Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

VI. Kleine zorgen en groote

Je kan wat hebben in 't leventje.

Uit de schaduw-overkapte straatjes-helft, waar de huisies als ouë menschen in 'n middagdutje slaperig soesden in 'n droomerige verzonkenheid van rust, krukkig tegen elkaar aangedommeld... en d'r raampies onder de dekkende luifels als verzakte brilleglazen, koel en leeg, zonder lichtvonkies van oogen-d'r-achter... uit die koelte gevende schaduw-helft weggereden in de blakerende schroeiïng van 't rijpgele zonnetje, stond 't orgel als 'n fleurig rood ding op 't tintelgrauw van de keitjes dicht bij de huisies-in-zon met d'r ruitjes wit-vurend van licht en met gaperig openkierende deurtjes en smalletjes opengeschoven ramen, waar bromvliegen door zoemden en waaruit alle soorten reukies zwierven, stampot-reuk en tranige oliereuk met van snisterend-overborrelende waschpotten-op-vuur-duveltjes viezege sopreukies... Alles dáár pufferig, loom-van-de-hitte, verschroeid en gezengd en dor in de bakkende gloeiïng zonder 'n wind-flappie om dat 's weg te happen, 's wat verademing te brengen...

Maar als 'n fleurigheid stond d'r 't ding op wielen, rood, fel rood in 't goud van de zon en onder de kap blikkerden kleurige beeldjes, miniatuur-danseressies met waaier-wije rokkies en gouën muiltjes en verguld bebiesde corsages. En die kwamen d'r rond te draaien... rond te tollen, toen de man-'r-bij de slinger greep en twinkelend 'n huppeldeuntje uitoolijkte, 'n druipende val van zachte toontjes, regen-frisch klaterend over 't suf-soezerig buurtje... mooi... met enkel af en toe dan wat snerperigs van 'n hooge schrille pieper of 'n schorrigheid in de bas met 'n dreunend te veel van 'n hamerende roffel. Boem... boem... boem! 't Hielp wel voor de slaperigheid.

De huisies stonden d'r dadelijk frisscher en monterder van en uit d'r huisies kwamen de menschen slofferig en langzaam en stommelend, zóó of die ouë roestige radertjes van 't mechaniek-ergens wat olie noodig hadden. En op de straat-heetigheid stonden ze 'r tegen mekaar te knikken en te glimlachen, mee heupwiegend 't hupsa-deuntje, met 'n lol in d'r knipperende oogies turend naar de rood en geel aangekleede danseressies, die d'r maar zonder dronkenig te worden rondzwaaiden in d'r zije wijen rokkies op d'r gouën muiltjes... Stonden 'r meteen gezellig bijeen getroept

grappies te gniffelen en leutig te lachen en mekaar voor de gijn om 'n dansie vragend... Ouë Dries en dikke Fenne en ouë vrouw Willemse en Peet Freimen en Kee... Kee was-'t-'r ook en d'r gezicht had 'n vettige glimming van plezier, of ze d'r pas gewasschen had, zóó glom ze en d'r lijf in 'n lachwrong, liet ze zoetjes d'r eene gezonde been meehippen in de maat en hield d'r oogen 'n beetje geloken in d'r wezenluk-effies genieten. ‘Mooi die stroom van dansende geluidjes in de zon, as 'n horen van overvloed over je uitgezwaaid, as 'n Sinterklaas met 'n moppieszak en almaar meer mooie dingen wiere d'r over je uitgegooid, flonkerende kleinigheidjes, stoeiende, vonkelende, levende beesies, over mekaar heen buitelend en rollend met schreeuwtjes-van-plezier... Je hartjesdeur gong d'r van open, verdijt, al je narigheid, je kliemerig kniesoorig gepieker, 't zakte ineens in je as steene in diep water en plosseling hupte je mee... neuriede je mee, ineens was je vol... overlade vòl van blije dinge, had je 'n voorgevoel van wat moois... 'n verwachting... die je dan meteen, as je wou, wel weer wegsponse kon ook... Want wàt voor mooi hej-je te verwachte...? Maar dat doen je dan n'tuurluk niet en 't is toch mooi dat 't eve in je opkomt, groot en of 't mogeluk is en je ineens 'r deur tot 'n ander blij mensch omschept met kloeke lede en 'n kluit geld in je zak en dan ontglipt je dàt-van-geld ook nog in je ijle veertjes-lichte geluk en opeens weet je niet meer, waarom in de wereld je nou nog passies te dreine stonde, waar je nou zoo sikkeneurig om wasse. En plosseling krijg je as 'n spiksplinter-nieuw begrip... 't idee dat 't leve toch nog zoo kwaad niet is, dat 't leve mooi weze kan en licht... En dan komt d'r ineens zoo'n brokstukkie verre herinnering anwappere van toe je nog 'n kind was met korte krulle en 'n bont rood-wit ruitjes-schortje... toe je nog blij was met de blauw-geverfde neuze op je nieuwe klompe, de koning te rijk met je simpele krale-snoertje, glaskrale zes blauw zes wit achter mekaar angeglinsterd as de toontjes van dat tierelierdeuntje... en as 'n koningin met je nieuwe vuurrooie strikkie in je bove-bossie en je lillukte niet mork en je mismaaktheid niet mork en je in alle ruitjes te pronk liep, net zoo jolig as nou weer 'n oogenblikkie in dat gelier van die hupsatoontjes die d'r in 'n rist om je heen te jole leke met de hooge tierelier van 'n grapjasserig stemmetje... 't eene dansedeuntje na 't andere...

Maar nou ineens wier 't treurig, lam treurig... 'n wijsie dat ze kon...

 
‘Hij was er - en hij bleef alleen
 
Geheel 't lang vertoef,
 
't Was treurig-eenzaam in 't woud,
 
Het koeltje zuchtte in 't dennenhout,
 
De nachtegaal sloeg droef.

Nou opeens was 't of je huile most, maar niet as anders, niet over je eige... of toch wel over je eige... over ies dat je niet zegge konne, zoo-wat teers en weemoedigs en waar je geen woorde voor heb. En je meene lang-dooie stemme te hoore... Gromoeders stem in 'n liedje en Grovaders as-t-ie 'n kepittel uit de Bijbel las...

 
Toen ging hij - met de dood in 't hart,
 
En met verscheurde ziel.
 
Zijn leven sleepte in rouw daarheen,
 
Tot dat hij in het bloedig veen
 
Van Warns als Ridder viel.

Och heertje wat 'n akeligheid was dat nou, zoo'n treurigheid... Van die stukkies moste d'r nou niet op staan. Je geve je cent toch niet om te staan grieme, dàt doen je al zòò genogt zonder betaling... Nou d'r hej-je 't slot, boem boem boem... uit. En meteen komme d'r weer leuke springertjes, die op je afhosse en met d'r zilver-zachte handjes je opvange en met je ommedraaie, rond-om-domme...

D'r begonne werempel die malle jongens van Huibers met mekaar te hossebosse... en Peet Freimen heb schík, Peet staat slàp...! En Fenne draait as 'n vette rollade op d'r hieltjes rond. En Oome Dries kijkt ferachtegies of-t-ie ook al eentje zoekt om mee te hossebosse. Allemaal benne ze d'r kleine miserabeligheidjes vergete en de warmte... allemaal weer 's opgebeurd uit d'r kaal daagsch gedoetje. En geen een ziet d'r uit of-t-ie ook nog kwaad worde kan of verdriet het. D'r is nou enkel de tierigheid van muziek in de zon en lach en gijntjes...’

... Dan midden in d'r leutig afspieden teufde als 'n niet vol toegemeten maat met 'n lang-steunende blaaszucht uit de houtenkast de glijende klaterende val van toontjes en de danseressies stonden weer stil, roerloos in d'r wapper-wije rokkies op de punten van d'r gouën muiltjes.

En dan ineens in de stilte verluid, warden 'r roezig de stemmen-in-lach, kegelden d'r gibbetjes over en weer in napret van de muziek van 't jolige

walsie en met kerkelijk kopergeluid klikten 'r de muntjes in 't bussie van den orgelman, die al heel voldaan op de koop toe, z'n pet afnam voor ie de kar verratelde.

Toen Kee met d'r fronsig geloer zoo stilletjes 's 't smoezerig pretgniffelen opnam, waarvan de luidruchtigheid zoo langzaam an verzakte... en 'n beetje verdektelijk achter Fenne d'r rug naar 't lachende troepie toesloop... met nog 'n vinnige omblik naar de jongens van Huibers, die over mekaar heen-tuimelend-van-lol, zwenkend en zwikvoetend, wreed nabootsten d'r manke loopie... toen ze zoo stilletjes aansloop naar de samenscholende buurtjes, was d'r 'n verontrustheid kropperig dik geweld naar d'r keel, 'n wurgende benauwing die dadelijk 't zweet uit d'r poriën dreef... om 't haastige spie-oogen van Oome Dries naar d'r om en 't toevallig d'r kant heenkijken van de anderen, die dan opeens d'r droomerig mooie stemming verflarden en d'r nieuwe achterdocht gaande maakten, d'r argwaan van den laatsten tijd over wat als 'n schurftigheid an d'r vastgekleefd was, schaamte dat Oome Dries d'r gezién had bij 't wroeten aan de tegels en plavuizen, waar ie dan wel nooit van gesproken had, maar toch van toen of als 'n aldaagsch veelvuldig weerkomende ergernis in z'n blikken naar 'r 'n stil-bestraffende vermaning en 'n waakzaamheid hield. Maar toen ze 'r dan genaderd was, schuil achter Fenne's breeë rug, verluchtte die benauwing bij 'n opgevangen brok van Fenne's misprijzend praten, in 'n zucht van opademing. ‘Gô-dank over míjn niet...’ Fenne was 't weer 's niet eens met Teet en net had Teet Randers met zoo'n wije-lucht-inzuigende-hap d'r mond open... waarbij Dries Valk dan altijd weer dezelfde ingeving had ‘Zoo mot de wallevisch gesmakhapt hebbe toe ie Jones opslobberde’, net had Teet Randers dan met zoo'n vischachtigen luchthap d'r mond open en lijzigde langzaam d'r verweer met speeksel-nattigheid naar Fenne, die al dadelijk met de poetsende strijkasie van d'r hand over d'r neus 'n paar passies uitweek. ‘Ik zeg je, 'n beste... 'n bovenste bèste jonge die Bart. 'n Jonge uit duizende, uit dúi-zen-de..,’ rekte ze dàt nog 's met klem.

Fenne had d'r zoo'n weifelende schouërschok op. ‘'t Mag je nou zegge, goed... goed, maar ìk zeg, geen oppas... 'n mensch op sterreve as z'n Moeder en d'r alleen in huis en hij evengoed schiete en beughale... en nou nog 'n vreemd d'r bij, 'n wild vreemde...’

Oome Dries' vraag of 't nou wat beter gong met de jongen van die schipper, besnoeide d'r praten. Ze keek d'r wat netelig om, temeer daar Peet Freimen nou opeens 'n apartje had met Teet Randers, jeloersch en indringerig en, met de schijn iets af-te-speuren verderop in 't buurtje, kwam ze d'r bij te luisteren, erg gehinderd door 't luid-op praten van Dries naar Ceesie Randers bij z'n vragen, wat d'r toch met Daan Gerritsen zou wezen. ‘In geen dagen de lobbes in z'n tuintje gezien, zou die ook weer 's in debrand...?’ Waarop Cees dan grunnekend - en met z'n nieuwe pijpie snurkerig Fenne's kant uit treiterde: ‘Dié zit ommers altijd in de brand, net as zoo menig ander op 'n andere menier.’ De rooiïgheid vlamde heet op naar d'r dikke hoofd bij die heimelijk op haar gemunte bedoeling d'r te sarren... Maar dan dadelijk ontgleed 't d'r 'n momentje, werkelijk heelemaal in beslag genomen door 't vinnig geschimpscheut van Kee Willemse 's scherpe spot over Bettemie van Rijssen. ‘Oak de brand in de lantaarn, geen menschekennis, niks geen menschekennis, maar van dié zel je hóóre... tjaa... en wàt heb Trui Donker dat ze zoo achterbaksch en bezope kijkt?’ Waar Dries dan als 'n afdoende reden op terug snauwde, enkel en als de zware plemp van 'n steen in 't water dat eene woordje ‘zórg’. Plots in de neervallende stilte steunde Peet's kliemgeluid... ‘Slecht slape, o mensch, geen tien menute in 'n nacht, tja d'r al zoo'n boel an gedaan en vooringenome, zegge ze koud water drinke, aftreksel van vlier... ë... veere van zilver-mieuwtjes in je kussen... met je bloote beene 's avens 'n halfuur voor je slape gane op 'n marmere steen danze... nou 'n marmer steen hè-'k in me keuketje, dusse... en alles gedaan maar geen baat, niks geen baat’. Dries' snoklachen kwam d'r met neus-snuivingen tusschen: ‘Jij... op je bloote... op je blóóte beene an 'n walsie, Peet jonge, d'r heb Miet Selderie de hand in...’ Maar Fenne, dadelijk de lach-op-komen keerend, won de aandacht met d'r gewichtigheid van raadjes... ‘'n Pleister perzielekom op 't kuiltje van je maag en pleistertjes groene zeep achter je oore... dâ's kosteluk Peet, 'n zeldzaam goed remedie.’ Kee lachte zuinegies en tegen d'r wil in, mee in de pret van Oome Dries die al dadelijk onbehoorlijkheden gegrappigd had over 't kuiltje van Peet z'n maag. ‘Al je kuiltjes vón Peet... en onder je arreme 'n mosterd pleistertje met 'n droppeltje of tien Haarlemmerolie... zeldzaam mot dat hellepe en alles bij mekaar 'n ippusch reukie.’

