Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

VII. Roestige sloten

Zwaan wil niks met de Booze van noode hebben.

Zwaan was 't heelemaal met d'r eigen eens: ‘'n Vloek most d'r weze op Koos...’

Nou ze dan eventjes om te bekoelen, want ze had zeker schrikbaarlijk gehaast: de tikkertjes in d'r polsen en in d'r keel en in d'r slapen zeien tenminste bizonder rap: te gauw, te gauw, te gauw... ‘Maar dat gaat zóó aj-je plezierigheid in je werk hebbe en 't vooruitzicht dat je zoo meteen met je cente en 't verrassingkie van 't groote brok koek naar huis kan, naar Moeder...’

Nou ze dan eventjes om te bekoelen onder 't dooiege perenboompie stond, onder 't armoedige perenboompie waar nooit van z'n leven 'n vruchie aanbloeide en dat bij al d'r verzorging van zachte zeepsoppies en aftreksel-van-tebak toch maar heelemaal niet fleureeren wou, 't zelfde sikkeneurige perenboompie-van-altijd bleef en dan maar meteen ook d'r troetelkindje... juist omdat 't zoo gebroken en tenger was, gebogen en oud in z'n jeugd en de leelijkste van al z'n broertjes.

‘Of-t-r 'n vloek over je is, Koos,’ praatte ze naar 't zacht wuivende blarenpluimpie en aaide dan meteen de gespleten stam. In de grootste spleet stond als 'n heiligenbeeldje in z'n nis 'n rose gestipt madeliefie... ‘'n Vloek,’ knikte ze bedroefd en beducht. ‘Al me bidde voor je het de vloek niet weggehaald Koos, wat mag ie toch gedaan hebbe? Misschien d'r 's 'n zomer te lui geweest? Te lui om vruchies te drage? Liever d'r 's zoo met niks om hande te dieredomdijne in 't zonnetje, zoo maar slaperig weg wat te neurië en d'r 's naar de andere boome kijke hoe of die aveseerde en hoe zwaar die ploeterde en zelf maar niks doen, leeg staan... En dat hej-je toen misschien nog prettig gevonde ook en gelache omdat 't zoo zwaar is vruchies te drage en te zorge dat ze goed opgroeie, de rupsies weg te blaze en de wurmpies... Want de Heer komt ook altemet wel 's kijke en Hij doet d'r enkel met z'n glimlach in de zon al zoo'n boel mee an... de Heer doet d'r haast alles an, háást alles... maar d'r blijft altijd toch nog 'n kleine porsie voor je zelf legge, o ja... En dat hej-je mogeluk verzuimd en nou mot je misschien altijd zoo dooieg d'r bij staan, arme Koos perenboom.’ Ze streelde dan erg begaan een dorre tak.

‘Jammer... jij zoo de eenige in al dat levende... Meheer had d'r vroeger wel 's uitleg gedaan over die mooie vreemde plante in de broeikas en die zoo in de open lucht... vróéger zien je... nou dee ie 't niet meer... na die laaste keer toe ie d'r zooveel zonde zei in dat glaze hokkie... ‘Weet je wie nou opeens je ooge uitkijkt Meheer, de schrik zit me d'r van in me beene... de Bóóze, Meheer nou mot je geen woord meer zegge tege Zwaan, Zwaan wil niks met de Booze van noode hebbe...’ Na die tijd liep ie d'r altijd voorbij met z'n ooge neer en ie had d'r nooit meer uitleg gedaan over de plante en de boome... Maar dan vroeger wel en dan had ie altijd schik als ze 't de andere dag dan nog wist want veul verstand nee... Kee zee dan altijd ‘zooveel d'r in 'n vierduits doosie kan...’ De lieve Heer had d'r met weinig bedeeld, 't zou dan ook wel ergens z'n nut voor hebbe, mensche met 'n boel verstand benne ook altijd niet gelukkig, laast ston d'r in de krant dat 'n erg geleerde prefester z'n eige verhonge had, dùs... en had ze altemet geen sterke knuiste... nóú en 'n pootig lijf en plezier in d'r werk... dà's ook 'n zeldzame gave want wie heb d'r tegewoordig nog plezier in z'n werk...? 't Was d'r angebore anleg om te werke, 't was d'r om zoo te zegge meegegeve bij d'r geboorte... Al de vakkies in d'r hoofd leeg of d'r alleen maar wat zonnigheid in en in elk vakkie nog 'n madelief ook en wat gedachte... gedachte als zoem-bije, zoo hej-je ze en zoo ben ze weer vort. Maar nou was d'r hart om zoo te zegge weer borendvol, de lieve Heer was d'r en de zon en 't zinge van de vogeltjes en Moeder en Vader en Kee en Sien en Oome Dries... En omdat ze 't gevoel had of d'r altijd nog meer bij kon, had ze Tijm z'n jongen d'r ook maar bij opgenome... 'm gister nog 'n groote ruiker mooie wilde blomme gebracht heelemaal bij 't Kasteeltje weg... En toe had ie gelache met natte ooge en de fijne witte lelietjes, die ie had staan in 'n kosteluk mooi geslepe vasie heelemaal weg geschove achter de groote groene melkkan met háár blomme... en toe had ie gezeid dat ze 'n beste meid was en d'r ook genoemd zoo, as toe ie nog 'n kleine jongen was en zij 'n klein meisie en ze same speulde:... Zwaantje-zus omdat Moeder dat altijd zee... En tóé plaagde ie d'r mee en nóú was 't of 't wat heel amparts lief was. Ze had 'm dan ook ineens met 'n bekommerdheid of-t-ie d'r broer geworde was, gevraagd of-t-ie de lieve Heer wel in z'n binneste had, omrede dat je beter alles ontbere kanne dan de lieve Heer. Maar toe

keek ie bar bedroefd en ie zee af en toe... af en toe en ie zee... ja toe, wát zee ie nou ook nog meer, toe nou... kon 't wel honderde male voor d'r geest hale maar nou was 't d'r toch glad ontschote... Zoo gong 't d'r nou meer, maar van dan af wou ze ook bidde voor Tijms zieke jongen en niet dat ie wist n'tuurluk, bidde dat de lieve Heer nou heelemaal en voor altijd bij 'm komme mocht en niet enkel af en toe, omdat af en toe zoo treurig is, want dan most 't na z'n heengaan weze of je 't tikke van de klok niet vele konne. Dàt wou ze dan voortaan elke avend bidde, d'r most dan ook nog gebeeë worde voor Moeder en Vader en Kee en Sien en Oome Dries want ze hadde geen van alle de Heer in d'r binneste, niet eens af en toe. En dan most ze voor d'r eige ook bidde, want Zwaan Willemse was d'r ook nog niet... Zwaan was nog lang niet waar ze weze most. D'r in dat glaze hokkie met Meheer... d'r bij dat struikie dat zoo lekker naar versche amandelbroodjes rook, d'r was 't net geweest 'n oogenblik... nou goed 'n oogenblikkie, maar dan toch of 't mooi zou weze... of ze 'n verlangst van jare als 'n klein in-'r-gehurkt schepsel altijd met d'r omgedrage had en of dát dan ineens groot uit d'r gebore wier en d'r dichtbij angekeke had met felle hongerige oogen... 'n bruine snor boven rooie lippen o heer... mét zág ze de Booze d'r in en dat bewaarde d'r... niet d'r eige bestigheid en d'r deugd, maar de Lieve Heer...’

Zwaan rekte d'r stevig mooi gebouwd lijf en over d'r hals bij de opengehaakte boord flitserde 'n wemel van lichtvonkies uit en bestak d'r volle mooie haar met kleine juweelen.

Ze tuurde dan neer op d'r kleine voet onder de gemoeste blauw katoenen rok... ‘Eerst was ze d'r blij mee geweest dat die zoo klein ware, nee... dat Meheer 't zee... d'r was 't dan ook mee begonne en toe had ie wat gezeid over d'r hals en 'n keer toen ze met hoog opgestroopte mouwe an 't werk was wat over d'r arme. 'n Keer ook, toe ze te bidde lag onder Koos perenboom, te bidde omdat ze d'r eige niet langer inhouë kon in d'r ongerustigheid over Moeder die 'n erge ziekte had en staaldrankies hebbe most en eiere... Omrede dat d'r toe geen cent in huis was, gebeeë of de Heer toch assiblief hulp geve wou, en toe ze amen gezeid had en d'r ooge weer open... toen lag d'r vlak naast 't madeliefie in de boomspleet 'n gouëntientje, 't blonk as 'n oog... En geen mensch had ze gehoord... net of 'n Engel 't d'r zoo stilletjes neergeleid had. Maar effetjes later

toen ze d'r emmer water sjouwde naar 't witte tuinbeeld om 't af te boene, 'n heelemaal nakende vrouw, waar ze d'r eige altijd erg gesjeneerd bij voelde... toe was Meheer ook plosseling gekomme, ie deed dat dan wel 's meer als ze 't beeld boende en 't maakte d'r altijd nog schamiger en verlegener... dan ston ie zoo tege 't rooie sierpruimpie z'n cigaret te rooke en met z'n wandelstok wees ie waar nog groenigheid zat... Zoo was ie die middag ook gekomme en dadeluk had ze gemorke dat ie vrijer was dan anders, 'm d'r dan ook al 's verbaasd op angekeke: Wat mot dat nou...? Want al zeie ze dat Zwaan Willemse ze allemaal niet had, ze mork gauw genog alles en niet met d'r verstand maar met d'r gevoel... En toe had ie dan om d'r heen gedraaid, d'r rook in d'r nek geblaze en als ze langs 'm kwam om water te hale rook in d'r ooge en d'r dan vreemd angekeke en gelache en dinge gezeid waar ze niks van begreep, grappies leke 't, maar 't gràppige zat d'r dan zeker zóó diep dat je 't met 'n béétje verstand niet ontdekke konne... En toen in 'n drift die ze zelf niet vatte... was ze 't naakte beeld gaan boene, spatte en hoosde ze zóó dat z'n cigaret d'r van doofde en z'n linne boord smoezelig bedrupte... Langzaam an was-t-ie toe afgetrokke, maar zoo schuinweg keek ze 'm nog na, ie had zoo iets of-t-ie nóg wat in de zin had en werempel door de tuin gong ie zoo regelrecht naar Koos hiér... en bukte... nee eerst floot ie d'r zoo als je 'n hond fluite en toe ze eve keek bukte ie naar de spleet bij 't madeliefie... Wat dat nou beteekent... hâ-ze nog gedacht en dadeluk toen ie de poort uit was, wip zij op d'r kousevoete d'r heen, meende ze eerst nog dat ie 't boterblommetje geplukt had, zoo als-t-ie wel 's meer 'n blommetje plukte in de tuin... maar nee... 'n gouëntientje lag d'r, wéér 'n gouëntientje. Toe was 't ineens of d'r hart in de kneep van 'n groote vuist zat en ze schrok, toe de poort dan eerst dichtklapte... Maar dat benauwde gong toch gauw weg en zíj dankbaar, dâ's nou tóch aardig van Meheer, gunst wat aardig en nou was 'k juist nog wel zoo stuursch tege 'm... d'r eige dan ook voorgenome, nou zal ik toch wat aardiger tege 'm weze en zoo gauw as 'k 'm spreek bedanke... Maar toe had ie van d'r vrindelukheid wat anders gedacht en toe was dat d'r opgevalle in de broeikas, had ie d'r leeluks gezeid over die gouëntientjes. 'k Hè d'r niet om gevraagd Meheer, je lei 't neer uit je eige, Meheer. Maar 'k weet d'r wat op, 'k zel Mevrouw vrage of ze die tientjes die U in Koos perenboom lei en die

