ìk ommers zelf wel astons, nog al 'n kunst. Zelle we nou eerst 'r 's 'n

koppie troost doen? Of wou je eerst 'n dutje...?’ Bart's stem had 't rustige van anders niet, ie wou ook graag bij 't bed weg en niet om 't ouë vrouwtje zelf, maar om wat ie komen voelde en 'm beklemming en weerzin gaf. 'r Smeek-oogies beletten 'm tòch 't weggaan.

‘Bart jongen, nou mot je 'n vrouw zoeke hoor, niet alleenig blijve, 'n man alleen is nìks...’ Ineens was 't d'r, maar ie hompte korzelig d'r van-kuchies-verbrokkelde woordjes of en dàt met 't gevoel of ie speelgoed van 'n kind verminkte. ‘Niks hoor... o jeetje nee hoor... praat d'r toch niet van, je blijve ommers nog wat bij me, ik kan je toch wel 'n beetje bepleeg-zustere en dan hej-je de vrouw van Teun nog en ouë Tijm z'n wijfie.’ Ze keek of ze d'r plannetje op de beddeplank had, zoo stijf waren d'r oogies d'r op. En koppig schudde ze tegen z'n praten in. ‘Je mòt 't doen en ook voor de gezellige sameleving, ik heb al d'r 's an Gon Meikers gedacht: 'n knap zuinig menschie en ook niet zoo'n jong snotding meer.’ Ze begon dan met de uitweiïng van 'n rijpe overweging deugden te noemen en voordeel...

Over Bart's zon-bruine kop gloeide 't heet, in 'm roerde alles dooreen, wrevel en verdrietelijkheid en 'n lach... ‘Gòn... heer-nog-toe, wou ze 'm met Gon onder de dekens hebbe? Verdorie, wat dacht zoo'n oud wijfie toch wel van 'n kérel? Gòn dat spichtege gemangelde vrouwmenschie met d'r kijverige snoetje, grut... grut...’ Maar ie knikte met 'n gedweeë aandacht toch aldoor instemmend op d'r gepraat. ‘Já zuinig wel, 'n zìndeluk wijfie en geen snotding, ferempel niet, al mooi naar de vijftig...’

D'r wrong dan ineens 'n nijpende herinnering in 'm op. 't Was over Tijm's mooie Anne-Merie met d'r kuische gezicht en d'r oogen die 'm gebedeld hadden, 'm met al d'r kuischheid bedelden voor ze later en zonder genegenheid met die andere ging... ‘God-nog-toe, hoe lang was 't al niet gelede en 't schrijnde nog, en nou ineens stond ze weer voor z'n geest met d'r rustige gezicht en d'r sterke lijf: forsch recht-op, fiér... en met die geduldig-wachtende ooge, die ooge die almeer vertriestte en al grooter leke te worde in d'r verwonderdheid-om-z'n-zwijge, mooie ooge en klaar als 'n stil zeetje en ook zoo blauw. Die zeerigheid toe zelf maar geamputeerd as de Dokters zegge, 't most toch, 't was niet langer te doen zóó, voor d'r zelf niet en voor hem niet. ‘Hoe is 't nou met Toon Wester en jou Anne-Merie? Is 't d'r nog niet deur? 'n Bèste kerel die Toon, 'n vèchter voor

z'n brood en ie zit kosteluk in z'n want. Wor nou geen ouë vrijster meisie, je zouë de eerste niet weze en niet de laaste, die met d'r mooie gezichie zitte bleef, waarop wacht je nou nog...?’ En zij toen vlàk vóór 'm, al d'r meisies-fierheid weg uit d'r ooge, die bedelde om 'n vraag... om die eene vraag en ie kon niet, o heer... en toe die mond zoo dicht bij, die lieve rooie meisiesmond die beefde om hem. Krankzinnig zooals die begeerte in 'm opziedde om d'r te zoene... te zoene ure aneen tot 't d'r zeer zou doen en almaar deur toch... Op z'n tande geknarst om z'n smerigheid, zoo als later ook, als de lust 'm bekroop voor zoo'n lachebekkerige meid en 't Doovenetel-dijkie, z'n Moeder dan tòch een thuis te brenge en dan zóó'n-een die d'r lijf al vóór hem an 'n ander gegeve had, zóó'n-een in de plaats van die mooie sterke kuische Anne-Merie, en dan voor niks twee levens gesloopt... Zij toen vlak voor 'm... ‘Vraag jij dat nog... vraag jíj waar ik op wacht Bart...?’ God... God of-t-ie op de pijnbank lag, 'n martel... en z'n eenigste wensch gekruisigd in 'm. Maar die nuchterheid was 'r deur alles heen, dat 't niet kon met Moeder: twee vrouwluie onder een dak en allebei wat bazig van neture... 'n Vrouw kan d'r eigen nog schikke naar 'n man maar de eene vrouw schikt d'r eigen niet naar de andere. En 't ouë mensch thuis 't bewind uit d'r hande neme en d'r as 'n verslete verloope ding in 'n hoekie zette, nóóit. Had ie dom-doedelig gedaan. ‘Waarom zou ìk 't niét vrage Anne-Merie? Toon is wat 'n beste vent en ie is dol op je...’ In 't zelfde oogenblik 't gevoel of-t-ie die goeie beste Toon had kenne wurge... maar 't mòst zoo. ‘Je heb gelijk...’, gaf ze 't 'm toe en zoo flauwtjes d'r overheen: ‘'t Zonnetje is heet hè...?’, schutte ze d'r ooge, effe later gong ze fier recht-op, forsch... 'n Maand later liep ze gearmd met Toon Wester. Nou was ze hier vandaan te wone, af en toe kwam ze toch wel d'r 's, vier kindere al... mooie kindere... wat ie in z'n sas weze zou as dat pulletjes van hem wasse, want al bracht ie 't nou nog tot 'n trouwdag, zou ie toch z'n jongens niet eens meer groot zien.’ Bart zuchtte, ie merkte dan eerst op dat z'n Moedertje altijd nog pleitte voor Gon en ie begon maar weer gedweeïg te knikken. ‘Ja, 'n bijdehandje, ja en zúinig en zìndeluk...’

De klok tikte luid op in 'n stilte en buiten zong 't groene vogeltje... de blinkende licht-schervies dans-wemelden nog altijd in 'n blanke strooi door de blâren-zeef over 't vrouwtje d'r dorre gezichie. D'r oogies waren

dan altijd nog strak op 't beddeplankie of ze daar al d'r zorgies in gelid opgesteld had en aarzelde wat ze uit 't vele zou nemen. ‘Je mot ook op z'n tijd naar de kerk jongen, je mot de kerk niet loslate, aj-je de kerk loslate, laat je àlles los, onthou dat van je Moeder.’ Hij gaf d'r weer z'n geduldige knik op. ‘En zel je wel schoon goed antrekke op z'n tijd Bart? Je konne d'r haast nooit toe komme om je te verschoone. Zel je Gon vrage, me jongen?’ Ze praatte dat rad af, zóó of ze nog maar weinig tijd had. En weer was dat in 'm, 'n verdrietelijkheid en 'n lach en wat wreveligs. ‘Wat...? Gon vrage om me te verschoone...? O ja, om met me te trouwe... n'tuurluk heb 'k naar je geluisterd, 'k weet 't ommers allemaal precies, vàst een keer Zondags na de kerk en om de twee weke... nou goed, góéd, elke week 'n schoone plunje an en - dan Gon vrage.’ Hij lachte... làchte en in z'n borst knaagde 't. 't Was of ze wat van 'n heimelijk leed bevroedde 't ouë vrouwtje, ze stak 'm d'r knokelig handje toe. ‘Je benne altijd 'n goeie jonge voor me geweest, 'n bovenste beste jonge en ik hej-je altijd zoo alleen voor me zelf magge houë. D'r is 'n tijd geweest, dat 'k dacht dat je met Anne-Merie van ouë Tijm zouë gaan. Waarom d'r niet over prate jonge...? Ik... ikke zou d'r niks tege gehad hebbe, maar 'k zag d'r toch tege op, goed en lief, ja dàt was ze, maar ook bázig. 'k Had gedacht as 't d'r toe gekomme was, dat ik dan maar 't bovekamertje betrokke zou hebbe...’ Bart glimlachte en ie streelde d'r klamme hand. ‘'t Is niet noodig geweest hee, ouë menschie, nee nooit van ze leve 'n brander op 'n meisie gehad, 'k bin niet erg branderig van neture om zoo te zegge, maar 'k zel nou toch prebeere 'n brander op Gon te krijge...’ Ze keek naar z'n kalme glimlach en d'r glipte voldaanheid over d'r ouë gezichie. ‘Laat Gon nou morrege an de dag die knoop an je hemd zette, ze is d'r verscheie keer geweest om te vrage of ze wat voor me doen kon.’ Ze kreeg bij 'r vragende opkijk z'n goedwilligen knik. ‘En lees nou nog 's 'n brokkie kepittel Bart.’ Meteen had ze 'r glimlachie d'r bij, want ie wist alweer dadelijk, dat 't Psalm drie-en-twintig moest wezen. Ze vouwde dan vroom d'r verschrompelde handjes, en d'r kleine hoofie zakte degelijk-verrustigd in 't kapokken-kussen terug. Bart had dan al de groote Bijbel op tafel en nadat ie kort gebladerd had, las ie, z'n stem als de verre dreun van zware wagenwielen: ‘Al gingh ick oock in een dal der schaduwe des doots, ick en soude geen quaet vreesen, want gy zijt met my; uwen stock,

