Logo DBNL
Menschen uit een stil stadje (1920)

Menschen uit een stil stadje

(1920)–Alie Smeding–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

I. Door donkere vensters

Jasses-nog-toe, verdorie.

Kee pruttelde binnensmonds wat vloekerigs...

Jachterig kwam ze uit de smalle donkere doodkistachtige gang aanhompelen op d'r kruk, d'r spinnige toet in nijdassige arre-jasses-griezel, d'r bol-fletse oogen even uit d'r lichte niets-zeggende staring donkerend in walg, in moeilijk onderdrukte weerzin... de pompige dreun van d'r kruk toch uitbrengend d'r kokende ziedende woestheid-van-binnen, d'r reuzegroot uitgegroeide nijd. De deur achter d'r, knerperig in de roest-droge scharnieren, bonkte ze klepperend dicht, roffel-mepte ze dicht zoo als 'n vrouw doet die kwaad is. Even bleef ze dan in de zonnekoester op de hooge blauwtegelen stoep staan, naar adem hijgend in de rinsche lekkere zomer-vroege-frischheid van veldbloemenreuk en zeewindkoelte, meteen daar met d'r speuroogen afloerend ochtend-leeg straatje waar de luifelplatjes zwarte schaduw-vierkantjes teekenden op 't glinsterend grauw van de straatkeien en waar dan af en toe zoo'n uitstek van 'n enkel opengestooten raamluik met z'n twee uitgesneden hartjes als 'n masker met fel-witte lichtoogen smalletjes en diep zwart naast geplakt stond. De dofgroene en plekkerige spionnetjes hadden niets te weerkaatsen dan 'n over-kruipende zonnestreep. ‘Bah, dat wijf met d'r stinkharsens en d'r stinkasem...,’ zwelgde ze weelderig in d'r overborrelde nijd, schrokkerig inhappend bij d'r heftigheid weldoende frischte, gretig om gauw weg te dringen reuk en herinnering. Want de reuk voerde de herinnering aan onder 't werkdoen, bij 't werk afjachten den langen sloopenden dag... bij d'r eten. ‘Jasses, 'n kluif zoo'n vette kop...’

D'r kruk glimmend als 'n staaf goud in de zon, tastte ze af langs de stoeptreeën naar 't klinkerreepje terzij van 't straatje. Met onbeholpen gehip waagde ze de sprongetjes, knikte nog even in 't voorbijgaan, d'r mond in wrange glimlach dwingend, 't vale kamerdonker in waar 'n vleezig-groot vrouwehoofd achter raam met blauwe, beschilderde horren lievig terugknikte, 'n vettige hand in jool-zwaai groet weerwuifde, de afglinster van ringen-met-steenen aan de worstige vingers meeflonkerend als uitwapperende lucifervlammetjes bleekies in de gele zonnigheid. Rap in d'r drift hinkte Kee voort in 't leege straatje, dadelijk weggezakt d'r

mom-van-vriendelijkheid, heel d'r gezicht weer overkropen van weerzin, van haat, de opgetrokken mond weer in griezeltrek om viesheid, om stànk die ze meevoerde. ‘'n Karwei elke ochtend... dàt pruikopmake op die lillukke kale test met die rauw rooie schaafplekke en die schilfers, gèt... die viezeg-vette schimmelreuk van dat ouë roodverkleurde kunsthaar bleef je nog ure bij, heel de dag, je kon 't niet van je afwassche, 't niet van je afschuiere, 't blééf je bij, 't sloop onverwachts treiterend in je neus, 't zoog an je vast as 'n vies dier, 'n rot dier... En dàt elke ochtend op je doodnuchtere maag voor 'n simpel dubbeltje per keer, voor veertien stuivers geld de hééle week’. Nijdiger stompte ze d'r kruk af in de keikuilen van 't straatje. ‘Brake most je, brake tege je versche sneetje... lekkere oorlogsmik, tege je slappe koppie koffie met suiker, as je dachte an dat hoofie... 't ete wou d'r niet van deur je keel, deur je gedarmte...’ 'n Laaie drift bleef d'r beenig gezicht overgloeien, breed dijde in d'r verkropte niet tierig en royaal uitgescholden nijd d'r mond, tot die ineens weer inkromp tot 'n verfrommelde bleek-rooie rimpelvlek. ‘O gèt gèt... dat poot... op die lamme beroerde steenen zwikte je nou altijd en eeuwig.’

