Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

IV. Haken en oogen

De pop van de historie.

In 'n ziedende drift liep ze, schuwig van menschen, vlug langs de huizen... de huisies met d'r erg overhellende geveltjes, die d'r met d'r zwart overkropen puien plots ouër stonden zoo... als uitgeleefde menschen zonder stut en zoo op vallen. En de roetzwarte uitsteeksels van d'r luifels leken in de avondvaalte als doodkisten-bodems op te plakken tegen de hoekig verkrompen luchtreep, die d'r smalletjes tusschen doorlooperde, als 'n laag gespannen pluizig verrafelde lap doek, die de bloeiend blanke zonnedag grauw wegdekte en al meer zakte, al lager tot op de verdoezelde straatkeitjes toe en om 'r, op 'r...

In d'r overkokende roodlaaie nijd liep Sien d'r in voort langs de al verzwartende huizenpuitjes, langs de grauw-wit opgrijnzende drakekoppen van de pakhuispuien, langs de gapende keldergaten met d'r uitgesleten vuile trappen waar ze op 't kantje van d'r in te smakken en al even wankelend langs glipte, bijna langs zoo'n holle boventree naar omlaag geglibberd. Even gaf d'r dat 'n schrik, dan liep ze weer onbezadigd voort rakelings langs de spionnetjes aan de kleine huizeraampjes, die d'r iezepierig te knoersen hingen in de roestige houërtjes en waarin ze vaag in 't voorbijgaan als 'n reflex in donker groezel water 'n wit bollig gezicht ontwaarde, d'r eìgen gezicht in 'n vertrokken nijd. 'n Nijd, die als 'n zware wijn door d'r bloed vuurde en d'r zwaar bonzend naar d'r hoofd trok. ‘In die drift hâ'ze alles afgejakkerd wat d'r dan nog gedaan most worre in d'r dienst na die tijd dat de aschpus... o gèt... al die tijd van heen en en weer drave, van dut nog doen en dat nog, aardappele schille en blomkooltjes schoonmake en spinnasie uitzoeke en de ramen afzeeme met espres d'r nog voor angetrokke, voor die pandjesjas-loeder, angetrokke 't fijne bruine bloesie met de fijne ouë echte musse-kant van overleeë Tante Apleunia d'r in en dáár mee schoenepoese en 't fijne wasschie bereddere, wèrke... al die tijd was in d'r die overschuimende nijd. Dan mot je denke an wonder wat, 'n vessie met blomme... met je neus in de boter en dan niks as essetee. Tja, van Mevrouw nog verlof gekrege. Zeker Sien as je iemand wachte, 't gebeurt zoo zelde, dat moet dan maar geschikt worre. Alles voor mekaar gehad, d'r gehaast met 't werk om alles in de puntjes

te hebbe, om zelf in de puntjes te weze en... nou zoo. En nog smoesies motte bedenke tege Mevrouw, die al 's lacherig en zelf ook wel benieuwd vrage kwam hoe dat nou zoo weze zou, dat ie d'r nog niet was, d'r gôdank geen selabe begrip van had hoe de vurk in de steel zat. Och Mevrouw - zij effen gezeid - zeker verhinderd of 'n misverstand, misschien zit ie bij me thuis. Kee zel 't wel weer verkeerd overgebriefd hebbe. 't Leek Mevrouw ook nog al annemeluk en ze had nog angebooie of ze soms effe heen wou, effe naar huis om te zien of ie daar soms was, nou kè-je begrijpe, zij n'tuurluk feesteluk voor bedankt. Z'n gang is geen doktersgang, ie zel nog welderis komme... goeie schepsels om uit je vel te barste was 't. En dan nog zoo passies die Toon Kneppel, lillukke bemoeial...’ Nou ze toch zoetjeser om te bedaren nòg 'n weggetje omdeed voor ze naar huis ging, expres om te kalmen, brandde de nijd in d'r toch maar stadegies door... Nijd om de aankijk die ze had van de menschen achter d'r-lui ramen, over d'r onderdeurtjes, op d'r drempels, de aankijk om d'r Zondesche plunje, om d'r kappelien met de rozeknoppies en de paarse lintfokken d'r achter op en d'r bruine bloesie met de witte kanten van Tante Apleunia... om d'r schouers, om d'r hande, om d'r halsboord... En ook om d'r geknapte illusie, d'r tot de grond toe plat geslagen illusie van gedacht te hebben, gehoopt te hebben... ‘hiér nou met um te zelle kuiere, met de deftige meheer met z'n lefdoekie en z'n paardeblommevessie, o jasses... En dat kreng van 'n meid-van-Kneppel... dat uitgedroogde schartje, taai stuk stokvisch, vliegt d'r daaijeluk op d'r toe... ‘W-bén je mooi meid, je Zondesche goed an? Wat is d'r bij jelie te doen? Is d'r 'n feesie? Nee? Zel wel! 'k Hè' Kee zien loope met blomme en ze liep as 'n kieft en ze had d'r krale zweet van op d'r neus. En ze heb ook alderhandjes gehaald bij Guurt Kuisch en je Vader heb om drie segare geweest bij Booi, dús.’ ‘Verèk,’ hâ ze geschreeuwd, was ze meteen deurgeloope, razend van 'n gevoel of ze alles van mekaar zou kenne scheure. 'n Nijd nog erger as toe ze thuis d'r 's de kamer piekfijn opverve zou met 'n mooi kleurtje en poenerig rood van 't kwaste de eene halft al klaar had en toe voor de andere halft nog 'n bussie hale zou bij Guurt Kuisch en toe had 't mensch 't niet meer en ze kon 't niet meer krijge ook, want de febriek was al tije over de kop. Zat ze met d'r half geverfde hok van 'n kamer. En de ouë draak thuis nog dronkenig ginnegappe. ‘Aardig kamertje Sien,

hihihi... 'n fijn smakie hej-je meisie, half rosse half geel, rosse met 'n velant strookie geel, ho-ho-ho... 'n rosse bloesie met 'n gele rok, au aù..., guulde ie meteen, want ze had 'm de natte kwast naar z'n ooge gekeild en 't verfbussie naar z'n kop en 'n tod van 'n dweil en d'r koppie koffie... Kee had toe ook nog mee staan ginnegappe... malle idioot van 'n Kee, aj-je d'r an dachte kon je d'r zoo op d'r gezicht trommele. Gekkerd met d'r meheer met d'r aschdop, met d'r fijnigheid van 'n pandjesjas, van vore 'n meziekmeester of van achter... weet ik veul. As je 't ook maar tegeloope mot in de wereld. D'r haj-je voor 'n jaar of drie vier Koos Blommers, 'n knappe jongen en idee op d'r, 't kon je zoo van z'n gezicht afleze. Op die zanguitvoering toe r's had ie d'r ook 'n warme stoof gebracht en 'n stuk krentemik met 'n kom koffie en d'r gevraagd of ze ook van rook-vleesch hieuw of-t-ie d'r soms mee diene kon en zoo langs d'r arm gestreke en o ja... d'r ook nog odeklonje op d'r zakdoek gesprenkeld, kan je toch uit nagaan dat ie dòl op d'r was. Maar wat wil 't geval, met de kerremis bedrinkt ie z'n eige - anders altijd 'n nette jongen - en ie raakte d'r slaags in 't kroegie van Piet Pelant met 'n paar vreemde stoethaspels, groote brokke van kerels die 'm make en breke konne en 'm met bier-flesschies op z'n gezicht gavve en buiten de deur met stoele en bankies... met alles wat d'r voor de hand kwam. En toe komt me daar toevallig - as 'n ding maar weze mot - toe komt d'r toevallig die meid van Hillert voorbij, Jannetje Hillert, met d'r naaimesiene onder d'r arm net van d'r naaihuis, 'n boom van 'n meid en nogal knap ook. En die vliegt d'r op los met d'r mesien as Simson met z'n ezelekinnebakkes op de Filipstijne en ze slaat d'r op los van wat-ben-je-me. De eene vent hamert ze deuke in z'n kop van 'n duim diepte en de ander slaat ze zoo'n platte neus dat ie z'n asem to zoeke liep. En 'n derde die al weggestommeld was en die z'n eige lilluk bezeerd had an 'n kepotte flesch bracht ze z'n oor achterna. Ze von ook nog 'n neustop, maar die heb ze nooit thuis kenne brenge. Ze zegge wel dat ze die altijd nog bewaart in 'n flesschie met sterkwater, zoo-veul as soevenir... Nou en toe gong ze ommers op Koos Blommers toe, die d'r nog altijd suf tege de muur stond en toe stak ze zoo perdoes d'r arm deur zijn arm. ‘Gaan jij nou maar met mijn mee Koos. Je motte d'r-'s 'n koppie thee drinke en 'n doek met koud water mot je om je hoofd hebbe, dan bin je zoo weer opgefrischt. En dan gane wij same kerremis houë,

nou...? En hoe hij ommers uit dankbaarheid heb van ‘ja’ geknikt en z'n eige uit erkentelukheid an d'r verhonge, want ie kon veel beter gekrege hebbe.’

