Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

III. 'N ouë sleutel

Bart Helmers en z'n ouëtje.

Met rosige gloed brandde 't mooie daglicht uit.

Over de sneeuwige bloesemproppen van de appelboom zond 't zinkende goud nog lange vurige strepen en zoo schuin weg zeilde nog 'n blinkende lichtlijn geel over 't tuintje, tipte 'n vlerk verguldsel aan 'n pas opengebloeide roos en streek door 't gebladerte van de wit bebloesemde boom voor 't raam, zoo over de porcelijnen bloempotjes in 't venster, regelrecht aan op 't ouë vrouwtje met d'r rimpelige gezichie in de hagel-witte krans van 'r strookjes-muts. De loovertjes git in de zwart wollen muts - die strak als 'n calotje over de witte spande - vlamden als kleine blanke lichten, vrouwtjes oogen kregen die lichtjes ook. ‘Je mot 't nou zelf wete,’ knikte Bart naar d'r... Hij zat plompverloren in z'n wije armstoel, zoo van 't werk thuis, slijkerigheid en bloederig vischgrom dik aan z'n knuisten en op z'n buis en broek gekorst.

‘Je mot 't nou wete Moeder, je benne 'n bàr eigenwijs mensch.’

Z'n gezicht trok nog knorriger, maar in z'n oogen was 'n glimlach en dat blije verwarmende licht dat maar in weinig oogen is. 't Ouë vrouwtje stuntelde van d'r stoel of, schonk 'm nog 's koffie. ‘Dat mot je nou niet zegge jongen, as 'k d'r behoefte an had, wezeluk behoefte zie je, dán, maar nou... en die dure eiere, zestien, zeventien cente 't stuk, 'k vin aj-je nou zóo je leve mot rekke jongen...’

Hij schutte z'n oogen voor de zon.

‘N'tuurluk is 't je niks waard om nog 'n posie bij je jongen to blijve, dié kan hier gezellig alleen vorthokke aj-je weg binne. Ja, 'k raai 't je niet an uit pure goeiïgheid... maar ik... ik nou, ik kan je ommers niet misse? As 'k vrage mag, wié zel me buis verstelle en me kouse stoppe en me Zondags zoo'n ippusch potje koke en in de week zuk degeluk ete...? Waarom hej-je nou ook gemaakt dat 'k je zoo slecht misse kan, aj-je toch zoo graag naar onz' lieve Heer z'n Hemel wille..?’ Hij slobberde haastig van z'n koffie, 't gàf even 'n klokkend geluid in de kamertjesstilte... ‘En ja, 't is de vraag of je dáar wel van harte mee kenne zingen Moeder, as ik hier met gate-as-vuiste in me kouse loop en 'n broek met 't kruis d'r uit. Wie zel je jongen opbeure Moeder, as ie niet weet waar ie 't zoeke

moet van z'n eenzaamheid, wie zel z'n alleenigheid opfleure...? Doen dat gerdijn d'r 's neer, me ooge steke van de zon’.

't Kromme vrouwtje schoof langs 'm heen naar 't venster, 't gordijn russelde neer tot op de bloempotjes. ‘Waarom eet je nou je vijge niet?’, hield ie aan. ‘En waarom bin je zoo heremietig met je eiere?’ Z'n stem verborg in 't barschen iets ánders...

‘Zal ik je d'r 's vertelle Moeder, waarom 't is? 't Begroot je om van je jongen wat anteneme, om geld van je jongen uit te geve, je jongen die 't zoo tegeloopt hee... die van de week honderd schoone daalders over heb...’ 't Vrouwtje, kleintjes in d'r leunstoel, mummelde wat tege van ‘Niet kaal plokke wille. Nette 'r uit en 'n averij altijd, schoone daalders zee ie, ja, ja en z'n tegeloopers...? En dan as 't voor z'n vrouw... as... as ie dan 'n vrouw had, maar 'n oud mensch...’ ‘Tegeloopers...?,’ hakte ie d'r zachte zeurig murmelpraten af. ‘Je tegeloopers mot je niet rekene, dié schrijf je in zand en je verdienste in marmer, kom nou... o ja, deksels, 'n vróuw zee je, je arme jongen hee, die niks van 't leve heb, geen netel-oorig istrement van 'n wijf, die al z'n geld zoek brengt en geen hok met stinkerige jongens en geen lijn met luiers voor z'n raam en geen dotje met rezijne en spelde in z'n koppie en geen zuigflessche op z'n tafel en geen luchie hier en daar... deurslaan...? Bin 'k nou weer 'n deurslag...? Nou nog mooier, as 'n mensch d'r 's voor 'n enkele keer z'n hart op z'n tong leit, is-t-ie 'n deurslag. Geef me nog 'n slokkie koffie, dan spoel 'k dadeluk me hart naar beneeë. Ja omdat 'k meén, dat we nou 'n mooi leventje hebbe... ik temenste wel met dat ouë mensch van me, die alles plezierig en mooi en aardig maakt, enkel en al met d'r glimlach en zoo'n woordje hier en daar... verdijt dat ouë mensch schimpt deurslag, je meene d'r niks van, je liege me wat voor... die ouë Moeder zeit, ik vertik 't langer, ik wil d'r 's uitstappe, 'k wil naar me lieve Heer's Hemel. Me leve is lang genogt geweest en me zorge benne legio geweest. Nou neem ik niks meer op om op de been te blijve, me jongen die me niet misse kan, die tot z'n neus an toe in de penarie zal zitte - nee nee 'k hou d'r niet mee op - me jongen die met z'n hiele door z'n kouse zal loope en met 'n snotbriebel omdat ie geen schoone zakdoek kan vinde... verdorie ik geloof da 'k vemorgen 'n zonnesteek in me oogen gekrege heb... dat ouë wijfie zeit ajuus Bartelemeus, hou je maar taai en vermaak je wat in je eentje ik gaan 'r van tussche.’