Maar de vrouwen gaven 'm in d'r ijver om Peet van nut te wezen en in 't-niet-voor-elkander-onder-willen-doen in raadjes geven - geen aandacht. ‘Mijn Moeder heb 't óók gehad...’, smakte Teet en d'r gouën bellen zwaai-vlamden als kleine klare lichies om d'r hoofd in de gulle zonnigheid. ‘Mijn Moeder precies en precies eender, geen wenk in d'r ooge kreeg 't mensch en toe op 'n keer kreeg ze van 'n wijfie, die d'r wekeluks te bedele kwam en die ze dan ook altijd 'n cent gaf, want me Moeder was erg en erg goedgeefsch, net as ik, al zeg ik 't zelf enne...’ Ze mikte even-van-d'r-stuk, 'n wrevelige blik naar d'r Cees, die op z'n pijpie lurkend 'n erg snorkerig geluid fabriceerde... maar als ze dan zag dat 't geluidje Fenne nóg meer leek te irriteeren dan d'r zelf, zei ze d'r maar niks over... ‘Enne dat vrouwtje dan... Kwikkie noemde we d'r altijd, nouë die gaf me Moeder de raad... 'n kuipie met karnemelk en stroop en d'r 's avens 'n uurtje of wat in zitte... en mensch wat dàt geholpe heb!’

‘Op... op str-o-op...?’, trok Peet 'n griezel gezicht. ‘En dan... ë m-met je bloote... zònder kleere... wat voor 'n heidensch mensch heb dàt geweest, zeker 'n afgedankte uit die mooie huize...’ Ceesie Randers z'n lach snorkte mee met 't biggetjesachtig geknor van z'n pijpie... Teet d'r verdediging dat Kwikkie 'n ordenteluk vrouwtje geweest was, alleen... deur arremoei an lager wal geraakt en 'n uitzicht zoo wat... ja eigeluk precies as Miet Selderie... Teet d'r verdediging verdronk in de opborrelende lach-snuivers van Dries Valk dat 't middeltje dàn wel 'n aanmoediging was voor Peet as die Juffrouw Kwikkie op Miet Selderie leek...

‘Noem d'r náám niet...’, kwam Peet d'r zenuwachtig tusschen.

‘Aj-je d'r noeme, dan is ze d'r dádeluk...’ ‘Stróóp en dat in zoo'n dure tijd...’, verwierp Fenne smadelijk Teet d'r prachtige middeltje. ‘En hoe mot je an karremelk komme?’ ‘'t Mot je vrage aan Mietje Selderie’, rochelde Dries in 'n hoest. ‘Miet Selderie schenkt al wat je wille uit één flesschie: brandewijn en bakolie, annisette en mosterddoop,’ ie schurkte z'n vette schouërs van leutigheid om de diep-in-gravende schrik op Peet Freimens vale gezicht. ‘Hej-je 'r wel's savens gezien Cees, met d'r poesies? Dié richt ze of man, dresseert ze as 'n kerremeskerel z'n ape en bere, zitte d'r met z'n vijf-zessen 's avens om tafel allemaal 'n bordje met pap voor d'r en 'n serrevet om d'r nekkie en niet likke as gewone katte hoor, ze ete met lepel en vurk.’

‘Denk jij dan altemet dat 't gewóne katte benne Dries?’, boog Teet zoo dicht naar 'm toe dat de zwaai van 'r bel in 'r linker oor licht z'n bolle wangen beroerde... ‘'t Benne geen gewone katte man, 't benne geeste, kwaai-je geeste zoo gezeid en de... de Zwarte komt d'r as 'n commessaal over huis, tjá.’ ‘Alle grappies nou op zij,’ kwam Fenne daar tusschen, 'n huivertje in d'r stem. ‘Ik zeg maar hoe kom je an karremelk?’ ‘Zou ík zegge,’ lachte Dries. ‘As... às je karremelk hebbe, gaan d'r dan niet met je bloote boddie in zitte maar eet ze lekkertjes op, óók 'n remedie en 'n kosteluk... voor de afgang.’ ‘Ja-a’, koersten Ceesie Randers' plezierige oogies Fenne's richting uit. ‘'t Is maar de vraag, hoe komp je an karremelk toe? As 't nou nog rolpens was Fenne, 'n lèkker rolpensie...?’ ‘Weet jíj dan nog ergens rólpéns te krijg ouë zanik?’, wrevelde Feet. ‘Die ouë lurk-op-z'n-pijpie lolt van niks as rolpensies teugewoordig.’ Ceesie lachte wat, maar ie antwoordde niet. Z'n pijpie reutelde schrikbaarlijk. ‘He'k 'n ongelukkie mee gehad... met me ouë pijpie,’ verklaarde ie aan Dries op z'n gegrap of Miet Selderie dat dingsegheidje ook misschien onder handen genomen had. ‘'n Ongelukkie leit op 'n klein plasie man, an stukkies en brokkies getrommeld op 'n avend bij 'n vrijasie, ja dâ's te zegge niet 'n vrijasie van míjn, maar die 'k dan toevallig bijwoonde, 'n jongetje en 'n aardig pittig dingetje van 'n meissie en die zagge in d'r... d'r vervoering - hiet 't niet zoo? - m'n gezicht voor 't maantje an... wouë ze me aaie en dat kostte me m'n deurrookertje,’ ie loenschte naar Fenne. Maar Fenne had d'r dikke rooie hoofd van 'm af, praatte met wat onzekers naar Peet. ‘Kleine bagetelle wille soms hellepe. 'n Kennis van me...’ Of-t-'r ineens wat inviel zweeg ze. Ceesie nam z'n pijpie uit z'n gezicht, was dádelijk bij d'r. ‘Kennissie van je... Dàt kan hee?’, ie glimlachte aanmoedigend. ‘En dat kennissie zoekt z'n heil in flensies, nou...?’

Fenne praatte geagiteerd door. ‘En die kennes van me kon 't altijd verhelpe... z'n slapeloosheid dan met 'n - 'n wortelekruin.’

Cees z'n pijpie volgde bijna 't lot van z'n voorganger. ‘O... heertje, je... hi hi hi, je kennesie met z'n wortelekruin?’ Allemaal snoven ze rood en hoesterig d'r lach, bedektelijk achter d'r handen en d'r zakdoeken tot Peet Freimen an toe.

‘De worteleboer,’ lachte Kee grimmig door de rochelende hoesterig-

verdrukte jool heen, d'r grimmigheid èchter dan d'r lach. ‘Die jongens van Huibers luisterde achter d'r opgeschove raam alles of en ze trokke gezichte en hadde óók leut...’

Peet in 'n alweer gauw bijtrekkende ernst en wel wat goeds voelend in 't beter-te-krijgen en goedkoopere raadje vroeg om bizonderheden. ‘'n Wortelekruin... en waar mot je die dan leggen Fenne...?’ Maar Fenne even gepikeerd door 't lachen, 't bedektelijke láchen, Fenne neep d'r mond stug dicht en antwoordde met 'n méér dan onduidelijke keelgrom: ‘Noe-oeh...’ 'n Geniepige pret in z'n ernst viel Dries d'r dan oogenblikkelijk op in. ‘Op 't kuiltje van je maag kerel of op je buikie... dat kan al naar verkiezing, niet Fenne?’ Fenne's smalend verwerpend hoofdschudden sprak dat al tegen nog eer ze kijverig naar Peet Freimen kregelde: ‘Op je nek mot 't van... àchtere op je nek... 'n goekoop raadje is nog altijd geen slecht baatje, je mot 't 's perbeere.’

‘Iedereen komt niet even gemakkeluk an wòrtelekruinen,’ wrevelde Kee... D'r opmerking verdronk in 't stemmengeroes. Peet stond dan nog in 'n aarzel, in 'n wikkend beraad of-t-ie ook nog praten zou van 't àndere, of-t-ie 't maar liever niet verzwijgen zou... Dan dralend begon ie d'r toch maar over... wel 'n beetje gevleid met de belangstelling van al de buurtjes, ze keken ook allemaal of ze nòg meer verwachtten... ‘Ja mensche, 't is niet alleen me slapeloosheid... ik zien ook allemaal gezichte. He-'k jelie dat al eerder verteld...? Nou allemaal lillukke rare gezichte in 't donker, grijnzende gezichte... as 'k me ooge dicht doen... Nou zou je zegge hee, juist as 'k me ooge dicht doen... as 'k ze open hou zien ik niks-as-gewoon... maar zoo gauw sluit 'k ze niet of 't is weer zoo...’ Peet's stem verkromp tot 'n steunend geluid en z'n gezicht trok valer...

Toch wel werkelijk begaan met z'n leed kwamen ze wat dichter op 'm toe, Fenne en Teet en Kee en Ceesie en ze knikten bedenkelijk naar mekaar en schudden d'r hoofden en haalden d'r schouders op. Toen was 't Teet Randers die 't probleem oploste: ‘Miet Selderie, Peet wat ík je zeg, om 't een of ander 'n pik op je... en nou heb ze wat in je regenwaterbakkie gedaan.’ ‘Zou 't zóó'n viezerik weze?’, grommelde Dries, in z'n grommel toch altijd nog wat lacherigs. ‘In Peet z'n regenwaterbakkie wat gedáán, ze heb 't bij geval toch niet voor 'n opebare weezee ange-

zien, zegge ze dat niet in de deftigheid, 'n weezee? Nou dan hej-je 'n lekker watertje man.’ Maar Teet raadde 'm, bedektelijk d'r hand zoo halverwege voor d'r mond geschelpt en zóó langs en door d'r vingers pratend... en wat kregelig om 't weer opbrommend lachgesnuf van Cees en Dries... 'n kollendokter aan: ‘Gerust Peet, eer je te ver heen benne’, gaf ze 'm d'r 'n strijkie over z'n arm bij. Kee Willemse loerde die strijkies af, telde ze op... ‘'t Twintigste strijkie al... 't kon je later nog 's voor d'r beene gooie, aj-je ruzie hadde...’ ‘'k Weet toevallig 'n best adres.’ Teet d'r gedempte praten versmoesde dan heelemaal in 'n fluister. ‘Dusse... zien je gezichte, hè tjonge toch... ja, je kan wat hebbe in 't leventje. As 'k je nou toch vertel wat ík zélf gehad heb... jelie weete ommers 't witte kloostersteegie effe voorbij 't huis van de gildemeesters? N'tuurluk! Nou, d'r kom 'k verleeë week bij 'n ouë vrindin van me vandaan, nog 'n vrindin uit me meissiesjare... en d'r loop 'k nog 's zoo over een en ander te denke, we hadde vezelf zoo van alles nog 's opgehaald en ik d'r nog heelemaal in... in die ouë leut van vroeger, 't was ook vroeger 'n veul gezelleger wereld as nou... o mensche dan wete ze teugewoordig van geen aardigheidjes... toe kon je lache met nìks en dát kenne ze nou niet meer... had je bijeenkomsies en buurtvergaderinge-bij-feessies om te versiere en met Sunterklaas verguldpertij bij Joon Tempie, o mensch 'n gezéllige tijd en 'n leut... nou d'r loop 'k dan zoo over te soeze, in 't minst geen gedachte op spokerije, in 't minst niet... Sterker nog, eerst geen eens erg dat d'r een achter me loopt. Maar nou is 't altijd vervelend as je in 't donker een achter je heb...’