Sien d'r rood zeepglimmerig gezicht trok zuur - als ouë Tijms jongen zou zeggen. - Maar d'r korte poniekrullen dansten als rood koperen klokken zonder geluid heftig en wild om d'r volle gezicht. ‘As 't waar was wat die meid van Kneppel zei, zatte ze nou thuis in de feestelukheid, hadde ze d'r de blommetjes buite... 't Zou wel niet, ofschoon ze hadde wel gezeid as 't 'n nette Meheer is die je vraagt neem 'm dan daaieluk mee, d'r mot je geen gras over late groeie - of je zoo'n raad nog van noode had! - Zeg 'm maar dat ie op je wachte kan, uit je diensie en dat ie hier van harte wellekom is, temenste as-t-ie 'n eerlukke verkeering wil. En nou zatte ze daar en nou kwam zij d'r an as 'n gek, as 'n malle iet, as de pop van de historie. Zou je zoo'n meid van 'n Kee niet deurmekaar ransele? Zou je d'r niet schudde as 'n kepokke bed? De ezel, de naaroog... die d'r nog mee in d'r sas zou weze, die grinneke zou achter d'r zakdoek as ze wist... D'r eige in d'r eentje trane lache om die Sien en de pandjesjas! Om je eige te verbijte was 't. En as-je nou vooruit wete kon dat 't toch niet uitkwam, zou je 'r maar wat op los liege, maar vezelf 't zou uitkomme omdat... omdat... ë... die aschpus o get-nog-toe... leut zou 't mormel van 'n Kee d'r van hebbe. Ze zag 'r d'r facie al van opglimme en meteen begaan d'r kop schudde en och, och jammere, of 't d'r danig schele kon en in d'r hart zou ze krom zitte van de pret, 't varreke, blij dat 't mis geloope was net as toe... toe ze 'n jonge an de hand gehad had die dol op d'r was, gewoon woest dol. Maar 't was geen knap slag van jongen. ‘Ezau’ noemde ze 'm, vanwege z'n ruigegheid, ie had ook 'n bezonder groote mond en 'n haakneus met groote gele boterspane van tande en oore als theeschoteltjes enne meer zuks. Ofschoon daarom kon ie wel goeieg weze en eve goed van je houë en jij van um. Maar ze had niet veul bestek op 'm vanwege die haakneus en ie pruimde ook. En één keer had ie d'r gezoend met zoo'n heele klodder tebak achter z'n kieze...

'n Kouë griezel liep d'r nog over d'r rug as ze d'r an dacht. En toe hâ ze gezeid aj-je niet uitscheie met pruime kan je van mijn part naar de maan loope. En van toe of had ie nooit meer gepruimd, geen korreltje en geen vezeltje meer gepruimd, en al wat ze zoo wou dee ie. As ze gezeid had,

je motte 'n andere neus zien to krijge, had ie daar ook moeite voor gedaan. Ja goeieg was ie. Maar je wille dan wel wat anders ook... En zij 'r toe late opstoke deur Kee en deur d'r vrindin Geert Kempe en 'm de bons gegeve. En 'n half jaar later had d'r vrindin um, dat valsche kreng.

Zege zel je niet hebbe Geert, haze d'r nog toegeduwd. 'n Serpent ben je, 'n slang... mijn hej-je d'r afgepraat en zelf neem je um. ‘Wou jij 'm dan?’, had Geert terug gevinnigd. ‘Haj-je soms geen griezel van z'n haak-neus en van z'n boterspane? Was je altemet niet viés van z'n pruim? Nou wat wil je dan?’ ‘Zege zal je niet hebbe’, hâ ze toch volgehouë. Maar 't gong de meid toch goed. Ze was nou getrouwd en ze had twee kindere, knappe kindere - hoe is 't in de wereld mogeluk van twee monsters als zullie - en ze hadde d'r brood ook. Ja 't kan raar gaan in 't wereldje, schreeuwend onrechtvaardig, daarvedaan was ze dan ook sociaal. Nou en hier hej-je je boet...’ Ze bleef wat omdrentelen op de stoep, gluurde langs 'n spleet van 't raamdoek, maar zag d'r niks als 't vergulde bordje aan de wand ‘Rust roest.’ ‘Verdijt, alles verlicht, de gang en de kamer en 'n gesnor van stemme. Oome Dries bove alles uit... idiote.’ 't Ziedde weer kokend in d'r op en ineens sweet ze de deur open, holde 't gangetje door - binnen stilde 't gegons van stemmen - met 'n ruk bonsde ze de kamerdeur open en toen in 't licht van de hoogbrandende lamp, in de feesterigheid van bloemenreuk en smook van sigaren en damp van melk-chocela en 'n hoop rooie lachhoofden, zette Bart Helmers met z'n harmonica in... en allemaal vielen ze jodelend en grinnekend bij: ‘Lang zelle ze leve... lang zelle ze leve in de gloria, in de glo-oria-ia... i-in de glori-ori-a-a...’ Brulden ze 't, sleepten ze languit en stuntelig na elkaar d'r tierig-feestelijke gloria's.

‘Bè jelie razend?’, stoof Sien binnen, gilde d'r stem-met-tranen hoog en dun uit, boven 't hoesterige rochelende lachende stemmegeraas. ‘As jelie naar Meereberg wille, la-je temenste dan eerst gek verklare, troep idiote!’ D'r oogen glommen van nattigheid. ‘Nou... watte...?,’ kwamen ze beduusd overeind, Willemse en z'n vrouw en Oome Dries en Kee en Bart Helmers en Gon en dikke Fenne die nog bij 't haasterige opstaan d'r buik stootte aan de tafelklep en Oome Dries z'n koppie met chocela omkletste, zóó dat 't bruine vocht met dikke drabbige straaltjes in z'n muts

regende, die ie, zonder dat ie 't mork d'r net omgekeerd onder hield. ‘We hadde jelie wille verasse Sien. Hej-je um d'r niet? Waar is-t-ie nou?’ ‘Lillukke flauwers!,’ gilde Sien half grienend met 'n snotterige sniksnuif door d'r verstopte neus. ‘Spiktakels, lillukke ginnegappers, drie dr-drie dubbele oks-o-o-okshoofde!’

‘Was ie te vernamig?’, schreeuwde Kee nijdassig door de hurrie, gierde d'r scheldstem fel door 't warrige stemmegegons. ‘Was 't 'um hier niet deftig genogt? Motte we soms 'n zaal afhure om um te ontvange? Mot je 'm altemet prisseteere op 'n blaadje met 'n kaartje an z'n neus, 'n vesite-kaartje of 'n kaartje met 'n gouë kroontje d'r op, is 't soms 'n barron?’ Sien d'r gezicht zwol rood op. ‘As jij nou niet gauw je groote vreter houë, domme ratel, dan kieper ik je zoo die segarebeker in je bek.’ Fel schoot de nijd op in d'r snerpende stem. ‘Uil die je binne, niet eens goed uit je gate kan je kijke. Jij met je paardeblommevessie en je aschdop. Weet je nou wie ie is, die vername Meheer van jou, die baron met z'n pand-jesjas?’

Ze keken naar Sien in 'n benauwd-strakke spanning, kil-vernuchterd uit d'r genoegelijke uitbundige feesterigheid, d'r monden spreeuwerig open. ‘'t Was 'n kerel met'n larie-kissie, met 'n lariekissie já... de barron, weg sture wou 'k um, nee man, zeg 'k, niet noodig. De kerel loopt met veters en stukkies stinkzeep en pakkies naalde. Juffrouw... was 't toe, ik kom om uw te spreke? Om mijn? zeg ik. Jij ben toch niet die Meheer die bij me zuster heb weze vrage?... Om u te diene zeit ie. Ik zeg stik dan van mij porsie... kwak 'm zoo meteen de deur voor z'n neus dicht. Dà's nou de barron met z'n rooie sik en z'n aschpus... femielje van Mevrouw zei de uil hier, nou wete jelie alles... feest jelie nou maar weer deur, vreet nou je koekies maar op en ruik an je blommetjes en speul nou maar op van lang zelle ze leve...’ Sien d'r huilerig-knerpende stem versmoorde en ze snoof in d'r zakdoek.