Ineenhurkend wreef ze de pijnlijke pezen tot de heftige pijn eenigzins stilde, dan nog kreupeler hinkend, treuzelde ze verder. ‘D'r spiere as 'n verwronge vatedoek, jasses-nog-toe... verdorie...’ 'n Vloek siste d'r vaal-verkrompen mond af in de mooie blanke zonochtend, in de zingende witte klaarte die als 'n veeltonige juiching van blinkende accoorden de blauwe hemel afbruiste en alles tintel en leven en schoonheid gaf, de straatkeitjes op hun gebogen ruggen witte vonken ketste en de ruitjes naakt onder de wegkruipende schaduw van de luifels met breeë geelvlammende lichten bestak. Over 't schut van Peet Freimen struikte 'n toef paarse seringen en de vlerk van'n pioenrooie dahlia kroop door 'n wrak plankengleedje als 'n zeldzaam mooie vlinder, 'n dikke spin maakte daar zorgend en nijver 'n zilverig weefsel over en op 'n armelijk grassprietje bij de stinkende zinkput zat als 'n verloren koraal 'n onze-lieve-Heersbeesie to wiegelen tevreden en monter in de zonnestreeling. En d'r boven langs 'm ging 't vloekende mensch, mokkerig tusschen al die klaarte en witheid en glans met 'n verbeten wrokkige mond en in d'r starre oogen enkel fel de nijd om de pijn van 't trekkende te-korte-been, dat ze meesleepen moest als 'n ding van lood dat d'r bij elke stap hinderde, zeerte

gaf. D'r oogen, klein geknepen onder de zware wenkbrauwenstrepen, meden 't licht, 't mooie gulle feestende licht dat als 'n haardbrand in Pau Davids' ramen vuurde en 't vale verregende verguldsel van z'n uithangbord boven z'n deur tot 'n lap geel en roodkoper omtooverde. Over d'r eigen armzalige boet en over Oom Dries' kleine woonhok d'r naast trok 't goud in breeë gele biezen uit, als strepen op 'n uniform. Maar achter d'r aan op de keien sloop gedrochtelijk uitgelengd d'r bochelige schaduw als 'n springende clown... 'n caricatuur van d'r zelf, dwáás met vlak onder de puntige uitstek van d'r erg verkromde rug de fladderende schortebanden, klapwiekend uitvleugelend en als gedrochtelijke dingen zwaaiden aapachtig lang weerzijds d'r armen. Bij d'r loerend spiedend omkijken zag ze 't, gaf ze d'r 'n knars op d'r tanden om. ‘Mormel toch...! Alleen d'r haar dat was 't eenigste, d'r blonde dikke dodden golverig haar... 'n bós, 't éénigste mooi...’ 't Troostte armelijk in d'r op, tot ineens weer kribbig en netelig opschrijnde d'r nijd. ‘As 'k ook geen haar op me test had, kon 'k met 'n kale knikker loope, geld voor pruike as Fenne he'k vezelf niet’. D'r even geweken bitterheid kroop wrang en vol naar d'r keel. ‘'t Otter zat nou an d'r versche sneetjes brood met kruiëkaas en abberekozejam, kookte in d'r nawater van d'r thee - ze had ferachtig nog twintig pond thee in d'r previsiekast, 't óndier - kookte in d'r nawater d'r eitjes... kauwde gember toe voor d'r spijsvertering, welja d'r spijsvertering... 'n bouwerman zou d'r 'n goeie an hebbe, astons kon ze nog d'r malsche biefstukkie suddere in d'r boter met dop-erretjes-uit-de-bus d'r bij of spercieboontjes, mondje wat lust-je.., en d'r sterke koppie koffie smikkelen van drie lood in d'r kan - koffie waar ze an 't Hof na likkebaarde zouë - drie scheppe dikke room en zes lepeltjes suiker in elk koppie, met kistvijgies d'r bij... wel ja vijge smere je maag, zeit de vette tor. Treitere kon je dat merakel met d'r opschepperij, venochtend weer. ‘Wat zelle we vandaag 's hebbe... gedroogde zoete appeltjes of 'n rood kooltje met suiker, 'k bin vandaag erg op zoetigheid, 'k zel d'r 's 'n effentief fijn poddinkie make!’ 't Sallemander wist dat zij gnokte naar 'n lekkere beet, daarom had ze 't 'r zoo over.., lillukke vreter om d'r haar d'r oogen mee uit te steke... en d'r af te schepe met 'n kaal dubbeltje, verdikkie as d'r gerechtigheid in de wereld was mos 't d'r bezocht worde vanwege dat dubbeltje... ferachtig voor elk dubbeltje 'n zware ziekte die luizegerd’.