't Ouë vrouwtje lachte en ze had tranen in d'r oogen. ‘Bart hou je nou op, je hebbe 'n stem as twee torenklokke, 't bomt me deur me ouë hoofd.’ Ze stuntelde weer op en kwam naar 'm toe en streelde 'm over z'n blond negerdik krulhaar. ‘'k Zel dan elke dag 'n ei neme.’ Ze zuchtte bezwaard. ‘En 'n vijg 's nachts ás... 'k d'r om denk... die kistvijge benne merakel duur, alleen in die fijne fruitwinkel van Miels ben d'r nog en...’ Ze aarzelde voort te gaan. Bart streek d'r over d'r erg gegleufde wangetjes. ‘En de eiere benne ook duur, wou je nog 'r 's zegge niet...?’ Ze schudde bezorgd d'r oud rimpelig kopje. ‘Ach... nee, je hebbe 't zoo slecht jongen, zoo slecht en d'r is nog zooveul af te doen, d'r staat ook nog 'n kliek van de laaste belastingbrief, weet je niet...? Dat mot ook nog...’ Bart trok d'r op z'n knieën. ‘Mensch, mensch wat bin je licht, geen drie onsies weeg je. Hoe hej-je zoo'n groote dikke kerel as je jonge in de wereld kenne sture? Ja kijk me nou d'r 's an, zoo... Hej-je 't dan zoo slecht bij je jongen, Moeder? Hej-je ergens over te klage... ik kon soms 't een of ander gezeid hebbe nou...? 't Kon weze, want alleen de mensche die 't akelig op de wereld hebbe, snakke zóó naar de Hemel, dus... se?’ 't Ouë vrouwtje mompelde weer wat en d'r ouë stemmetje klonk als 'n roestig scharniertje. ‘Nooit geen kwaad woord van 'm gehoord, nooit niet’. Ze praatte dat zoo bij d'r eigen uit of ze alleen was. ‘'n Jongen as hij, zoo voor z'n Moeder, d'r is ommers geen tweede in de wereld? Maar 'n vrouw most ie nou hebbe, alle mensche wille dat... zel hij dan zóó anders weze...?’

Door 't bruin van Bart's wangen kroop donker 't rood, 't trok tot z'n slapen uit, maar hij lachte... ‘Dus, dan bin 'k eenig in me soort... vezelf, d'r is ook geen tweede Moeder op de wereld as dut kleine magere hoesterige kniezerige wijfie. Beloof me nou d'r 's heilig... heilig hoor je, op je gewete af, dat je elke dag 's ochtends 'n geklust ei en 's avens 'n gekookt ei neme zel en bij elke hoest 'n vijg, nou...?’ Ze friemelde an d'r schorte-bande en d'r blikken ontvluchtten z'n dringend strak kijken. ‘Jonge elke dag, da's tweemaal zeventien.’ ‘Da's tweemaal elf, nul ik hou 't witgeld,’ plaagde Bart 'r door heen. ‘Da's vierendertig cente op 'n dag, da's op de honderd jaar... op de duizend jaar... 'n som, grut, grut wat 'n duur wijfie zel je worden Moeder... nee zoo gauw gaan je niet weg, je motte eerst zegge te ja of te nee en heilig op je gewete?’

Ze luisterde ineens niet meer. ‘Hoor,’ zei ze. ‘D'r hej-je dat groene

vogeltje in de appeleboom weer, hoor je en net 'n echt deuntje, 'n bekend wijsie vin je ook niet?’ Bart knikte ernstig. ‘Ja ie zingt. Hej-je-num niet gezien dat heele kleine kereltje... hoor je wel, duideluk hè... dat heele kleine kereltje...’ Ze luisterde even, in d'r oogen dadelijk 'n ontkennen: ‘'t Lijkt niks niemendal, nee hoor.’ Toen ze opkeek om 'm dat te zeggen, zag ze z'n maar half vermoffelde pret tintelen in z'n oogen. Maar dadelijk werd ie weer ernstig. ‘Ja om nou nog d'r 's op de eiere terug te komme... heilig op je consensie Moeder...?’ ‘Ach Bart...,’ verweerde ze slapjes. ‘'t Is... 't is veul te erg, gerust Bart en die vijge...’ ‘Staan al op de beddeplank,’ lachte ie. ‘Vijf kissies, de heele voorraad van Miels he'k gekocht... 'k wor nog 'n kettinghandelaar, maar 'k he 't nou over de eiere, nee geen gebart, te ja of te nee, wat zel 't weze...?’ Hij keek soebattend... De macht van z'n oogen weerstond ze niet... kòn ze niet weerstaan... Bart was onweerstaanbaar, als-t-ie soebattend keek. ‘Nou jongen as 't dan mot,’ gaf ze toe. ‘'t Is anders 'n rib uit je lijf.’ Ze zoende 'm op z'n beschubde hand, en groote tranen dreven over d'r papperig-slappe wangetjes... ‘Ie had al zooveul getob, zooveul zorg en verlies en dat ressie van de belasting most ook nog... 'n dikke veertig golde, heb ze eerst d'r's, die belastingmensche hale d'r eige ook 'n oordeel op d'r hals...’

De jongen van ouë Tijm.