't Geroes van de stemmen-door-een radde weer op, verdoft en mokkerig en mokkelend en verdempt snibbig en kribbig met 'n versmoorde verbazing of je 't ooit zoo zout geëten had... of je nou nog verder mos en dom van Kee... Kee mos beter uit d'r oogen gekeken hebben, Kee mos 't gezien hebben. En Kee zat verslagen en zonder verweer. En Oome Dries sloeg z'n chocela-doorsopperde muts nijdig uit in Fenne d'r gezicht,

waar Fenne zóó van overstuur raakte, dat ze 'm te lijf wou... bijna met 'm slaags geraakt was als Bart Helmers 't niet verhinderd had.

En Sien snikte... snikte.

De eene na de ander stonden ze op, trokken ze af, Bart en Fenne en Dries en Gon. En de lamp werd uitgeblazen.

As Merie te overlije kwam.

De klok tikte schorrig... rrr... rrr... en ergens in 'n balk tikte 'n houtwurmpie...

En Fenne zat d'r op 'n gemelijk-krakerige stoel en peinsde. En nou ze 't in d'r eentje nog 's rustig napluisde, 't weer overpluisde, 't te behoofd-schudden en te beglimlachen zat met 'n blijheid in d'r, 'n veel-verwachtende blijheid van gezellige toekomst zien, van gezellige samenleving... van weer 's 'n man tegenover je hebben, 'n goeie zorgzame man, 'n man van 't zelfde geloof en van één kerk en merakel voor 't goeie... Nog 's te bepeinzen hoe wonderlijk 't loopen kan in de wereld en hoe je toch overal de Verzienigheid in mork, overviel d'r opeens weer de zorg voor d'r maag.

't Lamplicht achter de kap van bruine moiré-zij trok bleekies over d'r uit en over de tafel met 't kleine kleedje van rooie steke-kruisies onder 't kleine japansche theeblaadje met de kleine porceleinen koppies en 't pie-zelige roomkannetje en 't schoteltje met de hoog opgestapelde suiker-blokkies. En in de sufloome stilte knaagde 't houtwurmpie en tikte zwaar de lompe tik van de staan-klok kreunig en zagerig en als 'n mensch, die probeeren wil te praten rrr... rrr... en 't niet kan en 't telkens weer probeert rrr, rrr... En daar stijfies in gelid langs de wand stoelen met leeren zittingen en 'n oud kassie van palisander. De rest van 't meubilair verdoezelde in 't zwart van de halfduistere kamer. Alleen d'r poesie Miesie had nog 'n streep lichtgeligheid op d'r eene oor en d'r groene oogen, die ze filosophisch bespiegelend op één punt hield, hadden kleine vlammen wit. Net zoo als Fenne, die ook bespiegelend keek en lichies in d'r diep ingepuilde oogen had. D'r zwarte pruik boven d'r lage erg verrimpelde voorhoofd glom in vettige golvies onder 't kante-mutsie met de blauwe blom-meklokkies. ‘Wonderluk as 't gaat in de wereld... nou ze hier weer zat, pas uit de hurrie bij de Willemse's weg, weer in de eenzaamte, kwam 't nog van die avend in d'r op toen ze hier ook zoo alleen gezeten had eenluk

en neerslachtig om die eenlukheid. ‘Je voele je eige 'r toch van neture niet op angeleid om alleenig te weze... je benne geen aardappel hee...?’

Maar nou streek d'r weer zwaar over heen, over die mooie lieve herinnering heen, de zorg over d'r gezondheid, d'r maag in 't bezonder. Ze vouwde d'r handen over d'r hoog opbollende buik. ‘'n Lekker maaltje genote, 'n heel gewoon maaltje, niks geen overdaad en toch lag 't d'r zwaar, hoe 't nou kon? 'n Vet soepie, 'n heerluk kippesoepie en slaboontjes-uit-de-bus met aardappeltjes en kalfsgehakten toe twee nkele bordjes rijstepap met rezijne en toe roereiere met drie dunne sneetjes brood en nog 'n likkie pruimemoes en 'n klein brokkie ijspudding, dâ's nou alles en alles... En dat je zoo ies nou zoo zwaar legge kan, bepald 'n maagkwaal... Om te verlichte nog 'n onsie gember genome en 'n paar gekluste eitjes met persico en 'n sneetje of wat roggebrood met vleesch uit de bus... maar 't gaf niks en Teet Randers d'r middeltje gaf ook niks, nou maar 's Haarlemmerolie d'r bij perbeere en Teet d'r middeltje toch ook maar volhouë: Spaansche peper en vennekelzaad en laurierblaaije zachies late trekke op 'n bestendig vuurtje. En dat neem je op je nuchtere maag; 'n paar koppies vol en geen goud zoo goed h' Teet gezeid. Nou toevallig had 't Peet Freimen ook zoo geholpe, al 't kwaad was-'t-'r bij 'm uitgekomme, zes weke plat op z'n bed. Maar toe ie dán ook weer opstond raddikaal geneze... Ja zoo in je eentje kwam je d'r licht toe om over je gezondheid te tobbe, die eenlukheid ook niks gedaan, zoo met geen man om je te rade, om d'r-'s 'n ansprakie an te hebbe, om d'r-'s mee van meening te wissele en je te verdeffedeere tegen de kwajongens die har van de heele buurt altijd uitzochte om d'r te treitere... diggele op d'r stoep an gruizel smete met 'n geweld dat d'r hart in d'r keel sprong of 'n gegrol maakte as de poese in Maart, 'n geluid dat ze onmogeluk verdrage kon, waar ze dan altijd weer deur misleid, omdat 't zoo echies klonk, wezeluk of poese 't dee... van na buite kwam met d'r bezem om ze weg te jage... Maar dan zag je niks, niemendal, wel 'n smoorlachie hoorde je 'r zoo hier en daar, 'n smoorlachie waar je dan halfdol van wier... En soms maakte ze ook op 'n menier die je niet ontdekke konne 'n ding tege 't raam dat allemaal op de ruite tikkerde. En aj-je dan buite kwam met je luiwage of je lange stoffer of met je glazewasscher om d'r mee langs je rame te strijke en dat plagende tikding weg te doen, hoorde je geregeld achter je 'n sar-

derig gegichel. En as je op 't geluid afgonge en meende dat je zoo'n rekel van 'n jonge te pakke hadde, d'r op los sloege, hamerde je op 'n end muur en je bezeerde je hande an 'n roestige spijker, dat de lappe vel d'r bij neer honge en als je terug wou, struikelde je over 'n gespanne touw of je kreege steentjes tege je gezicht. En je mochte de hemel danke aj-je d'r verders nog zoo goed afkwam, dat je zonder kepotte of gekneusde ledemate weer in je kamertje zatte. Maar as je dan bij je eige dachte da' ze nou toch afgetrokke ware de bengels, had je 't weer van vore of an tik tik tik-kerdetik... 'n Mensch, mot je ook zegge, is niet van neture bestemd voor de alleenigheid. Daar vandaan kreeg Adam Eva. Wat hèj-je ook, mot je zegge, an 'n huis vol lekkers as je d'r maar alleen van proffeteere kanne. Aj-je dan ook 'n geschikte pertuur krijge konne... Want twee vrouwe bij mekaar wil toch ook niet, make altijd same ruzie, 't zie je an Gon die d'r nou eerdaagsch uitgezet zel worde, op straat gezet... Hoe dat mensch nou nog bij de Willemse's te fuive kon komme, 'n raasel. En d'r die Dries ook, wat 'n bullebalk om zóo die natte sukelamus in je gezicht uit te klesse... Eerst nog wel 's gedacht an um, ook zoo'n eenzame en een die d'r warm-pies in zat zoo 't hiette, of dan Peet... anders 'n man die onderstand krijgt, da's ook zoo as ze dan wel zegge geen schitterende pertij... En dan hej-je nog Bart, maar die is weer anmerkeluk jonger. En je zat dan maar zoo wat te wachte, avend op avend alleen, onverzorgd en ongezellig. As je dan nagong wat 'n mooi leventje je vroeger hadde, toe Kobus nog leefde. Kobus die zoo'n zorgzame man was en oppassend, nooit 'n borrel over z'n lippe, geen druppeltje drank, nooit van ze leve of 't most dan 'n anijsie weze of 'n zoet glasie wijn. En dan was-t-ie altijd ordeluk en bestendig en bezadigd... ó zoo bezadigd. Knus kon ie d'r zoo tegeover je zitte in z'n krantje te leze of een en ander beprate of zoo 's z'n bordje maizenepap waar ie dol op was, waar ie nou cepleet alles voor liet staan... z'n bordje pap dan 's zoo lekker smakeluk leeg lepele en zoo 's met 'n kemiek knipoogie naar d'r toe as 't tege tiene liep... 'n éénige lieve man, ó zoo'n lieve man en bezádigd... 'n Mooie tijd was 't toe geweest, 'n gelukkige tijd. En bij z'n overlije, ach ja de beste gaan d'r meestal vroeg uit, bij z'n overlije beekies trane gehuild, béékies trane, zoo'n lieve man... vast in de Hemel was-t-ie, zéker... Maar nou was-'t-'r dan Hannes Hippeling. Op 'n avendje, och ja, dat was dan toch ook zóó aardig... zoo