ende uwen staf, die vertroosten my...’ En daar tusschen door weefde de klokke-tik aan 't vale kleed van den tijd en buiten in de dalende zon en bij de bloemen die wachtten... wachtten, zong 't groene vogeltje.

Helleangsten.

Peet Freimen had 't duchtig benauwd dien nacht.

Dat was al dadelijk begonnen, toen met die zware afschutwanden, 't plotse en beëngende duister 'm 't kwellend gevoel van opsluiting gaf. Want daar z'n olie-rantsoen 'm al schaarscher toegemeten werd en ie met z'n zuinige deel maar amper de gansche week rondkomen kon, had ie besloten, dat nu de nachten weer licht werden, 't zonder de overdaad van 'n lampie te doen. Maar de groote dof-gele ballon in de wildjagende en flardige wolkenlappen, gaf maar 'n bleek en onzeker en ietwat spookachtig licht. En 't gebeurde, dat telkens die vreemd-glimlachende kop in de lucht, schuil ging achter zoo'n jagende wolkensliert... waaruit dan toch ook telkens weer 't groote gele hoofd met z'n bestendige glimlach opkroop, dàt zóó 'n poos. Tot almeer de dreigende donkerheid overwon en 't groote vol-ronde gezicht heelemaal, en dan voorgoed, wegglibberde als de vettige boôm van 'n botervat achter 't roetige overdeksel van wolken, waar 't toch eerst nog vagelijk zichtbaar bleef, maar dan als verzwonden in onpeilbaar-diepe kolken, zelfs niet de herinnering liet aan de plaats waar z'n licht geschenen had. 't Volstrekte duister zeeg dan dubbel zwaar en als 'n al te wreede last op 'm, na 't droom-zachte gloren dat geweest was en waar ie nu, in 't donker, 't schimmige aan ontzei, ie was dan niet bij machte om de meest-nabije dingen van 't kamertje te onderkennen. Dadelijk ook stuwde 't in 'm op de benauwing, die ontstond en samenvloeide met angst over 't drukkende nú, en met herinneringen als nachtmerries en booze droomen, zóó bang, van kort geleden en later, en ie was dan als 'n dìng in de greep van 'n vuist op 'n pers, zonder-verweer overgeleverd en machteloos om te ontkomen. 't Zweet in straaltjes langs z'n heet-prikkende huid, lijmde z'n kleeren vast aan 'm en z'n adem ging bezwaarlijk en met 'n gesnak of zich telkens 'n hand op z'n mond lei. Af en toe ook reutelde 't in z'n borst als bij 'n stervende, dat geluid joeg 'm dan in de bang-geheimende nacht-stilte 'n danige ontsteldheid toe. 't Dik baaien hemd, waarin ie op de borst 'n spokenwerend vlierkruis genaaid

had, had ie opengerukt bij de hals, maar 't verluchtte 'm niet. 't Haalde ook de strak-gespannen band niet van z'n keel, dat fel-benauwende, of-t-ie gestropt lag en of nou 'n hand aarzelde, die ééne ruk...

Door 't zware zwart van 't kamertje leek dan nog zwarter ding om te waren en voorbij z'n bed te glippen, telkens voorbij z'n bed. En tastende handen hoorde ie... handen die overal roerden en ritselden. In de strakke stilte was dan ook, behalve de scherpe tik van de klok, 't geknaag van 'n muis achter 't behang.

Peet had z'n witte gebreide pluim-muts wat dieper getrokken en ie klemde dan danig-stijf z'n oogleden toe in kinderlijke bangheid van niet willen zien in 't donker...

Maar voor 't duister van z'n geloken oogen wirrelde 't ook. Als altijd kwam eerst de angst 'r voor en dan de plaag: vaag en bleek 'n ronde draaiende bol-met-krassen en die met snelle wending overgaand in 'n al langzamer draaiïng tot ie de grijnzende kaak onderscheien kon en de holle ooggaten en de afgeknotte neus-stomp en dàt dan ineens strak-stil vlak voor 'm... 'n grijnzend doodshoofd.

‘God, o God...’, ie verzuchtte 't, maar niet als 'n vrome van die aanroeping hulp verwachtend. Hij was allang z'n geloofsverwachting en gebed-om-verlossing vergeten, stopte zich nog meer toe onder 't laken, haalde 't vèr over z'n zweeterige kop, en z'n gezicht drukte ie half-verstikkend diep weg tusschen de spleet van twee kussens, in die ééne dringende begeerte om niet meer te zien of te hooren.

Maar dan laaide alweer met bleek-draaiende bollen 'n rossig gevlek en 'n wirreling van zwart met lichtpuntjes als sterren, die doofden en opvonkten en weer doofden...

En die bleek wentelende bollen draaiden 'r doorheen en klaarden dan plots op tot afschuwelijke mommen, gezichten verbijsterd in 'n gruwel van smart, in 'n wringende wroetende pijn om wroeging... en daar doorheen slingerde 't rood en 't zwart en de wemel van doovende en opvonkende sterren. Peet sperde z'n oogen wijd open, maar zag 't ook dan niet anders, en ie woelde om en om in z'n warme benauwde bedstee en trapte 't dek van zich af... ‘God, o God, wier ie nou gek, dat ie zuks zag met geslote ooge en met ope ooge en dat alles in 't donker? Was 't daarnet de hel niet... de hel, de verdoemenis...?’ Hij kromp ineen en

dan lag ie doodstil met aldoor die plagerige angst voor 'n weerkomen.

In 'm hunkerde ook al driftiger begeerte naar 'n lichie, naar 'n zuinig laag-gedraaid duisternis-keerend vlammetje en ook verlangen naar lucht. En dralende toch om z'n bed uit te komen in 't gruwe-donker, staarde ie d'r in-om zonder te zien, z'n eigen dan tot kalmte manend en gerustheid, tobde z'n begeerte nog 'n tijdlang op tegen z'n angst, tot dan eindelijk z'n verlangen overwon. ‘'n Beetje licht... 'n béétje, en 'n happie buitenlucht...’ En wèl in 'n griezel voor wat 'm beloeren of aanraken kon, of 'm overvallen als laatst bij 't onweer, stak ie schichtig z'n beenen uit, tastend naar de vloer en rillerig in de warmte zocht ie 't lucifersdoosje op de kast en 't lampie... Als dan 't vonk-kleine nachtpitje kalm opgloorde in 't lampeglas, verrustigde ie dadelijk en ie schoot schielijk in z'n kleeren... Wel even kwelde 'm ook nog de angst dat ie dóór 't portaal moest en 't donkere ‘erf’ langs. Als ie dat wou bannen en overmeesteren, leefde 't al feller... en ie besloot d'r ineens uit, dat 't te-veel-'m-zelf geworden was en als wat onafscheidelijks aan 'm vastgegroeid... Z'n lichte schaamte ontstak dan eenige kloekheid in 'm... zóó als 'n kind dat heeft, als-ie toonen wil hóé ie dùrft. 't Was 'm toch nog in 't portaal, toen z'n kleine lichie bijna uitbibberde van de tocht en d'r vinnig wat aanplofte tegen z'n wang, of d'r 'n stroom heet water over z'n lijf uitgegoten werd. Maar ie zag dan meteen dat 't 'n groote bruine nachtvlinder was, want 't dier schoot dadelijk op z'n lampie toe. Z'n hart joeg 'm toch al kloppingen hoog op naar z'n keel...