‘Kan 'r naar weze,’ monkelde Ceesie, z'n pijpie snorkte... reutelde. Alleen Oome Dries had d'r 'n glimlachie op, de anderen huiverig van de griezeligheid gedoogden geen grapjes: ‘St... st stil nou...’ En Ceesie ginnegapte: ‘Tja stil, 't begint nou mooi te worde.’

Teet smakhapte al weer en d'r groote bellen trilden zachies in d'r danig gescheurde oorlellen. ‘Zoo as 'k zeg... altijd vervelend as je alleen loope en d'r loopt stadegies een achter je an. 'k Mork 't dan zeker ook al gauw en 'k prakkedenk wâ's dàt 'n rare slof. Ja wie loopt d'r nou zoo zwaar en dan slof... slof... slof? En 't gong allemaal met zukke zetjes net as 'n mesiene en nou kijk ik om... kijk ik om...’ Teet draalde dáár met overleg... 't ademhalen snorkte zwaar... De spanning groeide als gewas

in de lente, háást hoorbaar. Peet's kleine'oogies kuilden bijna weg in de zakkerige plooien van z'n huid, ie zweette ook erg. ‘'n Gedaante Teet...?’, ie ijsde 't rillerig met 'n zware slik, 'n zenuwachtige slik. ‘Zag je 'n... 'n...?’

Teet knikte en d'r stem vermatte meer. ‘'n Gedaante, 'n zwáre zwàrte gróóte gedaante, 'n màn en ie had 'n puntmus op zoo as je d'r 'n Sinterklaas wel 's mee ziene en ie had schoene as schuitjes an met groote gepse d'r bove op en 'n spierwit gezicht met groote ooge, verschríkkeluk groote oogen. In 'n oogwenkie zag ik dat, want de lantaarn was nog niet uitgeblaze voor 't groentewinkeltje van Ietje van Adam en d'r wàs 't net...’

‘Grutje nog toe,’ bracht Peet hijgend uit, vermondde ie de ijzing-van-allemaal. ‘Ach grut ziel... stùmper en wier je ook gemolesteerd?’

‘Of 'k 't verstierf van schrik’, smakhapte Teet, schermde ze 'n hand voor d'r mond... In 't boetje van de Huibersen was 't dan ook doodstil. ‘Of 'k verstééf van de alterasie of me beene van lood wiere of 'k bij me hare optrokke wier. Mit dat ik zoo omkijk, begint ie me opeens te roepe, ja hoe of wat... ik kan 't niet beter weergeve as zóó ongeveer: Ho-ho-o-o-i-i...’

Teet uit d'r fluister lóéide dat plotseling: Hoo-oo-o-o-i-i’.

Fenne en Peet hielden mekaar stuntelig vast in d'r schrik, knepen mekaar van de schrik. En Teet in d'r poging om 't vooral góéd na te bootsen loeide nog 's: ‘Ahoo-hoo-i-i-i-hoo-hoo-oo-i-i.’

Fenne en Peet vielen tegen elkaar aan in d'r ontstelling. Kee loerde dat of om-te-onthouën-voor-later.

‘Is d'r koemark...?’, gilde Koert Huibers onder 't open geschoven raampie uit, ‘waar benne je beesies Teetbuur...?’

Piet Huibers gilde d'r achteran: ‘'n Koebeest heb 't geweest mensch, 'n koebeest die nog d'r 's spoke kwam in z'n sjenieëgheid naar 'n happie hooi, ho-o-o-i-i! Mot je Miet Selderie maar 's vrage of 't zoo niet is, Miet verstaat de beesies.’

‘Hebbe dìe knulle 't dáár nou heel gehoord?’, draaide Teet d'r verwonderd om... in 't zelfde oogenblik vaalde d'r gezicht in 'n schrik... en Fenne hipte meteen de stoep op, d'r schamigheid die ze straks nog zoo heimelijk had om d'r neergeslobberde kousen en d'r slepende broekband onder d'r rokken uit, ineens vergeten in d'r haast om weg te komen, veilig in d'r huis... stuntelig waggelde ze 'r gangetje in.

Kee was dan ook al weggeglipt. Maar Peet Freimen kon niet loopen van de plotselinge stijvigheid in z'n beenen... Kees en Dries droegen 'm z'n huis in. Teet Randers was dadelijk ook al weggebeend. En 't raampie bij de jongens van Huibers klepte dicht... àlle deuren en raampies klepten dicht.

't Buurtje lag weer dommel stil en vredig in 't laaie zonnebranden en de raampies onder de schuttende luifels leken slaperig-verwonderd de plotse leegte in te staren.

Verweg tierelierde 't orgel...

Maar ùit 't steegie òm 't hoekie van Daan Gerritsen's brandstoffenpakhuis puilde als iets gedrochtelijks, als 'n vreemd aanwassie, 'n oud zwammetje, 'n bruin soort paddestoeltje 't donkere koppie van Miet Selderie en 't lachte griezelig...

Altijd aanleg voor 't hoogere.

Daan Gerritsen zat in z'n rommelig kamertje alleen en ie kreunde... ie had z'n armen op z'n knieën gestut en z'n kop op z'n armen. In z'n kreunen was 'n snikken ook.

Heel in de vroegte, was-'t-ie uit z'n bed gekomen, héél in de vroegte toen de eerste zonnelichies bleekies aanspatterden door 't raam door de gaatjes en gleedjes van 't ouë jaloesie... en met 'n kleurtje als 'n slecht soort champie, als 'n slap aftrekseltje van thee d'r in verlengde ovaalronde plakkies - in plakkies als stapeltjes mild-uitgetelde gouëntientjes - op de doffe ouë schilderijtjes aan den wand bleven kleven en op 't ouë klokkie en met dansende vonkies op de vazen-met-landschappies en op 't belandschapte porseleinen varkentje en op de aardige blauw vloeien perresolletjes-met-zilverfranjes, gedachtenissies van de laatste buurtjesbruiloft... Toen d'r die eerste zonnigheid als 'n regentje van groote gouën druppen zoo rondspatte door 't vertrekkie en d'r de grijze spin-raggies liet zien aan de balken van 't lage zoldertje en de houtwurmgaatjes in de ouë zwarte meubels en 't tot op-de-draad-toe-versleten pluche van 't kanepeetje... toen d'r in 't Oosten, in 't zee-zachte blauw van de lucht 't eerste ros-gouën opgloren aanschoof en vonkerig en vlammend, drijvend als vrijgelaten gewichteloos glijende goudvisschies, voortschietend en woelend en wegduikend... de lichte kleine boden, die de komst van

de zon berichtten, áánzweefden... en 't daar van vuuroogen wemelde als de gloeioogen uit stovengaatjes op 'n wintersche avend in de kerk... tóén in al die vroegte was-'t-ie d'r uit gekomen, was-'t-ie uit z'n bed gekomen... ‘Of nee éérder nog, éér d'r nog 'n sprankie licht in de wolke was, alles nog in dat grauwe kleurlooze egale, dat na de nacht komt... die grauwigheid, die je geen licht noeme kan, geen nacht en geen dag en te klaar weer is voor schemer, die grauwigheid, die ie niet lije mocht van kindsbeen af, die 'm altijd 'n gevoel van gedruktheid gaf en zoo'n naargeestige dag met aldoor die blijïgheid-in-alles-van-anders 'n páár stappies voor 'm uit... Die gore grauwte waar ie tege ankeek als 'n kind tegen 'n leeluk drankie... die ie om te vermijde - zóó als je 'n náár hateluk mensch vermijdt - met dichte oogen voorbijging, slapende... tot 't eerste zonnelijntje door 't gaatje van z'n bedgordijn reeg en d'r 'n lus om z'n oore lei, dan was-t-ie dadelijk overend en dadeluk in de kleere liet ie z'n eige wassche door de dauw, glee ie zóó lang uit in 't lekker-frissche bleekie met de pluimpies kraal-rooie zuring en de gouë knoopies van de boterbloeme... liet ie z'n eige kalmpies van de tierige frisschigheid bekwaste en dan ging ie plezierig an 't werk in de tuin, had ie schik in die jonge ochtend, met de glinstersteentjes dauw in 't zonnetje, met 't scherpe reukie van z'n dennetje en 't teêre parfumpie van z'n roze, en de mooi-witte bloesempies in z'n appeleboompie en z'n fruit dat d'r lekker dijend bijstond, de knolletjes en de kropsla en de blanke blomkool en de rebarber met 't laatste restantje redijs... heerluk héérluk... dan had je zoo'n gevoel as Adam gehad mot hebbe eer Eva d'r bij kwam om d'r de boel in 't honderd te schoppe. Zalegies, dat blanke schuchtere licht, dat je anraakte koel en teêr as de wiek van 'n Engel en in dat zachtreine licht dan maar zoo zoetjes en op je gemak en heelemaal zonder haasterigheid an je werk: slakkies opruime en dorrigheid afknippe en hier wat opbinde en daar wat leie of stutte en onkruidjes wiede uit je gekweekte blommetjes... Als 'n koningskind was je in die jonge klarigheid van de dag, geen zorgie of verdrietelukheid nog an je vastgeklamd, geen mensch nog bij je geweest om je mooie stemming te stele... Asaf die zei ergens ‘en ze worde niet met andere mensche geplaagd,’ dat slaat d'r op de goddelooze, tja dàn most ie wel 'n bàrre vrome weze, want de lui liete 'm nóóit met vrêe, haalde 'm overal bij, betrokke 'm in al d'r leuterige

wissewassies, de mensche hadde d'r zoo bezonder de slag van om dat glanzende rustige mooi ùit je te hale, je mokkerig en ontevreeë achter te late met 'n gevoel of je van rijk arm geworde was, of je geplunderd was... Maar zóó in die eerste vroegte met de dauw an z'n ooghaartjes, met de blommetjes-reuk om 'm heen en 't eerste vlindertje om z'n rozies te fladdere, dat was 't mooiste voor 'm en dat z'n gewoonte om daar de dag mee te beginne met 'n dauwbad en 't werk in z'n tuintje en 't proeve van de jonge zonnigheid. En as-t-'r geen zon was en geen dauw, dan was-t-ie ook in z'n tuintje, maar niet met dat plezier van anders van zelf. En nou was d'r die ochtend wel de zon geweest en de dauw en de blommetjes-geurigheid en toch was-t-ie d'r niet heengegaan. Had ie d'r in de vroegte zitte te knieze bij z'n tafel... zoo anders dan anders...! Gewoonluk schote 'm z'n zorgies en z'n kleine verdrietelukhede eerst te binne op de volle dag, met de heetigheid, door 't werk of 's wintersch met de pinnetenzie van de kou... dát was nou bij 'm zoo heel anders as bij de meeste mensche, die met d'r narigheid wakker worde en opstaan en d'r heel de dag mee verknieze. Gewoonluk wist ie al z'n narigheid doodmakkeluk van 'm af te schuive, in dat opzicht 'n gelukkig mensch, vrooluk en tevreeë en kopzorg 'n beetje... Maar nou... nou was 't ineens zoo anders gegaan, was-t-ie d'r al mee gaan Legge en d'r de heele nacht van wakker gebleve en in de eerste grauwte z'n bed al uit, ja... en dan zag ie nou z'n eige ook wel 'n béétje nalatig en slof in zake... Had ie d'r bij 't raam zitte te ture, in z'n noticieboekie, op z'n leitje, op z'n plankies-met'krijt-lettertjes, had ie z'n ooge zitte uit te ture op die verdoezelde vervaagde half-uitgewischte lettertjes, waar ie geen wijs meer uit worde kon... had ie zitte te tobbe, te piekere ure en nog 's ure suf en verslage, toen d'r buite in 't straatje de tierigheid van orgelmuziek was en de jool, de plezierstemme, tóén híj hier alleen, eenzaam en an z'n eige overgelate met z'n drukkende zorregies. Met geen mensch die z'n eige ook maar 'n beetje om 'm bekommerde, die ook maar 'n ietsie om 'm gaf, hij d'r met z'n hande in 't haar te betobbe hoe dát nou most? Waar ie nou de spie van daan hale most... 't geld dat ie hebbe mòst omdat 't eerdaags de tijd d'r toe was, 't verval van de wissel die betaald most, omdat de leverancier gedreigd had met 'm an te pakke as-ie in gebreke bleef... en dat was 'n failliet. En omdat 't 'm nog voorstond, dat ie geld uitstaan most hebbe van geleverde