In de zachte witte val van 't licht lag ie, ouë Tijm's zieke jongen - en ie tuurde strak in 't buurtje de ouë bekende huisies langs, die d'r dommelig stonden met d'r scheeve puntige slaapmutsen wit ochtendlicht in 'n bochtig rijtje uitgezakt zoo op 't oog, en nog wat lui... Maar de raampies onder 't donker van de luifeltjes uitoogend, toch al met pientere tintels leven ineens wijd wakker open geknipperd van achter de luiken.

Ouë Tijm's jongen tuurde 'r naar en zag 't niet. Z'n vingers wrongen om en om de punten van z'n kussen, tot 't grove en veel gewasschen katoen knapte en in de wijdopen rafelige gaapsels 't bonte ondersloop puilde als rood watergeborrel. Hij merkte 't niet eens, z'n zwaarverkommerde oogen tuurden... en de martel van z'n wondend denken sloeg diep-in om z'n mond grimmige lijnen van leed. ‘'t Was niet antezien, èrger dan de dood was 't ommers, hiér as 'n oester-in-je-schelp en dat maande zóó, jare... En daar die ouë kerel van je te zien wegsukkele, weghinke met z'n ge-

zwolle bezeerde poote. Z'n ouë wammes as 'n verregende lampion in mekaar geslobberd... dat zien dag an dag z'n stuntelgang van ouë man met zware breuke, ouë affe zwoegerd, die d'r uit moest, werke moest en niet meer kon, d'r haast bij neersmakte. En jij lag hier maar en kon maar niks... niks en je most 't maar an zien, 'm elke dag meer gesloopt zien thuis komme en 'm met z'n sufrooie pijn-oogen, met z'n vale zorgkop hoore vertelle, dat ie 't nog al redeluk had, niet veul visch maar ook niet erg veul averij en o jee, niks geen hinder van de hitte. Ja... of-t-ie hèm voorliege kon met z'n eerlukke ouë kop, z'n eerlukke ooge, hèm voor-huichele dat ie niet moei was, niet moei as 'n afgejakkerde trekhond, bêkaf... met z'n opgeruimd doen, z'n opknappersplunje an en of-t-ie honger had, z'n dungeboterde harde brokke brood verorbere, monter lache met aldoor die pijn in z'n ooge, die drage trane... o God, waarom was ie niet ge-storve, waarom most ie 'n blok an 't been van de ouë wezen en elke dag die knauwende beroerigheid in 'm versmore... vëchte om 't niet uit te schreeuwe, met vloeke diep in... Ja ie was dan wel slecht, 'n minnerd. Maar aj-je'm dan ook zag ankomme, de ouë ploeter op z'n wrakke krom-deurzakte beene en z'n kop diep in z'n schouers 't zweet d'r of te regene... of dan zoo as laatst toe ze 'm as 'n lijk thuisbrachte, ie van de schuit gekegeld was, z'n beene zoo gekneusd dat ie niet loope kon, allebei z'n breuke uit. En dan nog z'n glimlach te moete drage en dat ie toch maar wonderluk bewaard gebleve was... 't Was juist gekomme om die glimlach, die je 'n pijn gaf as de heft diepe stoot van 'n mes dat ie ineens geraasd had, as 'n overkokende ketel gescholde op z'n Vaders gelateheid, op alles... Tot de ouë de trane over z'n wange liepe, in elke rimpelmaas van z'n gekorve kone zoo'n traan. ‘Jaap jonge... wees nou stil, wees toch stil, zoo magge we niet Jaap. We motte de lieve Heer nog dankbaar weze jonge, ik had me beene kenne breke of me ribbe of me ruggestreng...’

N-ja, màl van 'm, dat ie 't met 'n greins had legge te beknikke, met 'n idiote grijns. ‘W-ja, waarom niet, nog dank-ie zeggen ook, n'tuurluk, zóó bin je.’ Maar dàt in 'm was toch an 't versmelte gegaan as 'n brok ijs in de zomerzon. De ouë kon 't, ja die verstond 't om 't wilde beest in je de muilband an te legge, 'm tam te make... zóó dat ie weer koest lag, zoet in z'n hoekie precies waar ie weze most en kop-op-z'n-pote. Enkel al met de tranige kijk van z'n oogen of z'n bevende stem als ie zoo ‘onz'