En als ie dàn 't aarden weggetje voor zich zag, pikke-donker, geheimzinnig van 'n ruischen in de heesters en boomen en in 't bleekie wat wits dat langzaam wegsloop, stond ie nog in 'n aarzel of-t-ie d'r wel uitgaan zou...

Maar de vochtige frischheid, die 't fijne regentje 'm tegensproeide en de zoete zware geur van jasmijn en rozen lokte 'm toch naar buiten. In de vaal-zwarte lucht lijnde ook wat lichts: 'n bleek grijs en 'n ster gloeide 'r.

Al voortgaande, z'n hand schermend over 't lichie, zag ie dan ook dat 't wit-wegsluipende ding-van-pas 'n kat was, 'n groot bont dier, ie herkende 't ook dadelijk als een van Miet's bende. Z'n voet tastte dan onmiddelijk naar 'n steen, maar ie bedacht zich. ‘'t Gong beter als de zon scheen, op de klare dag...’

't Buurtje lag d'r slaperig onder de zware lucht en 't windje met z'n vochtige geurige blommetjes-adem leek d'r kozend onderlangs de luifels de ruitjes te bestrijken. Peet merkte dan ook dat 't dagerig werd, ie bespeurde 'n glimp van de vochtige straatkeitjes. Maar de lichte venster-vakken bleven toch nog goed zichtbaar en nu over die reep grijs in de lucht weer zoo'n zwarte voile trok, groeiden 'r de muurtjes en deuren weer tot een, week 't onderscheid tusschen soort en kleur weer gansch en al.

Peet zag ook bij Fenne achter de raambedoeking 'n geel lampeschijnsel en verderop bij Teun van 't Hof en Teet Randers, maar ie keek d'r maar vluchtig naar, z'n aandacht was al dadelijk bij Pau Davids' hel-verlichte raampie. ‘'n Staan-lamp most d'r brande met de blaker van 't raam af, want telkens als 'n gedrochteluk ding kwam Pau's groote baardige kop schaduwe op 't witte doek...’

Eerst was 't de drang om bij menschen te wezen, die 'm aanspoorde tot kijken en ie weerstond 't... maar dan later niet z'n nieuwsgierigheid, als 'n groote vuist 'n ding dat groene glinstering ketste op 't raamdoek, bij de lamp hield. Als ie dan 'n paar passen deed, hinderde 'm de verraderlijke klepper van z'n muilen. 't Viel 'm ook bijtijds in dat 't de nacht van Zaterdag op Zondag was en die ochtend te voren de keitjes door de propere buurt-vrouwlui zuiver schoon geschrobd... Hij liet dan z'n muilen bij 't lichie op straat en sloop even wat minder rillerig, z'n angsies vergeten, naar Pau's wrakkige keetje. En nog voor ie d'r z'n voeten op de run van gele klinkers zette, hoorde ie al gerinkel van geld. Toen ie dan vlak voor 't venster stond, speurde ie onder langs de wijd vaneen vallende gordijnfranje 'n opening groot genoeg om te zien wat d'r was... ie zakte stram op de knieën en wat ie dan afspiedde pàkte 'm uitermate: de strook van 'n tafel en die glinsterend van geld en steenen en vlak bij 't felle lampe-vlammetje Pau's baardige kop. ‘Heere grut...’, schokte dat in 'm op, ‘as Teet Randers je dat vertelde of Fenne, zou je 't niet geloove, zou je an zinsverbijstering denke, 'n góúd en 'n zìlzer, goldens en rijks-daalders van Lodewijk Napoleon Koning van Holland, of-t-ie ze kende, en tiengoldenstukke van Napoleon en gouën rijers en dukaatjes en Embder-goldens... en 'n krale en waaiers-met-glas en 'n spang met groene steene...’ Peet had schielijk z'n oor tegen 't glas, want 'n gepraat bromde 'r op, Pau's geluid kregelig tegen Em, ie hoorde 'r van de aanwijzing reppen,

telkens weer van de aanwijzing en dat 't niet in de wind geslagen mocht worden. Pau's snauw hieuw dàt nijdig of en dan was d'r ook geen gepraat meer. Maar Pau's groote harige knuist hield alweer 'n voorwerp bij 't licht, vreemde penningen die Peet niet kende... ie bleef toch gretig toezien en merkte 't snelle verloop van de tijd niet...

Als 't licht door 't gordijn-doek al bleeker uitscheen, zag ie eerst in de klarende lucht de nieuwe dag. En wat schichtig keerde ie zich dan en oogde de ruitjes langs, die allen nog geblinddoekt waren. Maar - toen ie dan 'n weinig verlucht, dat ie niet betrapt was bij z'n begluren, z'n lichie zocht in 't zwartige dat nog plakkerig uitstond onderlangs de teerige rand van z'n schutting, ontdekte ie niet de minste glimp 'r van. Hij was dan dadelijk ontsteld en beverig 't straatje overgestoken, z'n eerste idee dat 't lampie uitgebrand was of misschien uitgeflapt door de wind, ging te loor in z'n heftige schrik. ‘D'r was heelemaal geen lichie, goeie grut, z'n lichie niet en z'n muile niet.’ Hij wreef z'n oogen, dat ze pijn deeën, maar ie zag d'r niet beter van... 't Plan dat zoo langzaam-aan op de gele klinker-run van Pau Davids in 'm opwies, om 'n briefie-te-schrijven, zakte en leek te veel bagatel bij z'n enormen schrik. Want nu ie 't aarden paadje opgetreuzeld was, aarzel-schuw tusschen de druipende heestertjes door... zag ie z'n lichie midden in 't portaal ònder de spíjker en aan elke kant van 't lichie 'n muil en de wit-bonte kat van Miét kwam d'r doodkalm uit z'n portaal, keek maar évies terloops naar 'm en kuierde dan door z'n bleekie weg...

Of-t-ie ijlende was, koortste 't eene idee na 't andere door Peet's brein in den angst voor wat 'r nóú in z'n huisie wezen kon. ‘Die kat van Miet Selderie hâ'-z'n lichie naar binne gebrocht en z'n muile. Goeie grut, meschien zat de Booze d'r nou wel in z'n leunstoel of onder z'n tafel of op z'n bed... of Miet Selderie.’ En niet voordat ie schrikkerig en aarzelend z'n huisie doorzocht en gelucht had en geen letsel gezien of ontvangen had, wies 't plannetje weer voor 'n briefie. ‘Begrepe as-t-ie dat had, hee? Uit 't Kesteeltje had Pau 't vedaan. 't Eigende ie 'm wederrechteluk toe, 'n briefie most ie hebbe, 'n waarschuwing... onrechtvaardig verkrege geld...’

Daar overheen kwam 't moorddadige plan voor de wit-bonte kat van Miet Selderie. ‘'n Sponsie met gebraaie boter in 't bleekie legge... kan ie krepeere, 't monster...!’

Van uit 't Oosten gloriede 't goud van den nieuwen dag, mijdend dat

jonge licht, glipte Miet Selderie schielijk 't buurtje uit en zoo'n verwulfd stege-spleetje in...

Ze had 'n vreemd lachie.

De klop van 't bloed.