maar 's angekomme op 'n koffiepraatje. Gunsie wat steekt d'r in 'n praatje? Sommige mensche zochte overal wat in. Mot je eerst maar 's zoo in de bedruktheid zitte, zóó in je eenlukheid, pak je ommers alles wel met je beie hande an? Affijn, dan ook aardig gepraat same en vertrouweluk, eerst over 't weertje en toe over z'n zakie en z'n vrouw en dat ie al 's gedacht had as Merie z'n vrouw dan... te overlije kwam, dat zíj dan... of zíj dan...’

En nu bij 't bleeke lichtschijntje flauw-verzeefd achter de bruin moiré-zijen lampekap en gelig uitstrijkend over d'r kwabberig-vet gezicht, vonkte 'n plezierigheid in d'r vleezig-verdoken oogies, kwam d'r mond uit de urmende stroefheid los in 'n breeën glimlach. ‘D'r opvolgster...’ zoo gezeid, leukies... d'r opvolgster. Gunst d'r bè-je dan toch ook vroeg bij, zíj effe motte zegge. Maar tja, 't wel begrepe, 'n zieke vrouw jare lang... 'n zieke vrouw, 'n bezoeking voor zoo'n levenslustege man. An trouwe wel 's gedacht, zeker, de Apostel zeit zelvers die trouwt doet goed, dusse... ja en 'k hou me an de Apostel.’ ...'n Kleurtje schemerde door d'r slappe bobbelige wangen en 'n lachie trillerde 'r bij op, teekende in miniatuur waaier-gespreide plooitjes om d'r oogen en de harige puist op d'r neus bewoog. ‘D'r was-t-ie... de deur gong...!’ Nog in de gauwigheid zette ze na d'r opstuntelen 'n stoel naast de hare, schuifelde dan langzamig met sleperige voeten, om de wije slobberig-groote pantoffels, naar 't gangetje. In d'r verzachte stem streelde 'n liefkozing ‘Hannes...’ 'n Snorkerige neusklank toeterde terug als 'n sirene in 'n mistnacht. Even in 'n schrik dacht ze aan 'n streek van kwajongens. Toen in 't even opflikkeren van 't rekkende kaarsevlammetje zag ze 'm. ‘Ja, wel wezeluk Hannes’. Meteen kwam ook z'n verkouë geluid al: ‘Sluite maar, Fenne...?’

't Kaarse-schijnsel schoot 'n gele baan licht langs de wand, schoof vaag uit over de lijven, schichtigde over Fenne's agaatsteenen bros en in d'r ringen, haalde 't ankertje uit Hannes' donkere koordketting dat 't als 'n lichie op z'n holle buik flonkerde... verwaaierde dan in spitse deeltjes van de kil doortochtende windstroom, nog 'n lichtveeg trekkend over Hannes' verkouën gezicht. ‘Jongens op 't stoepie...,’ drukte ie stevig de deur toe, spuwde ie in z'n zakdoek na z'n schraperige hoest, 'n vieze kleverigheid bleef hangen in z'n baard. ‘'t Deurtje maar op slot...?’ Keek ie oudmannetjesachtig stuntelig en 'n beetje doovig naar d'r om.

Fenne al weer op de drempel van de schemerig-lichte kamer wenkte

dat af. ‘Om nog zóóveul niet, espres an de deur voele zouë ze. Weet je niet meer de vorige keer van Teet...? Nou láte ze inkomme!’ Hakte ze ineens af 't weifel-geopper van Hannes: ‘Of 't toch niet beter zou weze te sluite, meer vertrouwd zién je...!’ ‘Nee-ë-niet, de deur ópe, je motte je wachte voor de schijn des kwaads zeit Salemo of de Psalmist.’ D'r stem praatte dat verdompt van binnen uit. Hannes was dan nog op 't gangmatje z'n voeten aan 't vegen. En nog 's in de kamer, toen Hannes al zat, ze 't pitje van d'r koffielichie wat opdraaide en d'r lampepit wat neer om 't loeftongetje d'r boven 't glas uit, en d'r nog 'n kop en schotel bij haalde uit de kast en 'n schaal met flensies, herhaalde ze, ook al omdat d'r wat deftigs inzat: ‘Voor de schijn des kwaads mot je je wachte zeit de perfeet, tja... lekkere flensies. Je houë toch wel van flensies Hannes?’ D'r stem verzoette weer. Ze keerde d'r breeë hoofd naar 'm toe, eventjes maar uitwijkend voor z'n genies en ook maar flauwtjes belangstellend in 't antwoord. ‘Dus... se jongens op 't stoepie? Rakkers toch...!’ En op z'n knik met licht 'n wrangheid in de suikerigheid van d'r geluid: ‘Enne Merie? Altijd nog maar zoo? Wat dat dure kan hee...? Veul zoet in je koffie, nou...?’ De vetplooien op d'r ribbelige hand schokten als sudderend vleesch heen en weer bij de lillende klap op z'n schouer. Hannes smikkelde 'r meteen 'n nattige zoen op. ‘Fen,’ innigde ie, keek ie met waterige oogies liefies naar d'r op... ‘Fennetje.’ En dan van d'r af naar de flensies. ‘Echies... ja dát kan je maar.’ Om d'r aldoor op- 'm-turen-blijven goot ze overloopend gul z'n schotel mèt 't kopje boordevol. ‘Rejale maat,’ lachte ze, zakte ze zwaar en pafferig op d'r stoel naast 'm. ‘Tja, me flensies d'r he-'k 'n receppie voor, nou fijntjes. En espres zoo voor jou Hannes, zestien gekluste eiere en boter, 'n bótertje... en 'n ietsie foeliegruis voor de kruiïgheid... heerluk ja.’ Dan uit d'r opgetogenheid weer wat verkommerd. ‘Dusse met je... met Merie altijd nog eender. 't Kan 'n heele wacht worre.’ Hannes keek doovig. ‘'n Mooie nacht...? O ja 'n wacht... zeker... met Merie?’ Uit z'n mond propten bij 't praten wat slijmerig verkauwde flensieskorrels, kleefden hardend in z'n baard. ‘Ja, treurig da's zeker... dure kan 't, maar 't kan ook niet dure, wat weet 'n mensch? Wat is 'n mensch voor 'n aardwurm om te wete? En... enne... as ze ook komt te verscheide, kenne we daaijeluk averseere. 't Mot je maar an de Verzienigheid overlate, dat kè-je niet dwingen.’ Hannes niesde over de schaal met

flensies. ‘Dat kè-je niet dwinge.’ Buiten aan 't raam tikte 'n fijn geluid. D'r was ook een licht gestommel op 't stoepie. Ze hoorden 't niet.

Fenne zuchtte. ‘Ja 't is een zware weg zóó, 'n diepe weg... maar 'n mensch mot 't overgeve. Zien je, 'k had al 's stale late komme voor 'n bruisjurk en voor 'n trouwjepon. Je mot 'n beetje in de voorzorg werke.’ Ze rekte naar de bundels lappies op 't kabinet achter d'r. Toonde 'm 'n wemel van kleuren, goudgeel en rose en brocaat...

Hannes keek d'r beduusd en doovig naar. En 't flensie in z'n hand verpapte sopperig boven de wasem van z'n kommetje koffie bij 't turen naar al die regenboog-fraaiïgheid en tintelende pronk van kleurtjes. ‘Mensch, zóó 'n jepon...? Je zel toch wel wijzer...?’