ik toe gevonde en gehouë heb, dat was n'tuurluk slècht want je magge zoo maar niet houë wat je vinde, ofschoon, 'k dacht wezeluk dat onz' lieve Heer dat éérste tientje d'r zelf neergeleid had toe 'k bidde... 'k zel Mevrouw vrage of ze 't dan van me loon afhouë wil, dan kom 'k maar 's 'n week of twintig voor niks. Dàt was toch eerluk en rechtuit maar dat wou ie toe ook weer niet, o nee heelemaal niet en toe was de heele geschiedenis zoo in de doofpot geraakt... nooit meer wat van gehoord. Maar 't kwam d'r altijd weer te binne as ze hier stond bij Koos en 't witte madeliefie d'r in die spleet zag, d'r bloeide altijd maar één tegelijk, as de eene verlepte ging de ander weer open... net als in 't leve ook al, maar Koos was altijd dor...’ Ze drukte d'r wang zacht tegen de neerschrompelende bladsliertjes. ‘Jij arme Koos, geen een vruchie hej-je en geen een heel blad, overal gleedjes en vlekke en dood-bruin in 't groen. En je mot 't aldoor maar anzien hoe die andere d'r eige opschikke en hoe tierig ze bloeie en dat ze bewonderd worde en stilletjes jou beschimpe. Wat ha-'k geen hekel an die groote Kestanje, Koos, met z'n ros-gele kaarsies... 't was juist omdat ie zoo mooi was, zien je, zoo pronkerig dat 'k 'm niet lije mocht. Jij leke d'r toch zoo'n schriel armzaligheidje bij, de zon bleef ook altijd 't langst op hèm en dàn leek 't wel 't woonhuis van 'n Koningin uit 'n sprookie... zoo'n pracht...! Wat was jij d'r dan armoedig bij, och heer, dat het me wel zeer in me hart gedaan Koos, en toe begon 't eschdoorntje ook al met zoo'n overstallige pronk van groote klappende blaren en gouë ster-blommetjes en toe 't witte meidoorntje, die was ook al zoo pronkerig, nou of ik dat ook nog weet en rúike o... zoo fijn, net 'n steedsche juffer en dat gaat nou zoo maar deur, de een na de ander krijge ze d'r tooi van onz' lieve Heer, overal is d'r 't leven en de bloei... beneeë je hej-je de aardbeitjes en de besse en de braam, die nog wel espres aarde van 'n andere streek gehad heb... en dan in de nazomer hej-je de druive-wingerd en in de winter 't hulsie... Zwaan weet 't wat best... och heer, allemaal hebbe ze d'r bloei en d'r pronk en jij het niks...’

Ze keek verbaasd naar de traan op 'r hand, regende 't nou in de zonnigheid of huilde Koos? Ze knikte bedachtzaam. ‘Dat zal 't weze, Koos huilt, je het 'm zèlf an 't huile gemaakt mensch.’

D'r ontbloote arm omvatte zacht 't gebogen dunne stammetje en innig lei ze 'r wang tegen de gekloofde huid. ‘Dàt mot je nou niet doen Koos,

niet huile wel nee... Zwaan is d'r toch twee drie keer in de week en Zwaan houdt van je en onze lieve Heer houdt ook van je... aj-je maar berouw het Koos, d'r komt 't maar op an, berouw mot je hebbe, d'r staat verhard Uwe harte niet, maar... ja hoe nou ook verder, verhard Uwe harte niet, maar... ë... maar...’

Nou ze meteen zoo langs Koos dooieg blaren-pluimpie opkeek zag ze d'r in de lucht fel-wit tegen 't strakke zomerblauw groote spitse gezichten. Ze knikte d'r naar op: ‘Donder en vuur zal 't weer worde in de wolleke en angst voor 't oordeel bij de mensche...’ Ze herinnerde 'r eigen dan ook aan 't werk dat nog gedaan moest en liep schielijk... Maar bij 't serretje keek ze nog even om en d'r glimlach had tranen. ‘Ja... wonderluk zoo as dat boompie d'r toch altijd Koos te binne bracht, dat kleine jongetje in z'n bruin engelsch-leer met z'n kromme verzakte schouërtjes en z'n biggevangerige beentjes... Mooie oogen had ie of de lieve Heer je 'r deur ankeek, zukke oogen... en ze had ook nog gehuild toe ie dood was. Saampies hadde ze op de achterste bank van altijd een-en-dezelfde klas gezete op school... en altijd even goed was-t-ie voor d'r geweest... gunsie aj-je zoo dat bruine toppie zag, nèt z'n pet met die gehavende lap en d'r onder-uit z'n scherpe neus, de lucht stak d'r zelf oogen in en 'n mond... percies Koos.’

Ze wuifde nog 's naar 't perenboompie voor ze de keuken inging.

En Koos perenboom wuifde terug.

Peet Freimen's angsten.

Toen de zonneglijïng als opgeslurpt verzwond en de dan melkig-witte lucht zoo langzaam overwonnen van 't aankruipende grauw, dat dreigende over de straten spande, dat als 'n zware last vastzoog op mensch en dier... en de lucht of die geweerd werd, ergens vastgehouën scheen, zóó dat 't ademhalen stroef en beklemmend ging... toen wist Peet de kwelling-in-aantocht... 't perste overvloedig de dikke droppen zweet uit z'n schrompelige huid.

En als dan die drukking in 'n aanschroevende benauwing te persender werd bij 't onweer-in-nadering, naar uitkomst en verademing speurend waar ie ze niet verwachtte te vinden... zocht ie 'n aansprakie in 't buurtje en d'r luisterend... met 'n zich-zelf niet loslatende aandacht, wist ie wel

dadelijk dat daar geen verademing en verruiming te innen viel, dat ie d'r ook 't gevoel-van-onveiligheid niet kwijt zou komen, omdat ieder voor zich al zoo'n verstoken benauwdheid had en 'n angst...

Hij lette d'r ook angstvallig en hunkerend op de zucht van 'n windje, of d'r geen blazertje beroering bracht in z'n alweer van bloemen ontdane sering... de blaadjes hingen sluik en onbeweeglijk. Stadig onder 't praten door hadden z'n blikken gespeurd of 't verluchtende briesie nog niet komen wou, 't koele aai-windje dat al 't klammig drukkende versjouwen kon en 't oneffene van de lucht gladstrijken. Wat ie dan praatte, kwam met zuinige scheutjes en ie luisterde... maar zonder aandacht, alleen z'n bangheid voor 't onweer en voor alleenheid-in-'t kamertje hield 'm daar... tot dan ook dàt en nog plotseling beëindigde met 'n overhaaste aftocht. 't Kwam door de ineens uit al de vaagheid van 't stemmengeroer opgevangen klank-van-'n-naam: Miet Selderie... en van 't onweer was ie bàng, maar banger nog van Miet...

Dan te meer angstig voor de eenzaamheid van 't kamertje in 't aan-zwoelen van 't onweer... joeg z'n snelle tred niet naar huis maar de wipbrug op, die als 'n ouë verzakte poort z'n boog zette over 't groezele gracht-water, waarin groentenstronken dreven en kadavers van katten. En z'n oogen overschuttend hoewel d'r geen zon was, zelfs niet de minste gloor van licht, keek ie d'r weer uit naar 'n windje en z'n lippen in nerveuse beweeglijkheid leken in stumperig geprevel zeurig te bidden om wind.

Maar aan de kim waren meteen na 't duiken van de zon de witte wolkenkoppen gedegener opgehoopt in vaster vorm, als 'n keten van sneeuwige heuvels blank en - dreigend... dreigend voor Peet, ie zag niet anders dan dreiging, rechtens leek 't 'm de aanvang van 'n verdiend en allang verwacht oordeel en 't wroette in z'n verzwakte van veel angst danig ondermijnd brein over 't jongste gericht.

En de benauwing die d'r los te komen scheen uit de laaghangende grauwte leek in de donkere-val-op-hèm z'n adem te rooven, éven door-voelde ie iéts van stervenswee.

't Vluchtigde dan in 'm op, als 'n voorproef van nog wachtende terging, dat 't tóén ook zoo'n dag geweest was, toen 't gebeurde... ook zoo benauwd en klam... en of je wat verschrikkelijks op je schouders meedroeg. Die ééne gedachte kiemde welig, even maar diep neergedouwd bij de

schrikscheut die z'n leden doorvoer als Miet d'r hompelend langzaam 't weggetje aan de overzijsche kant afkwam, klein en gebogen en donker en als pas uit zoo'n zwarte wolkenkop geglipt. Over 't water heen voelde ie dan nog 't steken van d'r blik en als ie zich snel om die gramme kijk te ontkomen, keerde en wegliep, voelde ie in 'n koortsende bibber... 't vòlgen van die oogen met d'r booze lach...

Peet wist dan geen ander onderkomen dan 't eigen eenzame kamertje en als ie dáár zat, nog hijgerig van 't lang ontwende snelle loopen, kittelde 'n nijd in 'm... 'n sputterende nijd op Miet, maar méér nog op 't onweer... 't onweer dat 'm uit z'n dan óók wel naargeestige maar toch meer gewoon-daagsche doening haalde en 'm tot aan de rand van helle-foltering sleepte, want de knáging in zoo'n uur van weerlicht en donder en al de langdurige angst vooraf sloopte 'm tot mìnder dan 'n wrak in z'n gevoel.

Maar ook dié nijd koelde weer in 't wachten op't geen niet af te wenden of te ontkomen was.

Z'n zweeterige hoofd in de onzekere stutsels van z'n bevende armen en z'n oogen turend door 'n opengehouën kier van z'n overschuttende handen, had ie zoo door 't achterkamertjes-raam over 't loodgrijs van de zee gekeken naar de strak witte wolkenkoppen aan de kimrand. En toen dáár dan plots 't eerste lichten in lillende bochten aanschichtigde en sidderend uitvlamde, gaf 'm dàt in z'n wachten nòg 'n schrik...

En als 'r de eerste donderslag verratelde, glipte ie kreunend van de stoel op z'n knieën, 'n zakdoek over z'n hoofd en z'n vale gezicht weg in z'n armen...

Maar toen 't ná die eerste knetterende slag stil bleef, làng stil... gluurde ie behoedzaam en in 'n vage hoop op afnemen en uitblijven onder de zakdoek uit. En juist als ie dan op-ademde bij die mogelijkheid van afbuien... in zoo'n lange verluchtende stilte, sproeide al weer 't licht, sijpelde 't licht en rood als bloed leek 't... en dàt wasschte tappelings de ruiten langs en dóór de ruiten... en in 't kamertje glipte 't over alle dingen heen, tastte d'r de wanden en de meubels langs en kaatste als 'n duikend vluchtig gezicht in de spiegel.

In 't buurtje was 't dan ook stil geworden. 't Gerucht van stemmen was lang nog 'n bemoediging geweest. Als dàt laatste leefgerucht stopte:

't menschengeloop en 't gewiel van 'n wagen en Dries z'n gemoedelijke en nou toch minder passende lach... leek ie d'r met 't dichtflappen van de deurtjes ineens van alle leven uitgesloten en dan bleef als 'n duchtig voelbaar lastpak de eenzaamheid.

En staag droop d'r 't vuur uit de wolken, grilde 't in 'n wemeling van gebroken lijnen over de huizen en 't leek bedriegelijk, dat die blinkende val zoo in 't kronkelend afglijen langs de ramen ènkel 'n afschijnsel zou zijn.

't Loeide ook al geweldiger in de lucht.

't Ratelde als de dreuning van zware wagens boven de huizen langs, als de wervelende roffeling van veel trommen, als de komst van 'n geweldigen koning met groote ruiterbenden en 't scheen of de klank van stootende speren en 't gekletter van hoeven to hooren viel en 'n bevelende machtige stem...