lieve Heer’ zei, 't gàf, ie moch dan zoo voor de schijn nog wat napruttele, in 'm ware al die deur-de-weeksch opgegaarde brokke an 't zacht worde... 't gàf en as Domenee kwam wat dat nou mal was... Domenee die toch van z'n eige leeftijd was, 'n pas getrouwd ventje, dan had ie altijd moeite om niet te schelde, te schimpe-op-alles, as-t-ie zoo bij 'm te zeurzanike zat of-t-ie 'n papegaai-in-'n-kooitje was... 't Kostte 'm ook altijd inspanning tege 'm Domenee te zegge en niet ‘Wullum.’ Ventje met z'n jonge kop en z'n jonge lach en z'n gezonde sterke lijf en z'n meissiesachtige bloos-wange en met wel vijf kop geluk in z'n ooge, pas getrouwd en 'n prachtig mooi vrouwtje, ie zag d'r met z'n gepoetste schoentjes en z'n glimwitte linnen uit of-t-ie zoo net uit 'n doosie van de zilversmid gestapt was. Fijntjes hoor... an elke kant van z'n scheiïng drie dammetjes geknepe, drie mooie gelijke gladde golfies-rugge en 'n kneveltje of-t-ie 't uit de modeplaat geknipt had en 'n luchie van zeep... En die kwam om 'm neer-te-zette, zoo 't hiette. Die kwam zoo uit z'n rustige mooie huis met de mooie donkere kamers, waar je achter de gerdijne van gele zij de fijne dinge zag uitgestald, teere meubeltjes met allerlei tierelantijntjes van kleedjes en kussens en bekers en veul bloeme en 'n pendule van marmer op 'n schoorsteen van marmer en 'n spiegel met 'n dikke gouë rand en 't mooie vrouwtje as 'n fee-uit-'n-bloem in d'r rosse of hemelsblauwe kleedje. Kijk, 't gordijn is-t-r nog niet op, nog alles in rust... Komt ie met die deftige reuk, die an Zondagsche kleere is en 'n lichte bloesemreuk an 'm, 'n geurtje van Mevrouw, 'n ippusch reukie en dat 'm, mal toch ook weer, altijd nog kregeler maakte en dan praatte ie met z'n bedaarde glimlach en zoo'n beetje door z'n tande, want ie had 'n kunstgebit, dan praatte ie met z'n glimlachie of 't an z'n gezicht vastgegroeid zat, dat 't leve kort is en alles ijdelheid! W-ja zeker en z'n kunsttande...? En z'n kuif met zes golfiesrugge...? En z'n mooie huis...? En z'n prachtig vrouwtje...? Ja n'tuurluk alles ijdelheid. En lijdzaam most ie weze, berustend, geduldig-in-de-verdrukking. Of dat iets was dat je voor drie stuivers de el van 'n jodewage koope kon, uitzoeke maar...! Berustend jawel en dat 't misschien goed voor je is, dat je zóó, legge! Toe maar, 'n eerebaantje zéker, as 'n geraamte met 'n stikkende woede in je strot en je kop as 'n eerste kwartiers-maan. En maar stadig door had ie z'n vrooluk jonge glimlach... die je wel van z'n gladde opgepoeste kop af zou wille ransele en in je, in 't

donkerste van je, rees 't op as 'n draak dat ie ook maar 's wat naars moch krijge, ook maar 's dùt... 't eerebaantje. Je most je dan in je vuiste knijpe om niet te schreeuwe, te vloeke en 't zweet droop van je lichem om je nijd die je inhouë most, om Vader en Moeder, die zoo bezonder gesticht d'r bij te luistere stonde met d'r gezichte in 'n moeë eerbiedigheid of ze naar 'n twee uur lange preek in de kerk hoorde... En pàf d'r ouë koppe schudde. ‘Tjonge, wat Domenee 't toch mooi zegge kon.’ Domenee die d'r geen snars van begreep, die 't netuurluk vond en vanzelfsprekend dat híj d'r ziek en ongelukkig lag en ie zelf gezond met niks dat 'm deerde en overgelukkig. D'r nìks van begreep hoe dat nou was, hoe 't smaakte d'r hoopeloos te legge suffe, niks as 'n toeschouwer in 't leve... as-t-ie 'm zoo tergend kalm en zoeteluk-vrindeluk en och ja, op zíjn manier ook wel goedmeensch, 't allemaal telkens weer van nieuws as wat nieuws voorkauwde, berusting en lijdzaamheid en goed voor 'm zóó te lije... En meende dat ie je kalmde, je zoet maakte as 'n kind in de wieg met 'n schoone luier an en 'n suikerdot in z'n toet. En dan as 'n toegiffie nog effe prate bleef over 't weertje en de vangst en dat Vader 't nou mooi druk had en 'n hóóp geld voor 'm verdiende hee, ie was ook maar 't troetelkindje hee? Prettig om je te late vertroetele. En dan schove d'r loovertjes licht in z'n ooge, vonkies van plezier... En tege dat ie dan zoo wat uitgepraat was, gong ie weer weg naar z'n mooie kamer met de goudomrande spiegel en z'n schat van 'n vrouwtje en z'n blommetjes uit de kas. En as ie dan in z'n fotuil d'r in 't hoekie, 'n fijne sigaar opstak - 'n pak van z'n hart, dat ie 't nare kerwijtje achter de rug had en z'n koffie dronk, vertelde ie aan z'n wijfie dat 't toch maar een treurig geval was met die jongen van Tijm, diép treurig, werkeluk. Maar 'm dan toch kalm gekregen de jongen, ja vreeseluk opstandig hè? En dàt tege z'n ouë lui die zooveul voor 'm deeë. Kalm ja... en ie wist niet dat die kalme jongen in z'n eigen... effijn 't doet 'r niet toe, dat de jongen enkel bij 't denke d'r an met stijf gebalde vuiste lag en 'n kepottig kusse.’ Hij keek d'r even naar en z'n oogen knipperden. Dan wendde ie zich met 'n kreun, om z'n pijnlijf, dat 't ruwe keeren niet lije kon. En lag nu met z'n gezicht heelemaal toegewend naar 't licht. ‘De dag begon weer en 't daagsche gedoe van de menschen begon weer, alles as elke dag, soms was 't of ie de roestige raders waar alles van in beweging kwam hoorde, maar dat