Aan 't raam tikkerde 't harder, kleppertikte 't, ráteltikte 't. Ze luisterde even, bij z'n hoofdwenk, rustiger in z'n bescherming, in de plezierige veiligheid van-'n-mán-bij-d'r... ‘Och ja, dat gebeurt zoo veul’. En driftiger, d'r stem verscherpt om z'n onwillig doovig gekijk: ‘N'tuurluk geen jurk van zílverbrecaat of rosse. 'k Bin niet gèk in me hoofd. Ofschoon as 'k 't wou, zien je... wóu hoor je, ha'k 't van de durigheid niet te late. Me over-leeë Kobus heb me genogt achter gelate’.

Hannes Hippeling hoorde ineens beter. ‘Ja, ja, van de middele, ja, n'tuurluk. Maar waar mot dat goedje dan voor gebruikt worre as 't niet voor 'n jurk is?’ Hij vorkte nog wat flensies op z'n bord. ‘N'tuurluk voor 'n borsie... in me tróúwjapon’, schétterde Fenne om 't 'm verstaanbaar te maken. Want ie had weer zoo wat doovigs.

‘'n Worsie? Verstaan ik dat nou goed? En in je trouwjapon zeg je?’

In z'n mompelstem was 'n overstelpte verbazing. ‘'n Bórsie... van vore 'n bórsie’, gilde Fenne.

‘Ho, jawel...,’ knikte ie aarzelend... ‘Je borsie... zoo zoo’. Buiten tegen de ruitjes klépperde 't, hagelde 't getik aanhoudend. ‘Hoor nou tóch d'r 's.’ Schoot Fenne nijdig overeind. ‘Hóór toch d'r 's, ja... jíj ete maar, jáág ze weg, d'r bén je toch zeker voor. Of wacht, 'k gaan wel mee effe de pook onder 't kabinet van daan hale’.

Ze grabbelde kreunerig bukkend naar 't ding... ‘Trek je schoene uit... ja, wàtte? Jíj klesse maar wátte, ik zeg je motte je schoene uittrekke’, drong Fenne snibbig-om-z'n-doovigheid. ‘Ze hoore je ommers ankomme, je zole krake zoo...’

Hannes had d'r geen trek in. ‘Uittrekke mensch en je wasse passies zoo bang voor opspraak, aj-je an 't uittrekke gane kom je temenste in opspraak’. Hij slipte op z'n schoenepunten de gang in. Z'n schoenzolen knerpten: èèèh... èèh... èh. Dicht achter 'm aan sjokte Fenne. ‘Hoor je nou?’, mokte ze. ‘Je schoene veraaie je’. Boven ze uit, boven d'r sluipende lijven uit lichtte 't dansende kaarsevlammetje...

‘E-è-è-èh’, knerpte Hannes z'n schoeisel. Fenne porde 'm in z'n rug. ‘Loop dan zàchieser...’ ‘Ee-e-eh’, kraakte 't uit de laagte.

Even met z'n neus voor de deur bleef Hannes luisteren. 't Bleef 'n poos stil. ‘Hà 'k me flensies maar hier’, dacht ie. Toen ineens ratelde weer 't getik. Hannes schopte tegen Fenne d'r schenen bij z'n sprong achteruit. ‘I-ì-ì-ìh’, joolden z'n schoenen. ‘Je lijke wel 'n hertebok’, wrokte Fenne netelig. Maar Hannes, toen ie de deur open had zon niet zoo dàdelijk op de drempel, ie struikelde, viel... Fenne vlak achter 'm aan, kwakte boven op 'm. Ze was toch gauw weer op de been bij de brutaligheid van 'n kalm naar ze kijkende grinnikende aap van 'n jongen. Zónder pook vloog ze op 'm toe, kletste d'r vette plofklappen op 'n vleezig rond lijf, op 'n buitengewoon dik jongenshoofd, op 'n jongenshoofd met 'n baard. 'n Pijpie rammelde aan gruizel op de keitjes. ‘Sa-satansch wijf!’, sputterde 't zwaar grommerig onder d'r handen uit. Dan wist ze ineens, kende ze plots... Ceesie, Teet Randers d'r man! Achter d'r aan kliemde Hannes. ‘Hóóo me lijf... hóó me gebeente...’ Hij wreef over z'n knieën en grunnikte in z'n zakdoek, Fenne's onthutste gepraat klonk warrig onbeholpen... toch wel goedmeensch... ‘Man wat spijt me dat nou, neem me niet verkwaluk Cees, ik... ik kon 't niet helpe. 'k Dacht, omrede dat je nog al an de kleinige kant benne, daj-je ook zoo'n kreng van 'n kwajonge wasse. Wil je 'n lekker schoteltje rolpens van me, keurige rolpens?’ ‘Né-é-éh’, grimden Hannes z'n schoenen.

Ceesie's verbouëreerde kop onder z'n verfomfaaide hooge zijen pet werd even zichtbaar in 't flikkerend kaarselicht uit 't gangetje. ‘Hou jij je rolpens zelf maar’, smaalde ie. ‘Hou jij je lekkere rolpens maar voor Hannes Hippeling. Jij schandaal!’

Deurtjes kraakten open en 'n zacht gesmoezel van vraaggeluid stak op...

Maar Ceesie was al weg. En bij Fenne was niks te zièn.

Zoo'n hak in de boomen.

Naargeestig, klef-miezerig was de natte dag uit de laag-hangende zwaar-grauwe lucht gedruild. Spaarlampiesachtig zuinig streek de vaalte met 't slappe dunne gelijn van 't regentje langs de voorovere puitjes met de druipende goten en de rutselende sijpeling van 't spiertje water door de zinken pijpen in de ton d'r onder... glimmerde kouëlijk met kleine plassen in de keikuiltjes van 't straatje, tikkelde in 'n stadig fijn druipsel traantjes tegen de kleine ruitjes in d'r dof-rooie baksteentjeskrans, die onder de zwarte schuiling van de rouwende luifels als natte oogen staarden, triest staarden... priegelde grijze stikseltjes nat op de webben van Peet Freimen's seringenstruik en dofte alle kleurtjes en besluierde al wat schitteren kon en lei 'n kniezerige grauwe huilerigheid over alles... àlles. Die dag met z'n morsige kleffe vaalte sloop d'r midden in die blank-witte zonnedagen, in de bloeiend-rijpe voldragenheid van glanzig zomerleven, van overstelpend bruisend festijnend witstroomend uitbundig en overdadig blij-blank licht als 'n uit 't water gediepte versloeberde en aftandsche poedel met 'n natte kwispelstaart en 'n snuivende dreigende snoet... als 'n leelijk slag van verzopen goor grauwe kerel, groezelig en met 'n stuk-in-de-kraag, geplempt in 'n blink-wit bloeiend teêrgeurig bloembed, zóó onoogelijk en goor en rillerig afschrikkend die dag midden in de witte ongerepte zonne-blijdte.

Toch in de veiligheid van d'r groen-verkleurde regenschermen als langzaam verschuivende daakjes boven ze, waar 't plezierig op tikkerde... of dan zoo maar zònder, liepen ze allen te hoop in 't buurtje. Peet Freimen en de vrouw van den schoenmaker en vrouw Tijm en Joost Hes en Daan Gerritsen en Kee en Fenne en Teet met d'r man en Trui Donker en Dries Valk... Allen zoo op 't zelfde oogenblik ongeveer uit d'r huisie geaarzeld of ze door 'n fijn werkend accuraat mechaniek, door 'n sterk veerend dwingend radertje in beweging gezet werden, uit d'r kamertjes-veiligheid geduwd de natte dag in, de groezel-grauwte, 't engend-beslo-tene van 't buurtje in... Zoo drentelsloften ze d'r, groepten d'r bijeen, tuurden 'r met meewarige oogen en ook wel met genietende oogen, ook met op troost zinnende oogen naar 't huisie van Annebet Bijland en Gon Meikers. En staken d'r hoofden bijeen en smoezelden... Want 'n geweld van stemmen brak tot ze door: 'n zware rustige mannenstem, dat

was Dikkers de timmerman die Annebet aangenomen had voor 't karwei, en 'n kijvende alles overschreeuwende schelle vrouwenstem, dat was Gon en 'n onzekere-zachte, d'r bij pozen tusschen weg weifelende stem, dat was Annebet.

Gon zou uit d'r huisie gezet worden, nou dadelijk zonder vorm van proces uit d'r huisie...

In 't miezelig regentje dat kouëlijk kittelde... dat als anijsmuissies korrelde op d'r-lui handen, op d'r gezichten, in 'n even onder de paraplu uit onbeschutte nek... in 't fijn-spetterend regentje bepraatten zè 't, behoofd-schudden ze 't...