De regen drupte dan ook, plempte in groote tranenspatten tegen de ruiten en de verlate wind hijgde d'r ook, maar droeg dan 't onweer niet meer weg op z'n sterke rug en de lucht bleef bonkerig grauw-zwart, 't licht sneed d'r in vlammende zig-zag door, de lage grauwe lucht was in scheuren en barsten vervlard en daar doorheen zwalpte 't licht in 'n regen van lijnen en vonken en uitspattende sterren... ras doovende lampen die als door onzichtbaren gedragen werden, donker verzwevende geesten die d'r met die fel-flappende hemellichten 't duister doorzochten in Peet Freimen's huis... 't kamertje en de portretten langs de wand en achter de bedgordijnen en in 't portaal bij de spijker. 't Was ook of dáár 'n gerekte kreuning versnikte... Peet had al tijen z'n kop schuil in z'n armen, maar voor z'n gesloten oogen was 't vuur óók en èrger. 't Was geen vuur meer, 't waren dan zwenkende lijven, bokspooten van vuur en hoorns en zwiepende staarten van vuur en vurige oogen en die dans-draaiden om 'm.

En als ie dàt niet langer verdragend, moeilijk z'n eigen vermannend, opkeek, staarde ie met knipperende oogen ontzet in 't fel-splijtende licht dat dan juist in bochtig-gescheurde reepen de hemel afblakerde... en tóén was d'r opeens... 'n man, zoo uit de donkerste hoek van de kamer schoof ie aan en ie lachte z'n vreeselijke grijns... de grijns van 'n verwrongen mond en gepuilde starre oogen, 'n zwarte lap tong vèr uit de mond... en die man kwam nader en nader...

Peet zag 't, vreeselijk wèrkelijk zàg ie 't en als 'n geslagen hond kroop

ie weg onder de tafel. Z'n zelden geknipte nagels boorden in 't hout van 't kale vloertje en wat d'r dan z'n mond uitrochelde was als 't hijgend verzet van 'n stervende. ‘Gaan... gaan... gaan, vervloekt, nee ik wou niet... 'k wou niet, ik zee 't ja... ik zee 't... als 't geld d'r niet was, o vervloekt dat geld, en ik... ik... nee dat niet... dàt niet... dàt niet.’

't Vuur spatte met woeste glimmers van de lucht en golfde in felle fonkels als gebroken guirlandeslierten de huizen langs. Over de daken leek 'n woeste horde te naderen, de bazuin van de donder kraakte knetterend. De regen begon dan van 'n langzame drup te striemen en de wind blies aan tot 'n orkaan.

In 't kamertje zonk 't vale van late avondschemer, 't was dan drie uur in de middag. En de grijnzende man stond over Peet heen gebogen, de gepuilde oogen leken te kwellen overal waar ze staarden, maar de grijnzend-verstijfde mond had in z'n schrei-lach de smart van 'n gebannen ziel. ‘God... o God...!’ Huilde Peet 't, onmachtig en verstikt en ie wist niet meer of ie 't vloekte of bad, maar dan wel dat 't nu niet z'n angst was... En z'n bloed versteef bij 'n aanraking... wat kouds raakte 'm... raakte 'm als de ruwe tong van 'n hond en 'n doffe lach was d'r, en na 'n stilte waarin 'n vreeselijkheid volvoerd leek, scheurde Peet's vloek: ‘o God God... ver... domme’. Hij zakte meteen hard smakkend terug op de vloer, 'n verfomfaaide hoop zoo in 't halfduister onder de tafel, z'n handen klauwden vast in 't vloerhout...

... Dries bleef beduusd op den drempel. Over z'n goeie ouë gezicht dreef ontzetting... ie slikte zwaar, z'n keel voelde droog en 't klopte d'r tot aan z'n verhemelte toe.

't Eérste wat d'r dan klaar rees in z'n ontstelde brein was 't voornemen nooit meer te spotten met Peet Freimen's angsten. ‘Heere God verlos ons... verlos ons van de Booze.’ Ie prevelde 't als 'n Roomsche z'n schietgebed, z'n muts in z'n handen gepropt en nog 's... en tot driemaal toe prevelde ie 't. En nog liep 'n rilling koud z'n rug neer als ie 't zich voorhaalde. ‘Had ie al vréémd de deur, de búitendeur open gevonde, zoo op 'n kier, wat nooit van ze leve voorkwam bij Peet en toen in 't pertaal hurrie van stemme gehoord: grut Peet bezoek... de binnedeur ook al open... God-nog-toe en daar voor z'n ooge wier Peet neergesmakt as 'n kurke-zak, as 'n baal ouë vodde en toe langs 'm heen, ja wat dat nou was... de verschrikking

van 'n nachtmerrie, 't stoof rakelings langs 'm, rákelings...’ En nog weer in 'n griezel prevelde ie z'n fluister-bidden: ‘Verlos ons van de Booze, Lieve Heer...’

Als dan die eerste schrik wat bezonk, overwon z'n ruwe kloekheid en ie voegde z'n taai-sterk lijf naar 't bevel van z'n wil. Nog wat onzeker in z'n loopen haalde ie 'n teil met water van 't aanrecht in 't keukentje d'rnaast en 'n schoone doek en begon 'r ruw als z'n aard was, Peet's gezicht mee te betten. En als 'r weer leven kwam in de vaal-ontkleurde en verwrongen kop en de oogleden trilden en de mond, kwam d'r dadelijk z'n spot bij waar ie z'n eigen dan ook mee sterkte... ‘'n Opfrisschertje jonge’, en ie goot 't water meer dan gul over Peets voorhoofd en wangen, zóó dat 't z'n opengerukte hemdsboord met rutselende gootjes binnenliep en koud afkittelde langs z'n warme lijf dat nooit 'n spiertje water kreeg. 't Bracht Peet ook dadelijk bij, z'n oogleeën trokken wijd open en z'n oogen speurden schrikkig... meteen dook weer z'n leed... ‘Ben jij d'r Dries? Zàg... zag je 'm ook Dries? O God waarvoor het me Moeder me 't leve gegeve, leve dâ's de gróótste straf Dries, of nee stèrve is nòg grooter...’ Al z'n vale leed vloeide weer over 'm uit, 't rilde in 'm omdat ie weer wist... àlles wist... en om de nasleep-van-angst voor 't wéér-komen, want dat was aan 't gebeurde vastgeklonken als de eene schakel van 'n ketting aan de andere...

Dries praatte luchtig en aldoor met 'n rustige lach en 't stond dan dadelijk bij 'm vast dat ie niks zou laten blijken van 't wèl vreemde dat ie gemerkt had. ‘Nog 'n beetje water Peet, je ken 't nou nog krijge makker, zeg nou Been nee as je ja meene, je had 't zeker met je zenuwpies te kwaad. Knul je moste je schame, zoo'n jongejuffrouwekwaaltje... Goed dâ'k maar d'r 's kijke kwam hoe je voer - zoo as de deftige mensche zegge - je barrekie man... dat rooie slaapmussie van je dak, dat gong of-t-ie 'n dansie dee...’

't Lichten verflauwde.

En verweg rolde de donder...

As je nou maar wist...

Soezerig en heelemaal afzwervend van d'r plannetje... tuurde ze achter 't 'n paar ringetjes opzij-geschoven ondergordijntje in de droo-

merige stilte van 't buurtje, waar de avondlucht diep-rose en met verzwevende goud-flitsing over uitstond, 'n zachte geur-van-blommetjes wierookte op en ergens vaag en ver kweelde slepend 'n occarina-deuntje hier en daar tusschen twee huizen of tusschen twee palen op 'n bleekie zilverfranjeden hoog de haringkies die d'r te drogen hingen. De luifeltjes, nog wat nadruppend van de zware stortbui, toonden dan ook d'r zachte ouë kleurtjes en de ruitjes d'r onder hadden in 't vroom-vredige van de avond stil-verglorende lichies... lichies als altaarkaarsies en die met d'r verschemerende gloed plechtigheid deelden aan alles. En de plantjes om 't zachte na-regentje buiten gezet, droegen veel tot de stemmige avondfeestelijkheid bij: eiergele klokblommetjes en frambozen-rooie hartjes in sappige bladslierten en kwieke dennetjes en rose en witte en fel-rooie geraniumpluimpies, 't verglorende goud van de zon zoog d'r de glinsterdroppen af en maakte de plassen in de keikuiltjes tot zuiver diamant.

Soezerig tuurde Kee daar dan in uit, ze zat 'r in 't lichtelijk schemergevulde kamertje Sien te wachten met wie ze samen 't plannetje bedisselen wou, 't plannetje waar ze dan al dagen mee omliep, al dagen van gesmuld had, stiekem in d'r eentje van gesmuld... waar ze afgetrokken en stil van rond geloopen had, gocheme uitvindsels spinnend om Sien te overtroeven, om die meid van 'n Sien de loef aftesteken, Sien die altijd dacht dat zíj de wijsheid in pacht had, voor wie Salemo om zoo te zeggen nog maar 'n beebietje was... Dat plannetje waar ze dan al dagen mee rondliep, dat d'r hartkloppingen gaf en verontrusting en 'n stiekeme leut om de toch wel groote mogelijkheid van slagen - met z'n tweeën ben je ook sterker dat gocheme pienter gevonden plannetje was dan ineens door dàt... met Bart in 'n hoek verdouwd, heelemaal of toch haast heelemaal omlaag gezakt en tot 'n bleekige onbeduidendheid verworden, waarbij nu óók de vage verwondering kwam van hoe ze dáár nou zóó opgetogen van had kunnen wezen... ’t Bevreemdende dompelde dan weer onder ook in 'r plezierige soezerigheid. En zoo met 't gevoel of ze 'n glasie ‘zoet’ opgeborreld had, zat ze d'r in 't hoekie achter 't 'n paar plooitjes opgeschoven ondergordijntje uit te turen in 't buurtje, d'r gedachtentjes wat zwaar en bedwelmd, niet zoo vlot schuivend als anders d'r verweerde handen in gerekte vingerstrengeling om d'r knie over 't stijfsel-krakerig schort en maar al napluizend en uitpluizend d'r lange gesprekkie met Bart...

‘'n Nietigheidje zouë ze zegge as ze wiste, dat ze dáár nou zoo vol van geloope was, d'r neus optrekke zouë ze, 't kènde ze ommers op d'r dúimpie en dan met zoo'n tutende onderlip 't verachtelukke van wat hej-je nou nog? Geen silabe idee dat 't dan toch voor háár wel veul was omdat zíj altijd de kruimeltjes kreeg, altijd en op z'n bèst de kruimeltjes van dàt waar 'n ander z'n eige zat en ziek an vrat, ja... of dùt voor haar al geen ding-om-je-te-verpaffe was... of ze nou niet zoo stilletjes voor d'r-eige 't gevoel had of ze van binnen illemeneerde en dat zoodra ze morge d'r ooge openklepte dùt 't eerste zou weze, wat d'r uit al de sloerige vaalte zou opsterre. Maar dat was zoo, als d'r niks van zoenerij gebeurde of van presentjes geve was 't niks gedaan... Zóéne... of je die maar dadeluk hadde van Bart, nog al 'n héét gebakerde!... 't Most je je eige ook feiteluk maar geeneens voorhale, ofschoon je deeë dat toch en nog wel meer... 't kneep je borst en je asem haast of en dan was 't net of achter je ooge lichies te brande hinge... lichies die alles verraai-je konne, zóó dat je maar gauw je gezicht neersloeg as-t-'r een je onverwachts ankeek. In dat plezierige gesuf dreef je ook heelemaal uit je gewone doen en je dorste hoe langer hoe meer te hóópe... je dachte dan zóóveul, dat je kop d'r van binne dof en doezelig van wier en moei. En dàt dan allemaal om wat zullie 'n nietigheidje besmáálbekke zouë... 't Kwam zóó hè... nèt toe ze stènnerig na'buite hobbelde om 'n emmer met smurrie weg te tobbe en d'r zoo stuntelig met d'r gammele been de stoepies-treeë mee afsloverde... net percies toe Hein van Dijk-op-z'n-Zòndagsch passeerde, verdijt heelemaal op z'n Zòndagsch maar merakel bleekies en sip, enkel z'n neus as 'n deurbakken klinker zoo rood... en z'n loopie stuntelig van 'n agetasie... toe had ze dan eve d'r emmer neergezet. ‘Guns Hein, mot je op reis...?’ Maar liep de kerel op z'n hooge ooievaarsbeene as 'n kieft deur, met enkel zoo'n kopwenk waar je nèt zoo goed nee as ja van make konne en ja as nee... toe ze 'm dan nog eve nagrimde... ‘Hej-je nou ooit zoo'n Zondagsche piet, mot je soms Meheer zegge, Meheer Hein hoe vaart uwes,’ ja 'n knik die geeneens 'n knik is. Meheer mot zeker 'n dag na 't strand pootjesbaaie en in 'n rieteton zitte te maffe as 'n luie vetzak van 'n beron... 't zel me niks ontschiete of Bettemie van de schoenmaker gaat d'r zoo meteen ook vandeur om pootjes te baaie... ho... la... kwam ze dan ineens met 'n

schrikkerigheid uit d'r iezepierig geprakkezeer want plosseling floep, was d'r die emmer met vuil water omgekeild in 't zinkputje en meteen weer naast d'r neer gerinkeld... van Bart, 't had ie 'm in minder dan één secondetje gelappe.