Guurt van Hein zat d'r nog altijd paf van. En zoo maar op d'r stoel geflapt, met de sloffen aan d'r woelderige voeten, aldoor nog in de asch van de omgekeilde test. ‘Had ze d'r strijk-kooltje ingedaan vanwege de kouëlukheid om d'r 's effetief goed deur te warme. Maar toe deur 'r geschrokkeheid om z'n binnekomme floepte die stoof met de heele zooi om. 't Most ze dan astons maar reddere... je konne nou toch ook niet met 'n stoffer en blik ansjouwe komme, 't gaf geen pas hee? Je motte wete waar je staan motte. Had ze de heele dag al in zoo'n voorgevoel geloope: d'r mot wat gebeure, d'r mot wat komme te gebeure, hâ'-ze gedacht, 'k voel 't ommers an me eigen gemoed en dan wat góéds ook... In al d'r narigheid van verlate-vrouw, onder 't borde-wassche en later bij d'r strijke geneuried, verdijt genéúried en 's middags d'r opknappersjakkie angetrokke en d'r haar netjes gekamd, 'n nieuwe kuifkam d'r in en d'r gewassche met lekkere rozieszeep, dat ze geurde as 'n cepleete parfumerie-febriek... Had ze de jongens gewassche en schoone kieltjes angedaan, de lurrekies, dat die d'r verbaasd ankeke en vroege of Vader weer thuis kwam. Op lange leste nog huilende naar bed, omdat ie niet kwam en d'r niks geen bezonders gebeurde. En toe ze dan in d'r eentje zoo in de avend bij d'r theelichie zat in d'r zindeluk ankant gemaakte kamer met d'r lekkere koppie koffie met fluussies van gekookte melk, zoo wat kouëluk op d'r stovie met d'r strijk-kooltje, kleumsch midde in de zomer... toe had d'r hart ineens zoo ies van 'n dansie gedaan bij dat kloppie op de deur... 'n tikkie of-t-'r 'n arme man om 'n cent ston, zíj dan ‘binne’ geroepe en d'r was-t-ie... Maar as 'n vreemde, of nee ook niet as 'n vreemde, maar toch heelegans niet as 'n man-met-berouw. Niks niemedal soebatte of klieme. Maar d'r as 'n mensch uit 't buurtje, vlak bij 't hoekie van de deur, op 'n stoel zoo-op-weggaan en toe op d'r onthutste gevraag, vertelde ie maar eenvoudig weg... in z'n stugge geluid toch wel af en toe 'n beverigheid, maar voor d'r koppie koffie had ie bedankt... en vreemd, dat ze nou bij d'r luistere 'n kwaai-je consjensie kreeg, hoe 'n man dat nou

toch zóó eigen was en d'r beschuldige dee ie ook niet... Maar zwak in de verleiïng had ie wel motte staan, zíj 'm afstreveere en 'n sloof die nìks om d'r uiterluk maalde... Anders ook nooit zoo midde in de week d'r knappe goed an en d'r haar netjes...’ Guurt schoof dan wat meer naar 't lichie, dat ie dàt vooral zien zou...

Hein praatte al-langzamer....

‘D'r was dan ook 'n merakele zooi waar je 't mensch niet zonder d'r zeer te doen, bij hale konne... dat ze d'r in die coepee zatte, Bettemie en hij en dat ie 'n stomp kreeg en heel de reis d'r gemelukheid om dut en dat... 'n stòmp omdat ie d'r effe knuffele wou, tja aj-je toch vlùchte sames en je benne met je beie alleen in 'n coepee... en drommelsche mooi as ze d'r uitzag... maar 'n stomp met d'r elleboog en 'n ráke, midde teuge z'n borstkas... Zatte ze d'r in die snikheete smoor van 't coepeetje met dichte raampies, omdat Bettemie dat wou voor de tocht op d'r kieze en omdat de wind allemaal vlokkies loef op d'r witte bloesie smeerde... had ze d'r aldeur gemokt dat d'r begasie niet goed lag, dàt most zus en dàt zoo... en schelderig omdat ie op 'n tippie van d'r rok zat. Goeie schepsels ja, as je dáár nou nog geen eens op zitte magge, d'r zee Guurt temenste nooit van... Had ie ook eenmaal op de lakneus van d'r schoen getrapt en weer 'n por in z'n lende cedoo... D'r was dan z'n wrevel ook mee begonne, wat deksels 'n kerel laat z'n eigen toch niet stòmpe deur 'n wijf... ze had an hèm de Schoenmaker niet. Deur z'n wrevel dreinde dan ook telkens grooter z'n spijtigheid en 'n verdrietelukheid om z'n wijf die dan nog van de prins geen kwaad wist. En om z'n bloeie van kindere huilde z'n binnenste... wurreme die geen vader meer hadde... As ze 'm nou maar 'n beetje opgebeurd had, 'n beetje opgewarmd, zoo as ze dat anders wel dee, dat ie d'r alles van vergat, maar nìks hoor. 'n Gegrauw tegen 'm of-t-ie 'n beesie met 'n muilkorf was, die ze andorst, nou ie niet meer bijte kon. D'r neteligheid was ook daarvandaan, dat ze in 'n tweede klas gewouë had en toe ie voor die deftigheid bedankte, kreeg ie dadeluk d'r verwijt: ‘'t was toch van háár geld...’ Door al dat geluis was dan ook weer dat gedruil-om-z'n-ploertigheid gekomme, dat ie daar 't heele keetje zoo as 't reilde en zeilde achtergelate had in die misère van nooddruft... Zouë ze venavend Vader wachte... en wachte en niks niemendal zou d'r komme en Guurt in de penarie... D'r was toe ook nog bijgekomme dat Bettemie

met 'n cafétje op de proppe kwam: 'n kroegie wou ze beginne, en ze had puur geld. 'n Króégie en hij luiwammesse, niks doen as biertjes-schenke en klaartjes-met-suiker, glasies jenever en zíj opgepronkt in 't buffet... As 'n hoerebaas voelde ie z'n eigen al dadeluk, viés van z'n eigen wier ie. Altijd op 'n eerlukke menier z'n brood verdiend, twaalf jaar an een stuk in 't pakhuis bij Meneer z'n compiejon en nou alweer 'n jaar hier bij Meneer zelf.

...Toe na al dat haspele over en weer kreeg ze 't ineens in d'r harsens om uit te stappe, 't was d'r te Purmerend... D'r wist ze na d'r zegge zoo'n lief deftig hotelletje en d'r wou ze wat ete. De pest in z'n lijf, was-t-ie meegegaan en net eender as 'n kruier achter 'n Mevrouw an met d'r begasie van hoededooze en mantels en pakkies en om z'n tegensputtere maalde ze geen duit. Zat ze d'r weelderig in d'r witte zije bloesie met d'r ronde borste en breeë heupe. En lui op d'r stoeltje te lonk-ooge naar 'n keller... Bazig, of-hij-d'r-niet-was, alles bedissele: worteltjes en doperretjes en toe 't nog te krijg was tegen góúd op, óók vleesch, biefstukkies en wijn en ijs-in-kommetjes en kerse... Onderhand zat ie te stikke in z'n ergernis. En ineens was ie, net toe die knul van 'n keller 't ete opbracht, overend gespronge, uit dat fijne witte hotelstoeltje overend. En toe zij toch 'n beetje gek opgekeke had. ‘Wat is d'r nou Hein? Wat wou je? Scheelt je wat?’ Had ie d'r dadeluk overheen gegeve: ‘Mijn scheelt, dat 'k nìks meer van je hebbe mot, dâ-'k mìsseluk van je bin, dâ-'k van je spúúg... Stìk in je dop-erretjes en je biefstukkies... en hang jij de snol maar uit met die loeris gunter, ajuus...’ Meteen was-t-ie ook weg en op 'n draf... wou ze 'm achterna, maar over d'r hoededooze kwam ze te stroffele en toe kreeg ze 't tafeltje met eetgerei bove op d'r. In 'n zwenk zag ie dat...

Naderhand had ie niks meer van d'r vernome, dat hoe ze nou later gevare was wist ie niet...

Dagenlang had ie toe nog geloope as 'n zwerver, 'n bedelaar... Niet gewete wat ie nou verder most. Toe, toch beu van 'n bestaan zoo, de stoute schoene maar angetrokke, en van 't beetje geld in z'n beurs naar hier terug en naar Meheer... en die alles verteld. Harteluk was die tegen 'm geweest, ongedacht harteluk, ie snapte d'r wel wat van zee ie, ja... ie begreep wel 'n ietsie en ie wou 'm ook weer in z'n dienst neme, maar dan most ie 'm op handslag belove, dat 't niet meer voorkomme zou en dan

most ie ook naar z'n wijf en trouwe met d'r en de kindere op z'n naam zette... ‘Ferachtig zeker, zee ie - zoo met dezelfde woorde - ferachtig zeker mot je naar Guurt en dan 'n beetje van de toestand blootlegge, genoeg dat ze weet waar 'm de schoen wringt. Maar niet soebatte hoor of nederig... want dan smijt ze je overtreding nog in lengte van dage naar je kop bij alle wissewassies, zoo is 'n vrouw. 't Moet 'n beetje als 'n gunst voor d'r weze, dat je bij d'r terugkomme...’ Leep was Meheer, 't had ie z'n eigen dan ook allemaal stadig as 'n les voorgehouë, as 'n les die ie leere most: niet te toeschieteluk en niet soebatte en d'r late merke waar de schoen wringt...’