brandstof, toch wel zeker wíst dat de mensche 'm niet allemaal betaald konne hebbe, dat d'r moste weze die nog 'n restantje af te doen hadde... d'r schemerde 'm ommers ook 'n ietsie van voor...? Daarom dan ook was-t-ie al van de vroegte af an 't ture geweest op die vernevelde krijten griffel-en potloodkrabbels die ie niet meer ontcijfere kon, waar ie heelemaal geen wijs uit worde kon, die wel omgetooverd leke in latijn en grieksch, had ie op getuurd tot z'n ooge traande, tot ie alles dubbel zag of-t-ie d'r plots nog schelig ook bij geworde was... En toen 't boekie en 't leitje en de plankies, z'n hééle uitgebreide boekhouïng weggesmakt in 'n korzeligheid-op-z'n-eige. Had ie me daar ook nog vergete de kras te hale deur wat betaald was... wat betaald mòst weze... haast nergens 'n deurhaalstreepie... dàt aldoor bepaald vergete in de drukte van andere dinge. D'r wasse dan zooveel andere dinge die 'm bezighielde, 'm in beslag name: z'n antiek en z'n blommetjes en z'n vogels. Veertien duive had ie en 'n vinkie en 'n lijster en blomme... in blomme 'n liefhebberij! Is-'t-'r wat mooiers dan blommetjes? Is-'t-'r wat wonderlukkers denkbaar dan dat zoo'n zaadje, zoo'n bruin kruimeltje van 'n zaadje, dat je ongemerkt met je lompe voete vertreeë zou... dat d'r uit zoo'n bruin speldekop-groot korreltje 'n plantje schiete kan? 'n Plantje met zachte blaadjes en in die blaadjes knoppies, die d'r eige ontplooie tot paars fluweele bloemekragies met gele zij en hemelsblauwe zij van binne, 'n kosteluk mooi viooltje, 'n gezichie dat je peinzerig an te stare leek, dàt geen wonder van God? En dáár had ie oog voor, dáár kon ie vol van weze, dáár gong z'n heele innerluk naar uit. As-t-ie dan ook in 'n andere omgeving was groot gebracht, in 'n rijkelui's omgeving en ie had kenne doen naar z'n aanleg, dan was-t-ie dichter geworde en rentenier. Maar nou had ie in de zaak van z'n Vader motte opvolge, 't zakie zoo as 't reilde en zeilde overgekrege en in dat groote griezelhok-met-schotte met afdeelinge voor brekette en steenkool en bossieshout en lange turf en korte... waar je geen greintje, geen ziertje, geen piezeltje poëzie opscharrele kon, waar al dat mooie dichterlukke in je versmoorde as 'n resedaplantje in 'n doofpot-met-'t-deksel-d'r-op... d'r had ie z'n leve in motte slijte. 'n Wònder dat 't niks geworde was, dat ie werkende achteruit ging zoo hárd as 'n paard trekke kan... 'n wonder dat al z'n dáár tege opstrije niet holp, al z'n poge om z'n kop bove water te houë geen ziertje baatte, ie toch altijd weer naar omlaag duikelde en 't zakie hoe

lang zoo meer de tering kreeg... 't innigste van z'n persoon had 't niet, omdat ie nou eenmaal z'n volle toewijïng niet geve kon an zakkies met steenkool en molm en brekette omdat ie nooit 'n turfboer had motte worden nou ie 'n dichter in 'm had, 'n dichter, 'n poeëet zoo gezeid, die niet hechtte an geld, niet krenterig rekene kon met hallevies en vierduite... 't Geldje dat ie dan ook of en toe vong van mensche die 'm goedwillig en uit d'r eige d'r schuldjes kwame afdoen... vergat ie ook meestal in z'n zakie te steke, d'r had ie zoo geen overleg voor, dee ie liever mooie antiekieteitjes voor op, van de oudheid hield ie en ie gong grootsch op Hollandsch roemruk verlede, op d'r groote zeehelde, werachtig, en ie hield van de dinge die honderde jare beleefd hadde, genóót van 'n brokkie oud porselein. Dat blauw-delfsche kannetje had 'm nog 'n dikke tweehonderd pop gekost en voor die lijzebordjes om dié in z'n bezit te kenne hebbe, had ie 'n hypotheekie op z'n huis genome, vijf honderd en vijftig golde en ie genóót van zoo'n oud vermolmd meubeltje met snijwerk, van zoo'n mooi zandloopertje, 'n klokkie uit de ouë tijd, van zoo'n heel oud olielampie-met-'n-tuitje, 'n makelij van vlak na de kaarsetijd... 't Was allemaal als muziek voor 'm, 'n levensmuziek om zoo te zeggen en dáár voor had ie z'n zakies dan ook wel 's 'n beetje al te erg late verloope. Maar tja... 't was 'm nou eenmaal aangebore naar wat hoogers te streve en dát waar de mensche naar griste en reikhalsde, waar ze d'r eige wel in rondrolle wouë als 'n zwijn in z'n drek, waar ze allerlei slechtigheid voor deeë, waar ze desnoods d'r ziel voor verkoope zouë as ze d'r kans toe zagge... as de duvel as 'n opkooper met 'n wagentje langs de huize karde. ‘Geeft de hoogste waarde voor ouë gelapte gebuilde ziele... hóógste waarde.’ Geld en nog's geld... géld wat de klok slaat en zoo was ie gôdank heelemaal niet, 't geld trok 'm niet, geld liet 'm koud of ie most d'r nou net's wat mee koope kenne op 'n verkooping, 'n boelhuis-van-antiek, dán miste ie 't... had ie dadeluk ongerief van z'n krap-zitte of dan zoo as nou met die wissel... maar anders niks geen verlangst naar geld. Ja nou met die wissel... heertje 'n wissel van drié honderd golde, hóé kwam ie an de spie. Geen vijf en twintig golde bij kas en dán ware d'r nog andere schuldjes waar ie telkens om lastig gevalle wier, schuldjes van tabak, van 'n stoof met snijwerk en 'n heel oud pilaartje met snijwerk zoo van 'n particulier gekocht en dan had je dadeluk altijd geen cente... maar 't komt wel... 't komt wel, als

de lui maar 'n klein beetje geduld wouë hebbe... teruggeve die mooie ouë dingetjes, teruggeve in geen geval... Zoo zat ie dan nou maar met z'n gebakke pere, voelde 't nou wel, dat ie toch een beetje meer bij de zaak had motte weze, goed beschouwd kreeg ie d'r toch ook z'n ete van. 'n Béétje had ie ook wel mee kanne doen an de jacht naar geld. Ze doen d'r ommers allegaar an mee, oweërs ben d'r onder alle gezindte. Domenee Rijnders, as-t-ie nog 's voor zoo'n enkele keer bij 'm kerkte, preekte dáár ook àltijd zoo stichteluk en waar tege, ie was 't dan ook altijd innig eens met 'm... maar nou liep 't met die theorie toch faliekant uit, zat ie d'r nou soms niet in stof en asch van? En as-t-ie nou 's deftig, en waardig - want niet om z'n eige 'n pluim op z'n hoed te steke maar dàt kon ie - deftig en waardig naar de man toegong om 'm in alle ernst voor te houë... dat ie d'r met z'n mooie preekies toch niet achter was, want alles goed en wel maar zonder geld kom je op de vullesbelt en die heele theorie van 'm geen knip voor de neus waard... dan zou ie vanzelf d'r dadeluk weer 'n tekst bij hale en dan gelijk hebbe ook, wonderluk glad op z'n tong, as 'n palingkie zoo glad, ó! Kon je van alles uit de Bijbel bewijze en altijd zoo, en dàt was 't merakelste, altijd zoo, dat ie d'r zelf met 'n heele broek uitkwam, verstànd! Maar nou die wissel... driehonderd pop, waar most dat nou vandaan kome...? Ie zat d'r toch merakel mee in 't nauw... merakel, ie was nou eenmaal niet als zoo'n hoop mensche die 'n blom voorbijloope en onder de sterrelucht kuiere zonder wat te zien en te geniete, zonder 'n greintje bewondering of dat ruime gevoel dat je voor de eeuwig-heid benne... dàt was nou met 'm zoo anders, ie leefde mèt de sterre en de zee en de blommetjes en de vogels, mette... ja wáár most ie nou zoo'n dikke vierhonderd golde vandaan hale, zeg nou eerst maar 's alleen wáár die driehonderd voor de wissel? Hypotheek op z'n boeltje kon ie niet meer krijge en kom maar 's bij de mensche om d'r geld te leen: laten ze je eerst van haver tot gort alles uitvertelle, je tot je huid toe ontbloote en dan als ze goed alles wete, wijze ze je in alle vrindelukheid 't gat van de deur: vrindeluk zien je, wél vrindeluk, ó 't spijt d'r zoo hee... 't spijt d'r zoo, maar op 't oogenblik legge ze zelf krom... als 't weer 's voorkomt dan kan je gerust kome. En dààr kan je dan mee gaan. Nou had ie bij sommige in 't buurtje we! 's angeklopt en gekrege ook: bij Dries Valk al 's en bij Teet Randers al 's, want Teet had buite wete van d'r man 'n som onder

'r berusting... 'n geheim kapietaaltje onder de kouserolletjes in d'r kabinet, zèlf gezien... maar bij die kon ie nou vanzelf ook niet terugkome, ie had ommers tot nog toe geen gelegenheid gevonde om dat vorige terug te betale... hadde ze 'm allebei al 's zachies gemaand en toen 't niet hielp - waar in de vrede most ie dat geld nou ook vandaan geholpe hebbe? ie was toch geen valsche munter, een die 't geld maar uit z'n ouë sokke schudde kon? - toen d'r mane dan ook niet hielp, hadde ze d'r maar niks meer van gezeid. Teet niet omdat ze 't vanwege d'r gehéime kappetaaltje niet kon en Dries niet omdat ie intersiek 'n doodgoeie kerel was. Maar ie snapte dan toch wel, al hielde ze d'r eige allebei jakes tegenwoordig, dat ie nóú niet weer bij d'r-lui hoefde an te kome. En rijkigheid was d'r anders ook al niet in 't buurtje, behalve Fenne die nog al goed in d'r want zat, maar die leefde alleen voor d'r eige... anders je kon nooit wete waar duite zate, had ie soms ook ooit van Teet gedacht dat die geld onder de kouserolletjes in d'r kabinet had, vóór dat ie op 'n keer 's zoo zonder kloppe binne gevalle was, om nog 's te biede op die mooie ouë kaarse-houërtjes van d'r en d'r toen - d'r man was net van honk - d'r toen an 't geld tellen vond, riste en riste zilver op tafel en 'n buideltje nog gauw onder d'r kouse in 't kabinet verstopt. Van die gelegenheid had ie dadeluk gebruik gemaakt, dadeluk de koe bij de horens gepakt. En ze had toegegeve ook op z'n eed van geheimhouding: geen schepsel die d'r ooit 'n sikkepitje van an de weet komme mocht... Maar bij wie anders in 't buurtje konne nou met mogelukheid nog duite zitte, gaan d'r 's na... de Willemse's die benne zelf doodarm. Bart Helmers heb ook genoeg an z'n eige, dan heb je Annebet Bijland wel, die 't óók nog al goed doen kan maar met die heb je nou toevallig laatst net nog drukte gehad, omdat d'r kippe in je tuin an 't vroete geweest ware en omdat ze d'r goot niet geregeld deurveegde. Tja mooi geval... dat ie toe op 'n avend thuis gekome, in 't donker thuis gekome, dat ie toe zwikte over 'n kei, plèmp, zoo voorover in de viezigheid en d'r toen drukte om, dat... te bij die hoefde ie ook niet an te kome om hulp... Dan had je Van Dijk de schoenmaker nog, 'n bezonder gierige man en dan buurman Donker met z'n Trui, nou die leeë haast zelf gebrek, dus dâ's ook niks. En als je nou nog 's bij 'n ander angong in de stad, dan wist ie 't ook al, was 't dadeluk: ‘Kan je je antiek niet verpanjere kerel...?’ Wel ja zeker, dat kon ie verpànjere,