‘Heere-me-tijd, he'k je geeneens hoore ankomme jonge, je worre bedankt hoor, 'n tobberasie van komsa zoo'n emmer... 'k ston d'r net Hein van Dijk na te kijke, die was dan toch zoo merakel fijn in de todde...’ 't Praatte ze allemaal maar zoo gauw in één asem deur om 'm vàst te houë, want ie ston alweer op weggaan, ie was ook op z'n kousevoete... ‘Zóó’, dàt vreeseluk koeltjes en dan plosseling weer zoo innig goed d'r bove op, meteen dat ie 'n passie of wat dichterbij kwam en 't z'n eige met 'n stutje tege de muur makkeluk maakte voor 'n praatje. ‘Hej-je nou nog meer water weg te poese Kee? Nee...? 'k Wil 't anders gerust wel effe voor je doen, jij kanne dat ommers niet... je Moeder most wijzer weze.’ 't Had ze maar lijeluk staan te beknikke. ‘Ja Bart, d'r wordt wat van 'n mensch gevèrgd... en je doene nog nooit genog...’, of ze d'r niet had kenne verdeffedeere: Zwaan was ommers uit werke en Moeder dat uitgedroogde cetroentje-op-pootjes die dee ommers 'n dàg over zoo'n loopie met 'n volle emmer naar de zinkput? Maar dàt zéé ze niet, d'r zee ze geen woord van, omdat 't d'r zoo'n weelde gaf... z'n beklag en die tintels van goeiegheid in z'n ooge. Had ie ook 'n hàlf uur met d'r staan prate, 'n vòl half uur en zoo éigen... 't Dan ook nog weer 's gehad over dat geval van die háást verdronke schipperszeun... Of eigenluk zij meer prate en hij ja knikke of nee schudde. 't Was dan ook zoo zeer niet wàt ze praatte maar de menier wáárop en zoo intiemig-goeieluk as-t-ie d'r dan ankeek, zoo voor 't oog van 'n ieder... had ze in d'r eige leut gehad om 't saggerijnege gezicht van Fenne achter d'r horre: staat me die Kee Willemse met Bart al over 't kertier... wat dié nou te besmoeze magge hebbe... zùks kon ze ommers op d'r vingers natelle? Nou, dan over die schipperszeun en wat dat toch geweest moch hebbe met Teet Randers, want suns menscheheugenis was 't nooit van z'n leve gebeurd dat dié omzeep gegaan was... Dat ouë schippertje zelf, och lieve schepsels, wat was dat ouë hummeltje in z'n sas toe ie z'n jongen die ie al bij de knorhaantjes en botjes en ansjopies in de diepte meende, voor wie ie al pampiere had late drukke waarop ston, dat degene die de drenkeling anbracht honderd

golde belooning zou krijge en dan z'n uiterluk d'r bij... of temenste zóó ies. D'r kwam ie dan ook bij hullie in Zeewijk mee an... en om informaties of-t-'r ook 'n lijk angespoeld of gevonde was... en d'r leit me de jongen met 'n gekneusd been en wat koorseg-van-de-schrik, maar anders goed en wel bij Bart in huis. Och heer, dat ouë mannetje, ie kon haast niet loope van z'n veraltereerde blijheid... En nou net die ochtend d'r-an, toe zullie d'r op 'n babbeltje bij mekaar stonde, Teet Randers en zij en Gon Meikers en Annebet Bijland en Trui Donker die ze anders niet erg mocht omdat 't mensch altijd zoo'n bedruktheid-van-zorg over je bracht... toe zullie d'r dan zoo'n beetje te leutere stonde, komt dat ouë schippertje met z'n hinkende jongen d'r ook an en de blijdschap om die redding-op-'t nipperje zwòm van d'r facies. Die jongen, 'n knappe slanke blonde vent, 'n knapperd zou Sien zegge, ie leek dan ook geen spiertje op z'n vader, die meer 't model van 'n okshoofd-op-beentjes had maar anders wel 'n goedig gezicht... knikte hullie nog wel gedag. Bart was d'r ook bij... meteen dat ze dan zoo langzaam an doorliepe keek die schippersjongen nog d'r 's naar hullie om. Och toevallig... of misschien ook niet, want zij zelf al dadeluk gedacht: 't zel om mijn weze en d'r al 'n vinnigheid voor klaar achter d'r kieze. Maar met dat ze d'r omkeert en Teet ankijkt om 't te zegge, bestierve 'r de woorde op d'r lippe. 'n Géést kon niet effetief witter zien dan Teet op dat oogeblik: mensch wat zien jij d'r uit... 't lag 'r al op d'r tong, maar toe ineens zonder 'n kik of bewijs van leve strijkt ze neer op de straat. En toe zij d'r dan nog had wille opvangen was ze haast onder d'r terecht gekomme... Heere-grut-in-geen-ende met zoo'n vaartje as die me daar neersmakte... En nou lag ze dan met de Dokter en met allemaal koorse, hooge koorse en d'r was geen woord uit d'r te krijge...

Dàt hadde ze dan bepraat Bart en zij en of Teet dat nou misschien evengoed zou gekrege hebbe of dat ze wat met die schippersmensche had... of ze die soms gekonne had...? Bart zee d'r niet te veul van, maar ie gaf as z'n meening dat 't nìks met die ouë man en z'n jongen te make kon hebbe... Verder hadde ze 't dan ook nog over z'n Moeder gehad, die nog maar aldoor zoo ernstig lag. 'n Kommervolle tijd voor de jongen en ie ston d'r maar alleen voor. ‘As 'k je ergens 's mee hellepe kan’, had ze 'm dan ook angebode, ‘mot je 't maar zegge Bart, 'k bin altijd tot je dispe-

sisie.’ Maar toe hij met 'n lach of-t-ie neerkeek op 'n onze-lieve-Heersbeesie: ‘Jíj... míjn hellepe zieltje, dat zou ik niet wille, nee hoor, vast niet, d'r wordt ommers al zooveul van je gevergd.’ D'r stond zij dan zoo'n beetje vreemd bij, deels geoffronteerd en ook 'n beetje in d'r knolletuin om 't wèl hartelukke geluid in z'n stem... en óók as 'n vink in 'n vinkennet, gevange in d'r eige woorde: 't had ze òmmers zelf gezeid dat d'r zoo'n boel van d'r gevergd wier...?’

Nou ze dan nog 's in d'r napeinzen 't gesprekkie te beglimlachen zat in 't laatste rosse van de verglijende zon die nog 's zoo'n dikke pluim fijn lichies-gruis over d'r uitstoof, dreef 't en met 'n groote eerbied in d'r op, ‘dat je wat mans moste weze met Bart, je woorde op 'n goud-schaaltje legge... zóó'n gevatterd.’ En dan meteen, als 't in 'r oprees, dat ze nou toch eerdaags 's naar Sybil de vrouw van de zwarte kunst moest - de kermis was net ingeluid die dag - omreden ze dan toch maar brand-en-brand nieuwsgierig was te vernemen hoe dat nou met d'r loopen zou in de toekomst en d'r óók 'n kregeligheid kriebelde over 't suf-lange uitblijven van Sien, bleven d'r blikken ineens strak en als vastgegroeid op 't ronde vlieringraampie in 't muurtje tegen over d'r: 't huisie van Trui Donker. 't Rosse gelaai van de zon was d'r afgezakt en achter de kouë glimming van 't ruitje was nu plotseling weer datschreierige gezicht met de lange witte haartressen en de gespalkte oogen. In d'r schrik van dat zoo ineens weer te zien, smakte d'r mond wijd open. ‘Verdijt 'n gezicht, 'n èchies gezicht... de laatste tijd was dàt d'r meer, ferachtig 't was d'r niet richtig, 't spóókte d'r... já en zeg d'r nou 's wat van tege Moeder en Sien, lache ze je in je bek uit op de koop toe: dan leit 't an 't licht of an 't verweerde ruit zelf...’ Meteen dat ze opstond en d'r op de punten van d'r teenen die in 't zelfde oogenblik dol begonnen te trilschokken - d'r lijf gerekt - naar te kijken stond, verzonk 't ook weer... tuurde 't ronde kouë glasoog leeg en gewoon naar d'r over... Uit de steegies-glop bij ouë Tijms huisie zag ze dan Sien kalmpies aanwandelen. ‘N'tuurluk op de kermis geweest, gehengeld om 'n vent... Koert Huibers was 't tegewoordig... Koert Huibers bij de koffie en vóór 't slape, Koert voor en Koert na... Lag die meid 's nachts naast d'r te woele en te trappe of ze in de roggedeeg zat en 'n wartaaltje te prate, te koerte as 'n broeische duif en 's ochtens met 'n kop uit d'r nest: haardodde of d'r de nachtmerrie ingevare

was. Had ze d'r laatst halfnaakt betrapt voor 't spiegeltje op d'r-lui slaapcel bove, ston ze d'r hoerekasterig 'r borste te wassche met 'n fijn reukzeepie... wiedusse eendvogel-van-'n-meid, wie ziet dáár nou wat van? Met Koert had ze niet eens verkeering en dùs...

Affijn krijge zou ze 'm wel, de meid was ommers één kluit verlokking. Grutje... as zij nou toch 's Bart... Maar voor 't spiegeltje kwam ze toch nooit as ze d'r verschoonde, gèt d'r scherminkelig mager lichem verdraaid in de heupe, 'n hooge heup en 'n lage en ingedeukt op d'r maag en daar d'r buik weer, of ze in omstandigheden liep, hoog onder uit, heelemaal geen borste ook, zoo plat as 'n schol en plooie in d'r huid of d'r 'n te ruim slobberjak angetrokke was. Wat dáár nou voor 'n kerel an te geniete viel, voor 'n vent as Bart met z'n blakend gezonde sterke lijf...’