Ronde heete plekken rood brandden op d'r kaak-knobbels onder 't goor-sproetige vel. Treuzelend bleef ze nog omloeren voor 't huisje, oud boetje met zwarte glimming van breede koolteerreep onderlangs de raampjes en in 't verweerde muurtje dof-groen 'n scheefgezakte deur vettig bevlekt van 't met vuile handen openduwen bij de klink en in 't midden van 't d'r overleunen. Bij de voet-hooge stoeptreeën heesch ze d'r strammig op, zwaar stuttend op d'r kruk, mokte nog 'n verwensching naar Oome Dries' nacht-gedoekte-venstertjes, schopte dan rameiënd 't beneden deel open van 't deurtje, meteen met d'r knokig-geknepen knuist de los van de wervel staande bovenhelft naar binnen duwend en nijdassig weer achter d'r dicht smakkend.

Onzeker slofte ze door de schemer van 't gangetje, waar ze in 't vreemde plotse half duister struikelde over de klompen op 't matje die ze 'r toch wist en haken bleef in 't rafelig eind looper, naar 't keukentje. ‘Alles nog in slaap behalve Zwaan...’ Tuurde ze terloops onderlangs de balfranje van 't sterk-geokerde gordijntje 't tuintje in, waar d'r zuster bij de regenwaterbak 'r toilet maakte... keerde dan bij 't kribbig weten de wachtende alledag-dingen van 't venster af, lawaaierig 't fornuis-deurtje openkleppend om 't vuur aan te leggen voor de ochtendkoffie, meteen doorpiekerend... staag vasthoudend als 'n last die ze niet kwijt kon, d'r wrevelige getob over d'r zelf over d'r leven... ‘De beroerling daarbinne die d'r nou snurkte as 'n klepperman, as de aschman met z'n ratel as 'n... onderzeesche duikboot, die had d'r dat geleverd dat poot... d'r verknoeid in zoo'n dronke suipbui, d'r over de grond gekegeld as 'n onding as 'n prulding, 'n vod... d'r van de eene hoek naar de andere gesmete, wurm zonder besef as ze toe was, stumperdje van 'n week zes zeve... De sloeber had 't toe in z'n dronke harsens gekrege dat zj niet van um was, d'r moeder dat ou wrakkie van 'n lamgeslage zieltje-zonder-fut 't met 'n ander gehouë... of die niet genog had an zoo'n presentje uit 't sterfhuis as um. En nou kon je je verknoeide lichem zoo maar vort-sjouwe, vort-tobbe naar je graf, kon je 'n voetveeg weze voor ieder verlege mensch, 'n noodhulp, nooit méer as 'n noodhulp en voor 'n luizeg dubbeltje 't vuur uit je sloffe loope, om zes uur uit je nest om die Fenne d'r kop te redde, want de bure mochte niet wete, mochte d'r niet zóó zien, d'r moch nog een verkikkerd op d'r rake, Peet Freimen of Oome Dries... bah om te spuge dat wijf met d'r

kerels, met d'r geleuter over gevrij. Om te spuge àlles... Nou kon je maar de boel heine bij iedereen. Voor 'n paar dooie cente de smeerkliek bij die vrek van 'n Oome Dries redde, 't stuk saggerijn, tot z'n strot in de gouë vinkies, zou d'r nooit 's rojaal wat geve... dan schimpscheute, steke en breke onder water... neger.’ Driftig stootte ze de gladde koffieboontjes in de koperbeslagen molenkop, begon dan rukkerig de slinger rond te draaien, spetterend verknapten de gave boonen tot gruis.

‘Woue ze nog... oome Dries en méér in de buurt, dat ze as die sufgoeie meid van 'n Zwaan d'r eige halfsjoegel werkte voor Vader en Moeder, jà mot je 'n idioot voor weze, àlles afdokke an die ouë framboze... je hart uit je lijf ploetere, je vingers an rafels en dan zoet je centjes uittelle zéker... voor borreltjes en alderhand... nakijk hebbe ze 'r van, 'k wérk toch voor me ete...?’ De ratel van 't koffiemolentje op d'r schoot tusschen d'r knieën zweeg, ze tastte nog werktuigelijk met d'r spitse vingers tusschen de radertjes naar nagebleven boonen.

Dan, dàt vergeten tuurde ze 't raam uit, even gegrepen door de schoonheid van de zon op 't groen en de bloemen buiten, waar elk blad goud bedropen leek. ‘Wat was dat nou effentief mooi die witte poort van klimblomme met iedere blom in z'n kelk nog de nattigheid van 't pas-overgote water en d'r achter as 'n stukkie naar beneeë gevalle lucht, 't perkie vergeet-me-nietjes... En Zwaan zelf zoo bij 't groen van de heestertjes en die ouë verbrokkelde mond van de regenbak... mooi, zoo met d'r sterke flinke lijf in 't spannende witte onderlijvie met d'r mollig blanke arme ver uit de korte mouwe en d'r borste blank uit de opegeknoopte halsboord... Vreemd nou wel weer dat erge lijfswit bij d'r koffiebruinverbrande kop en d'r paarsig rooie werkhanden as dinge die niet hoorde an d'r mollige mooi-blanke arme... stevegerd tòch, grut wat nou ook gruw-jammerluk dat die 't weer zoo'n beetje in d'r harsenkas had, niet goed wiedes... tòch wel slim soms en leep om wat te zien, wat je dan toch zelf as 'n mensch met 'n gewoon verstand ontging.’ Ze zuchtte diep. ‘Twee ongelukke zij en Zwaan. Tja, wasse ze maar miskrame geweest... of in de eerste prilligheid onder de zoodjes gestopt net as d'r lui vroeg gestorve broertjes...