dee de klok netuurluk. Hier en daar toog 'r nog een uit naar de schuit zoo as Vader pas ook gegaan was die ouë... die nou an 't beughale was, misschien weer gehaspel had met de knechts, nou knàrs je tande 'r maar niet uit, je kon nou eigeluk nog wel 's prebeere 'n uiltje te knappe lekkertjes onder de wol... of je kon an wat plezierigs denke, w-ja waarom niet? Kijk 't rozeboompie bij Joost Hes schudt ‘nee’, dat struikie staat 'r de grooste helft van 't jaar as 'n bruine stekelige heiboender met wat proppies groen d'r an en 't halfverrotte rozeknoppie as 'n dooshoofie an 'n staak. Nog hoop gehad, toe 't as 'n zeldzaamheid d'r hard en gaaf uit op-spietste, dat't een roos zou worre, 'n mooie groote donker-rosse roos. Elke dag d'r naar getuurd, 't puntje zwol, 't wier 'n dikke prop en ineens was d'r 'n sappig kleurtje doorgebarste, diep rosse as 't kleedje van Wullem z'n vrouw. En 't leek net of 't prachtig zou worde. Maar ach heer! Dat hej-je in 't leve zoo he, dat 't prachtig lijkt te worde, prachtig van 'n dij en opeens knak! Die rozeknop ook, langzaam an verbruinde ie, wier 't 'n gore dot en nou hing d'r nog zoo wat rottigheid te pierewaaiere. Net as ie zelf, ach... nou ja, denk 'r niet an, wat deksels 'r is toch genog anders om an te prakkezeere Aj-je je kop zoo tege de horre drukke, zie je de lucht as 'n reepie blauw op 'n staalkaart en nou is-'t-'r nog 'n menie rooie plek ook in, net of d'r zoo 'n engeltje z'n wang deursteekt en de rest diep blauw, fel fonkelnieuw blauw. Wat zel dat weer 'n kopere luchie worre, weer gloeie och heer de oue! Zou ie 't nou wel houe vedaag? Zoue ze 'm niet amechtig naar huis sjorre... 'n zonnesteek in z'n harsens of 'n beroerte of last van z'n breuke? Ja, toe laat maar slippe, de duvel kijkt al met een oog om 't hoekie Soms tege de avend is 't ook mooi, temenste met de zilvere maanlampion d'r bij, die dan vroeg in de avend al bove 't puntdak van Joost Hes, as 'n cetroengele schijf opzette komt en dan al geler gloeit, al geler... tot 't eindeluk net 'n groote goue riks wordt met 'n cloonsgezicht d'r op. En dan langzaam schuift-ie d'r in de hoogte met z'n lach over 't straatje langzaam an en tot je op slot niks meer ziene van z'n grappige groote bol, enkel as z'n zachte lach, z'n witte licht over 'n pui, Tangs 'n raam, op de keitjes of ook wel zoo'n heele huisiesrij langs. Prachtig mooie illemenasie, mooi Ok omdat je de ouë dan meestal bij je heb, zoo'n beetje stil in de schemer en met overleg op z'n pruim an 't zuige. En Moeder bij 't lichie, 'n drijvertje in 'n glas met petentolie, Moeder d'r bij

an 't breie... en dan of en toe zoo 's 'n woordje... Ja móói was dat en ráár: 'n huilerigheid kroop 'm dan met dikke brokke naar z'n strot, wonderluk hé, want waarvoor nou? Misschien ja... omdat 't al zoo'n beetje op de hemel leek, zoo vredig alles bij 't maantje. En de rauwe pijn van de dag met dat hake en ooge in je gedachte heelemaal verzakt, alles zoo droomerig en onwezeluk en drageluk... Ferachtig zóó, dat je háást snikke most en maar al zacht in je eige en dankbaar fluistere most: ‘Lieve Heer... lieve Heer... lieve Heer.’

Jaap tuurde met 'n trillende glimlach 't buurtje op. 't Licht hing in bleeke lappen, zilverig over de geveltjes. ‘D'r was ook 'n zacht briesie, gelukkig. De dag begon nou vol in te zette. Kee Willemse krekte d'r in de verte na' Fenne en d'r had je Peet met z'n koffiekannetje op z'n buik. Je bin veuls te vroeg makker, d'r is nog geen asumpie rook uit Teet d'r schoorsteentje gekrope, de turve wille zeker weer niet. Verdorie, die ben ook vroeg, vemorge: Bettemie van de schoenmaker en Hein. Wat 'n dwazigheid beginne die, of-je daár nou je lijf voor hebbe! D'r hej-je 't toom van Teun van 't Hof ook al... 'n streek van de ooievaar om 'r dáar nog d'r 's eentje bij te brenge! Lieve goster, 't holde die Teun, verleeë week... zoo maar effe in z'n onderbroek, één kous an, en één in z'n knuiste... drave om de vroedvrouw, ja storm weer geweest... Maar dié kanne 't rooie met mekaar, want dat mot toch eigeluk eerst uitkomme aj-je zoo'n jaar of tien getrouwd benne. Met zus Anne-Merie is 't ôk 't ware niet... nee, nee... maar och 't wáre, wie heb 't ook? Kijk die tierige jongens nou toch d'r 's, 't lijke 'n hoop bije om 'n korf, 't gezoem ken je hier heel hoore. Wonderluk hee, as je nou 's bedachte, dat je óók zóo geweest binne as die bengels gunter, en dat 't nooit in je kop opkwam, later toch ook niet toe je al grooter wier, al volwasse, om d'r de lieve Heer voor te danke. Of je 't geschenk van 'n goeie gave boddie, van 'n blakende gezondheid zoo maar uit de hande van de Groote Gever - as Domenee Wullem dan altijd zeit - anpakke kan...’

Over 'm knarste Joost Hes de deur open. Jaap ving z'n groet door de horren. ‘Ja, hoe vaak had ie dat hier van z'n bed al niet gezien.