‘Had d'r liever gebleve’, beerde ze dan weer danig vergemelijkt naar Sien, die d'r net luchtig de kamer inwippen kwam en 'n geurtje van zeewind met wat kruiïgs van veldbloemen meebracht en 'n sterk nieuw odeurreukie. Ze kauwde ook smakelijk met d'r groote sterke tanden op 'n dikke pruim noga, slierde, meteen dat ze d'r hoed in 'n hoek keilde, 'n walsie over de ruige verplukte vloermatten. ‘O me lieve zwartkop, voel d'r 's hoe me hart klopt... o me lieve krullebol, je make me heele kop op hol...’ Zoo maar rap met lenige lijfswending tierde ze dat... Uit d'r tasch vischte ze dan nog 'n brok noga in zilverpapier, smeet 't Kee in d'r schoot. ‘Daar voor jou en 't apie d'r bij, hou je toet nou maar, hè mensch 't was zoo fijntjes met...’ Ze brak dàt, d'r bezinnend, erg onschuldig af met 'n geeuw. ‘Lang weg? Ik...?’ Want Kee had alweer zoo wat gemokt. ‘Loop naar 't rietland en haal d'r 'n tweeling, ze benne ommers net 'n groot kertier naar die zendeling-met-puiste...?’ D'r gierlach klaterde uitbundig hoog-jolend door 't kamertje, dat haast te klein leek voor die volle júichende schater... D'r frisch-rooie mond wijd open en d'r kop, met de dansende gouën-klok-krullen achterover... stond ze d'r te schateren joelig en jolig en als altijd als ze lachte d'r onderlijf bol vooruit. Zóó keken de kerels graag naar d'r, vlamde in d'r-lui oogen die heetigheid die ze d'r zoo graag lokte... maar 't binnenbrandje dat ze d'r mee aanstak lekte dan wel 's uit naar d'r zelf... Kee met 'n likkie tegen 't kleverige, lekkere nogaatje-van-de-kermis, lachte toch ook mee met zacht snuffende lachhikkies, d'r van klierigheid wat vreemd-puilende buik

schudde d'r slappies van, ‘Ja 't viel nou mooi dat ze allemaal uit wasse’, vluchtigde dat nog eventjes door d'r gepeins. ‘Vader en Zwaan en Moeder en Oome Dries, die opeens óók 'n stichtelukke bui had, allemaal naar die zendeling uit Sina die met lichtbeelde te preeke kwam... 'n Vètje, gunde ze d'r-lui...! Was ze ommers ook na toe geweest verleeë jaar, gedacht an 'n nieuwtje... dat ze 'n mooie geschiedenis te hoore zou krijge, zoo ies van de biëscoop die dan wel 's met de kerremis meekwam en nìks gezien as puiste op gammele lijve, akelige gezwellen en griezelige wonde en d'r 'n lamlendig gewouwel bij, wee om d'r hart wier ze d'r, overgegeve in d'r zakdoek had ze d'r van. En n'tuurluk had ze op 't laast ook niet meer de lef in d'r lijf om d'r naar te kijke, as 't d'r op ankwam altijd 'n jantje-kakkebroek, zat ze d'r in mekaar gedoke als 'n bossie droge kropsla... Want d'r úit kon je ook niet, eivol als 't d'r was. En dan nog 'n dikke vreemde meneer naast d'r, 'n heele dikke zweeterige meneer en die stònk as 'n mestvaalt, aj-je je neus tussche je duim en je vinger dichtkneepe rook je 't nòg... bè-je voor je plezier uit!’...

... De schemer had d'r 't laatste spiertje licht opgezogen, achter in 't keukentje stak Sien 't kleine pas-bijgevulde olielampje aan, 't blinkend gepoetste en ook danig gebuilde blakertje ketste fel 't gele vlammetje terug... Rap in d'r beweeg had Sien d'r rokken al opgeschort, hóóg dat de volle kuiten d'r dik stevig vèr uitpaalden, d'r mouwen opgestroopt en 'n schort voorgebonden, heelemaal gewonnen voor 't plan en ijverig om 't te volvoeren. Maar 't dan nog even oneens met Kee over de manier waarop ze 't zakie redden zouën, als Oome Dries 's onverwachts thuis-kwam. ‘Je mot toch op alles voorbedacht weze...’ Stonden ze dat nog eventjes geagiteerd en zenuwachtig om 't erg avontuurlijke... en om de verkrimpende tijd, verdempt te besmoezen. 't Naakt-felle lichie zette d'r schaduwen gedrochtelijk aangedikt en uitgelengd op 't witte kalkmuurtje en d'r koppen als geteufde groote kermisballons-aan-'n-touwtje op de cage keukentjeszolder. Bij d'r heftige praten bloeiden 'r rozen op Sien's volle wangen en in d'r oogen was met 't bezinnen en spitsen op nog geslepener ideetjes dan Kee die had, 'n leutglinster om 't moppige avontuurtje... die rijke stinkerd van 'n Oome Dries 's te kunnen begaffelen... En nou, druk sisfluisterend in 't weerleggen en besmalen, uiteenrukken en wegblazen... als 'n kind de donze zaadjes van 'n paardebloem... Kee

'r dramatische bedenkseltjes, stond ze d'r uittartend tegen de witte muur. D'r rooie werkvingers friemelden onophoudelijk onder 't praten aan d'r bloesiesknoopen en aan 't dunne doublé-kettingkie met de paarse traan... ‘'t Kan wel... alles kan venavend bij jou, je het zeker 'n bruispoeier ingenome of 'n slokkie zoete genever... Nee ìk heb gedacht, as ie thuiskomt, als we nog doende benne, dan mot een van ons beien 'm an de praat houë... ken de andere de keet gauw opredde, gerùst en ìn de pottekast motte we weze...’

‘Welja...’ Kee was haast van nijd in d'r veel te gauw weggeslikte noga-brokkie gestikt. ‘Welja, oome Dries an de praat houë, fijn bedacht, je kanne nog beter 'n aap uit de artis an de praat houë... of 'n wilde beer uit de woestijn of 'n krokkedil... as 'n kakkerlak loopt de vent achter je an. Misschien wou jij 'm wel in 't bleekie vastzette an 'n paaltje, as 'n geit met 'n brokkie touw om z'n been, oome Dries: bèèè...’ D'r stem hardde. ‘Dàn konne we 'm beter 'n masker met knolleform onder z'n kokkert houë, zoo as die gravin Estella in dat boekie-je-wete-wel? Nee... dan niet zóó lang, dat ie d'r 't hoekie van omgong.’ Sien d'r lach tierde gillerig-in-'t-besmalen... Nòg bij 't felle onoverkapte lichie kwam d'r mooie blakende gezondheid prachtig uit: d'r gladde gave huid zonder pukkels of sproeten en d'r schitter-oogen zonder 'n veegie blauw van moeheid d'r-onder en d'r lippen als klaprozenbladen zoo rood, met d'r rijen blinkende danig gepoetste tanden... ‘Nòg al wiedusser, wel ja... bedaardjes zoeke en de ouë vent d'r misschien legge te krepeere... verroest nou gauw.’ D'r kettingkie met de paarse traan kletterde gebroken op de grond, ze merkte 't niet in d'r blèrrig doorhoonen. ‘'n Moord op je binnenste, dank je van harte, 'k hè liever 'n broodje met kaas en waar wou je zoo gauw clorreform vandaan hale, pukkie...?’

Kee hield moeilijk de onkruid-welige opgroei van d'r nijd in, als ze vinnigde dat zíj ommers óók niét 'n moord wou. ‘Dacht je, dat ik geen gewete... heb jij alleen maar zoo'n dingsigheidje? Onze kostelukke tijd verzanike we en verdiedelomdijne we, late we nou eerst maar gaan. 't Is temenste al mooi dat de ouë doerak z'n sleutel hier gebracht het, ie kon 'm niet beter ergens bezorgd hebbe, voor as-t-r 's wat in z'n afwezigheid gebeurde...’

Sien die dan ineens d'r kettingkie miste, begon d'r schelderig naar te

zoeken. ‘Verdorie, me kettingkie kepot en me traan an gruizel, jóúw schuld met je geleuter lillukke stuipekop.’ Ze smeet 't gehavende vertrapte prulletje in Kee d'r gezicht... ‘Dáár merakel-met-je-masker... jij leve in 'n wereld die d'r niet is, je spinne je màlle dinge net as 'n snorrende kater, maar as 't op dóén ankomt, hej-jíj de lef niet.’ Kee praatte d'r bedarend overheen. ‘Tóé... as we nou zóó beginne moete, kenne we 't bijltje d'r wel bij neerlegge. Ach meid, je krijge ommers wel 'n ànder kettingkie-met-zoo'n-ding-d'r-an van Koert. Hej-je nou ook al geen noga van 'm gehad en 'n flesschie odeur en meer van die nesterijtjes misschien wel...?’

‘Hó... ja twintig zoene-an-één-stuk...’, wist Sien d'r te treiteren, ‘en kneepies bij dozijne, o zoo'n lekkere jongen, mensch we hebbe an 't Doovenetel-dijkie gelege... zeg nou maar niks meer.’

Kee d'r kop leek dan ineens te vermageren bij 't wegkrimpen van d'r bloed, ze probeerde 'n schamper schatertje maar 't lukte niet... ‘O get die Sien, dat schepsel...’, neep 't in d'r op. ‘Dat merakel, die was dan misschien al geeneens méid meer, al bij 'n kerel geweest...’ Dadelijk haalde ze 't zich in d'r ziekelijk-felle belustheid voor... ‘Al bij 'n kerel geweest, bij Koert... en dié had d'r borsten gezoend en over d'r naakte lijf getast... o de hoer, de smeerlap van-'n-kreng...’ 't Plannetje verloor dan ineens alle bekoring, en in d'r wijkende lust zocht ze 't op de lange baan te schuiven. ‘We zouë eigenluk beter eerst 's de slapende dame hier kenne late komme, as die z'n hand vasthieuw as ie sliep, zou ie vezelf alles motte zegge wat ie wist.’

Sien stond d'r ineens krom van. ‘O mensch hou op, ik doen d'r haast wat in me broek van ó... ha-ha-ha ik krijg de kramp in me elleboge: 'n slápende dame kan je die in 'n peperhuisie voor vierduite hier hale en... ó... gosterdankie, dié bij oome Dries op bed, zou jíj 'm dat gunne...? 'n Boeltje zou 't worde ha-ha-ha... Oome Dries met 'n slapende dame op z'n bed, 'n dame bij 'm te slape, dàt zou 'm lijke die ouë snoeper.’ ‘Nou dan doene we 't maar niet,’ mokte Kee, maar d'r woorden aarzelden in dat besluit. D'r spijtige gezicht had dan óók wat erg stakkerigs met die diepe vèr bogende inktig-blauwe groeven van onder d'r oogen tot op 't goorwit van d'r magere wangen uitloopend en zoo'n griemerige huilbui op komst in d'r al waterige oogies. ‘Dan zien ik d'r maar van af, 't is

nou ook al zoo verlaat...’ Maar Sien die zóó niet in leegzitten en mokken 'n zeurige avond slijten wou, hakte dan resoluut de knoop door. ‘We gane wèl en nou dadeluk en as jij niet wille gaan ìk alleen, 'k hè d'r nou juist 'n barre boel zin in. Weet je wat we doene, 'k maak 'n soppie, neme we de kast meteen wat uit van ondere, hebbe we ommers óók apprepo...?’

Even later sloften ze met 't dampende water in 'n teil en 't lichie omschermd door d'r handen 't donker in...

Knuffele zou ze 'm, de loeris.

Troebelig kwabberde de mist die avond.

Zoo langzaam aan was ze als 'n gordijn naar omlaag gezakt, in 't hangen van teêre tuligheid dikkend tot verpluisde grove lappen. 't Wolkte d'r nou of 't royaal afgevademd was, lakenachtig lappend de huisies langs, 't zwierf d'r in flarden rond als goed van 'n gebroken waschlijn. En de kille vochtigheid lei 'n zware hand op Guurt Voorlek d'r gemoed en 'n zware hand op d'r keel...

Heel eventjes hadden d'r in 't doffe luchie als zilveren knoopies de bleeke starretjes geglommen en 't wasbleeke schuitje van 't aankomend maantje als 'n op z'n kop geduikeld en gekanteld door water verzwolgen scheepie, dat dan hoe langer hoe dieper zonk. Toen werden de zilveren sterreknoopies natte oogen, trieste oogen die Guurt van Hein van Dijk met beteuterde klaagoogen te condoleeren leken, vóór ze heelemaal uitbluschten of toeknipten van 't natte grijs - dat als van 'n groote machine gesponnen, die 't stilletjes, zoo maar, zonder wielengesnor of piepend en hijgend stoomgereutel afleverde - waar de straatjes dan van schenen toegeweven... zoo op 't oog grove juteachtige draden over en weer tusschen de huisies gespannen, waar dan af en toe 'n melkig-wit licht-van-boven 'n glazige glinster aan gaf en meteen zoo'n idee aan Guurt Voorlek of ze onder water aan 't kuieren was, net als je dat wel hebben kan in 'n benauwde droom waar je doodmoe uit wakker wordt en die je dagen lang bijblijft.