Sien d'r lui jongste alleen goed, 'n mooie meid met d'r forsche lichem en d'r dansende rosse korte krulle om d'r lachebekkerige toet, die pikte nog wel d'r 's 'n kerel op, maar zulle tweeë, Zwaan en zij... wat bleef d'r

nou voor hullie in die saai en lamlendig ankruipende en lui voorbijslepende en nooit wat mooi's brengende dage, in 't pekelzout...?’ De koffie die ze uit 't laadje in 't afgeschilferde witte emaillekannetje stootte geurde lekker naar d'r op, ongeduldig pookte ze in 't goed brandende fornuisvuurtje.'t Water beg on zacht 'n neuriënd gonsliedje. ‘'t Eenigste pleziertje dat d'r dan overschoot, waar je feiteluk 't heele jaar van smulde, van nagenoot en van voorafproefde was de kermis. Je kon 'r niet van geniete as 'n ander, d'r niet na toe as 'n ander... tóch bleef je d'r met de honger van 'n heel jaar naar hunkere.’ Ze overzag nauwkeurig rekenend de afstand van maanden... ‘Gut, gut... wat 'n tijd nog eer je dàt had...’

D'r denken sloop d'r weer triest van weg. ‘Ja, je liep maar mee in de mallemole die ze 't leve noemde, die in elke dag z'n portie voor je afdraaide... je gonge maar mee, draaide maar mee, weer 'n deg, weer 'n rondte uit, weer 'n kring om... Of je wille of niet, je mot mee. D'r nou guster...’ Schoot 't d'r plots weer donker voor. ‘Guster ook zoo'n mooi daggie, 't begon al onder 't koffiedrinke, Zondagmorrege hè, koek bij de koffie èn ruzie. 'n Vuistebomberdement van um-hier-voor of de tafel kepot geranseld most. N'tuurluk weer borrels op, z'n verstand niet... cepleet 'n idioot, 'n bengel van 'n kwajonge... ruzie make omdat ie dacht dat ie 't grootste end koek niet had. D'r heete koffie had ze 'm gráág in z'n roodpafferig zuipgezicht wille smijte... gegild op z'n honsch-hebberige gegrauw, z'n diefachtige grisse naar d'r brok koek, z'n minne schimpe: zij 't grootste deel, zij die niks niemendal inbracht, die zullie heel d'r leve op d'r dak zouë houë... Gegild, of d'r bloed in d'r lijf met duizende speldepunte naar d'r kop opgulpte, of ze d'r verstand kwijt was, d'r overleg en d'r bezinning, of ze 'n moord kon gedaan hebbe, zóó ziedend... Had me dan in je verrekte judasserij, je gemeene zuiperij, niet teuge de grond geduveld, lillukke lafbek-jan-salie... cente ja zeker... kàm jij dan dat wijf d'r pruik, wrijf jij d'r kale test met olietjes, hein jij Oome Dries z'n smeerprusserij. 't Had 'm neergezet, 't had 'm 'n beetje nuchter gemaakt ook en stilletjes as 'n inbreker was ie met z'n klompe en al an op bed geklauterd om d'r z'n roes uittemaffe en z'n eige klaar te make voor 'n nieuwe... Toe zullie na dat knusse koffieuurtje kuiere, waar he'je anders zoo'n duur ding van 'n jurk voor, dan om d'r Zondags in te kuiere? Maar die kuier was ook weer vergald deur die meid van 'n Zwaan, met d'r leutere over 'n oordeel...

'n oordeel, hoe komt zoo'n schepsel d'r an, 'n oordeel zeker omdat de een of andere kwibus 't in z'n niksdoenerige leve te saai heb uit hebberigheid of enkel poer le grap 'n gibbetje make... 'n oorlogsspulletje beginne, ja de seldate benne ook mal om die aardigheid te betale met d'r leve. Late die Koninge 't met mekaar uitvechte op 't galge-veldje of ergens anders. 'k Zeg maar, loop je niet zoo heb je niet. As ze nóg 'n brok land d'r bij wille hale, late ze mekaar dan zelfpersoonluk te lijf gaan met 'n aardappelschillertje of 'n pestool of de mans 'n kenon, 't komt maar op 't goeie mikke an... maar 'n oordeel!’