Elke ochtend precies op 't zelfde uur as 'n opgedraaide vlot loopende mesiene, de kerel... altijd met dezelfde dinge kwam ie antobbe. Ferempel d'r toerde dat roest-rooie fornuis met de blauwe porceleine knoppe weer

an en nou de bruine doofpot en de turfbak met 't blauwe trossie druive d'r op... Nou nog 'n stoel zonder zitting en 'n kleerehanger zonder hake en twee rooie potte met hoeke d'r uit en 'n dreggie. Zoo, nou benne we d'r... 't staat d'r de heele dag in de zon te braaie en venavend gaat 't weer precies in omgekeerde volgorde de kast in, 't dreggie 't eerst en 't rooie fernuis 't laast. D'r tippelt de baker van Teun ook al om d'r koffie en d'r gaat Joost z'n wijfie met d'r theepot. De bolle benne gaar bij Teet, d'r komt Peet ook terug met z'n kannetje voor z'n buik, kop neer, ooge neer, o 't zeker weer over Miet gehad...! Kerel met z'n goeje lijf en z'n vaste week-geldje van de Kerk, nog zoo iesepierig als 'n slak in 't gouë cedo van onze lieve Heer z'n zon. Ze wille ook allemaal 'n last de mensche, die d'r geen een het maakt d'r een... Daar ouë Willemse ook, as-t-ie wat verdient, de helft d'r van deur z'n keel an jenever en dan de andere dag koppijn en 'n stuntelige gang en 'n zuur gezicht, dat zúre hebbe ze d'r allemaal behalve Zwaan, díé vangt altijd wat zonnigheid in d'r ooge op, loopt 'r maar zoo wat neuriënd en glimlachend langs in d'r sas of ze pas van bove 'n goeie tijing ontvange het... maar die is dan ook idiootig zegge ze. Joost d'r over ook al zoo'n opvreterig gezicht, allemaal mensche die denke dat ze 't zwaarste pak te drage hebbe... denk je 't zelf ook niet Japie?’

Hij glimlachte... de zon schoof tusschen de kier van twee huizen door en stak 'm met d'r koperen roeden recht in z'n oogen, z'n oogleden schulpten verwerend neer.

In de achterkamer hoorde ie z'n Moeder heen en weer loopen. ‘Nou gaat ze deur 't gangetje, zel ze binne komme? Nee eerst naar Teet... stijf neer je ooge... 'n beetje op 'n kier, d'r staat ze op 't stoepie voor 't raam. Ze mot vezelf effe deur 't raam kijke. Ja, ie slaapt hoor, je Japie...! D'r gaat ze rap en erg geboge d'r kannetje langs zij in d'r hand... gaat Flip met z'n versche bolle ook...’ Hij vouwde de handen over de oogen... ‘Astons kwam ze weer terug z'n ouë mensch, zou ze heel voorzichtig binne komme, bang 'm wakker te make en às ie dan wakker lag, zegge dat ie vast lekker geslape had. En dan zou ie weer ‘ja’ liege en nog 'n beetje dikker gesmeerd z'n boterham krijge... zee ie 't enkel om.

En na 't ete zou alles van elke dag weer van vore af an beginne.

Zou ze 't vloertje bijstoffe en de bordjes en kommetjes afwassche en dan bij 'm komme zitte aardappele te jasse of 'n koolraap snije, ie wist nou

precies hoe dat gong... eerst vilde ze de schil d'r af, dan snee ze de raap in groote ronde schijve en die schijve weer in kleine smalle reepies. Ze zocht 'r dan ook nog wel 's 'n zacht eindje voor hem uit, omdat 'm dat wat frisschigheid in de mond gaf. En zoo onderdehand zou ze weer 't een of ander uit de ouë doos vertelle, of 't laaste nieuwtje van Teet Randers, en op elk zinnetje z'n knik en z'n glimlach verwachte, d'r op rékene dat ie pret hebbe zou... híj pret! Leefde je zoo dicht naast elkaar, was je uìt 'r en vàn 'r en wat toch elkaar nog vreemd in 't diepst innerluk van je weze... prèt...’

Hij lag nog altijd met z'n op 'n kier-na-toeë oogen in de gloeiende zonneroeden en met z'n handen tot stijf geknepen knuisten verkrompen d'r boven op. ‘'t Zou weer zóó gaan venochend, weer zoo... o Lieve Heer... lieve Heer... lieve Heer!’ Z'n gefluister smeekte langs de gouden zontrap òp, de flonkerende zonladder die met d'r uiteinde z'n mond raakte, òp - naar omhoog...

Meneer Strijer wou 'n kindje koopen.

Ze zaten allemaal stil en ordelijk om de tafel - 't negental van Teun van 't Hof - en ze aten zoetjes kauwend met smakhappies, met lekker smikkelende en zuinig proevende pruimetoetjes d'r dikke plakkie kaas op d'r dikke snee brood. En ze keken zoo onderhand 's naar mekaar en naar d'r Moeder en naar de baker. Aldoor nog in ze de verbazing om 't nieuwtje dat ze opgevangen hadden gisterochtend, gisteravend... 't nieuwtje reuze-groot en gedrochtelijk in d'r kleine gedachtetjes gedrongen. En in de vragende speur van d'r oogen was 't nieuwsgierig afwachten of 't nou ook gebeuren zou, of Moeder 't tóch goed vinden zou... En 'n beetje wel verrustigd door de kamertjes-stilte, door de zieke-kamer beklemming van Moeder to bed en 'n drankiesflesschie met 'n mooi goudplooid pepiertje d'r om op de beddeplank... zochten d'r alles opnemende oogen over de groote tafel met de flauwdampende in de koppies lauw geworden koffie en de boterhambordjes met groene en rooie décorlijntjes en halfverwasschen engelekoppies en landschappies met dievende muggen op de kruimeltjes kaas en brood, naar Moeder op bed, Moeder achter de schuin opgenomen witte gordijnen-met-rooie-rozen, die Fransie de borst gaf. Fransie die d'r nou pas bijgekomen was en die altijd honger had en heele nachten schreeuwde en van wie Moeder zoo bleek en ziekeluk lag met 'n drankiesflesschie