je kan alles wel verpànjere, benne der soms geen vrouwe zat die d'r eige lichaam verpanjere voor geld....? Nee dan liever zelf maar weg, had ie al's meer over gesoesd en dat verdrinke 'n mooie vredige dood is met wonderbaarlukke visioenen...’ 'n Oogenblik bleef ie d'r suf op na prakkezeeren, dan knikte ie langzaam. ‘Ja 't zou de uitweg weze, de éénige uitweg als d'r binne acht dage geen hulp kwam... Voor z'n verscheide most ie dan nog 'n stuk opmake, niet zóó slordig weggaan als-t-ie altijd geleefd had. Dries moest dan maar de lijzebordjes hebbe... ie had toch al zoo'n kostelukke verzameling en de Delftsche kan moest ie ook hebbe. En dan Teet de schilderije en de klok en 't aardewerk uit de kast, d'r was nog 'n hoop moois bij. Ze verdiende 't eigenluk niet, dat ie 't an d'r deej, ná 't leene van 't geld altijd vinnig en schelderig tege 'm, zooals laatst daar iedereen bij stond over de turve... compleet of híj ín die turve zat of hij 't helpe kon dat ze zoo slecht wouë brande. En toen nog smale over z'n nettere spraak... dàt had ie nou van jongsaf gehad, dat ie zoo fatsoenluk sprak, altijd aanleg voor 't hoogere... maar meestal dacht ie d'r wel om dat ie 't wat platter dee... alleen als-t-ie scène's had of zoo, dan wou 't 'm wel 's ontgaan. Maar enfin, 'n mensch mag geen kwaad met kwaad vergelde, dus dan Teet Randers al 't aardewerk en die imitatie-borde en bekers en die goedkoope pronkdingetjes allemaal... en 't klokkie, och heertje, dat klokkie, d'r had ie als kind al naar gekeke... naar 't gaan van die glinsterende slinger en d'r bove de wijzerplaat naar de smidse, naar de man bij 't aanbeeld die bij elke ratelende uurslag 'n driftig tikkie op z'n ijzer gaf... nou was dat allang verloope, roestig en stil... ie gebruikte nou ook enkel z'n zandlooper... Och heertje ja en dan zat z'n Moeder net onder dat klokkie-an-de-wand bij 't raam en naaide... naaide, net of ze ook bij dat uurwerk hoorde, of d'r arm met de naald en draad gelijk op en neer voer met 't heen en weer toge van de klokkeslinger... en nóú of-t-ie d'r zag zoo duideluk... en of ze huilde... huilde over zóó'n jongen... Och...ë... waar dacht ie nou ook an... an Fenne, nee an Teet, ze zou dan ook 't klokkie hebbe en de schilderije. En dan most de rest an de kerk vermaakt worde, an de armen. D'r moest dan ook bij beschreven worde dat Joost Hes z'n stoof en z'n ouë pilaartje terug hebbe moest en dat die tabaksrekening nog betaald moest en wat d'r nog meer kon weze... kleinígheidjes die 'm

ontschote ware... altijd aanleg voor 't hóógere... En dan de rest en dat zou nog puur weze, d'r was ook nog 'n stiekeme verzameling en die moest dan ook verkocht... en dan na aftrek van de begrafeniskoste en die kleine schuldjes en 'n rozeboompie op z'n graf, geen steen, nee vooral geen steen, dàt most d'r ook nog bij beschreve worden... en dan wel 'n eiken kist, 'n degelukke éiken kist, geen vúren plankies... nou dan na aftrek van die koste en de schuldjes was dat voor de armen. Ja... ë... tóch wel akelig dat z'n mooie goedje zoo verspreid moest... elkeen 'n stuk en 'n brok en geen mensch die 't eigenluk naar waarde schatte zou, d'r zóó'n prijs opstelle zou als ie zelf... Hoe in de wereld kwam ie nou ook an dat huilgezicht van z'n Moeder? An dat ouë gezichie met de diepe rimpeltjes om d'r ooge en de trane in de rimpelgeultjes van d'r wange? Náár dat 't niet uit z'n gedachte wou, maar... ë... ie was wat zenuwachtig, n'tuurluk d'r kwam 't van en ie kón immers niet anders, ie most immers wel zóó...? 't Was de éénige uitweg als d'r geen hulp kwam en wáár vandaan zou d'r hulp kenne kome...? Teet Randers die zelf d'r geld niet uitgeve kon zonder dat d'r man 't mork, voor wie die stille cente níks als 'n dood kappitaaltje ware. Teet zou 'm toch ook niet van nieuws wille leene en Dries was tenslotte ook z'n eige 't naast... ie zag 't nou al zoo als 't kome zou... anpakke zouë ze 'm, op straat zette, 'n schooier zou ie worde, 'n zwerver... van de goedgeefschheid van de mensche afhange, o heertje zonder thuis en zonder z'n porselein en z'n ouë dingetjes, 't eenige dat 'm nog an 't leve bond. God wat moest ie toch, wàt moest ie...?’

Hij oogde tusschen z'n vingers door en 'n beetje als 'n nukkige schooljongen, die toch nog wel 's opnieuw probeeren wil of ie die moeilijke les d'r nou héúsch niet instampen kan... maar dan tóch tegen 't weer-d'r-mee-beginnen opziet... zóó z'n weerzin in z'n aarzel, oogde ie naar 't weggesmakte noticieboekje, 't lag op 'n armslengte van 'm af en wijd open geklapt op de tafel, 't dónker van de potloodkrabbels leek d'r óók op meer leesbaarheid te wijzen. ‘Als dát nou 's 'n voorteeke is hee, dat 't boekie net op 'n plaats opengeklapt is... d'r kòn misschien net wat staan en as ie nou 's kalm las, vooral kalm en bezadigd...’ Nòg dralend na z'n langdurige aarzel nam ie 't boekje op, z'n duim stijf en in 't midden, op de opengeklapte bladen, stempelde d'r 'n vettige zweetafdruk. Z'n ouë kop

nog op de stut van z'n arm, begon ie met z'n van bijziendheid fronserigìngediepte oogen 't turen op de dikke potloodkrabbels weer. ‘Wezenluk dúidelukker wàs 't, d'r had ie al 't rekeningetje voor Fenne. Zien je dat stond d'r duideluk of... nee dàt was van Penne, welzeker 'n doosie gebruikte penne had ie gekocht van Joost Hes. Maar d'r onder had je toch en erg zichteluk 't klad voor Teet Randers, flinke letters... zes stond d'r, zès dâ's duideluk hee, zes... ë... zes zachte... záchte? Wat voor zachte nou...? En d'r achter stond... anthr; anthr... wacht nou d'r 's, kalmpies an... zachte benne van zelf zakke, verdíjd... nou ben je d'r zoo, welja zes zakke en anthr, dâ's 'n afkorting van anthraciet. Zóó schrijve ze 't in de groothandel ook, dus... ja nou je 't wéét, dúideluk meer dan dúideluk: zes zakke anthraciet... pràchtig, maar dan hier: een mol... mòl? Nooit zoo'n beesie gehad, kan Teet daarom nooit zoo'n diertje geleverd hebbe, en wàt zou Teet nou ook met 'n mol motte beginne? Hou je nou bedaard, eventjes zinnen, dan kom je d'r wel. Wat kan je van dat mol nog meer make? D'r kan ook snol staan, maar snòl... dâ's nou heelemaal de plank bezije, nooit in me hoofd gehad om Teet snòl te noeme, 't is zonde nee, 'n getróúwde vrouw... mol stond d'r, mol met 'n los pootje an de m... zóó ı n en dan prov dâ's 'n verkorting van prevester... Hoe in de wereld kom 'k nou an 'n prevester, d'r woont in de heele stad geen prevester, 'n mol prov, o hede... wáár heb je je gezicht? Cokes staat d'r achter, nou wijst 't van zelf uit: 'n mol... 't o-tje is ópe van bove en de l heb ook wat van 'n - 't, dâ's dan mut, en prov is grov... grove en cakes is cokes, 'n mut grove cokes, ekselent duideluk, dus dâ's van Teet Randers: zes zakken anthraciet en 'n mut grove cokes en dan heb ze ook nog turve gehad, die staan d'r nou toevallig niet bij, maar... eh, já, Teet heb betaald dâ's waar, 't weet 'k secuur, dâ's dan nou vervalle... nou 's verder kijke... 'k ben nou beter op gang dan van morge. Dan heb je hier h'm... Peele Pietrurans, hee wie dat nou is...? Die heb 'k nooit eerder hoore noeme. Peele dat kan nog op Peet slaan, maar dan Pietrurans, wie mag 'k daar nou mee bedoeld hebbe, 'k proef d'r níks geen bekends an, níks... Pietrurans... Pietrurans...? En dan d'r onder: 25 boksers hottent;... boksers, bòksers? Nooit 'n bokser onder me klantjes gehad, duivelsch... nee toe hou je nou bedaard, kalm denke mot je, je enersie d'r bij houë... weer 's zóó beginne, wat kan je van boksers meer make? Vanne... van

bok... bok... boksers ken je make - bòkkies maar-eh, vijfentwintig bokkies ommers nooit gehad, wáár had je die moete berge? En dan hottent... tja dat kan 'n afkorting weze, 'k doen veel an afkortingen, 't bespaart je 'n hoop tijd. Hottent, dàt kan nou bevoorbeeld hottentotten weze, ja... zién je wel hotten: h en otte, maar-eh já, hottentotten kome van z'n leve niet voor in je zakie... O heertje en hier gaat 't weer heelemaal mis, d'r heb je nou zoo'n heele regel: K; lendo stik de poer à 60 der oes a 40 a; p; stoets 100. Wat mot je nou met zoo'n aanteekening...? Maak d'r nou maar 's wat van: K, len do stuk de pols a 60 de zoes a 40 a; p; stoels of stoets of stoeks, verdikkeme àlles kan je d'r van make en nummero 100 d'r achter an. Ja kalmpies... kalmpies, kles do stuk de poen a 60 dez oer a 40 e; p; stoers 100... wat mot je nou met zoo'n zinnetje? En wàt met deez': Gork ze; snore 20 gad + a zer bl; a zer 53 op borgt; metr; fusto; 60...’ 't Zweet droop 'm van z'n gezicht op 't boekie. ‘Zuk werk... ploétere, grutje, ach grutje, waarom nou ook niet 'n beetje duidelukker...? D'r bove... kles do stik de poen a 60 a dezoes en zoer, ochë m'n ooge, d'r heb je 't weer, dubbel zien ik... zoer en zoes; zoen a zoen voer en de poer 60... 60 zoes en zoet e p... a. p. 40... 40 en roes en roet en roer en soep... o gosterdankie zou je nou niet gek in je kop worde? Ja, ja, ja volhouë toch maar 's... nog maar 's kalmpies van vore of an, zoo pas gong 't zoo best: Peele Pie... tru... rans, ja Peele kon Peet weze èn Piet wacht... d'r is toch 'n bekendheidje an. Peele dâ's Piet... dat kan Piet weze en Pietrurans is Patermans; Piet Patermans verdíjt en wat heb-t-ie ook weer gehad...? Tja die regeltjes d'r onder doele zeker op wat anders. Laat d'r 's kijke, ie het meen 'k brekette gehad, brekette... of ware 't bossies hout, já já... die boksers hottent kennen dat geen bossies hout geweest hebbe, vijf en twintig bossies hout? 't Kèn verdijt! En van betaling staat me niks voor... níks, enfin toch 's an 'm vrage, zoo op 'n afstansie: H'm Patermans, benne je die laatste, ja h'm, die laatste, je-weete-wel, die vijf en twintig dinges... benne je die goed bevalle? Als ie dan zee... o die bossies hout, bedoel je die...? Dan had je al 'n houvast... kon je verder gaan: 'n Krappe tijd tegenwoordig, 'k zit tenminste akelig krap en 'n zware wissel... 'n mooi zonnig daggie anders, 't gewas staat d'r ook merakel lief bij... jammer dat 'n mensch zoo in de zorg zit, de lui late je veels te lang wachte tegenwoordig, och ja niet uit... uit kwaai-jegheid, och nee, ze denke zoo niet

na, zien je. D'r kon ie 't dan wel mee doen en als 't dan was, dat ie nog niet betaald had, was dat net zoo goed als 'n maanbrief. Dus hou dat nou vast en hier heb je...’ Daan's hoofd boog meer voorover en ie tuurde met z'n kleine waterige oogies op 'n nieuwe puzzle. De tijd verstreek en 't ging naar de avend... en ie vergat z'n brood en z'n koppie koffie en ie vergat z'n dorstige blommetjes in de tuin en de hongerige duiven voor 't keukenvenster, ie hoorde niet 't kreunen van 't vinkie in de kooi... ie tuurde maar stadig door op de gevlakte potloodkrabbeltjes en prevelde stumperig lettergrepen-zonder-samenhang. En dan af en toe bij 't dadelijk weer inzinken van z'n pas geworden hoop, vaagde 't met 'n zieke bekoring door z'n brein, door z'n suffe traagwerkende hersens... als wat lieflokkends: ‘Ergens 'n stil watertje met goud van lisch... tusschen de stille weien en daar... dáár...’