Ze had de koffie opgeschonken, klopte tegen de verstopte tuit tot 't vocht d'r onverwachts uitplempte over d'r handen in 't kommetje. ‘Jasses,’ schrok ze even op, dan alweer doorprakkezeerend en d'r rooie schroeivingers wrijvend door d'r kuif. ‘Zoo was dan die kuier bedurreve en toe na 't ete, 'n kliekie gort en rauwe scheefies ui met blauwe geelgroene regeeringspiepers, aardappele of ze zoo uit de regenboog gevalle wasse..., na 't ete naar Oome Dries. Z'n bed opmake en z'n vloer bijstoffe en meer van die akkevietjes en z'n slappe zuinige koppie thee mee ophellepe slobbere, thee om van de graat te valle. 'k Hou niet van zoo'n sterk treksel, 't is niet gezond Keetje, tempteert de vent je zoetsappig. 't Leit je op je tong: zuip dan ook geen pons 's avens en drink dan geen genever ajje van geen stèrke smakies houë. Maar wat mot je? Je toet houë is 't beste, ie heb de schijve.’ Ze knikte terug naar Zwaan die haast zonder gerucht binnengekomen was, d'r jakje van 'n stoelrug wipte en daar vlug inschoot. ‘Mooi zonnetje..,’ knikte ze, 'n verheerlijking in d'r oogen. ‘Onz' lieve Heer zingt in de gouë bezuine van de zon.’ D'r grove stem zachtte in eerbied.

‘Begin je weer...?’, keerde Kee d'r af. ‘'k Hoor niks van zinge, 'k hoor enkel snorke hierachter, je magge ze wel's roepe die ouë slaaprokke, dan kanne we an de koffie.’

Zwaan keek of 't van zonnedag regendag werd in d'r... maar dat duurde niet lang. Dadelijk ging ze, zwijgend-gewillig en ze had weer 'n glimlach... Over 't straatje tierde 't kraaien van Peet Freimen's haan. Kleine zwakke ochtendgeluidjes leefden daarbij op. Kee hompelde naar de deur, bleef d'r even behagelijk staan zonnen. De zware dringende geur van witte hagedoorn trok over d'r uit, kinderstemmetjes joolden broostonend op... als 'n zware houw op teer glas sloeg Fenne's stem daar vreugd verjagend door.

De ratel van 'n bakkerskar wielde weg in de verte en achter de schutting verluidde plotseling 'n stem in schrikkig verweer tegen 'n overredende...

Ze rekte zich uit op d'r teenen om te zien wie d'r waren, viel dan dadelijk weer terug tegen de deurpost. Om d'r mond groef diepin 'n nijd. ‘Bettemie van Rijssen met Hein van Guurt Voorlek... dàt gong nou al an, zoolang ze hier woonde, tetaal vergete dat ze getrouwd wasse, 't kan je gebeure... 'n kleinigheidje! Zel je nog van komme te hoore!’

Over de zwakjes opborrelende leefgeluiden van den nieuwen dag sproeide als tot waakzaamheid sporend al feller 't geluid van Peet Freimen's haan.

Geknars bij den spijker.

Peet groef z'n kop nog dieper in 't warme kussenkuiltje en nog verder dook ie weg onder de zwoelte van 't dikke wollen dek. ‘Puur of de ruitjes rinkelde’, rees 't vaag in 'm op. ‘Telkens die zware gulp geluid... en dat begon al as je de dauw nog op je ooge had, sleurde je vierkant uit je vredige slapie...’ Even wrikte vaster 't besluit in z'n losdrijvende, verzwevende, telkens weer door-droomen-gegrepen gedachtetjes, om 't dier te verkoopen. ‘Of anders geef 'k um weg an Domenee, doenje nog 'n goed werk... denkt ie nog 's extra an je in 't voorgebed. En 'n haan, wàt hè' je an 'n haan? Wat doet 'n haan? Niks anders as leve make bij 't werk van 'n ander. 'n Kip leit nog eiere, levert nog op maar 'n haan, wát leit die...?’