‘Wil je nou geen koppie lekkere koffie...? En waarom zit je zoo vèr af en vlak bij de deur...?’ Was Guurt 'm al voor de tweede maal tegemoet gekomen. Maar ie had d'r geen let op gedaan... En nog 's van voren af an begon ie... ‘dat ze 't ommers wel begreep hè, hij 'n kerel in de kracht van z'n leven en die 't niet te best schikken kon buiten 'n wijf. En dan zij maar aldeur onaardig en afbijterig tegen 'm en slonzig in de kleeren, 't moest nou maar 's goed gezeid worden, 'n kop met haar as 'n vogele-nessie... En daar toe dat wijf bij met d'r lijf-om-deur-'n-ringetje-te-halen en dié bood 'm de pap zelf...’ Guurt knikte dan ook deemoedig, herhaaldelijk deemoedig. ‘Ja, ze begreep 't nou wel, ze had d'r geen goed angedaan...’ In d'r was 'n stijgende verbazing dat 't zóó liep. ‘Had ze al-ze-leve gedacht, as-t-ie ooit weer zou komme, dat 't met diepe spijt zou weze en met gesmeek om vergiffenis.’ Zoo onder d'r peinzen was ze opgestaan, had ze de gordijntjes neergelaten en 't lampie opgestoken... 't Gaf weer vertrouwelijkheid en de boel in 't kamertje glansde van properheid... zij zelf voelde 'r eigen d'r ook knap uitzien met d'r kleurtjes van opwinding... En achter d'r kwam nou bij 't lampelichie ook beter uit, 't pas verschoonde bed met de brand-heldere kussens en de geel-gebloemde watten-deken en als 'n draperie 'r voor, de schuin opgenomen brandheldere gordijnen-met-rozies...

Maar Hein praatte al door zoo afgetrokken, zoo of-t-ie niet wist wat ie wou... of-t-ie nog maar half van zins was te blijven. 't Viel d'r nou ook ineens weer op wat 'n bezonder knappe mooie vent ie toch was met z'n blinkende oogen en z'n gezonde kop en z'n prachtige baard... 't Wist ze nog van de eerste keer hoe fijntjes ze dat gevonden had, toe ie d'r zoende, met dat zachte gekriewel van z'n baard over d'r heele gezicht, op d'r wangen

en d'r hals en d'r kin... 'n bezondere wilde jongen in z'n onstuimigheid... D'r sloop nou nog wat rillerigs van door d'r leeën en dan borrelde 'r verdijt wat op van vroeger...

En plots in de durf van d'r knapheid was ze bij 'm, had ze d'r armen om z'n nek en als in de eerste dagen van hun samenwonen zat ze op z'n knie. Ze voelde dan meteen al dat ie 'r meer naar zich toetrok en ook dat z'n spierige beenen nauw om d'r heen sloten, dat ze ineens gevangen zat. ‘Je hebbe me geen eens 'n zoen gegeve, je benne niks niet aardig,’ mokte ze in 'n lichte, tòch wel zoetelijke beklemming en d'r armen in d'r drang 'm bij d'r te houën, 'm toch vooral bij d'r te houën, knelden z'n nek... Ze kleurde dan of ze 'n meisie was. ‘Aáp die je benne... ááp,’ durfde ze... want ie pakte d'r zoo... zóó of-t-ie d'r smoren wou...

't Heugde Guurt niet, dat Hein d'r ooit zóó gepakt had...

Sybil, de waarzegster.

Schichtig en stuntelig-van-nerveusheid liep ze d'r in de hurrie van kraampies tusschen de overvolte van joelende feestmenschen, langs de tentjes met buiksprekers en kindertjes-op-sterkwater en 't meisie-zonder-lijf en de vrouw met de twee hoofden... spijtig en met d'r verkropte ergernis dik naar d'r stoot, dat ze nagekeken werd en belachen: ‘'n bùlt... 'n rare hipper, móóie vrijster voor jou... voor jóú...’ ‘Get-nog-toe, zíj beter op 't kerkhof dan hier... ze was d'r teveel, overcepleet.’ En maar al jachtte ze 'n paar stappen voor Sien uit, hijgerig-van-'t-loopen en zweeterig en 'n geperste mond van nerveusheid, van geagiteerde verwachting... en van bàngheid ook, dat de stoot van d'r krek d'r verraden zou aan 'n bekende, dat die afloeren zou waar ze heengingen. ‘Die meide van Willemse benne bij Sybil in’, zou 't weze, gegekt zou d'r om worre en zullie met stiekeme lol uitgevraagd later... Heere-grutje, dwars over 't kermisterrein most 't en dan zoo langzaam as 't maar kon, 't dee die meid-van-'n-Sien d'r om. Konne ze toch ook àchter de kraampies om geweest hebbe, al was dat nou 'n beetje meer omweg... maar die slettige meid most d'r mooiïgheid late kijke, d'r nieuwe bloesie met kraaltjes-gerneering en d'r met krulletjes opgeflikte lach-snoet... Toe maar, vlàk langs de luchtschommel en de zweef- en de draaimole, langs al de vischtentjes en werptentjes en goochelspulletjes en kraampies met smerige oliebollereuk, waar

je 't stinkerige slechte vet van afproefde met je neus, eet ze met smaak... En overal die tierende meide en jongens die niet van mekaar afblijve konne, of d'r geen mensche bij wasse stonne ze d'r te heupwiege, met de hande op d'r buike en d'r koppe schuins... te walse op 't deuntje van 't draaimole-orgel. Astons lekeurtjes drinke van de jongens d'r cente, wijn en boerejongens en dan naar 't Doovenetel-dijkie... Loerde die Sien ook al uit naar die jongen van Huibers, guster ook thuis gekomme midde in de nacht, eerst nog 'n ruim kertier voor de deur te smoeze en te flikflooie, hoorde ze telkens die meid d'r sarrende gicheltje... dat ze opslot maar d'r kusse bove d'r kop getrokke had om d'r niet meer van te hoore, naar-oog-van-'n-schepsel die meid, venavend zou 't wel weer gala weze, d'r corset had ze ook niet an... 't liep op trouwe-motte uit. En de ouë-lui d'r niks geen erg in, die liete de boel maar waaie. Nou ja, was 't dan, as zíj d'r 's wat van tersprake bracht, nou ja, 'n jònge meid hee en levendig van neture, de jeugd mot d'r uit... Grut-nog-toe of zíj dan geen jeugd gehad had en verlangst naar 'n fesoendelukke vrijasie. D'r was nooit geen rekening meegehouë. Wat had zíj ooit van z'n leve voor uitjes en genoegens hè? Wat had ze nou van al die tierige dìkke jool... 'n zuinig riksie om naar Sybil te krosse... Nog hoop gehad dat d'r achter Abram z'n offer wat legge zou, met die tegel d'r uit te scheure haast nog 'n nagel verspeuld, 't ding had ze d'r uit gehad maar nìks d'r achter hoor, niks, geen sikkepitje. N'tuurluk 'n loer van die ouë Judas van 'n Oome Dries... As je d'r inkomme, 'n ander verzóóp in z'n geld en zij kon vége. D'r had je Pau Davids, die had secuur 'n trek uit de loterij, liet 'm 'n niéúw huis met twéé verdiepinge zette, heelemaal nieuwermodisch... en fijne meubeltjes wiere nou al in dat ouë krot gebracht en z'n kindere krege Fransche les van de bovenmeester en ze droege wìtte schoene en de oudste jongen, die opeens niet goed geworde was, z'n eigen n'tuurluk an de lekkernije beroerd gevrete, die lag nou in 'n eerste klas sannietorem. En, als Pau zelf vertelde, kreeg ie d'r blommetjes op z'n tafel van 'n golde 't stuk en twee soepe bij z'n ete, en vleesch en eieregebak en wel drie groentens. De jongen lag d'r puur voor 't grootscheepsche in dat sannietorem, 't snapt 'n kind. Ze hadde ook 'n abbonnement op de draaimole en ze atte banket, koningsbanket en brusselsch-en-peleis-en-heere-banket inplaats van die rot-knurf oorlogskeg... paling vratte ze van 'n pòls dikte... 't kòn d'r