In Trui Donkers bruine van magerte leelijke koppie sneden de rimpels diepe voren. ‘Beklage mot je de ziel. Op straat kampeere zeg je Dries, je mot niet zoo makkeluk prate over 't leed van 'n ander, op stráát en dat bij nacht en ontijd...’ Dries had d'r dadelijk 'n grap over. ‘Tja mensch, daar is d'r nou 'n simpel horentjesslakkie de baas in, die draagt z'n heele hebbe en houë op z'n rug as 'n kermisreiziger z'n begasie.’

Teet Randers met d'r zwaai-bellen in d'r bloedelooze witte oorlellen, Teet met 'n pleziertje in d'r oogen, knikte van nou net 's goed voor de vinnigerd, de lillukke brilslang. ‘Iedereen bepraat ze, geen mensch is veilig voor d'r. As ze d'r kans toezag smeerde ze nog de heiligen uit de Hemel 'n klad op d'r-lui rug. Oh... aj-je d'r nog an dachte, zèlf mìjn, en nou wete jelie toch... 'n lange Meneer bij me zien uitkomme, op 'n onpasseluk uur, 'n lange zwarte Meneer... zou je zóó'n loeder niet wurge... hee?’ D'r vlekte rood door Teet Randers' wangen en d'r oogen keken schichtig... De anderen knikten naar d'r en met 'n knipoog naar mekaar. ‘Ja, hoe was ze nou zèlf die Teet, 'n snater van de eerste klas... 'n tater!’ Toen nog met 'n schrik omdat 't zoo plotseling kwam en met 'n begaanheid ook, 'n lachie en d'r toch 'n begaanheid in, tuurden ze naar Cootje, 't knechie van baas Dikkers. Co die ineens 't deurtje opengeklapt had en d'r nou bazig-parmantig andragen kwam met twee stoelen en 'n naaikissie en 't boeltje midden op de straat zette... midden op de straat! Ze drongen dan dichter opeen, Trui en Dries en Cees Randers en Fenne, of ze achter elkaars rug wouën wegschuilen, schuw-schamig toch wel, dat ze 'r stonden, dat ze niet binnen gebleven waren.., met zoo'n omblik naar d'r huisies, d'r raampies van waaruit je 't ommers ook gezien kon hebben, ofschoon dan niet

zóó goed en zonder buurpraatje en waar je dan ook niks hooren kon.

Co kwam weer aandragen met stoelen en nou achter 'm aan de baas - 'n schrale man van bijna twee meter lengte - ook weer met stoelen, ie zette d'r meteen ook nog 'n theeketel bij en 'n doofpot en nog 'n andere pot. Achter elkaar aan sjouwden ze zoo telkens 'n vrachie buiten: strijk-planken en bouten en 'n handnaaimachine en 'n palmpie in 'n bloempot. En weer stoelen en nog 's stoelen en stoven en tafeltjes.

Dan tusschen ze in, 't penantkassie en eventjes later 't fornuis. En toen kwam Annebet zelf met 'n mand vol bekertjes en porceleinen poppetjes. Ze zette dat behoedzaam neer op d'r stoep. En kort praatte d'r knorrig verluide stem, waarin ook iets moe-verdrietigs was, 'n terechtwijzing tegen Cootje die erg ruw met Gon's boeltje leefde. Annebet had tegen d'r gewoonte d'r haren slordig, ze had ook tegen d'r gewoonte geen kleur op d'r volle wangen en d'r oogen knipperden vreemd... Na d'r eerste schuw-zoekende blik vermeed ze 't naar de buren to kijken. D'r was 'n schaamte en 'n weifel in d'r doen en d'r rechte schouders hadden in eens wat gebogens. Ze ging vlug en met neergeslagen oogen 't huis weer in. Cootje droeg twee blauwe vazen buiten, achter 'm aan kwam Gon... d'r schildpad-omrande bril laag op d'r neus gezakt, d'r gele koppie als 'n uitgeknepen citroen in plooien. En ze keek naar de menschen als 'n van z'n stuk gebrachte Domenee... D'r breeë mond sloeg open in de drang van uitschelden-moeten-d'r-nijd. Toch bleef ze nog even zwijgen in 'n zoeken naar felle woorden en díé bij 't vinden weer verwerpend in 'n zoeken naar nog feller. Maar ze vond 'r niet fel genoeg voor d'r nijd, voor de pijn-omvernedering dat 't d'r toch toe gekomen was, toch 't dreigement van jaren wérkelijkheid... zij op straat. ‘Is... is d'r dan geen wèt mensche...?’ Hoog op gilde d'r stem, snerpte d'r stem. ‘'k Vraag jelie is d'r dan geen gerechtigheid, is Pietje Patermans de pelizie d'r niet? Waar is-t-ie dan nou? 'n Pelizie is d'r nooit as je 'm hebbe mot en as je 'm niet hebbe mot, 'm heelemaal niet hebbe mot, dàn is-t-ie d'r. Stikke laat ie je, stikke laten ze je allemaal as 't d'r toekomt. Nieuw behangsel zou ik hebbe, nieuw behangsel zou Annebet geve in me optrekkie, 't petroon al uitgezocht, rozies met vergeet-me-niet en Engele-gezichies, 'n pracht van 'n petroontje en alles al besproke met Pau Davids, maar niks komt d'r van... niks gebeurt d'r van. De boel is zoo duur hiet 't, 't mot maar wachte tot 't vol-

gende jaar, jewel... en ik kan maar wone in dat hok met de papiertodde bij de wand neer, met muize in me suikerpotje, muize op me bed en efe goed me huurcentjes neerlegge. 'k Vraag jelui is d'r gerechtigheid in Nederland? O me bekertjes!’ De uittartende terging van Cootjes oogen, z'n lappie tong om z'n mondhoek en z'n rakkerig loerende op ondeugd zinnende kop stevigde d'r wrok. Vonkies wit licht brandden op in d'r oogen... En de klap van d'r magere toch nog wel spierige hand vinnigde naar 'm toe, maar Cootje, jongenslenig, ontging dàt... ‘Mot jij d'r zóó mee leve lillukke aap van 'n poessak... 'n barst in me bekertje... kon jij niet hellepe? Zel wel! O me peduletje... me peduletje in de rege, alles bederft. Is dàt nou gerechtigheid? As-t-r gerechtigheid is, mag 't dan zóó maar? Most d'r dan geen rechter bij weze, 'n rechter om alles te verzegele...? O me klokkie... 't klokkie van me ouërs d'r zilvere bruiloft, o heere-me-tijd is me dat 'n bedoening, leve we soms weer in de tijd van de galg en de geesel en de brandstapel, o... o... me peduletje mensche!’

D'r-lui schuwheid-van-pas-nog vergeten, d'r schaamte van zoo maar open en bloot d'r nieuwsgierigheid te toonen... schuifelden ze zachies-an dichter naar Gon, Fenne en Kee en Peet en ouë Dries en de anderen, strompelden ze met gestoot op elkaars teenen door 't even omkeeren bij 't schuddehoofdend besmoezen van 't érge. En met gestomp tegen mekaars hielen bij 't weer sleepvoetige en nog wel even aarzelende voortsukkelen, met de klammige regen-doorvochte pantoffels in de plassies... meewaarden d'r gezichten onder de wiebelende paraplu's van erg, heel èrg... ‘Ja mensch, je zitte d'r lilluk toe en wat mot dat nou...?’

‘O-o-o... me doosie met mussies’, snotterde Gon want d'r was niet veel... d'r was heelemaal geen belofte in d'r-lui goeielijk begaan geknik, d'r-lui meewarig beklag, d'r sippe gekijk... ‘Me doosie...,’ gilde ze hoog op, ineens weer de slappigheid van tranen te boven, d'r tranen weg gegloeid door verbolgenheid en schrik. ‘Geef dadeluk hier me doosie met dure musse lilluk kreng van 'n naaroog, stinkerd van 'n kwajonge? Wat wou je d'r mee hee? Galgebrok, rasphuisbrok...’

Cootje, z'n roodbollige kop in 'n glimmende pretglunder, stak d'r de pareplu toe met de doos. ‘Wat bè-je an 't kale-gezichte mensch, hier benne je mussies. Steek je parreplu nou maar op, want alle krulletjes regene

uit je haartjes.’ In z'n felle oogen was in de tintelende oolijkheid dreiging en uitspinning van nieuwe plagerij.