Zoo dat Guurt dan eerst weer 's tusschen die overbekende huisies, waar ze alle dag 't uitzicht op had door d'r raampie, waar ze elke dag doorsjouwde om 'r bôschappies, eerst 's bezinnend rondkijken moest om te verkennen waar ze nou eigenlijk precies was, tot d'r dan de doffe klep-

pering van 'n bel zoo als-pas van 't koekies-en-lekkers-winkeltje van Guurt Kuisch, of 'n stem achter 'n raampie, 't d'r aanduidde en terecht hielp. En dan maar weer zoo langzaam, in d'r klammig-plakkende kleeren, d'r vuile sloerige katoenen jurk en d'r onderrokken waar al de stijfseligheid in verpapt was, sjokte ze verder... Hein 'n eindje tegemoet.

Alles om d'r stond in de dompeling van 't klamme mistlaken, dat wel van 'n dooie reus afgenomen leek en zoo aan einden en brokken over 't stadje gekwakt, 'r de dingen uit de naaste omgeving mee wegdekte en af en toe 'n schut voor d'r oogen plaatste.

‘'n Dóóie-laken’, voelde ze dan ook over d'r zelf en over d'r bloeien van kinderen geslierd, 't had ze dan algaande gedacht en dat had weer eventjes de tranen naar d'r oogen gestuwd... In die grijze wittigheid boven d'r zag ze meteen nog verglippend opglimpen 't verdronken maanschuitje met wonder genoeg aan z'n boeg nòg 'n lichie, dat even zichtelijk maakte de stijfies bijeengepropte huisies weerzijds van d'r... maar dan vreemd-vaag en droom-doezelig zooals ook verder in d'r klein-benepen-d'r-onderlangs-gaan als 'n wonderlijk forsch-vleezig lichaam de oude toren z'n verwaasd-roode steenbulten toonde...

In de straatjes was dan tenminste nog 't geluid van 'n slaperig pratende ouë stem achter de ruitjes, 'n huilend kindje of 'n kefferig hondje en hier en daar in 'n fleschhals 'n kaarsies-eind als 'n bleekies gevallen sterretje, dat zwakke lichtglansies uitspatte over bekende gezichten. Maar dàn, 't klef-natte laantje met de iepenstammen op ongelijke afstand als verdwaalde reuzen, die de weg vergeten waren en nou maar peinzerig en wat idiotig in zoo'n vlagie slappe wind wat te grommelen stonden, en d'r die opgeloste modder troeterig en papperig als rijstebrij glisserig onder d'r voeten, van 't stadig gedrup uit de donkere takkenpoort. De mist aan de blaren gekleefd liet langzaam los, drup voor drup en dat was dan aldoor maar te tiktakken op d'r ouë hoedje en met 'n hard hagelig geklikklak op d'r dunne omslagdoek. Af en toe als 'n gestrekte arm, die d'r waar-schuwend-voor-onheil tegenhouën wou, dorende stekelig 'n krom en laag-gegroeide tak tegen d'r klamme gezicht. Ze liep dan heelemaal op de tast en in de dooie eenlijkheid, waar alle dag-geluid in de druilende mistavond verkwijnd was en elke boom óók de triestheid van 'n grafzuil had, durfde ze niet verder...

Sukkelig struikelend in de diepgeploegde wagensporen, die verslobberde geulen sneden in de breiïge aarde en stuntelig over de niet te vermijden en als met opzet in de weg gelegen hindernissen van keien en kort afgehouwen boomstompies, was ze dan weer teruggekeerd, vette plaksels aan d'r gaterige pantoffelzolen en d'r rokkenzoomen voet in de rondteom druipend. ‘Misschien dat ie dan nou ook wel thuis zat...’, had ze 't lampie van hoop-en-goeie-verwachting in d'r aangestoken en 't dadelijk maar hoog opgedraaid ook. ‘Ja, ie heb vast oponthoud gehad en nou is-tie 'n andere kortere weg gegaan...’ 't Groeide onderweg tot 'n aardvaste mogelijkheid. En nog hijgend van de lange loop en de beklemming van de mist op d'r gemoed, was ze weer thuis gekomen, had ze d'r dadelijk door 't raampie gespied en d'r bevende zucht dáár gebroken in 'n snik... Hein wàs d'r niet. 't Kaarsie stond d'r kleumerig en op uit-rillen bij 't propere servet met de warmpies toegestopte schotels: lekkere in boter bruin en knapperig gebakken aardappeltjes en rijstepap met suiker en nog drie hard gebakken botjes, uit-d'r-eigen-mond-bespaarde botjes, want ie hield d'r zoo van... En op de stoel bij de tafel lag z'n opknap-persgoed, z'n broek en z'n vessie en z'n knappe jassie en d'r naast op 't bankie 't waschkommetje met water en 'n handdoek en 'n brok sunlicht met 'n kam... Ze kon 'm d'r wel met dichte oogen zien zitten, de teil tusschen z'n knieën en z'n bruine baard glinster-wit van de schuimende zeep... zoo had ie 't altijd gedaan en vroeger liep ie d'r dan zóó achterna om 'n zoen...

D'r was dan 'n stugge verdrietelijkheid in d'r en 'n gemelijke verontrustheid. ‘Heer-nog-toe, hoeveul was 't nou al niet over de tijd, al úre, twee, drie uur, màkkeluk’. Ze had al 't flakkerende kaarsevlammetje bij de klok. ‘Negen uur, dàt was al twee uur over de tijd... Grut, nou had ze wéér 't gevoel of d'r 'n vischsnoer om d'r keel gewronge was en de haak midde in d'r strot geprikt en of d'r nou met harde rukkies angetrokke wier... Zoo lang bleef Hein ommers nooit uit, altijd 'n man van de klok. Riggeleerde zij d'r 't eten niet naar? Zette ze d'r aardappels al niet op 't fornuis en d'r vet op 't stelletje... of wat ze dan anders te koken had. En was 't dan niet precies en op de menuut of klaar as Hein binnekwam? En stèrker, zee Tobie niet - want 'n kind pikt gauw die stippigheid op -‘'k Zel al vast maar danke want 'k heb zoo'n honger en dan is Vader d'r

net as 'k ophou...’ Ach jeetje, 't had ie nou ook gedaan, 't schaap en toe naar de deur gekeke maar nìks van Hein... en toe al met 'n verbaasde snuit 't buurtje in, ja had je me maar... had zij dan toch motte lache om de jongen z'n verbouëreerde facie. ‘Je het vast geraffeld, doen 't nòg maar 's, 'n keertje meer zel je niet schade’. Hein was effetief sterk op danke vóór je ete, niet zoo zeer ná 't ete, want ie zee altijd: ‘Dan hej-je 't ommers al op en as je wat krijge van iemand, lekker borreltje of 'n end koek dan gooi je dat toch ommers ook niet eerst door je strot en komme dàn met je dankie ansloffe’, ie had de jongens dan ook allemaal 't zelfde vaste dankgebedje geleerd... Tobie had dan nòg d'r 's gedankt, maar - nìks hoor: alles zel je zien en nìks zel je hebbe. En toe zij, toch óók benieuwd wat dàt nou was met Hein, 't ete al te kouë op de tafel... in de deur uitgekeke naar 'm... Gon Meikers, die d'r net met d'r breikous voorbij te treuzele liep, had d'r eige ook nog verbaasd. ‘Grut, is je man d'r niet... héden!’ En dàt met 'n stiekeme jool in d'r ooge en zooies of ze wat wìst... maar d'r was ommers niks, affijn, 't kon ze d'r ook verbeeld hebbe, ze had d'r anders wèl met Kee Willemse zien smoeze en dat stuk ete wist je altijd wel wat op je mouw te kladde, 't liet d'r dan ook ijskoud, dié kon ommers geen schepsel ongemoeid late, dusse... zij nog gelache... ‘Ja... nou, ie zel wel komme... 't heb ie al die jare nog gedaan’. Ze had nou eenmaal geen been-eterige netuur, zoo kissebisserig zorgeluk-om-alles, je leve maar eens en Hein was 'n beste vent, 'n bovenste bèste kerel, zoo over 't algemeen wel ordenteluk ook, alleen nou ze 't nagong wat vreemd in de laatste tijd, goeiëg wel, maar schuwig om d'r an te kijke en altemet zoo'n al tijen uitblijvende malle bui van vroeger, waar ze dan geducht 't land an had en wat dan ook eigenluk wel d'r eenigste zorgie was, omdat ze 't klappe van de zweep kende... had ze 'm dan ook meer dan eens afgestreveerd. ‘Hoor 's Hein, dàt late we nou hee, 'k wil d'r geen bezemmakersdozijn van make, acht kan best toe en we loope allebei al mooi naar de veertig, late we die malligheid nou maar overlate an de jongkies...’ 't Was eve goed na die eerste jaar of wat al zonder sjenie van haar kant, want zwáre krame... de vrouw kon 't ommers alleen niet redde, most de Dokter d'r bij en 'n paar lui van 't buurtje, 't spande d'r dan...

Zegge ze wel, dat je 't béter hebbe as je mager benne, nou mágerder

dan zij was wel niet mogeluk en 'n kráám... as ze nou nog die laaste keer beprakkezeerde, 'n jongen van èlf pond, kreeg ze nòg kouë grille over d'r rug, ja àngenaaid as 'n ouë verplukte werkmansbroek op viér plaase... of dàt ook 'n anmoediging is om d'r mee deur te gaan. Dokter zee zèlf met 'n knipoogie: ‘Nou motte d'r maar geen meer komme hoor, je man mot nou maar 's tevrede weze.’ jewel, die heb goed prate zoo'n dokter... Affijn, je wòrde anders op de duur wel uitgeviegeleerd, dee ze maar net - 's avens dan - of ze dadeluk insliep, snòrkte ze as 'n bruinvisch... De andere dag was-t-ie dan soms wel 's wat stug, weinig spraakzaam of soms ook en dat was nou weer véúl slimmer, merakel aardig teuge de jongens, hielp ie ze an d'r vlieger of snee 'n scheepie voor ze en dan dolle met 't laaste kleintje en áárdig voor haar, net zooas in 't begin sjouwde ie d'r vuile waschwater weg, maakte ie leihekkies voor d'r blommetjes of 'n nieuw deksel op d'r tob... of ie voorzag 't lekkende dakgootje, ure dan bezig met ouë plankies en roestige spijkers en dan bij dat wurme soms nog 'n erg bezeerde vinger... Overal kwam ie 'r dan mee te hulp, zóó dat je je eige voelde as 'n kruikie was in de zon... Haalde ie 'n paar potjes arebeitjes voor de boterhamme en dan was 't: ‘D'r hej-je mijn porsie ook, 'k geef niks om die kouë dinge...’ O menschnog-an-toe, zoo'n kerel kon je zoo murf make as koeketaai... dat je àl je verzet-d'r-tege om zeep voelde as 't d'r toekwam, 'n knappe vent was-t-ie ook, 'n knàp slag kerel... met dat kroes-ponnie om z'n kop en z'n pracht van 'n baard en z'n blinkende ooge met van die stoeilichies d'r in en dan z'n lichem... 't was ferachies 'n medel voor 'n beeldhouwer. Op d'r-lui kuier Zondagsmiddag gong ie wel d'r 's zoo eventjes as zij met de kindere d'r uitrustte, bij 't Doovenetel-dijkie zwemme en pràchtig was-t-ie in z'n naaktheid, 'n bouw of-t-ie van staal opgetrokke was, spierig en breed... d'r haj-je dan ook vanzelf die breeë kindere van... liet ie z'n eige zoo maar druip-nat uit 't water afdroge van 't windje, naast d'r in 't gras en dan kon ze d'r ooge niet van 'm afhouë, zoo'n mooie kloeke vent als-t-ie was, 't zei ze 'm wel d'r 's. ‘Jij konne dienst doen voor 'n museum Hein... voor 'n standbeeld,’ d'r lachte ie dan soms al 's plagerig op terug, dat zíj toch niet erg van 't standbeeld gediend was... en meer zuks. Ze zee 'm dan maar nooit hoe zielig ze d'r eige bij 'm voelde, ach heertje, dacht ze... d'r most ik nou 's zóó zonder kleere naast zitte...