niet op. En nou zíj, kon d'r fuive met d'r onnoozele riks. ‘Maak d'r maar wat plezier mee’, júdast je dat galgebrok-van-'n-Oome-Dries, 't ìs nog al wat... en Oome Antoon vezelf ook niks gestuurd, n'tuurluk, dié is fijn, heb d'r 'n mooi apperepo mee om je met niks af te schepe. Al die fijne loeders moste ze opknoope. Dáár... nou wàt zee 'k je, dàcht ik 't niet, vliegt me die kirrende meid van 'n Sien op die jongen van Huibers toe... kan je hier van eeuwigheid tot zaligheid staan wachte... wachte tot je kousebande verrot binne. Innegies hè? Ja, nou mot je veral kijke of ik 't wel zien. Ze vreet 'm haast op. Aj-je nou 'n lucifertje bij d'r houë, vliegt ze in brand ook. 'n Geluk dat 't maar donker is en dat je hier in de schaduw stane... 'n Stel in de wereld, d'r hej-je Bettemie ook met d'r schoenmaker. Schooiert me zoo'n wijf eerst 'n dag of vijf met Hein van Dijk en dan komt ze een twee drie met de kous op d'r kop terug... Nìks voorgevalle hiet 't, ja maak 't de poes wijs... En nou weer in genade angenome deur die ouë sander van 'n kerel. En d'r hej-je Hein en Guurt... of 't die twee in d'r bovekamer geslage is, zóó met mekaar of de verkeering d'r pas deur is. Blommetjes brengt ie voor d'r mee en 'n kaasie en laast 'n paar keurig-mooie bruine petoffeltjes met zije strikkies d'r op. En die Guurt d'r alle middage opknappe, d'r haar piekfijn en 'n jakkie an met kant an de hals. En dan kwam ze nog buite om d'r kerel nog 's gedag te zegge as-t-ie naar z'n werk gong. En Zondags as ze kuiere gonge, op straat allemaal an 'm te friemele, stoffies van z'n jas slaan of z'n das nog d'r 's overstrikke en 's avens met mekaar in de schemer zoo pittig... Ach heere grut, d'r komt n'tuurluk de negende van... Dat hej-je van die lieve verzoeningkies. Wouë ze nou nog trouwe ook: eerst acht jongens de wereld inschoppe en dan met de negende onder je boezel trouwe... En die ouë tang van 'n Fenne zou dan de andere week ook in-te-schrijve met Hannes Hippeling...

Allemaal zette ze d'r blommetjes buite... kijk die Sien nou... de meid vrijt ferachies nog harder dan de knul zelf, drukt d'r eigen teuge 'm an of ze met 'm alleen is. En hij over d'r lichem grabbele, of 't peperneute-zoeke is. Dâ's nou voor de knappe meide, voor die lokkers met d'r mooie lijf... Van zoo'n een as zij was geen kerel gediend. Had ze nog in alle stilte gehoopt, ach lieve goster en d'r hoopie as 'n kegel met één worpie omgekeild. ‘As 'k nou d'r 's wat voor je doen kan...?’ Na z'n Moeder's

overlije dan, had ze dat Bart gevraagd. ‘Neem je geen huishouster? Ik wil wel as je me vrage hoor.’ D'r mooie stiekeme wenschie was 't, zoo maar stilletjes bij 'm te zitte, wat naaie en nette verstelle en wat prate met 'm en de boel knap en schoon houë. En onder de lamp 's avens zullie saampies an d'r boterham... Maar raar as-t-ie d'r toen angekeke had, zoo strak en recht an, of ie tot op 't vloertje van d'r hart kwam, had ze 't gevoel... En d'r n'tuurluk 'n kleur as ménie onder, of ze wonder wat op d'r gewete had. As 'n klàp op d'r gezicht was toe z'n geluid ruwig en vreemd, ook wel wat treuzelend. ‘Ach, 'n huishouster, 'k weet nog niet... As 'k 'n vrouw over de vloer neem, mot 't me vrouw maar meteen weze.’ En grapjasserig: ‘Dàt bespaart me de wekeluksche huur ook, hee...?’ D'r kon ze dan mee heen gaan. Lèf om te zegge dat ze ommers geen cente voor d'r diensies begeerde, dat ze dáár nou d'r 's wonder genog heelemaal niet an gedacht had... die lef had ze niet eens, maar 'n gevoel of ze kepot was van binne en de heele nacht ook gegriend. En nou nòg benieuwd wat Sybil d'r te zegge zou hebbe... o jasses, d'r guns dat orgel, dat snee je door je harsens heen met die gillerige piepers...’ Schuwig hinkte ze wat dichter naar Sien en als die d'r verdempte stem niet hoorde, trok ze d'r dwingerig aan 't dunne bloesemouwtje, schielijk schichtte dan meteen weer d'r hand terug, ze had Koert's warme vingers gevoeld... ‘Kom je nou of blijf je hiér liever? Je mot 't maar zegge...’, snibte dan scherp op, d'r vinnige geluid. ‘De tijd gaat z'n gang...’

‘Ja, wacht effies, n'tuurluk gáán 'k... wacht dan effe meid,’ lachte Sien naar d'r om. En waar Kee dan nou vlak bij was, in de vage doezeligheid van de zwak belichte kraampies-zijkant, ging ongehinderd door 't tasten van de begeerige jongenshanden... en 't dringerige fleemen, onderwijl de jongen tegen Sien's maar zwakke-onwilligheid, d'r zoende op 't blank rose vel, voorin d'r laag uitgesneden bloesie... ‘Lekkere schat van me, hè... mollig ding, doen je 't muisie, doen je 't dan venavend hee?’ En dan weer gesmoezel... 'n Rood gulpte d'r van op naar Kee's wangen, voor d'r zelf kon ze niet uitmaken of dat nou uit schaamte voor Sien was of om wat anders... ‘Wat vroeg die jongen nou? Wat wou ie nou toch de smeerkanis, jasses wat 'n hoerewinkel met dat gelurk-van-zoene.’ Maar dadelijk d'r overheen viel Sien's lachgiertje. ‘Bah dat schouwburregie is zoo vervelend en zoo'n huilerig stukkie, we moste naar

't paardespul of naar Medam Bruniskie met d'r vogeltjes...’ Van Koert's zoen raakten de vogeltjes in de klem, dan ineens pakte de meid om z'n toestemming-in-d'r-plannetje, 'm spontaan uitgelaten, in d'r aanhaligheid al iets van overgave... ‘Me lieverd hee... me liéverd...’

‘As dàt nou nog lang duurt’, prakkezeerde Kee 't vaag en al op wegsluipen gespitst... ‘Dan smeer 'k 'm.’ De zwoelte in dat halfduistere hoekie met dat ongegeneerd vrijend paartje wurgde d'r haast van schaamte en felle wangunst. Maar dan in 't zelfde oogenblik was Sien d'r op zij met nog wat gewuif naar Koert en met lachgiertjes op z'n d'r nageroepen grappies...

Onder 't snelle en moeizame voortjachten weer naast dàn drommelsrappe Sien, woelde door 'r grof-begeeren, 'r sterk-zinnelijke verlangst naar voldoening, ook 'n smart-schrijn om gevoel-van-verlatenheid en dan ook weer 't bittere om d'r verworpenheid. Ze tuurde met wezenlooze idiotige oogen naar 't pakkie in zilverpapier dat Sien d'r toestopte en 't drong maar vaag tot 'r door, wat Sien praatte...