en 'n klus-ei met brandewijn in 'n koppie op de beddeplank. Ze tuurden over de tafel of zoo over de rug van d'r stoel naar het witte peinzende gezicht met de erg blauwe vlekken onder de oogen en de witte mond met de diepe rimpelgleuven langs zij. En Ceesie piekerde dat 't nèt was of je Moeder in geen jaren gezien had en ie slikte moeilijk 't laatste happie brood weg en schopte niet naar Gerrebrand. En Gerrebrand plaagde 'm niet. En Sippie had d'r geen schik over, dat ie Wybrand al z'n knikkers afgewonnen had en Tiene had geen aardigheid van d'r mooie bruine veter an d'r vlechie-van-onder die met z'n steekpennetjes telkens als ze bewoog, tegen de stoelrug van die aardige krasgeluidjes maakte. Ze waren allemaal erg gezeggelijk en braaf. En als de baker, die ineens zoo maar alles te zeggen had nèt of ze in d'r éigen huis was... als de baker wat commandeerde, was 't dadelijk ‘nee baker’ of ‘ja baker’, ‘assiblief baker’, precies wat 't dan wezen moest. En Nelleke stak d'r tong niet uit tegen d'r. En Wybrand trok de kat niet an z'n staart zoo als-t-ie anders altijd dee als ze zoo langs z'n stoel sloop of hongerig an z'n kleeren klauwde met d'r felle nageltjes, die 'm dan door z'n boven-en-onderbroek heen prikken konden. Nelleke morste ook niet als anders en Evert had ook niks te krimmeneele over zijn eve-dunner plakkie kaas dan Koosie's hare en Koosie jammerde niet over d'r koffie zònder suiker... en vocht niet met Willie om 'n halfdooie mug in 'n luciferdoosie... ‘Engeltjes uit de hemel’, schudde de baker d'r hoofd. ‘Gezeggeluk... en slúm, grut-nog-toe, je zou nou toch zegge hoe is 't in de wereld mogeluk, dat de schapies, de zoete suikerbuikies, de dotte-van-hartjes, d'r de reuk van gekrege hebbe, 't wéte... 't toch opgevange van 't achter-afsche beprate van d'r Vader met Domenee en van d'r Moeder met ouë vrouw Helmers en Peet Freimen, die d'r mal genog óók z'n neus instak en de Willemse's, die d'r allemaal danig voor ware behalve Zwaan, en Bartz'n Moeder was d'r ook vierkant tege. Gut ja, toch 'n buitekansie, as je 't míjn vrage, as ík 't zegge mot, 'n buitenkansie, zel je dagwerk van magge hebbe.’

Ceesie had z'n ellebogen op z'n knieën en z'n kousevoeten op de stoel-treem en ie dacht d'r ook zwaar over. ‘Jeloersch wasse de bure d'r wel van, net of ze dut beschouwe as 'n zakie, 'n febriekie of zoo ies. 'n Groot geluk zeeë ze in de kamer hier, 'n onverhoeds geluk, maar sommige zeeë achter d'r hand wel wat anders, ook wel wat leeluks en dat zúllie, al hadde ze zes dezijn kindere, ze d'r geen een van verkoope zouë. Want Meheer Strijer,

de rijke Meheer Strijer díe ook 't Kesteeltje gekocht had, de wou 'n kindje koope voor z'n vrouw, die d'r geen eentje had en d'r zoo graag eentje hebbe wou. En omdat ie zelf niet de ooievaar te pakke kon krijge - d'r had Vader veul meer slag van - wou ie d'r zoo eentje onderhans koope.’ ‘As 't temenste de ooievaar is die 't doet,’ peinsde Tiene d'r nog 's op na. ‘De meisies van school zeie 't wel anders en Diena van de bovenmeester, die nog wel 'n klas hooger zat dan zij, had zelf tege d'r gezeid dat 't 'n verouderd sprookie was... En toe had Fietje van buurvrouw Trui gezeid dat 't ook niet volgens de Schrift was, dat 't heel héél anders was dan de ooievaar, maar 't fijne wist ze d'r ook niet van. 't Was zoo in de praat gekomme omdat ze verteld had dat Meneer Strijer Fransie koope wou voor vijfhonderd golde... 'n Boel cente was 't wel, maar Moeder moch dan ook nooit meer naar 'm komme kijke of 'm anspreke of 'm 'n aai geve of 'n zoen. 't Most dan heelemaal 'n vreemd kind voor Vader en Moeder worre en heelemaal 't kind van Meneer Strijer en niet meer Fransie van 't Hof hiete maar Fransie van Meheer Strijer. Maar nou had die Mevrouw liever kleine Nel, omdat ze zoo'n mooi gezichie had met van die aardige poppekrulle en 'n deftege rijkelui's neus. En nou wouë ze, ze allebei koope, vijfhonderd gulde per stuk of meschien meer net as 'n ding uit'n winkel. Meneer Fransie en Mevrouw Nelleke... En Vader had gezeid dat ie Fransie graag loodse wou voor zoo'n plok cente, omrede dat ie 'n lillukke bres in z'n haringbeug had en noodig an 'n paar nieuwe zwaardjes most en omdat je 'n kind van 'n maand of nege - want ie mos vezelf eerst van de borst weze en Mevrouw Strijer kon 'm vezelf niet de borst geve - dat je 'n kind van 'n maand of nege niet zoo misse zou. Maar Nelleke wou die niet misse voor geen geld van de wereld en hullie ook niet... alleen Fransie omdat 't zoo 'n schreeuwlillek was... Maar Moeder had gezeid dat ze Fransie ook niet misse wou en dat je toch je eige vleesch niet verkoope kon, cepleet of je kindere koelappies ware en dat ze 't 'n gruwbaarlukke zonde von en dat ze liever op straat zou loope te bedele, liever 't bloed uit d'r vingers ploetere dan Fransie te verkoope, Fransie die nou al zoo kennig wier en die dn al heelemaal uit de kwaje zou weze...