Gon stàk d'r regenscherm op. D'r vale mond rimpelig vertuit en zoo aanmerkelijk verkleind in 'n stage sputter over 't regentje. ‘'n Bezoeking... je mouwen vastgekleefd an je arme en alles zoo...’ Kleintjes en pipsch en hulpzoekend stond ze onder 't vale spikkelige scherm. Co slofte met z'n wije wat omtreuzelende jongenstred van d'r weg, zoo maar wat omzeurend en schijn ophouënd van niks geen kwaad in de zin. Z'n wel érg goeiige baas meer tot hinder dan tot hulp, maar diens mopperen d'r over altijd weer effenend met 'n nooit falende grap of 'n niet in te toomen plotse ijver. En nou zoo terloops met 'n omkijk naar Dries, die met z'n zoemerig smoorlachen 'm aansporing en bijval gaf... wurmde ie onder z'n kiel uit 't mussie van Gon, Gon d'r bste Zondagsche gittemussie met de glimmende loovertjes en de gele bloemetrossies en plakte dat achterste voor op z'n kop, meteen was ie 't huisie in.

Dries' vette lijf danswaggelde... àlles an 'm dànswaggelde, z'n onderkin en z'n wangen en z'n dikke buik, en Teet Randers d'r bellen zwaai-vleugelden om d'r hoofd als twee goun torren en in Fenne's verstopte snuifneus versnorkte de lach, allemaal lachten ze met versmoord en hoesterig gepiep en gebas en gesnuif, allemaal behalve dan Trui Donker en vrouw Tijm, die bewaarden de ernst.

Gon merkte niets, zocht in d'r doozen onder 't schuttende dakkie van d'r pareplu of alles d'r wel was, of ze wel d'r eigendommen had, Annebet wegens d'r te kort an huur niks achtergehouën had.

‘Zit je lilluk toe...’, praatte Kee opzettelijk storend d'r eentonig en wat drenzerig tellen. ‘Een, twee... dâ's drie, vier en dut is vijf... ë, zes...’ ‘Zit je lilluk toe mensch en wat mot je nou beginne?’

Gon knikte en alsof d'r aandacht door Kee's scherpe geluid midden-door gesneden was, verdeelde ze die zoo'n beetje tusschen d'r boeltje en d'r buren. D'r stem tot 'n stemmetje verarmelijkt, tot 'n dun knerperig geluidje verdoft, kromp weg in gesnik. ‘Ja zoo is 't nou net, waar mot ik na toe mensche? Da's een... é... twee... drie, ik mekeer 'n porceleine eieredoppie! Geen huisie leeg, geen kippehokkie leeg, geen vrkenshok, tja niks, niks leeg...!’

‘Liegerd en je broodtrommel dan...? Je broodtrommel is toch leeg...?’

Achter 't beneeë klepdeurtje opduikend, loenschte Co's kop als 'n pierrot zoo mal. En 't mussie, Gon d'r beste Zondagsche mussie, bengelde scheef verzakt achter op z'n rooie haar. ‘Gaan in je broodtrommeltje wone, mensch en vraag of Peet Freimen bij je komt inwone, dan hej-je gezelligheid,’ ie sloeg wild 'n marsch op 'n groot geel blik. Gon's vluchtige omkijk lengde tot 'n onafgebroken staren. Ze schoof d'r bril wat op. Dan ineens vloog ze op Cootje af. 't Wije opwaaieren van d'r rokken gaf zicht op d'r erg verkromde beentjes. Achter d'r verzoemde 'n snorkerige lach. Maar Co zoo eventjes bij 't uitwijken voor de baas, die met de beddeboel ansjouwde en 'm ongeduldig wat kommandeerde... zoo eventjes bij 't uitwijken in 't smalle portaal met 't schuilen, één secondetje achter Dikkers z'n smalle rug had 't 'm geleverd... zoo met grimas van verschriktheid en zoo behendig dat zullie buiten eerst niet wisten waar de muts nou... eerst zóeken moesten en toen lach-schudderig tegen mekaar: ‘Tsjonge, zoo as die jongen dat nou gelappe had...’

En ze schudden, nog meer genaderd om d'r vooral niks van to missen, schudden d'r koppen in 'n ouëlijke langzaamheid met 'n gnuivende lachverwondering van is-'t-nou-niet-zoutig!... Dan ook luwde speelsche herinnering aan van kranige stukkies uit eigen heidensche tijd. ‘Ja jòngens hè?’

‘Je hadde toch me mussie...?’, weifelde Gon kippig opturend naar z'n kop, z'n doodgewone jongenskop met de slappe pet, 'n doodgewone slappe pet d'r op. ‘Me - me mussie... op... op je hoofd?’, aarzelde ze nòg.

Met de wijzende gluur van z'n naief-ronde oogen fangs d'r heen, over d'r heen, keek ie naar de baas... dàt was voor de anderen... Dan nam ie z'n pet af voor Gon. ‘'n Mussie? Aj-je dut bedoele...? O nee, 'n mussie? 'n Mussie op mijn hoofd? Nejik mensch, dat mussie tjilpt in Peet Freimen z'n seringe.’

Weer stommelde 'n verknepen lach op.

Gon keek beduusd en zoekend... Maar Co in 'n plotse werkijver draafde 't huisie weer in. ‘'k Meende 't nou toch zoo vast... van me mussie,’ steunklaagde Gon, zonk ze met d'r duikelende paraplu op 'n stoof, d'r rokkenzoom, zwierend in de plassies, rimpelde van 't water. ‘Geen beene hè 'k meer over, geen beene over van 't staan. Kan jelie nou niet

één van allen... mot 'k dat nou nog eerst verzoeke? Waar is-t-r nou barmhartigheid? O, 't piedestaltjen... 't piedestaltjen van me neef... me pie-de-staltjen!’

Ze keken naar Co die onhandig 'n roodsteenen zuiltje naar buiten sleepte, vatten 't dan wel zoo wat, hadden 'r 't woord wel meer hooren zeggen. ‘Dat soortementige paaltje, ze had d'r altijd 'n blompotje op... Grut wat is-t-r nou an to bederve? Net zooveul as an d'r eige zelvers.’ 't Snibde zoo even om in Kee's peinzingen... Gon tuurde nijdig en ook wat schichtig naar Cootje, aldoor bleef d'r dreig-gezicht bangig uitgluren onder 't dakkie van d'r pareplu naar den jongen, die dan nou wel erg bestudeerd-voorzichtig deed. Maar 'n prèt-wachten was in z'n loer-oogen naar 't huisie of de baas nog niet kwam.

‘Me pie-de-staltjen... in de rege,’ jankte Gon. In d'r huilerig gekliem glom toch nog trots, dat zij van allemaal alleen 't deftige woord wist, en d'r pronkerig mee in al d'r narigheid herhaalde ze 't klagelijk... ‘Me pie.. de.. staltjen!’

Peet Freimen had de goeiegheid van 'n voorstel... ‘Hej-je nog 'n staltje mensch...? Gaan dáár dan in stumper...’ Peet zei 't in alle oprechtheid, had niet 't vreemdige woord gevat.‘Gaan in je staltje ziel,’ drong ie d'r goeielijk op an. ‘Je kanne 't bewoonbaar make... ja-ë... hoe kom je an dat staltje, 't hè-'k nooit gewete?’ Ouë Dries schokschouderde van leut. ‘Mot je Peet Freimen voor hiete...’ Maar z'n gemoedelijke glimlach, ofschoon die dan bleef, verstolde als ronnig vet om z'n lippen in de even komende schrik om Gon, die als 'n furie op Peet lossloeg... ‘Lillukke habberdoe-das van 'n ouë vale treiter, d'r hej-je 'n staltje op je gezicht, daar... dáár..’.

Peet Freimen hield z'n neus vast...

Net kwam Dikkers met de matrassen ansjouwen. De muts die Cootje zoo sluw-gauw op z'n hoed gegoocheld had, hing nu op vallen over de rand, de linten slipten laag neer op z'n rug. ‘Mensche mot dàt nou zóó...?’ Wou ie met rustig overleg vrede stichten. Z'n al verzachte bassige stem was als 'n koelte toewuivende hand... ‘Gaan jelie nou in je huis mensche, dat kijke en zoo hist d'r maar op, je mot met mekaar wat meer in liefde...’ Vóór ie dat uitgesproken had, hamerde Gon al op 'm los, ‘Jou kreng-van-'n-beul, voor cénte doen jij 't vuilste werkie, hier me mussie... hier...’

Dikkers' mond sloeg wijd open met 'n smàkhap naar lucht en z'n ver-

bijstering belette 'm alle verweer. ‘Hoe kom... kom ik dáár nou an? 'k Mag... 'k mag 'n negerboontje weze as... as 'k dat nou begrijp’. Van z'n dom-onbeholpen gekijk kwam ineens Cootjes pret los.‘O Baas, nou mot 'k toch... lache baas... allemaal lache ze baas!’