't Maalde zoo maar bij vlagen rond in z'n slaapdoezelige kop, glee d'r dan ook dadelijk weer uit weg, waarna 't dan lang ijlleeg bleef of soms ook weer ineens 'n afgebroken droom opleefde als 'n vervolgstuk van 'n feuilleton... en z'n tragig gedenk plots weer meesleurde in overlegging en verlokking van 'n wereldsch vleeschelijke èrgheid... Waar ie z'n eigen dan schamig om verpafte als ie wakker werd. ‘Tsjonge nog toe, dinge waar je nou nooit op zon.’ Hij rekte z'n eigen lui. ‘Vroeg in de ochtend was ie wakker geworre en zoo uit z'n raam had ie om zoo te zegge de dag uit de hemel zien stappe. Uit 't achterkamertje hier ha'je 'n rojaal uitkijkie op zee, de zon was d'r in de witte neveligheid as 'n koperig licht achter de mat glazige kap van wolke komme kruipen en leek d'r dikke strepe loef uittestoome tege de kimrand. Maar de wittigheid met de nachtvaalte was toch al dadeluk volgeloope van blauw, as spooksels met grijparme kwamme de gescheurde nevellappe dradig uitflarde voorbij z'n raam... Net eender

of de dag z'n eige as 'n haastige vrouw losscheurde uit d'r nachtkleedasie en ineens blozerig en blink-naakt uitlag...’ Meteen dat ie 'r naar keek was ie weer ingedut ook, z'n kop voorover geboemd in 't kussen. ‘En zwaar geslape... náár werelsch gedroomd van 'n vrouw... 't is altijd 'n vrouw... zeker 'n ingeving van de Booze of van... Miet Selderie... En toe had die lillukke schreeuwer van 'n haan 'm weer wakker geroepe...’ In 'n beduusdheid bleef ie liggen prakkezeeren of-t-ie 't dan toch onplezierig gevonden had dat ie uit die droom... Verschrikt soesde ie dat uit in de broeiwarmte van z'n hooge bedstee... dàn onbewust afleiding zoekend schoof ie 't oranje-'bloemde bedgordijn weg van 't schot, tuurde in 't kale kamertje rond, 't armelijke vertrekje met de geel berookte en van ouderdom als ie zelf, leelijk geworden pronkerij. 't Penantkassie met de afgesplinterde schelvergulde kersen op de groene kannetjes met verloren oor en de ouë kristallen suikerpot-op-pootjes, nog van z'n Moeder en 'n blauwe kwispeldoor-voor-Zondags, van z'n Vader... En op 't fletsgroene behang van paarse visschies en blauwe rozen de bruine plakkies van de verkleurde portretjes-in-lijst. De eenigste fleurigheid tusschen al die herfstige kleurtjes de scheurkalender van ‘Honingdroppels’.

Langs de blauwe bloempot in 't venster, met 't dorre primulastruikie vaal d'r uitpiekend, staken als gepoetste koperroeden de gele zonbiezen. Hij knipperde 'r met de oogen van, tuurde over 't ondergordijntje met de ingesponnen bloemslingers naar 't scheepje op zee, dat zoetjes aandeinde met de vloed, poogde de cijfers te lezen van 't bruine zeiltje, maar kon 't niet...

Zwaar zakte z'n matte krachtelooze kop terug op 't kussen. In laf opzien tegen den dag - in nog talmend afschuiven de last van 't leven zooals ie voelde, dat 't op 'm toesloop als 'n te duchten vijand - bleef ie loom liggen luieren, overtobbend de angst van de doorleden nacht. ‘Raar was 't weer geweest in huis... benauwd met die tastende handen langs 't schot over de vloer, over de tafel of d'r een in 't donker z'n weg zocht naar 'm, met 'n dreiging, 'n vast plan...’

'n Verdiepte lijnenfrommel van rimpels verouderde danig z'n tanige kop. ‘Wat 'n angst ston je uit in zoo'n slepende nacht die niet om wou, met de tik van de klok zoo nadrukkeluk en anders en of elk uur minstens twee drie maal uitlengde... van z'n gewone duur. En je legge d'r maar

en kanne niet slape, onmogeluk slape, je wille zoo graag maar je kanne niet en je mòt luistere, mòt ingespanne luistere... of 'n donkere macht je d'r toe anzet, je d'r toe dwingt en je hoore d'r altijd weer in 't portaal dat lillukke geknars bij de spijker.’ Z'n mond sloot vaster opeen, even in wilskrachtige lijn. ‘'t Ding mót 'r ook uit... 't roestige vod... één rukkie...’ Dan dadelijk slapte z'n besluit.

Huiverig dook ie weg onder de zwoele dekbenauwing, wist dat ie 'r toch nooit toekomen zou, d'r geen vinger naar zou durven uitsteken...

Boven de breeë lakenzoom lagen z'n handen zweeterig ineengeklemd. ‘Waarom had ie nou ook nog die zwaarte op z'n ziel? Kon ie dan helpe dat 't zóó geloope was, ie had 't toch niet gewild?’ Hij peinsde dat over, en weer over, z'n oogen achter de half neergezakte gele oogleden star op één punt. In groote druppen kraalde 't zweet onder z'n grauw-gele haarstoppels op z'n bruine rimpelkop.

... Door de ochtendstilte scheurde vinnig 't kraaien van den haan...