Voorbij de kraam met 't ros-paarse glaspui, waarachter kozende paartjes dure wafeltjes snoepten en fijne likeurtjes... en opgedirkte meisies in reseda-groene kleedjes-met-rose-schortjes, bedienden... voorbij dat van veel olielichies fel-doorschenen pui, dat rosse en paarse plassies sloeg over de hobbelige keitjes en over de jolende jongens en meisies d'r voor en tot vreemd geworden dingen maakte overbekende huisiesbrokken met d'r paars-belichte muurtjes en bonte gloei-venstertjes... en dan voorbij 't doolhof en de tent van de worstelaars en ‘Kuna,’ de sterkste dame ter wereld en de Russische Medam met d'r gedresseerde vogeltjes, kwamen ze hijgende bij Sybil... Heelemaal achteraan stond 't tentje en heelemaal zwart van kleeden. 'n Lantaarntje bij de ingang vóór 't zwarte gordijn met koorden en kwasten, was met krip omhangen. Bangelijk glipten ze naar binnen...

De schatten van de Lutine.

Dries Valk lei makkelijk en renteniers-lui 't eene been over 't ander, zoo schuin over 'n punt van 't stevige tafelblad en ie wreef d'r 's terdege z'n rimmetiekige knie, langzaam-aan raakte ie dan weer die pijnscheuten kwijt en reikte al wat onzeker en beverig naar de aarden kruik, in 'n breeën

straal spat-klokte de drank in en langs 't glasie... ‘Die alleenigheid viel je nooit zoo op, as wanneer elkeen zoo as nou in de feesterigheid zat. 't Heele buurtje 't wild in de beene en de hort op. Geen een die feiteluk as hij z'n eigen te oud voor zukke fuifies voelde... De nacht op til weet je, dat is 't, maar de lange nacht onder de zoodjes, às 't temenste nacht is dan en geen dag-zonder-end van vurigheid en hette, want 'n mensch houdt hier beneeë z'n blaadje in 't groote kasboek lang niet rein. En daarom nou nog geen kakkebroek zien je, die z'n eiges suf zit te knieze, met kwaje-bengels-polletiek, van 'k hè zoo'n spijt en zel nooit weer doen... Maar wâ'k maar zegge wou, je ernstigheid komt d'r nou te veul bij en je aftandschheid. Je tijd van pret met de meisies hej-je gehad... die eene mooie kerremes met Truitje van d'r-over, toe ze nog jong was en afgedriedekseld mooi, zóó mooi en zoo zedig, dat je als 'n overkokende ketel te vuur ston van puurluk verlange om d'r te hebbe... En later ook die kerremisse met die joolmeide, die 'm in d'r halve roes maar begaan liete, àlles goed vonde... Verdompeld, 'n onderscheid met zedige Trui... Trui die nooit van zuks wat toegelate had en daarvandaan ook altijd zoo hoog bij 'm angeschreve... en wie ie om dezelfde rede ook zoo die slappe Salie van 'n kerel misgunde hee, dat ie d'r kreeg zoo as geen kerel teugeswoordig haast meer 'n meid krijgt, zóó as ze van d'r Moeder komt en niet uit de derde of vierde hand. De room van de melk as ze zegge, as-t-ie 't in z'n trouwe ook zelf bevonde had en d'r toe dadeluk al z'n eerste sjenie af... Maar of 'k nou maar zegge wou, je tijd hej-je had Dries, je tijd van joolmake met de meisies en de kameraas. En ‘had’ zee me Moeder altoos, ‘had’ is 'n arm man maar die 't het is d'r beter an, en nou in je eentje met die zoutige lievigheidjes van je opduikende herinneringe... herinnerige komme je altijd op 'n ongelege datum, net as op Ouëjaarsavend, je gane dan omdat 't nou eenmaal zoo hoort naar de Kerk, praat je die Domenee van half, heel beroerd en 't ressie van de dag zit je te verloddere bij je sukela en je krentebolletjes en bij geleuter over nesterijtjes en je leutere mee over nesterigheid-van-niks, en aldeur dat beroerde in je... wàt dat is...? ja wat 't is... 't is dat je alweer 'n paaltje van je levensloop voorbij benne hee? Dat 't opschiet met je... en d'r wil geen mensch in de wereld graag an herinnerd worde. Of 'k dan maar zegge wou, as je dan zoo'n avend je glasie jenever niet hadde, je ouë klare... zat je heelemaal

in de put. Kitteloorig goedje, net as de meisies, maar lekker, net as de meisies...’ Met 'n lange slurp haalde ie z'n glasie leeg... ‘'t Brandt deur je leeë as vuur en pek en dan zien je de boel ineens weer 's wat lolleger, zoo opeens weer 's in de rossigheid van je jonge joligheid, in je pret van toe je nog sterk wasse en niet deur je beslage zwarte bril van je ouë tobberige versletenheid de wereld en je zelf bekeke, met geürm van dut niet gedaan motte hebbe en dat niet, hier na-spijt over en daar na-spijt van... Die nacht toe Koosie z'n wijf niet goed wier en hij in zoo'n eigewijze bètweter-bui 't vertikte 'n dokter te hale. Vrouwegekliem, 't zel wat weze en 't arme wijf 's ochtens klokslag vier kepot: 't koppie opgewarmde koffie uit d'r hand op de dekens. ‘Heere-me-tijd Dries... doen je 't gerdijn nou neer? Zoo passies daagde 't ommers en nou is 't nacht...’ 't Wasse d'r laaste woorde en d'r is ze mee uitgaan. 'n Goed wijf toch, d'r benne d'r slèchter, laat ik 't zóó zegge... en aj-je 't nou weer over dié boeg gooie, wié heb d'r geen mankemente hee?’ Dries knikte dommelig, en ie vulde nog d'r 's z'n glasie, z'n oogen rood-beloopen in 't wit en soezerig, loerden dan achter 't lampie om naar 'n buikige gedeukte antieke tinnen kroes op de hooge schoorsteenrand. En dan ineens lachte ie, próéstlachte ie de helft in 'n miezel-regentje van blinkende droppies uit z'n glasie, tránen lilden d'r bij over z'n rimpelig-doorkraste konen. ‘Ja 'n kereltje in z'n werk was-t-ie geweest en dàt ook netjes geflikt, z'n déél best d'r-van hoor, kosseluk best, 't mòt ook, wel jáá-se... Altijd al idee d'r op gehad hee, altijd as-t-ie van dat gezonke goudschip hoorde, jongens ja, of-'t-ie 't z'n piepa nog hoorde annecdoote... die toe toch ook al 'n ouë koeketaai... 't Was voor de Engelsche troepe die in compenij met de Russische in... inne as 'k 't goed heb, in zeventienhonderd zeve acht of nege en negentig 'n inval in Holland hadde gedaan om dat Fransche geboefte weg te piefpaffe. Teugeswoordig hadde ze effe 'n stuk of wat tanksies op d'r dak gestuurd, maar toen ter tijd vochte ze met pijl en boog offe... nee met vuurroere en bajenette, most je nog mikke kenne ook, teugeswoordig schiet je op mekaar zonder dat je 'n vingerlidje van mekaar ziene. Maarë... nou had ie 't over de Lutien of nee van die vechterasie... 'n duivelkaters lekker borreltje, 'n beetje zwaar in je beene en in je kop. 'n Déél van die laaiïng wasse munte en 'n deel, 't suikerstaartje om 't zoo d'r 's te noeme, wasse meest stavies goud