't dee d'r dan zéér, ferachtig, maar ja, dat is zoo, 'n man heb niks te lije en wat staat 'n vrouw niet uit an d'r lijf en ze was d'r dan toch altijd nog afgekomme zonder gebrek... Eén keer, toen Hein zoo in 't gras lag, was dat opgedirkte hoerige mensch van de schoenmaker ook bij d'r-lui langs gekomme met d'r man en dat wijf had gekéke... schandalig, geen oogenblikkie d'r ooge neer of d'r kop 'n andere kant uit, wat je toch allicht doen zouë as vrouw zijnde voor 'n heelemaal nakende buurman, zíj niet hoor, nòg eve stáán bleef ze voor 'n praatje en tege Hein wat gelache waar ie 'n kop van kreeg as vuur... Van dié tijd af had ze ook 'n geduchte affersie tege dat mensch met d'r weelderige ongedeerde lijf en d'r blozerige ronde kop. Maar as zoo'n vent as Hein dan zoo aardig, zoo óverloopend aardig voor d'r was, alles voor d'r uit de weg tilde en d'r met kleine pleziertjes achternaliep, dan wist ze de rest op d'r duimpie, hiel ze weer geen voet bij stuk, had ze ineens weer 'n klap van de molen net as toe ze nog een meid was, toe ze d'r eige ommers ook en wat graag an 'm overgaf zonder 'n kik-van-trouwe d'r bij. Maar nou was 't niet meer as toê... toê wìst ze nog maar van hoore zegge wat 'n kraam was, toe wou d'r jonge en van niks-nog-geknoeide lijf dàt... zoo as d'r maag eten op-z'n-tijd... nou was 't anders, liep ze die andere dag weer in angste, wéke in angste, benauwd dat 't d'r weer van komme zou... En dan was ze kribbig en netelig tege 'm van zenieachtigheid. Toch hieuw ze van 'm, wezeluk, maar 't leek bij de manslui niet te gaan zonder dàt... want houë-van-'m, gerust wel, nou ook, d'r zat 'n prop voor d'r strot, 'n vastgegroeide knoetel die ze niet wegslikke kon. Venavend ook had ze 't ete koud late worde bij 't wachte, niet zonder 'm an de schafterij wille gaan met de jongens, die toch al griemerig van de honger wasse. Maar later toch maar de eterij opgelubberd op 't peteroliestelletje, want Tobie en Guusie die d'r-lui Vader 'n end tegemoet ware gegaan naderhand, kwamme verplukhaard van 't vechte-met-mekaar... alleen en kitteloorig terug: niks van Vader bespeurd. Had ze ze allemaal maar ete gegeve omdat 't zeure-d'r-om 'r danig verveelde en nog zenieachtiger maakte en toe de heele kluit onder de wol gestopt. In d'r eentje dan telkens in die mistigheid 't buurtje op en neer gedrenteld, heen en terug en weer heen en toe 'n keer dat dooie laantje in... En nou had ze die benauwderigheid weer voor 'n ongeluk, je hale je dan van alles in je hoofd: ie kon

in 'n sloot geloope weze, want 't mistte merakel, of in 'n greppel en z'n been gebroke hebbe, of z'n ruggestreng... och heertje nog-an-toe, of d'r hart tot d'r keel an toe groeide en geen hompie brood kon ze deur d'r strot krijge, geen likkie ete, 't nog wel geprobeerd met 'n lepeltje rijst en nog 's met een stukkie versch brood met kaas, maar 't kon ze niet eens wegslikke, 't groeide hoe langer hoe grooter in d'r mond en d'r dan ook net zoo lang opgekauwd tot ze d'r onpasseluk van wier, 't op 't plasie in de vullesemmer uitbrake most. Dan kwam d'r ook weer te binne de vreemde manier van z'n weggaan die ochtend, z'n geasiteerde bereddering dat ze nog gedacht had ‘wat stoetelt ie toch lang om...’ maar dat dan zoo vagies in de doezeligheid van d'r lodderige slapie. En óók vóór ie 't bed uitgong - viel 't d'r in - zoo liéfdoenerig waar ze 'n schrik al dadeluk door d'r lede van kreeg en 't zweet op d'r huid... ferachies 'n zóén op d'r gezicht, op d'r mònd en toe had ie d'r vlechte om d'r voorhoofd gelege zoo as ie dat wel meer deed, speelsch as 'n groote kwajongen... En dan had ze d'r moeiluk langer slapende kenne houë bij z'n gefluister: ‘Guurt, dag ouë wijfie, Gúúrt.’ ‘Ach ruk nou toch uit’, was ze van 'm af op d'r zij gekanteld, snurkerig... en lekkertjes deurmaffend in 't ruime bed, want ie was d'r dan ook dadeluk afgespronge - eerst nog 't lake vèr over d'r kop gehaald en toe bij d'r slaap-suffige luistere naar z'n ongewoon lange omscharrele nog gedacht: ‘Wat het de vent toch làng werk venochtend, wat betakt ie in de vredesnaam toch...?’ Maar dat niet hèlder, zoo maar met trage glippies deur d'r bol en met zoo'n kregeligheidje... ‘Nog naar de jongens d'r bivakke ook, 't lijkt wel of-t-ie 'n tik van de mallemole beet het, mot ie in al die vroegte die rakkers ook nog wakker make, ie het d'r zeker eentje op de loop...’ Toen 'm weer niet eens hoore weggaan, suf doorgemaft en op de gewone tijd wakker en 't dan weer merakel druk met de jongens te bereddere om ze op tijd naar school te hebbe en knàppies, want d'r hiel ze van, gewassche gezichte en schoone kiele en d'r brood eerst fesoenluk bij de tafel opete... En toe met al die drukte en met d'r wasch en d'r huishouïng was dat heelemaal deur d'r kop gegaan, z'n lange omstoetele en z'n vreemdigheid die ochtend... En nou zat ze maar met die bibber-van-onrust, die kriewel-van-onrust in d'r lichem. Als-t-ie d'r nóú was... nou zoo de deur inkwam... heere schepsels, dat ze 'm nou ook zóó afgrauwe

most van morrege... as-t-ie nou 'n ongeluk gekrege had, d'r ergens in die land-eenlukheid lag met gebroke ribbe en stervend en d'r laatste woorde, d'r laatste gráúw nog in z'n oore... o lieve heertje!’

Guurtsnikte heftig. ‘Als-t-ie dan nou nog maar weer kwam...’, rouwde 't met goed voornemen in d'r. ‘Knuffele zou ze 'm, de loeris, de goeie lobbes, al de torns-van-d'r-lijf met dat kinder-krijge vergete en net as de eerste keer, de àllereerste keer... o heertje die angst knoeide je zoo, die angst kneep je lam... die angst vermóórdde je...!’ Staag door hijgde d'r snikken en bij 't propere servet met de warm toegestopte schotels stond dan nog altijd 't kaarsie op uit-rillen.

Onder 't offer van Abraham.

D'r rooie zwoegkoppen in de piekerige kriewel van d'r bezweete en slordig-gewroete haar, de kaatsing van 't lampevlammetje fel in de zwarte pupillen van d'r wijd gesperde oogen, zaten ze dicht naast-een op 't estrikken vloertje gehurkt in Oome Dries z'n keuken en Sien hield 't briefie, 't pas gevonden en belangwekkende briefie stijf in d'r stoffig besmeurde handen... 'n schàt was 't briefie, 't van de motten vervreten goor-gele briefie met 't enkele rijtje recht-oppe dicht aaneen gekrabbelde lettertjes... letters als bokkings an 'n speetje...

't Helle lampe-lichie priemde donkere ballen voor d'r oogen van 't turen in d'r naakte vurigheid en d'r verpafte stemmen haspelden onzeker, ongeloovig, ontdaan-van-verbazing... tot Sien 't verdempte verwonderde smoezen-samen zàt, 't uitschetterde met 'n hooge joedelende stem en dansevlammetjes pinkelend in d'r oogen. ‘Onder 't offer van Abram, gosterdankie dat ìk nou net in dat tafellaadje kijke mot en dat boekie d'r uitsjorre!’... Kee verduisterde dadelijk de glorie die dan enkel en alleen aureoolde om Sien... Sien die zoo maar en op goed geluk af oogenblikkelijk vond, waar zij al tijen achteraangezeten had... Kee krimmineelde dadelijk 'n grauwerigheid en in d'r wroette 't gram dat ze nou sámen déélen moesten... ‘Alles afgezocht, alles van voor tot achter afgezocht, n'tuurluk 't smerige looplampie d'r bij, 't loeverige lichie... dan eerst nog een van Sien d'r krulle gezengd, de meid d'r 'n poehee om van komsa, maar gevonde - nìks, in de gang niet en in de voorkamer niet, in 't keukentje ook niet. En toe omdat Sien 't deurdreef, 'r aldeur weer over

begon te zanike, óók de pottekast, waar ze dan eerst alles uitgewurmd hadde: twee potte met stinkerig-sterke boter en 'n pot met appelestroop en 'n drupsiesflesch met boerejonges-om-na-te-snakke en riste rooie blompotjes met pissebedde en griezele duizendpoote en kakkerlakke en vonsie's van 'n pruim in 'n pepiertje, 'n natte vieze uitgekauwde pruim-met-schimmel, ajàsses. En 'n vliegeflesch met 'n afgescherfd gat, waar ze d'r vinger an te bloeie schaafde en 'n kliek bedorreve aardappels en 'n gebakke visschie van 't vorige jaar en 'n flesch perus-olie en 'n flesch levertraan met kurkies van bederf d'r in te drijve... telkens wat, waar je van overgeve moste, waar je bij beurte of tegelijk 't plasie van opholle moste om te brake... Al die herrie-dinge d'r uit geredderd en aldoor mopperig om de pijn in d'r rug van 't bukke en hefte en ook al om de overhoop getobde keet... En nou net dat Sien an 'n steen te wurreme lag, 'n steen die wezeluk lossies leek te legge en óók hol klonk bij 't hamere d'r op, waar ze dan ook dadeluk zwesserig van opgaf... ‘Hiér leit de kluif... net as 'k gezeid heb, bier het de ouë venijnegerd z'n duite, hâ'k 't goed of niet goed?’ En omdat ze d'r geen betere raad op wist om d'r die lossies leggende steen uit te wuppe, uit 't tafellaadje met ouë rommel de dunne roestige breipenne gegrist, die Oome Dries d'r had legge voor pijpe-deurstekertjes en toe zoo meteen in d'r jachterigheid 't ouë lorreboekie dat an die verboge penne vastgehaakt zat, d'r an 'n frongel mee uitgerukt... Voor ze dan dat ding, 'n prul van Vader Cas-die-ouë-vuilek, in d'r jeponzak gemoffeld had... wou ze n'tuurluk die versies same leze met Koert, konne ze om de erge dinge die d'r open en bloot in stonne vuile pret hebbe en zíj d'r die jongen nog meer mee ophisse, want ze zou 't d'r n'tuurluk wel op ansture dat ze trouwe mòste... tipte d'r uit dat boekie dan 'n briefie en toe omdat ze toch an 't strune was, effe gekeke: 'n oud geel briefie, vervrete van de mot en verslete op de vouwe en d'r net dat eene regeltje op... Over dat briefie zat ze dan nou met d'r versufte ooge, met d'r verbouëreerde gezicht, achter d'r asem van agetasie: stijfies recht òp en duideluk dat 'n kind 't snappe kon stond 't d'r. ‘Onder 't offer van Abraham vijfhonderd en vijf en zeventig golden.’ Niks meer en niks minder, maar dat dan ook zat genog, verpaft zat ze d'r van en zoo maar neergeploft midde in de keet van de pottenkasthurrie.