Afgedaan met de ouwe mensch.

‘'n Hangertje’ had ie gezeid, ‘'n hangertje,’ niet eens d'r verstáán en toen toch al daai-jeluk of-t-ie 'n steen opnam en 'm met eerst-nog-'n-drei-ging-naar-d'r vèr en vèr weg smeet...’ De klok schorde als 'n ingehouën lach: rrr... rrr... En 't houtwurmpie tikte harder, nételiger. Welverzorgd, spiegelend-glimmend, stonden d'r in de strakke rust van 't vertrek de meubels met wimpeltjes licht en verstuivende stippels, die toch geglipt waren, brutaal ingebroken waren langs en onder de neergelaten zonwerende en schuttende gordijnen...

‘'n Hangertje... tja... 't zéi ie...’ Nou ze klaar stond om uit te gaan, nog zoo eventjes wat frutselde an d'r hoed, d'r vingers lomp-in-'t-tasten tusschen de gele bloemetjes naar 't ontglipte penneknoppie grabbelden en d'r danig de teere bloemenhoofies op de naalddunne stengeltjes mee knoeiden, waar dan ook al enkele precies als echte blommetjes slappies van neersloerden op d'r oorschelpen, kreukig en geknapt... Nou ze háást klaar was om uit te gaan, kwam 't ineens weer in d'r op en d'r neteligheid werd dan te feller wijl 't spiegelglas zelfs in 't schutsel van de neergelaten gordijnen zonder verhulling, weerzinnig-leelijk d'r uiterlijk weer gaf: d'r rood kwabberig gezicht met de onderkin tot op de licht paarse zij van d'r bloesie en d'r wangen zakkerig en gerekt rimpelig als oud-elas-tiek... dàt met de dikke harige puist op d'r knopperige neus en 't grijze

franjetje dat verradend onder d'r pruik uitspierde, gaf d'r neteligheid al sneller groei tot die dan plots van lang dralende wording volwassen in d'r opstond. Voor d'r zelf verheimelijkte ze de oorzaak, gold 't enkel de wrok om Hannes' zeggen van 't hangertje èn om de moeiïgheid in d'r geheven armen bij 't lang ontwende frutselen boven op d'r hoofd met 't hoedje en de pen-in-de-blommetjes. ‘Bezonder slecht mee overweg met dat pennetje, altijd gewend an d'r mus en d'r hoedje met keelbande...’ Achter die vluchtige prakkezasie sloop 't dan meteen weer aan... ‘Tja, dat had Hannes gezeid ‘'n hangertje’ en dat zoo doovig weg, met zoo wat d'r in dat je treiterde, want n'tuurluk ie vatte best, dat ze 't over pronk had, daarom kwam ie dan ook dadeluk zoo bazig en met zoo'n handzwaai van-wat-doen-je-d'r-mee, 'n gebáár... en dàt stak d'r 't meest, of-t-ie d'r zoo maar perdoes de streep deurhaalde, of zíj dat niet bekomme kon zonder hem... of-t-ie nou al handelde voor d'r, al bedisselde en beredderde en uitzocht en keurde en proefde... wat ze wel hebbe mocht en wat niet. Dat had d'r toe al dadeluk de heetigheid in d'r bloed gejaagd... 't Was nou 's voor de aardigheid dat ze 't van hèm verwachtte, zoo'n cadeautje in de bruidstijd... in de verlovingstijd, dâ's toch aardig hee? En je kanne d'r 's zoo 't hart anzien... niet, of als ze wou, zien je, wóú, dan kon ze dàt ook nog wel uit d'r eigen zak bekostige. En in de wreveligheid om z'n niet verstaan-willen, had ze dicht bij z'n oor gesnauwd, wou ze best voor uitkomme, gesnáúwd... 'n mensch is altijd in geen lammertjesstemming... dusse gesnáúwd: ‘As dat zóó blijft met je doovigheid... as dat zoo blijft, mot 't maar uit tussche ons.’ Zelf was ze toe geschrokke om wat ze zee en dadeluk had ze alweer de goeiegheid in d'r om as ie 't kwaad wou opvatte, 't weer bij te legge... Toe hij dan ook bangig en met z'n hand op z'n oor... as 'n deksel op 'n veuls te klein pannetje, sputterde over z'n trommelvlies, won d'r verbazing 't alweer van d'r drift. ‘Watte Hannes? Je trommel... vlies?’ - Had ze wezenluk niet eens geweten dat 'n mensch dat ook nog had. ‘Hej-je 'n...?’ En hij nog geërgerd, dat ze d'r an twijfelde en toch ook weer met 'n halflachie, zoo'n lachie dat dan z'n knorrigheid goedmake most as suiker rebarber: ‘Ja n'túúrluk, wat dacht je nou... en ik bin al zoo doof... aj-je dan zóó schreeuwe... d'r lijke wel duizend mieuwe an me hoofd te vlerke, met zóó'n geluid gaat me heele gehoor d'r nog an.’ En toen zij

d'r wat goedigs op terug geve wou, hij of-t-ie 'n flesch kurkte: ‘Ja... ik verston 't wel... 'k verston 't wel...’ En zeker omdat ie d'r smaak in kreeg: ‘'n Hangertje rookvleesch bedoel je... beter gezeid 'n ophangertje, n-ja, dat kan je wel doen.’ Maar zij, lak an z'n benauwde gezicht en dat malle getast an z'n oor, compleet of-t-ie bang was, dat zij dat d'r afhappe zou: ‘Nee párele hangertjes meen ik, bèlletjes met hangertjes van parel, die hè-k zoo beelderig zien legge bij Peterse... vin-je dat niet wat voor mijn? D'r ware ook knoppies: klavertjes van diamant en aardige brossies, sterre met rebijntjes in 't midde.’ Maar Hannes met zoo'n mond of-t-ie pas wonderolie geslikt had: ‘Kind laat dát an de wereldsche vrouwe over, an de mensche die nog in d'r vleesch wandele, wij hebbe nou ommers afgedaan met de ouwe mensch...’ 't Was dan dadeluk in d'r opgefoeterd: ‘Wel heeregrutje, ik wandel toch zeker óók in me vleesch...’ Maar eer ze dat nog over d'r lippe had, zat ze al in de klem ook door z'n plotselinge vrage of ze dat zoete boekie van Frederik Adolf Lampe al geleze had... tja goed, dat ze d'r an dacht, ze most d'r toch 's naar zoeke... 't hiette ‘De uitgang uit Babel en mengelstoffen met twee predicatiën’ of zoo iets...’

Zoo onder d'r prakkezasie door, had Fenne dan toch d'r blommetjeskiepie opgeprikt en d'r doek netjes geplooid en al dadelijk in de kuierpas ging ze de zonnigheid in, dan nog niet héén, vóór ze 'n keer of drie vier goed gevoeld had of de deur wel sievesant sloot, d'r haperde nog al's wat aan 't slot.

't Buurtje lag in 'n leege middagrust, met maar heel zuinegies toegemeten hier en daar 'n schaduwlappie. Maar onder de luifels stonden de ruitjes witgevlamd van dansende lichies en de muurtjes hadden d'r aardbeiënrood en de luifels d'r zachte kleurtjes. Fenne knikte in 't voorbijgaan naar de gezichten achter de ruitjes, wíst dan, dat die d'r binnen midden in d'r praatje afbraken om over háár te beginnen... over háár en Hannes... 'n Glimlach breedde d'r mond. ‘Is 'n ander nog weer 's zoo lang vrij mot je maar denke en 't prate zel nog wel erger worre, ja... nou Merie nog onverwachts voorspoedig... ochë... spoedig is komme te overleie... Ze had toen toch wezenluk nog gehuild, toe Hannes op die avend was komme zegge dat z'n echtgenoote in de eeuwige gewesten was, ie zee dat ook zóó deftig en mooi en ze was van jongs af óvergevoelig. Maar nou

wou ie hals over kop trouwe, d'r was ze tége, gladweg tége, 'n vrouw heb veel meer overleg dan 'n man, 't had ze 'm gezeid ook. ‘Nee Hannes dat ken niet, de mensche zelle denke dat 't ‘'n moet’ is en de perfeet zeit zelfers: je motte je wachte voor de schijn des kwaads...’ Had hij d'r nog an 't wankele wille brenge. ‘Nou Fen ben je niet wijzer, op ónze leeftijd...?’ Maar zij voet bij stuk. ‘Tja, iedereen weet niet hoe oud ik ben, de meeste mensche schatte me véél jonger. En dán, ik bin ook nog niet klaar met me nieuwe hoed, 'k loop altijd nog in tweestrijd of ik rips of moiré of effen lint neme zel en of ik 't doen zel met 'n rozenboeketje of zoo lossies met wat korenbloeme.’ Dat mot je toch ook eerst nog 's rijpeluk overwege. 'k Hè altijd 'n hekel an overhaasting gehad, mô-'k eerst Jans nog 's over raadplege... Ze had d'r nou toch ook al zoo dikwuls gevraagd op 'n koppie, Jans... al zoo dikwuls uit de kerk vandaan: ‘Kom je nou 's 'n middaggie bij me passeere Fen...’ dat, nou ja, langer weigere kon je ook al niet, 't stond net of je te grootsch ware om met d'r omtegaan... Anders geen liefhebber van uithuizigheid, 'n echte huismusch om zoo te zegge... Maar nóú kon 't dan nog, nou liet ze nog geen man na as 'n eenzame kraai op 't dak, zoo as Salemon zeit. Ze most dan meteen ook nog 's vrage an Jans of ze bruin stroo wel geschikt vond voor 'n plechtige gelegenheid, bruin met korenblauw ston anders wel allerliefst. Jans zou dan wel weer verwonderd opkijke, as ze dat zoo onnoozel weg vroeg, net as laatst toe ze 't over 'n dure nieuwe jurk had, maar zegge... d'r van zègge dee ze niet. Ook al 'n ouë kennis Jans... 'n kennis-van-jare, anders niet veul met dat soort vrindschap op, 'n goeie vrind is veul beter en de manluie kakele ook niet zoo van mekaar en ze benne niet zoo om alles af te loere van je, zoo verspiederig... temenste Hannes niet... Daar vandaan dat ze nou naar Jans gong... ja 't is zonde, 't bekroop d'r nou nog... daar vandaan wou ze nou ook graag die parele hangertjes gehad hebbe, kon ze nog 's tege d'r oppronke. Eigenluk mocht ze 't mensch niet met d'r eeuwig-te-vreeë gezicht en d'r eeuwige glimlachie en d'r ronde rooie appelwangetjes, ze had ook nog 'n knap hoofd met haar, d'r had ze zeker 'n geheim middeltje voor, d'r vlecht zou dan ook wel valsch weze, n'tuurluk... En Jans... dat was nou vreemd maar 't mensch gaf d'r altijd iets... 'n... 'n gevoel of ze tege d'r oppronke moest ergens mee en dat was dan toch zoo onuitstaanbaar... Als ze nou die parele hangertjes gehad had, zou 't dadeluk

geweest hebbe: Gunst Fenne wat heb ie daar wat moois, heb ie dat nóú gekocht? En dan zij: Kóópe mensch, bè-je niet wijs, 'n cedeautje van 'n goeie kennis. En dan zoo'n beetje onder de roos zinspele op Hannes... Tja zoo had nou alles 'n schaduwkant. Hannes z'n schaduwkant was nou weer, dat ie altijd zoo'n hooge vlucht nam. Gistere in de schemeravend ook nog allerlei geleerdigheid uit ouë schrijvers en... en over teksen... 't ook nog gehad over vlechtinge des haars, d'r had ie d'r wezeluk 'n pór meegegeve, dâ's te zegge 'n gééstelukke por. Hannes was d'r n'tuurluk de man niet na om d'r 'n líjfelukke por te geve, ie zee dan ook altijd dat je alles meer most vergeestelukke, maar... ë... dan zoo'n gevoel of-t-ie op haar doelde met die vlechtinge des haars, of-t-ie an de weet gekomme was dat ze 'n prúik droeg. En dan had ie ook nog wat gezeid van 'n ring in 'n varkenssnuit. Hoe ie dáár nou op kwam en hoe ie dat allemaal zoo gauw voor mekaar had en hoe ie dat nou te pas bracht... 't was d'r heelemaal ontschoten. Over 'n ring had ze 't niet gehad, nee, d'r most híj toch eerst over beginne, over 'n trouwring en over 'n varkenssnuit ook secuur niet, heelemaal niks van vleescherigheid, behalve hij dan van vrouwe dié in d'r vleesch wandelde... 'n Geleerde man Hannes, 'n hóófd... tja, díe gong voor geen zes prefesters uit de weg, 'n kappitaal in z'n hoofd, 'n kappitaal... toch jammer dat ie nou die parele hangertjes niet...’