en zilver en dat was as ik 't goed in de smiese heb... verdorie stane d'r nou twee glasies...? Dâ's raar... één op de tast en twéé op 't zicht en wat is d'r toch voor 'n gemierik in 't keukentje...? Ik zeg 't was dan bestemd voor Hamburg, as 'k lieg, lieg 'k in commissie, d'r zatte ze op de naad te krabbe offe op zwart zaad om 't deftiger te zegge, van wege 'n handelscrisus... Zeg 'k 't goed Kee, je binne nog al beleze in die vreemde woorde Kee, hi-hi-hi... o jee, dà's waar, Keetje is d'r niet, Keetje Wullemse is ook naar de kerremis... wel ja, werom niet, elkeen mot z'n best maar doen in 't leve. Affijn d'r wasse anderhalf muljoen ponde jenever glasies ochë... sterlinge, vat me nou goed, dat benne niet de sterretjes uit de lucht, mot je wete, maar sterlinge benne stèrlinge. Dat was dan met mekaar 'n bedraggie van plusmienes tja, affijn rooi d'r maar wat naar, achttien muljoen honderdduizend golde en twee en 'n halve cent. 't Komp d'r bij zóó'n boel op geen vermuljoentje op an. Wat zeg 'k nou? Vermuljoen...? Dâ's ommers verf, rooie verf en 'k had 't toch niet over verf, wel-nunnik, 'k had 't over dúite en as dat die Engelsche margerine de Lutine voor die tocht had angeweze, begrijp me nou goed, àngeweze... griet-verdorie, gaat de klink van de deur daar? En zien 'k daar geen kop achter 't vi-vitrasie gerdijntje van me keuke...? Jasses nog toe, dâ's raar. Kom we zelle nog d'r 's 'n slokkie doen. Hadde me daar die geldmensche d'r spulletjes na toe gebrocht, 't was hullie gegund van je dienaar Dries Valk. 'k Bin rood as 'n kraal zien je, róód as 'n kráál, 'n soesiaal in me hart en me niere. 'k Bin voor gelijk opdeele, 'k zeg maar gelijke munneke gelijke kappe. M-maar ze m-motte van m-míjn kappetaaltje ofblijve. 'k Hè 't eerluk opgevischt uit de zee, zoo as je haringkies opvissche uit de zee en ansjoopies en scholletjes en tarbot... Dusse, al die geldmensche brochte d'r kappitaaltje d'r heen. Móói van ze, édelaardig van ze, hee? Al die specie kon 'n arreme schrobber na verloop van tijd weer 's opvissche, want op de buitengronde van Terschelling gong 't heele keetje de diepte in. Tja, hebbe ze d'r van alles bijgebrocht om 't geld d'r uit te redde. Van 't jaar 1800 tot 1801 om kort te gaan, hebbe ze d'r al voor 'n half muljoen uitgetoogd, in '99 was-t-ie dan gebleve. Ja 'n half muljoen, 'n mooi drinkpenningkie is 't niet zoo? 'n Poosie hebbe ze toe 't opdiepe gestaakt, 't is te verstaan hee? Konne ze eerst d'r 's op d'r asum komme en 'n potje stout drinke. Toe tenaaste-bij 't jaar '14 is d'r 'n Menheer, die 'n concessie kreeg van de Koning, op 't wrak an 't vissche

gegaan. Die Menheer heb d'r dan 'n onderneming op 't wrak-de-Lutine van gemaakt, van '14 tot '57 is 't d'r 'n aardige duit afgehaald. Na die tijd is d'r vanwege 'n verzanding 'n poos nìks te koop geweest. Maar in '85... wat is d'r toch voor 'n deksels gemummel achter die deur...? In '85 peilde ze weer vijftien Amsterdamsche voete en toe begonne zullie weer en wijlui... D'r haalde ze toe schelpevisschers bij, och goster òf 'k 't weet... begonne ze 't wrak bloot te zuige en dan vonde ze mééstal staafies goud. Later kwam d'r ook nog 'n Engelsche maatschappij bij te neuze in '94, maar die vonde niet noemenswaard, 'n segare-centje om 't zoo d'r 's te noeme. En nòg later is d'r weer 'n Engelsche boot bij geweest. Maar... ë... in die tusschetijd en vóór die tijd en d'r ná... Driesie Valk en consorte. Knappies geflikt met z'n viertjes, d'r was Piet Fluiters die naderhand nog gek geworre is en z'n knecht Hein Binder, 'n zeun van Arie Binder, die nog bij 't wijf van Roelef Kreeft 'n onecht kind gehad heb en in 'n storm van 't jaar '96 z'n leve verspeuld het en Dirk Kneppel die toe getrouwd was an 'n dochter van Haantje Pik, zooas ze dat wijfie om d'r zwartigheid scholde, Zwarte Griet wier ze ook genoemd, ze woonde in de kleine Scholsteeg. Dirk is dan nog levenachtig... In zoo'n nachie donker as pik zelf, op z'n allerbest met de glimp van 'n eerste kwartiertje, was je zoo goed as onzichtbaar en d'r lag je dan an je kor... Enkel je lantaarntje kon je verraai-je an die kanneneerboote, die 'r de wacht op hieuwe en zoo'n eentje liep je wel d'r 's op je botte ook. Maar nìks te doen hoor... lag je vreedzaam rond te poere: ‘Verdwaald... ja enkel verdwaald mensche, gosterdankie, op 'n verboje plaats zeit U...?’, deê je onnoozel weg. En handig leveerde je deur de wind. En pràchtig dat 't opleverde, pràchtig... de kou van af. Tja, wáár had Dries Valk anders op z'n ouë dag motte belande hee? As 'n oud afgedankt werkpaard in 't diaceniehuis of op genadebrood bij fermielje, die 't krap heb. Verduiveld slum anders in de nacht, dat karrewei met die zandgronde en wadde en waardgronde, de heele kust langs hej-je waardgronde, 'n ròt vare... 'n Keer d'r ook 'n lijk in de kor gehad, verdorie dat gezicht... ‘D'r hebbe we de bom...’, zeit Pietje Fluiter. Verdijt, ie meende zelf ook 'n groote plok, komt daar die íjselukke kop van die dooie vent door de kepotte maze tege hullie an te buitele, gilde ze man, gìlle as 'n wijf-in-kindere-nood en van toe af had Piet 't 'n beetje in z'n bol, is-t-ie hoe langer zoo meer an 't male gegaan, dat gezicht van die

verzope vent kon ie maar niet meer kwijt. ‘'n Waarschuwing van de Hemel’, zee ie aldeur en: ‘We binne op de verkeerde weg makker’ en ook dat 't de Duvel geweest was. Zat ie me later met poppies uit de zeve-cents-kraam van Tingeleberg op de kerremis, te speule op z'n bed en op suikergoed te sabbele... Affijn, zullie toe die arreme drommel maar gauw weer overboord gezet, nog gedacht, wie weet hoe je Moeder om je huilt maat of je wijf... En die nacht 'r de aardigheid glad af. Maar, as met alles waar je de smaak eenmaal van beet hebbe, je het d'r weer drommels gauw trek in en zullie d'r dan ook zoo gauw mogeluk weer heen... In 't eerst dan wel bunzig om de kor op te trekke, maar dàt sleet dan bij um toch lenig an uit. Want 'n lekkere stavies goud dat d'r zwomme! En van alles haalde je d'r op met je kor, tinne borde en pulle, die ouë kroes kwam d'r ommers ook nog vedaan en 'n keer 'n eke kissie, prachtig bewerkt met koper... 't Had ie nou onder z'n vloer met z'n kappetaaltje d'r in, nooit geen betere bergplaas dan onder je vloer. Komt d'r brand dan kan je 't tien teuge een d'r naderhand nog uitredde. En komt d'r 'n inbreker en die hej-je soms in je naaste omgeving, dan mag ie wel 'n pelisiehonde-speurneus hebbe om je geld te ruike... 'n Boel secuurder zóó dan op 'n bank, want die kan springe en 'n netaris kan met je heele keetje op de loop gaan... Wat deksel zelle we nou hebbe, gaat de lamp uit... en de deur ope... en...?’ Dries tuurde dom-ongeloovig en pluurderig naar de deur, 't was wat misterig voor z'n gezicht en wat draaierig. ‘Toch niks gehad dan 'n paar glasies jenever... heere grut... Kóósie...?’ Maar dadelijk door z'n ruw-joviale geluid praatte 'n schorrige stem: ‘Dries... Dries Valk, zóó kan je niet naar de eeuwigheid, hou je oneerlukke geld niet voor je alleen, doen d'r zooveul mogeluk goed mee... Gedenk je zuster en je zusterskindere...’ Dries waggelde 'r bij overeind, stommelde z'n leunstoel om en z'n glasie van de tafel... En ie tuurde dommelig en vaag-verwonderd naar de groote witte vrouw in de deur. Door de neveligheid in z'n kop kwam dan nog hartelijk de impulsie wat goed te maken. En z'n wat zeurig-sleepende stem had 'n meewaren ook. ‘Bin je dáárvoor nou uit je graf gekomme Koosie, tjonge toch... w-wil je ôk 'n lekker slokkie, K-koosie...?’ De kamer draaide als 'n mallemolen al sneller om 'm... al sneller...

En als Dries weer de deur in 't zicht kreeg, was de witte vrouw d'r uit weg.


Vorige Volgende