't Duwde Peet overeind, maakte 'm ineens de bed-zoelte stikkend, ie klauterde uit 't donkere slaaphok. ‘'t Most toch maar weer angepakt worre... 't leve, astons koffiewater hale bij Teet...’

Haastig begon ie z'n kousen over z'n zweeterig-stroeve beenen te trekken... afgebroken piekerend onderwijl... ‘Wat 't toch weze kon, dat 'm zoo'n stoot gaf als de haan... ie had toch niet als Petrus... zoo'n zonde... voor die moest dàt geluid wel zoo'n verschrikking gehad hebbe, maar voor um...’ Hij peinsde 't maar niet verder uit, wist dat ie d'r toch niet mee suste 't geknaag in z'n borst, de wrokkende pijn die nooit in 't leven zou stillen.

Kort daarna, toen ie met z'n koffiekannetje buiten kwam, nog 'n gril over z'n rug bij 't zien in 't portaal aan 't geblauwde kalkmuurtje de roodroeste groote spijker... stroffelde ie over de zwarte kat van Pau Davids, die d'r in de zachtgroene graspluimen langzij van 't bleekie in 't goeie zonnetje te maffen lag. ‘Monster... lillekerd...,’ klaagde ie, huilde ie haast, bleef ie meteen kribbeg in z'n verschrokkenheid steentjes zoeken van de grond, scherpkantige keitjes die ie onzeker in z'n beven keilde naar 't bedaard uitwijkende dier dat 'm uit z'n gele felle spleetoogen rustig brutaal begluurde, uitdagend... en z'n dikke staart valsch en speelsch tegelijk heen en weer zwaaide... om dan ineens druk en aandachtig en

erg onnoozel in schijn 'n poot te likken, heelemaal Peet en z'n gefoeter negeerend, tot 'n goedgemikte worp 'm 'n puntige kiezel plempte tegen z'n neus, toen schoof ie blazend onder 'n schuttinggleuf weg. ‘Keronje... afgezant van de... Zwarte’, gaf Peet 'm na... treuzelde ie weer wat voldaner over 't aarden paadje, zoo tegen zon opblikkend naar de goeddijende seringen boom in 't lijhoekie bij 't schut op zij van z'n huis en dan ook naar 't bonte kippengekrioel onder 't breeë inktzwarte schaduwdak van de ren, waar de woeligheid was van uren wakens, en de haan als 'n niksdoenerige kerel verwaand tusschen bedrijvige drukploeterende vrouwtjes stappend, 'n tierig schetterende schreeuw uitjoolde... 'n schreeuw als 'n goedmeensche aanmoediging... Peet tuurde 't leege straatje in, z'n pezige hand schuttend boven z'n knipperoogen. Met smalletjes toepuntende zigzaglijnen lagen 'r de top-geveltjes-schaduwen over en weer neergevlijd op den weg, telkens d'r zoo'n hel-geel zonvlak tusschen.

Hij knikte tegen Zwaan, die monter en frisch in d'r schoone katoenen jurk met d'r wollen werkschort en d'r klompen onder d'r arm naar d'r werkhuis toog. Ze lachte 'n groet terug, d'r mond frisch als 'n wijdgebloeide roos en in d'r oogen de klaarte van de zonneochtend. ‘Stumperd’, keek ie d'r na, beklaagde ie zonder zelfbesef... Schoof dan tragig 't straatje over naar 'n rookerig zwart keetje met grijs-bestofte ruitjes, op zij van 'n welig begroeid gebouwtje, huis en boet van Teet Randers de wateren vuurvrouw. 't Hoorde óók aan Ceesie d'r man, maar Teet was d'r de baas.

Ze stond kwaadaardig en met helrood gevlamde wangen in 't rookerig fornuis-vuurtje te blazen. Achter d'r op de drempel zat Ceesie: 'n maanrond mannetje met 'n hangbuik en 'n hanglip en hangwangen. ‘Alles hangt bij 'm,’ zeien de buren... Ceesie zat an 'n kapotte blaasbalg te knutselen.

‘'n Cetrast’, dacht Peet zoo bij 't luisteren naar Teet d'r geklaag over de misse ochtend en de belabberde turvies. ‘In alles 'n cetrast... zij altijd praatzaam en hij stug as 'n nikker. Raar zoo as de meeste manne d'r cetrast neme, 'n donkere man 'n blonde vrouw en 'n dikke - 'n dunne offe... omgekeerd. Wat Ceesie nou in de breedte had, had Teet in d'r schrale lengte... mager, broodmager behalve d'r gemoed, dàt rondde dan ook merakel op onder d'r jak net of 't per ongeluk zoo an d'r lijf gewaaid was of op nabestelling...’, ie grunnikte. Had dan weer 'n schaamte over

z'n wereldsche èrgheid en met 'n Zondagsch kuchie - 'n kuchie achter z'n hand of-t-ie in de Kerk was - verdouwde ie z'n lach.