Gruns... gruns en d'r was ze hònderde male voorbijgeloope en d'r nooit

op gezonne...’ ‘Uil...’ Kee schimpte dàt dan weer heelemaal vernuchterd uit de roes die als 'n bedwelming-van-wijn even geweest was en dan dadelijk critisch in d'r verbetenheid van wangunst op Sien... ‘die of ze de heele wereld uitgevonden had en onz' lieve Heertje d'r bij...’ branieachtig resoluut opperde dat ze die vijf en zeventig gulden saampies deelen zouën. ‘Oome Dries heb 't zelf ook gegàpt en ie het nog zàt behalve dut...’ Ze was d'r dan meteen al bij overeind geveerd en zoo vlug en springerig of ze maar moeilijk een walsie inhield, naar 't haardje gewipt. ‘Uil,’ smeet ze dat nog 's naar Sien en d'r schielijk gevonden idee ontstak 'n zuinig wraak-triumfie in d'r, zúinig omdat de mogelijkheid-'r-van d'r zèlf ook schâ berokkenen zou. ‘Líjstebet, hej-jíj die schijve soms al? Tel ze dan maar uit, dâ's ieder zeven en dertig en 'n halve golde...’ En als Sien d'r niet vatte, d'r met domme vraag-oogen aanstaarde met zoo iets van: mankeert 't je nou in je bovenkamer... ‘Ja jíj met je grootspraak, wéét jíj ook bij geval 't offer van Abram?’ Toen Sien voorovergebogen bij 't haardje, ijverig zocht en zelf wel weifelend-of-ze-'t-goed-had, 'n tegel aanwees, vinnigde ze zóó overtuigend dat d'r in Sien lìcht 'n schaamte rees over d'r onkunde. ‘Dâ's ommers de arke Noachs stoetel, já de àrke Noachs zeg 'k je, 't komt omdat je niks geen Bijbelkennis hebbe, zoo onkundig as 'n baffiaan, o jasses wat stoot 'k daar me harsens an die rand... nou zebra die-je-benne, lach jíj om je eigen zwarte kokkert, je hebbe 'n neus as 'n waschechte nikker en loefstreepe over je wange net of je naar 'n gemaskerd bal motte...’ Dat keilde ze zoo en in 'n wonderlijke radheid naar Sien, want die in 'n proest om die bonkende kopstoot wist ook al dadelijk beter dan zij... en dàt met de hinder van d'r zwikkende slaap-prikkende voet, vergemelijkte danig d'r kwaaie luim. ‘De àrke Nóachs?’, had Sien weer dat half versmoorde gicheltje-in-d'r-strot, dat bedektelijke lachie dat Kee nou ineens 'n bizondere en heete vinnigheid aanjoeg omdat ze d'r altijd bij denken moest dat die meid-van-'n-Sien ook zoo zacht-ingehouën gichelen zou als die jongen van Huibers d'r zoende-en-zoo... Ook dikte 't d'r wrevel, dat d'r wrokkige gezegden Sien weinig of niet te deren leken, want na dat luchtige veegie met de rug van d'r hand over d'r neus en d'r wangen, was ze al dadelijk weer d'r zwartigheid vergeten en met d'r lichte grappie van-'t-gaat-d'r-in-bed-wel-af, aan 't spotten: ‘Dùt de arke Noachs? Bè je wiedus, merakel en hiér steekt 'n kop uit, 'n man met 'n brìlletje op...?’

Kee wroette dan in d'r zware losgeslierte haar, de weggeglipte en weer bijeen vergaarde spelden stijf tusschen d'r gespannen lippen en zoo onderhand ze 'r dikke vlechten hoog optuitte en 'r gewikst speld na speld inpriemde, weerlei ze kribbig en met d'r altijd winnende gevatheid. ‘Kan ie dan altemet z'n hoofd niet buite de ark gestoke hebbe om 'n luchie te scheppe, stoethaspel, 't zel d'r ook maar geen stinkboel geweest hebbe met al dat gedierte...’ D'r praten, hoewel 't d'r in 't minst niet belette die zin uit te kwekken, verbrobbelde toch doordat Sien d'r ongeduldig tusschendoor raffelen kwam. ‘Deuze dan? Is 't deuz'? Aj-jij 't beter weten heremiet, zèg 't dan, is 't déúz'...?’

Kee dan toch eventjes, los uit d'r neteligheid, had echies 'n lachie, tòch bleef in 't loeren van d'r bedachtzame blikken 'n achterhoudendheid. ‘'t Kan 'n kind ommers zien, dat is Jones in de wallevisch. Waar Jones dan zit...? Nogal wiedus, stoethaspel, ìn de wallevisch z'n buik n'tuurluk, dat hoogtetje is z'n staart, 't heb ommers niks van 'n offer en Abram mot 'r toch bij staan met-ë Ezau of zooies’. Kee richtte zich dan wat meer op en d'r blikken meden 't kijken naar de tegel in 't onderste rijtje bij de vloer. Even gloeiden als kleine spijkerpunten, lichies in d'r oogen maar dadelijk doofden die... D'r bleeke mond neep-in en behield lang 'n glimlach van heimelijke triumf. Sien begon dan, wat mopperig op de onverwachten tegenslag van 't niet vinden, d'r gegronde verwijt: ‘Praat hej-je zat en wat weet je nou eigenluk zelf? Dag an dag bin je hier an 't strune, van haver tot gort ken je 't hier en nóú weet je niet eens 't offer van Abram te vinde...? Is dut 't niet? Watte...? Is dut Gidion? Die man met dat steekie op z'n hoofd? 't Lijkt ferachtegies wel 'n Domenee uit de ouë tijd en ie loopt met 'n parreplu...? En dan die met die pulk haar op z'n knikker, dâ's dan vezelf Simson. Zit die in 'n vletje met 'n zuidwester op? 'k Dacht dat die nou an de honing mos zitte, uit die tijger die ie ommers versloege heb...? Dié heb wel wat van Bart Helmers, áú... mìspunt bin je razend, mèp je eige op je harsens. 't Heb d'r ferachtig wel wat van of je op de knul verliéfd benne, 'n mensch kan niks van 'm zegge of jij hebbe dadeluk dat vuurvretersgezicht’. Door d'r mopperen klaarde 'n glimlach en ze dacht in 'n begaanheid: ‘'n Pracht-kans hej-je, stumper’. Maar Kee in 'n warme beduusdheid wist dan plots dat 't zóó was. ‘'n Drupsiesachtige zoetelukheid was d'r an, 'n kinderachtige onbenulligheid: verliéfd... en

toch mòst 't wel zoo weze. Daar vandaan dacht ze elke avend in bed an vrijerij-en-zoo, an die stiekem-erge dinge waar ze d'r eige in 't telkens weer oversoeze zat an smulde... met dat benauwderige gevoel of alles van overrijp rot in d'r wier... dinge die d'r inwendig verbete, as motte 'n pepier en die toch altijd maar weer hongerig en belust doorknaagde as felle muizetandjes... Was 't laast niet zóó om van je eige in de grond te zinke, laast met die rol dekens op bed, die rol die Bart verbeelde most! Had ze d'r snacht's tege 'n stom ding zachte woordjes gesmoezeld en zóó dat de heele kooi op laast vol liep van wezelukke intimiteit. Heertje, as Sién daar 's de lucht van had, dóód sarre zou ze d'r, pèste tot ze d'r 'n beroerte van op 'r hurrekies kreeg, Sién... dat opgeblaze kreng van 'n Sién die dàt ommers allemaal echt te gebeure kreeg en méér dan ze lustte?’

't Was maar even aan de lichte kleppering van de niet gesloten gangdeuren te merken dat de buitendeur open en dicht ging en ze wisten dan ook eerst Oome Dries in aantocht en vlakbij, toen z'n slepende langzame schreden over de gangvloer schoven. D'r reppen om de kast-dingen te bergen, d'r schichtige haast verried dan weinig doortraptheid. En in Dries' scherp-alles-opnemende oogen voer dadelijk 'n begrijpen. Maar z'n goedige en weeke stemming weerhield 'm van uitvaren. Hij bleef na z'n gemoedelijke groet kalmpies d'r vlijtigheid aanzien van uit z'n krukkerig-ouë leunstoel bij de tafel, maar in z'n oogen nevelde 'n lichte verdrietelijkheid. Op 't vergoelijkend gepraat van Kee dat ze toch niks te doen gehad hadden... ‘Niks om hande zoo'n heele avend en de kast most altijd nog, dusse...’, knikte ie tam-lacherig. ‘Ja bèst van jelie hoor, alleen zonde van je olie meide en je éige olie zeker nog wel? Menschlievend van jelie, menschlievend dàt mot 'k zegge.’ Kee zag in z'n glimlach 'n haast tastbare spotternij en dàt kwelde 'r te meer in d'r welbewuste onmacht tot weergrieven... 'r Ergernis d'r op luchtend, deed ze harder met de flesschen en potten dan wel goed voor ze was... ‘Beroerde geschiedenis’, wentelde Dries 't pas-vernomene nog 's om in z'n denken, 't was 'n ding waar ie verlegen mee zat. ‘Beroerd met die Daan Gerritsen... klampte de vent 'm an of-t-ie al anzegging van de strop had... lam om nee te schudde tegen zoo'n soebattende dood-verlege kerel, maar je kanne je cente net zoo goed 't havengat uitsmijte, dat ze op d'r ouë plasie weer terecht komme... D'r staat ook nog 'n dikke tweehonderd golde... As de vent

nou toch maar niet 'n ongeluk an z'n eigen begong... Heere-nog-toe, wat mot je d'r mee an... Stapel bin je as je 'm lene, stápel, geen hàllevie zien je d'r van terug. En dan is 't 'n vreemd. Je éigen zuster slijt om zoo te zegge d'r tijd in arremoei, stop dié d'r 's liever wat in d'r boezelzak... verdorie morge an de dag...’

Dries staarde in z'n peinzen naar de meiden d'r vlugge werkdoening. En dié in d'r argwaan hielden dat voor 'n stille aantijging, in d'r rooie koppen kregelde de nijd. ‘Jasses wat 'n lekker avendje! En 'n lekkere vonsies! Duizendpoote en kakkerlakke en 'n ouë vieze pruim-in-'n-pampiertje en pissebedde...’ Sien neteloorde dat in d'r totaal leeg-geloopen verwachting. Kee had dan nog 't briefie in d'r zak en in al d'r gemelijkheid nog 'n tergend moeilijk bedwongen glimlachie.

Maar de nijpend-heete beklemming die d'r was, koudde en verijlde aanmerkelijk bij de mildheid in Oome Dries' barstige stemmeklank. En als de meiden d'r rooie koppen hieven, zagen ze op 't wit geschuurde hout van de tafel drie nieuwe zilverbons. ‘Elk 'n riks voor de kermis...’, schoof oome Dries die naar d'r-lui toe. ‘Neem Zwaan hare ook mee en maak d'r dan maar 'n beetje leut mee, aj-je d'r kans toe ziene.’ Hij spotte zóó nog goeielijk wat door over kermisvrijers en achterafsche vrijazie...

Maar toen ze heen waren, werd ie ernstig en in z'n oogen nevelde weer 't droeve, ie peinsde aan vroeger.


Vorige Volgende