D'r gepeins verijlde, vlaagde met brokken weer op, verzwierf dan weer heelemaal als ze 't hobbelig verkuilde steege-pad uitstommelde. 'n Lekker koeltje dat geurigheid meenam uit de opengeklepte pakhuisluikies, blies luchtig langs d'r heen en 'n reukie van geronnen vischgrom en zeeziltigheid vloeide d'r samen met de ouë kaneel- en peperreukies. Breed uit vlakten d'r de boomen schaduwen over den weg. En zwarte teerige schuiterompies lagen d'r stil in 't blakke water, dat 'n rooie en groene fleur had van de pakhuispuien die 'r de bontheid van d'r muren en luiken helder in afkaatsten.

Vaag en met 'n druilende ergernis op Hannes, vleugde 't nog eventjes in Fenne's denken, dat ze nou niks had... eigenluk niks om mee te pronken, nou ze die hangertjes niet... en maar langzaam kwam ze 't zwart-en-wit geblokte stoepie op voor Jansie Steevast d'r beportlande huisie, d'r blikken, over de blommetjeshaag in de vensterbank, naar binnen spiedend in 't welvertrouwd geworden kamerinterieurtje, ontdekten d'r op de tafel

achter 'n boeket gele blommetjes, 't blanke schijnsel van een lichie en de nikkelglinster van 'n theepot... D'r gezicht betrok 'r van... Meteen zag ze dan ook Jansie uit d'r stoel opstaan en glimlacherig knikken, eer ze haastig de kamer uitging om d'r de deur te openen.

Eventjes later, toen ze dwarsig om de kalkmuren niet te raken, 't gangetje doorstuntelde, stugde d'r praten maar zuinig en dan meest nog uitvorschend terug op Jans d'r drukke babbeltjes. En nog in 't kamertje, toen ze d'r doek afdeed en langzaam d'r bloemen-kiepie afzette, was d'r 'n kribbigheid in diepe neepen om d'r mond. En als Jans 'r gul d'r eigen dik-bekussende leunstoel toeschoof... d'r vrindelijke stemmetje dan 'n beetje verzakt bij de klagelijkheid over d'r stramme gewrichten en d'r pijnlijk stramme pezen, gemelijkte Fenne, meteen dat ze log in die stoel zakte, d'r stem dan koud... als 'n vrieswindje fluzigheid over open water trekkend... ‘Tja mensch, de ouë dag, 't weet je, d'r gaane 'n boel mensche an rimmetiek weg... te klage hej-je anders niet, heere grut, hej-jij nog thee?’ Jansie lachte d'r bedeesde zachte lachie van oud schamel afhankelijk menschie en kleurtjes glipten perzikrood over d'r ronde wangetjes, maar in d'r oogies flakkerden lichies als kleine flambouwtjes van louter plezier, dat zij nou ook 's 'n verrassingkie te presenteeren had: ‘al maanden op 'n droog plasie d'r onsie thee en d'r kaasie...’

‘D'r is ommers niks meer te krijg...?’, vorschte Fenne weer, d'r kribbig-scherpe stem sneed zoo en als met 'n houw Jansie's blij opscheutende gedachtentjes af... en dadelijk had Jans dan ook zoo'n vreemd bezwaard gevoel-of-ze-wat-op-d'r-geweten-had... of ze iets niet gedaan moest hebben... vatte zelf niet de oorsprong van d'r verontrustheid bij 't achterdochtig-gramme, dat ze opving uit Fenne's loerende oogen. 't Verzweefde dan ook weer gauw dat schuldgevoel, maar 't gaf d'r toch eerst nog 'n blozende verwarring. ‘Ja... ë... dat hè-k allemaal bewaard voor... as, as jij 's komme Fen, 'k hè nog 'n lekker stukkie kaas ook.’ Fenne's uitzicht klaarde d'r niet van op, even gleed 't critisch door d'r, dat je dàt nou maar gelooven moest: wat beware voor 'n ànder en wekenlang zelf op 'n drogie. ‘Hej-je geen stoof...?’, speurde ze... in d'r vragen d'r kreligheid die 'n uitweg zocht. Maar Jansie in d'r stijfpezigheid toch nog rap, duikte al dadelijk onder de tafel en d'r dik beaarde handjes schoven 'n stevig bankie tot vlak voor Fenne's groote voeten.

‘'n Lief zonnetje, hè Fen... me dunkt wat broeiïg...?’ D'r stemmetje praatte 't stuntelig onder de tafel uit en als d'r geen antwoord kwam, dadelijk weer over d'r lekkere koppie thee en dat de suiker ook opraakte... en dat ze laatst in 't gedrang voor 't winkeltje van Barbels - waar je immers zeep op bonnetjes kon krijgen - 'n kosteluk nieuwe petoffel verloren had. ‘'n Hond gong d'r mee an de haal en met dat 'k 'm achterna liep verloor 'k ook me andere... maar die heb Patermans me naderhand weergebracht, 'n aardige man, ja is 't niet zoo... 'n óúd mensch met 'n petoffel achterna te loope hè, ze doene in de regel meer voor 'n jonge meid dan voor 'n ouë bes, de manslui...’ Ze wrikte d'r eigen langzaam onder tafel uit, bleef dan van d'r strammigheid nog even op d'r hurkies en d'r oogies zoo over 't tafelblad uitglurend, praatte ze dat naar Fenne.

‘Piet is wel twintig jaar jonger’, snufte Fen afkeurend. ‘Dat zou mijn te veul schele...’

‘W-watte...? Om je petoffel thuis te brenge te jong?’ Ze was nou tóch háást omgekegeld van verbazing en dadelijk kwam ze dan ook, d'r aan 't tafelblad steunend, overeind. ‘Tw-twintig jaar jonger Fen, al was-t-ie nou ook dertig jaar jonger, wát geeft dàt... 't blijft toch aardig en... en te jong, 'k begrijp niet...?’ Maar eventjes gorgelde d'r lach-van-toch-wel-snappen.

Fenne voelde dan d'r misslag en hoewel 't verluchtend was: Patermans was 'n héél knappe man, kleefde d'r meteen toch wat schamigs aan. ‘Och... ë...’, had ze om schijn van uitleg te geven, toch al gauw 'n bedenksel. ‘Ik meende... 'k heb wel 's de bel over um hoore luie en... en 'n mensch is nooit te oud om in opspraak te komme, hej-je 'm ook hier in je kamertje gehad...?’

Jansie was met 'n plezierige omslag aan 't theeschenken... ‘Ja... eventjes, anders nooit van 'm gehoord, maar al was 't dan wel zoo, 't blijft d'r toch even aardig om. En van wié prate ze nou d'r 's niet de mensche, ieder krijgt zoo wel 's z'n beurt en 't ben de beste soms die d'r 't meest van te lije hebbe.’

Fenne die dan juist netelig vragen wou of zíj dan soms wel 's wat van háár gehoord had, dat ze dàt zoo zee... zweeg d'r bij dat laatste toch maar op: om d'r mond schoof 't glimlachie-van-stille-hatelijkheid... ‘Tja dat is zoo, de beste onder ons... grut dat zien ik nou pas, hej-je

wéér 'n nieuw serviesie ook? Je durreve mensch en fíjn porcelein...?’ Ze pakte meteen 't eerste koppie, tipte even met 'n plooiïg getuite mond van de heetigheid... ‘Je dérde servies al van 't jaar...?’

Jansie had d'r beschroomde zachte lachie weer en d'r perzikkleurtjes... ‘Me tweede hoor... me twééde...’ Wijdomvat van de gesleten leuningen zat Jans kleintjes en tenger in de ouë krakende, meestal in onbruik staande stoel, d'r koppie blozerig en proper en nòg met wat behagelijks uit 't gepijpte propere mutsje, 'n wit krulletje was onder de hagelblanke plooitjes uitgeslipt, bengelde d'r luchtig als 'n sneeuwklokkie op d'r kleurige koontjes en d'r teere figuurtje in 't paarse ketoen, smal in de heupen en plat van borsten, had ook wat kinderlijks bevalligs bij Fenne's plompe logheid.

‘Vin-je 't ook mooi? 't Is ook lief...’, doelde ze dan op 't servies. ‘'t Kost me vijf en twintig stuivers: 'n teete a teete hiet 't, zei vrouw Barbels, zien je twee kommetjes, 't is voor twee persone: 'n teete a teete. 'k Bin toch ook nooit meer dan met z'n tweeë, 'n lief roomkannetje ook hee en dat rooie biesie in 't midde d'r rond om toe doet zoo vrooluk met dat rozeboeketje van vore. Daan Gerritsen, die 'k laatst nog bij me had... 'k wou dat ouë kopergoed d'r uit 't kassie van de hand doen... zee 't is net 'n gedicht, en ie vroeg of-t-ie d'r 'n beetje water uit drinke mocht, z'n Moeder had vroeger net zulke koppies gehad, goeie stakker die Daan, ie had nog trane in z'n ooge...’

Fenne snufte afkeurend. ‘'n Man van niks’, besliste ze koeltjes. ‘'n Eerste klas luiwammes.’ D'r woorden sleepten langzaam in d'r klare afkeuring. ‘Je thee is bàr sterk Jans...’ D'r bitsheid nam toe bij 't knagend gevoel van verarming. ‘Hoe dàt nou toch zoo was, dat ze d'r eige minder voelde dan Jans... Jans die toch 'n bedeelde was, as ze nou ook d'r hangertjes maar had...’ Jans d'r lachie gorgelde naar d'r toe. ‘Ja, 'n lekker theetje hè Fenne? 't Wordt nou nog zóó dat we de smaak onthouë motte... later zalle de moeders an d'r kindere kenne vertelle: vroeger had je ook nog 'n goedje datte we thee noemde en dat dronke we 's ochtends en 's middags: zwarte gedroogde blaadjes van 'n plant uit de Oost... 'n Treurige boel met die oorlog Fenne en wat duurt dat merakel lang, niet...?’

Fenne had meer aandacht voor 't gesuikerde theebanket, dat Jansie d'r zoo onderhand toeschoof in 't glazen schaaltje, dan voor de oorlog. ‘Menschlief, wat bè-je rojaal, as 'k niet beter wist, zou 'k wezeluk denke

an 'n erfenissie, of dat d'r wat an 't handje is met je... já já... doen maar niet zoo onnoozel...’ Door d'r plagen heen stekelde d'r wangunst...

Jansie keek dom-droomerig. ‘Wat an 't handje...’ Ze likte met d'r gezond rooie tongetje de suikerigheid van d'r koekie. ‘An 't hàndje zeg je... bedoel je... nee toch...?’ D'r was 'n tegenzin en 'n schroom in d'r vraag... en ook 'n ongeloovigheid, dat Fenne nou toch niet denken zou, in ernst denken zou, dat zíj op d'r oúë dag...