Maar Vader bleef d'r maar op an tamboereere, die vijfhonderd golde speulde 'm in z'n hoofd en die bres in z'n beug en die zwaardjes. En nou huilde Moeder veul en ze wou nog maar steeds niet....’

Ceesie, die dat ook allemaal nog 's overwogen had, zag d'r geen gat in, ie lei z'n hand, zoo als ie 't Groovader wel had zien doen op Nelleke d'r mooie poppehoofie en vroeg zoo ouëlijk met 'n gewichtig grommertje diep in z'n keel, hoe ze d'r nou zelf overdacht, want Nel maakte d'r eigen d'r niks zenieachtig om, alleen had ze zoo'n stijf dichtgeknepen toetje as d'r de praat over kwam... ‘Zou je 'n deftigerd wille worde zus, 'n deftig meisie en in 'n selon zitte van 't Kesteeltje met 'n falie voor je gezicht en 'n mof an en van die bruine sokke over je schoene net as Mevrouw Strijer? En érg slumme dinge leere uit de boeke, aardrikskunde en Fransch en jaartalle en 'n goevernante hebbe en letijn leere?’ Nelleke trok eerst d'r mondje zoo'n beetje als 'n afnemend maantje... ‘Jásses nee’, zei ze toen èn van harte. ‘Ook niet aj-je zoo'n deftige papa kreeg as Meneer Strijer met 'n dikke gouë ketting op z'n buik te bungele...’, hield Ceesie voet bij stuk. Maar Nel smáálde. ‘D'r héb ie wat an of-t-ie al 'n gouë ketting op z'n éige buik te bungele hangt...’ ‘En as je dan in 't deftige kasteeltje moch woone en deur 't groote park wandele met 'n zije jurk an?,’ zeurde Ceesie door. Nel schudde kregel d'r aardige koppie. ‘Nee hoor, jakkie nee, ik tol liever hier op 't buurtje en ik bikkel veul grager met Fietje van Truibuur... ik wil nìks as dùt van nou.’ Nèt toen ze dat zei schoven onder de aardbei-ronde balletjes van de gordijnfranje pieken licht over d'r mooie koppie... toen leek ze in-eens 'n Engeltje in al dat goud...

En de baker, die net met d'r bundeltje Fransie van bed kwam, begreep d'r niks van... snapte heelemaal niet waarom Nelleke nou ineens zoo'n gezichie had of ze haast huilen zou en waarom Ceesie zoo domeneesachtig keek... ‘Je most domenee worre Ceesie’, lachte ze smakelijk om d'r kluchtige inval. ‘Je hebbe d'r net zoo'n gezicht voor.’ ‘D'r mot je voor stedeere menschlief’, zei Ceesie ouëlijk, ie bleef ook erg ernstig en ie stond meteen op en ging naar 't bed en sloeg d'r allebei z'n armen om z'n Moeders hals om d'r heel dicht bij d'r oor wat in te fluisteren. ‘Zeg... 'k wou je effe zegge dat we allemaal veul van je houë en dat we geen een van alle bij je weg wille, al konne we ook alle dag kruisebesse krijge en spikkelaas en gebraaie vleesch en sukelamelk. En we zouë jou ook nooit verkoope Moeder en Vader ook niet of jelie gemakshalve en vanwege de voordeeligheid van de hand doen in 't bessieshuis. Huil je? Nou mot je

niet huile, ik zeg 't juist om je op te beure, huil nou niet, wat? Dùt ook tege Vader zegge? W-jajik! En we motte ook wachte met Fransie tot ie zoo groot is, dat ie zelf kieze kan. Nel wil ook niet... en as die Strijer komt dan zelle we uit 't zolderraampie de heele aschbak van 't fernuis op z'n kanis leeg smijte en 'n smerige luier van Fransie d'r bove op, dan heb ie d'r al vast 'n aardigheidje van, o Moeder je lache, mág 't zeg, toe 't mag hè...?’ Z'n oogen glommen van pret. Maar plots sloegen dan Nelleke's woorden al z'n plezierigheid an gruizel. ‘Ik... ik wil wèl stedeere hoor...’ Ceesie's oogen rondden groot op van 'n angstige verbazing. ‘Zou de meid nou toch liever bij de Strijers...?’ 't Bonsde door z'n over-hoop getuimelde gedachtetjes. En dan luid op en hakkelend van schrik verweet ie: ‘Hier n-nou wil ze weer wel... è-è-èn passies zee je nee. Wat wil je dan stedeere...? Jaartalle?’

Ze keken nou allemaal naar Nelleke, die in de gouige zonnigheid kers-rooie kleurtjes kreeg op d'r bolronde wangetjes.

‘Nou ik... ik wou, ik... Kan je ook stedeere voor Domenee's vrouw? Dan wor ik dátte.’

In eens stonden ze, zaten ze krom en scheef van de lach, kletsten d'r handen op d'r buik, op d'r knieën, gierden ze met schuddende hoofden, met schaterschokkies van pret van pure jool door d'r lijven, de baker en Ceesie's Moeder en Ceesie en de anderen, die niks van de leut snapten, maar toch ook mee tierden. En plots was de kamer vol zonnigheid.


Vorige Volgende