't Drong niet door tot Dikkers, nog altijd tuurde ie verbluft naar 't verfomfaaide mutsie in Gon's handen. ‘Zóó mot 'n hi-hi-hieyna kijke as-t-ie bij ongeluk van 'n kenarietje in de kraam gekomme is’, zoemde brom-merig als 'n heele ploeg hommels ouë Dries z'n lach. Fenne lach-hikte mee. En maar al miezelde uit de luchtgrauwte 't druilige regentje over de verstrooide dingen op 't straatje, de verarmende meubeltjes van Gon.

‘Ken 't mensch niet in 't diaceniehuis...?’, probeerde Peet Freimen 't nóg 's. ‘D'r heb ze 't ommers ook goed? Kan geen mensch je uitzette...’ Meteen als ie 't praatte, week ie 'n paar passen terug, want dadelijk d'r op beschimpte Gon's smalende stem z'n goedmeensche raad. ‘Gaan jij in 't bessieshuis, ouë jan poppetaai, opvreter van je kerk, denk jij maar an je eigen, jij hebbe genoeg an je eigen zonderegister’. Kouëlijk bibberde Peet's stem d'r tegen in. ‘Me-me zònderegister...? W-wat weet jij d'r nou van...?’ Z'n woorden strompelden krukkerig over z'n witgetrokken lippen. ‘Je hadde in mijn huis gemochte, in me voorkamertje... aj-je niet zoo... zóó...’ ‘In z'n huisie gemagge’, viel Gon d'r op in. ‘Hoor jelie dat mensche, in zíjn huisie hà 'k gemagge... dat durft die ouë moppe-trommel van 'n kerel 'n eerbare vrouw anbieë. In z'n huisie zeker as z'n mentinee... wàt? Pietje Patermans zel 'k d'r van in kennis stelle, jelie benne me getuige mensche...’

Peet slobberde stuntelig uit 'n plas, waar ie in z'n veraltereerdheid in verzeild geraakt was en ie had geen aardigheidje terug op Fenne's grappie: ‘Of-t-ie pootjes baaije woue...’ 'n Angstig verweer was d'r in z'n oogen naar Gon, in z'n praten naar Gon... ‘Wel neeje niet mensch... hoe kom je dáár nou op schepsel... 'n ouë ziel as íkke... ikke denk nooit an zoo ies’. Als stuifzand korrelde óver z'n praten, dóor z'n praten Gons knerperig geluid. ‘Hoor jelie dátte... ie denkt d'r niet an hi-hi-hi... denkt d'r niet an... zeit wat...!’ ‘Nou mot ik je toch zegge dat je mijn afvalle,’ troefde Dries d'r. ‘Ik was ook al van plan geweest as Peet... maar Peet was me voor en nou ferachtegies bin 'k maar blijd ook dat ie voor was, zóó'n ontvangsie-as-straks...! Nee zoo eentje as jij mot 'k niet in me

huis, zoo'n gebarsten trompetstem, zoo'n hak in de boome... Dan wou 'k nòg liever, al bin 'k d'r ook niet zoo heel erg op, geen mensch is-t-r dan ook erg op, hoewel h'm... d'r nog 'n mooie tekst uit de Bijbel op-slaat... dan wou ik nog liever onder de groene zoodjes’. In z'n oogen joolde 't en z'n ouë kop zwol rood van plezier. Gon keek beteuterd en ze had ineens 'n onderworpen gezichie en 'n onderworpen stemmetje. ‘Heuscheluk Dries? Haj-je heuscheluk gedacht om mijn...? Da's mooi van je Dries, da's mooi van je. Ja, ik bin ook altijd zóó niet. 'k Zou wel as je vrouw Dries...’ D'r stem verdempte. ‘As je vrouw gezellig met je en... en 'k hè nog 'n mooi inboeltje... Dries, mooie meubeltjes en goed onder-houë, wil-wille... we ze 'r dan alvast maar in drage? Ik kan ook flink met de naald Dries’.

Dries had 't plotseling erg warm. In z'n goeie ouë oogen trok 'n spijt over wat ie voor-de-grap begonnen was. ‘Mensch hè'k je dan soms gevraagd? 'k Zee, 'k wou je vrage zóó as Peet, maar-ë da'k me nog net betijs bedacht heb, zóó 'n vuurvreter as jij benne... Kee, meid stof jij me kamer nou d'r 's gezwind, ik gaan nog effe 'n kuiertje doen, gedag same.’

Woedend keek Gon 'm na. Maar ze schold niet meer. In d'r kwaadheid was ook nog wat huilerigheid. ‘D'r was nou me laatste kansie, gut-nog-toe... as ik Peet nou vrindeluk bejegend had...,’ bleef ze even over-wegen dóór de hurrie van de praatmenschen, in de hurrie van d'r meubeltjes, zoo effe peinzerig onder d'r pareplu. ‘Als 'k Peet vriendeluk... zou Dries dan? Maar dan had ik ommers Peet gehad...?’ Ze bleef steken in d'r prakkezasie.

De baas kwam met 't laatste ressie huisraad anzetten, 'n petroliekannetje, 'n tang, 'n kleereborstel en 'n braadpan. Hij lei 't 'n heel eind uit de buurt van Gon zorgvuldig neer. Knikte 'n praatjes-werende deftige groet, verlucht wel 'n beetje als Gon deed of ze 'm niet merkte. Z'n vlotte stap was zonder aarzel toen ie aftrok met Cootje die d'r uitzag of-t-ie 'n duchtige afstraffing gehad had, zoo verplukt en boetvaardig.

Annebet kwam dan ook weer op de stoep.

De knorrigheid was ontglipt aan d'r frons en d'r stem had bij d'r dringend vragen ook heimelijke zorg en wat milds. ‘Moet dàt hier nou zoo blijve staan, bure? Dat kan toch niet...? Kan jelie d'r geen van allen hebbe of... of d'r meubeltjes dan voorloopig...?’

Eventjes maar in aarzel loenschten ze schuin naar mekaar uit, verwierpen 't dan dadelijk en te gemakkelijker om de weigering die ze lazen in elkanders gezicht. Allen hadden ze wel 'n reden ook en al wat uitwijkend, zoo voorzichtegies achteruit, noemden ze die ook, d'r monden achter de schut van d'r handen en d'r oogen wat knipperend en schichtig.

Sommigen hadden wel wèrkelijke bezwaren ook, maar die zeien 't minste. Fenne had d'r 't meeste te praten. ‘Iedereen heb al genogt an z'n eigen zorregies, mot je d'r nog 'n vreemd bij halen ook. Herrietjes d'r bij hale, tja... weet je soms niet wie Gon is?’ ‘'n Kérel niet,’ zei Kee Willemse vinnig.

Zóó met veel woorden of met weinig zeien ze met d'r zorgelijk verdofte stemmetjes d'r bezwaren. Behalve dan Trui Donker, die zei niks, heelemaal niks. Toch was-t-r wel 'n begaanheid met Gon in d'r erg verrimpelde koppie. Maar d'r bekommerde oogen keken niet naar Gon en niet naar de buren, ze tuurden zorgelijk naar 't simpele, ronde bovenlicht van d'r zoldertje en zoo met wat angstigs of dáár 'n geheim school, 'n donker geheim. Trui zuchtte zwaar.

En Gon oogde onder de bochtige kaprand van d'r paraplu uit, 't kringetje af keerig-nee-schuddende menschen rond. Dan bleven d'r oogen deemoedig op Annebet. ‘Nou denkt ze d'r an hoe 'n kreng of 'k geweest bin, hoe 'k d'r getergd en gesard heb,’ prakkezeerde ze. ‘En nou heb ze nog meelij ook.’ En toen wel even blank-van-oprechtheid leefde 't besluit in d'r op, om als ze d'r nou toch weer... in huis nam dàn altijd toegeefelijk...

En haastig zoo maar midden door de plassies kwam ze naar Annebet die d'r wenkte. Eventjes praatten ze samen. Gon had maar enkel 'n paar keer ja te knikken... toen besliste Annebets stem al: ‘Nou, dan blijft 't voorloopig zoo. Ach-ë... menschen help 's 'n handje met de meubeltjes. Gon en ik blijven toch maar samen.’ Peet Freimen, die z'n eigen buiten de laatste besprekingen gehouën had, net als Daan Gerritsen die ook afgeschrikt was van persoonlijke bemoeiïngen, hielpen toen toch ook kranig mee.

En nog altijd miezelde 't regentje.


Vorige Volgende