Maar Fenne's verwondering had óók 'n gekrenktheid.

‘Nou, hoef je niet zoo'n mal gezicht om te trekke mensch. Waarom zou je niet... 't huweluk is eerluk onder ons allen zeit de Apostel Paulus... dùs.’ En dan weer in 'n vriendelijkheid die d'r dadelijk niet zoo goed bij kleurde... niet erg paste op d'r ergernis-van-pas. ‘Biecht nou 's eerluk op, ik vertrouw jou ook àlles, is... is d'r soms wat met... met Pietje Patermans of - of 'n ander?’

Jansie peuterde an 'n kies die ze bij 't gretige happie op 'n hard suiker-moppie danig geschonden had, d'r vingertjes dan zoo in d'r gesperde mond, praatte ze wat gebrekkig: ‘Aij, bè-je niet waas omdet ie... ie me pontoffel thuis gebrocht hit, 'n mensch op men leeftaad.’ En ineens kregeler bij 'n opschietende herinnering, d'r handjes dan weer woelerig op d'r schoot: ‘Ik begrijp 't wel, je hebbe de klok hoore luie... maar wete de klepel niet... je magge 't wel wete ook, 't was Kobus Vallet.’ D'r half geluikte oogies op 't gewriemel van d'r vingers vertelde ze 't... ‘Je wete dat Kobus hier af en toe wel d'r 's prate kwam, ie dronk dan ook wel 's 'n koppie koffie mee en als ik d'r een had kreeg ie ook 'n peperementsteek van me. We konne 't zoo same nog al rooie... 't meestal met mekaar op alle punte eens behalve dan over de ezel van Bileam, ie wou altijd dat de Engel dat gezeid had en... enne ík was meer op de ezel z'n kant en dan wou ie d'r ook niks van wete dat Jona zoo lang in die groote visch gezete het en d'r dán nog 't leve afhaalde. D'r hadde we dan wel 's 'n erg dispuut over, ik zee altijd: Kobus, je doene d'r onze lieve Heer mee te kort, denk je dat Híj die de wereld geschape het, dàt ook niet...’

‘Ja ja...’, wenkte Fenne dat zoetelijk af, ‘zoo is 't mensch, zoo is 't, zeker, maar... ë heb ie je toe gevroege...?’

Jansie knikte, maar zonder 'n spiertje verheuging. ‘Ja, mot je hoore, 't was verleeë week... 't speet me dan ook wel want 'k had veul an 'm.

'k benutte 'm voor alles, vliegepapier haalde ie voor me en anijsdrop en bessensap uit de appetheek en ie wist dadeluk altijd waar roomboter te krijg was en ie haalde levende schol op me bonnetje en dan werkte ie ook nog wel 's wat in me tuintje. Nou voor wat mot wat en als de eene hand de andere wascht dan worde ze beide schoon - ik gaf 'm dan wel d'r 's 'n koppie koffie en 'n peperementsteek, want d'r was-t-ie dol op en dan prate we zoo 's over de ouë tijd en over de oorlog, ie was dan wel wat op de hand van de Engelschen, maar ik zee altijd wàt bin we van de Engelschman te wachte, denk maar 's an die consternatiekampe... en hoe ze nog d'r 's ons land verraai-jeluk binnegevalle benne d'r op Terschelling en d'r de boel in brand gestoken hebbe en alles geplunderd... D'r wasse we 't dan óók wel d'r 's niet met mekaar over eens, anders over 't algemeen gong 't best maar... ë... nou verleeë week...’ Jansie d'r smalle borst welfde hoog op in 'n diepe hijg-van-drift. ‘Verleeë week komt ie me daar opeens... och lieve 'eertje, 'k had 'm net nog 'n koppie poeier gegeve en 'n krakeling omdat me koffie toe net op was... en toe ineens zoo perdoes was 't: ‘Jansie wij moste maar botje bij botje legge.’ Wàtte zeg 'k, bòtje bij bòtje...? En hij d'r toe op terug van same naar de burgelukke stand... en zoo mal as... as 'n jonge borst...’ Fenne bij d'r critisch luisteren verkropte maar half d'r fel geworden wangunst: Vallet 'n man met zèstien eigen huizen...! Ineens gaf ze spiernaakt d'r wrokkige jaloezie. ‘Dus dan was je liever 'n bedéélde dan 'n gezete burgerjuffrouw...?’ En als Jansie dan nog zweeg, àl d'r vredigheid verwóést... ‘Ja... en je hebbe 'm eerst angemoedigd met je krakeling en je sukela en je vrindelukheid, d'r is 'n man niet tege bestand.’ Jansie had moeite d'r glimlachie vast te houën, d'r oogen knipperden tegen opkomende tranen. ‘Fen, we hadde 'n mooi leve, me man en ik, we hielde veul van mekaar en toe 'k dan ook bij z'n kist stond...’ D'r stemmetje werd schor van oplevend leed. ‘Toe 'k bij z'n kist stond he'k gedacht: ‘Jans dâ's de eerste en de eenige, dat ken nooit meer zóó worde met 'n àndere man...’ Ze brak af, maar dan ineens verlevendigde d'r doffe stemmetje in hoog steigerende verontwaardiging. ‘Angemoedigd zee je Fenne, wat voor zotskap denkt d'r nou an ànmoedige, as je tege de zeventig loope? Dàn legge ommers al die dinge uit je jonge tijd verstorve in je...?’ Als ze dán vertelde hóé ze 'm dat gezeid had... ‘Vlak voor 'm, zien je, deur de drift heen: denk

liever an je doodkist... late we liever 'n beetje prakkezeere over hierbove en wat we met ons leve gedaan hebbe, offe we zóó voor God kenne komme of d'r soms ook nog wat te verbidde is en kom nooit meer over mijn drempel, nooit meer hoor je, want je kan d'r van op an, 'k slaan je met me bezem kort en klein...’ Als ze dat vertelde rijpte almeer tot volledigheid Fenne's haat en d'r wangunst. Maar ze gaf dan Jans toch nog flauwtjes gelijk. ‘Ja 't is zoo, je ben n'tuurluk ouër dan ik, dusse je staan d'r anders voor, maar 'k was dan toch liever in jóú plaas z'n vrouw geworre... Zoo as 'k zeg, ik staan d'r dan ook anders voor, ik kan niet zonder 'n ansprakie en gezelligheid en 'n mensch die me vat.’

‘Begrijp 'k best... bin ík soms anders...?’ Jansie had, als ze 't vroeg, ineens weer die kleine flambouwtjes in d'r oogies. ‘'t Begrijp ik zoo best...’ D'r oogies kierden klein en door de rimpelig toezakkende spleetjes fakkelden de lichies van plezier. ‘Weet je wat ik nou al 's gedacht heb...?’ Toen Fenne dan nog niet dadelijk 'n antwoord had, maar dan onmiddellijk wel vooringenomenheid in d'r achterdochtig gestaar... flapte Jans 't d'r meteen uit. ‘Wij moste same gaan wone, wíj getweeë...’ In d'r deukige mondhoekies school 'n lach. ‘We kenne 't mekaar zoo gezellig mogeluk make, mekaar helpe... en jij zouë dan voor de pottasie kenne zorge en ík zou 't werk voor me rekening kenne neme en 't met de naald afmake...’

Fenne's oogen lodderden zoo'n beetje als 'n poes in de zon en d'r gemelijkheid klonk heen door d'r wat gezochte gemoedelijkheid met al dadelijk afweer en gekantheid tegen Jansie's plan. ‘Ja... ë dat zou ook wel wat weze, zeker... maar... ë... nou affijn we kanne d'r nog wel 's over prate. Je hebbe anders as vrouw meer stéún van 'n man... 'n man overhuis is heel wat anders...’

De glimlach kroop dan breed uit om Jansie's mond. ‘Vanzelf is dát wat anders, ja n'tuurluk...’ En als d'r dan geen antwoord kwam: ‘Juist omdat 't wat ánders is, wou ík geen man meer...’

In 't vertrekkie met de zachte geur van de oranje muurbloemen op tafel, met de fleur van 't boompie-met-oranje-appeltjes in 't venster en 't bloeiende maandrosie was dan alleen even 't rappe getik van 't klokkie.

De zonnigheid kroop kozend over Jansie's gezicht, toen ze op 't propere lakentje d'r schoteltjes aardbeien zette en 't versche brood en onder de groote glazen ballon van de stolp 't kaasie... En de zonnigheid plaveide

'n blinkwitte weg tusschen de twee antiek blauwe broodbordjes en spatte op de nikkelen voet van 't suikervasie 'n klein wit zonnetje... Jansie praatte, zorgzaam en met overleg schikkend, stadig door. D'r beuzelige babbeltjes moesten de telkens invallende stilten dempen. Want Fenne - zooals ze daar zat in 't hoekie bij 't raam: 'n vette spin in d'r net - Fenne droeg maar zuinig tot de gezelligheid bij. Jansie leek dan 't niets kwaads vermoedende vliegie, zoo zonder argwaan bij 't net, dat ergens ragfijn en stil geweven werd: ‘As de kerkeraad dat nou 's wíst, kaas, thee en arebeitjes en banket...’ 't Weefsel spon zóó zacht uit...

Na 'n leege stilte viel dan weer schielijk Jansie's rappe stemmetje in: ‘Die Hannes Hippeling, je wete wel zoo'n lange pier, dun of-t-ie op deurbreke staat en 'n gezicht of-t-in de knel gezete het... 'n gluiperig uitzicht... nou díe liep al bij z'n vrouws leve om 'n ander, ik weet dat ie d'r bij drie geweest is en afgescheept, n'tuurluk...’ In de gele zonneveeg die d'r kleine kleurige gezichie blinkend verguldde, bleek toch wel klaar 't vale van d'r mondje en 't trekkende en dat d'r lachie stille smart wegvouwde, d'r was ook altijd nog die vree-roovende krenking ‘bedeelde...’

‘'n Vieze gore vent,’ doelde ze nog op Hippeling, en in d'r woorden school een uitdaging.

Plots had ze dáár en dan ook ten volle Fenne's haat mee verworven, 't web was d'r ineens mee voltooid... ‘De kerkeraad mot 't wete, 'n naamlooze brief krijge ze, 'n káásie, árebeie, théé, 'n nieuw serviesie, peterolie, theebanket...’ In d'r verontwaardiging om de verguizing die kapot sloeg, waar zij mee te pronken dacht en d'r verrassing tot 'n vlerkloosgeslagen vogel maakte, had ze dan ook niet dadelijk d'r stem onder beheer... ‘Hannes Hippeling is wàt 'n knappe man, uiterluk en innerluk knap en dat van die blauwtjes is vuige laster. Als-t-ie wou kon ie best an elke vinger tien vrouwlui krijge, die zieke vrouw was ook maar geen bezoeking voor 'm, járe zoo'n bed-engeltje en hij jong van neture.’ Jansie wist dan wat ze weten wou en dat 't praatje dat d'r ging geen praatje van de kouë grond was, d'r was dan ook de schittering van 'n kleine wraak in d'r oogies. ‘Kan ik je toch beter inlichte Fenne...’, ze zei dat zoo kalmpies en terloops weg, d'r breeë glimlachie nog kuiltjes diepend in d'r volle blooswangetjes, ‘ie is om mezèlf geweest en toe he'k 'm met m'n potlepel - ik had net niks anders bij de hand - 'n klap in z'n gezicht

gegeve. Ja, zóó'n vuilek: z'n vrouw nog in leve... en dat jong van netuur, dâ's apekool om de vuilegheid mee te dekke, je jare heb je op je rug as de kerfstok z'n kervies.’ Ze lei dan meteen d'r eenigste tafelmessie bij Fenne's bord, 'n heel mooi met 'n zilveren heft. ‘Theebanket, messies met zilveren hefte, 'n kaas, arebeitjes, rijkeluk suiker, 'n nieuw servies, peterolie...’, nam Fenne dat allemaal nog 's op en ze had moeite om 't niet op d'r vingers over te tellen toen Jansie d'r stoorde... ‘Nou maar 's lekker ete Fen, 'n goed kossie voor ouë luidjes arebeie en zacht brood en zoetemelksche kaas.’

Fenne knikte en nadrukkelijker dan noodig was. Toen zonk 'r de vrome stilte van 't gebed...


Vorige Volgende