‘'n Turvie’, zei Teet en ze blies tot d'r wangen bol en gespannen stonden als twee Edammer kaassieshelften en onder de grauwe asch licht begon te blozen 't vuur. ‘'n Turf...! 'k Zeg net teuge Cees, as dàt ooit 't veen gezien heb... heb ik 't ook gezien, finaal snot en klei met permissie.’ ‘Ppfff...’, blies ze en zóó dringend dat de groote gouën mangelvormige bellen in d'r ooren d'r van schudden en de geslepen donkere steen-harten bij 't wiegelen witte pities licht vingen van de groote zonlamp, die felle brandscheuten sloeg door de ruiten en de wijdopen deur... ‘Ppfff... je hart uit je lijf kan je blaze as 'n muzikant op 'n segarekissie en geen asumpie hou je over, smoke man, smoke... en al me klantjes gemist... ppfff je worre cepleet 'n bokking in die rookerigheid.’ Door de dikgrijze walm in 't net onderhouën fornuis sloeg 'n krullende vuurtong op, toen vlam na vlam...

Stram kwam Teet van d'r knieën overeind, moeilijk in d'r stijf geregen corset waarvan de breeë baleinen puntig optrokken in de gladde rug van d'r zilver besterde jurk, die veel siering van vuil-witte kanten had. D'r puilende borsten deinden heftig op en neer bij d'r ademgehap buiten 't keetje in de frischte. D'r vlekkerige voorschoot hield ze bij 'n punt opgenomen. ‘Da's bier beter... ja, je zalle 'n kertiertje motte wachte... As dat misloopt met 't vuur is 't end 'r niet van te vinde, al de klantjes zijne d'r al geweest, iedereen kan niet wachte.’ Ze lei d'r handen tegen d'r heupen en d'r forsche stem zonk in tot 'n verdempte fluister. ‘Wat ik nou toch beleefd heb...’

Smakkende sudderde Ceesie z'n lach op. ‘Lak en larie,’ schudde ie pudding-slappies. ‘Lárie...’

Teet praatte d'r heftig tegen in. D'r sissende fluister spatte speeksel op Peet's neus. ‘Zit ik gusteravend in me eentje met 'n hoop stop-en-verstelwerk. Cees al te bed, ja 't was al laat, twaalf uur omtrent en toe opeens... opeens 'n tocht langs me... 'n tòcht! Ik nòg geen erg maar toe ferachies me lappies en klossies gare en drade sejet en me speldekussen... man cepleet of 't van de tafel afgeblaze wier, 'k denk wa's dàt nou...’

Weer borrelde Ceesie z'n lach achter d'r op. ‘n Tukkie’, verklaarde ie.

Teet gaf d'r geen aandacht op. ‘'k Denk da's niet bij recht uit... Kijk

nou gaat me ferachtig dat verlapte vuurtje weer zakke.’ Ze scharrelde wat om in d'r rookholletje... pookte in 't vuur, tusschen d'r blazen en poken door bij stukjes en beetjes uitvertellend. Op Peet's gezicht was 'n plezierige aandacht. ‘En - enne zàg je wat...?’

‘Man ppfff... of 'k verstierf van schrik. D'r kijk ik op, ja wat zel je anders, as je tocht voele... mensch of ik cepleet met lamheid geslage wier.’ ‘Ppfuuu..,’ gierde 't fluiterig tusschen d'r getuite lippen door. ‘'n Kermistrumpetje,’ joolde Cees over z'n blaasbalg heen.

‘Je weete me schoorsteen manteltje zoo in de hoek..,’ duidde Teet uit. ‘En 'n velannetje d'r voor... stooke doen 'k d'r nou vezelf niet en menschlief uit dat gat van me kachelpijpie zoo achter 't velannetje uit, d'r kijkt me perdoes 'n ezelskop an, ja 'n ezelskop, 'n grijze snuit met lange oore en groote ooge... 'n gezicht of-t-ie 't zoo op 'n balke zou zette...’

Peet keek versuft... ‘Gut schepsel, 'n ezelskop achter je belonnetje...?’ ‘Me velannetje..,’ verbeterde Teet...

Ceesie z'n lach smakte plezierig op.

't Water in de roodkoperen ketel siste kokend over...

Teet was d'r dadelijk bij, Boot Peet z'n kannetje vol, liet z'n twee kleverige centen in d'r vette knippie glijen. ‘'n E-ezelskop...,’ haalde Peet uit. ‘Enne zéé ie ook wat...?’

‘Ggggg...,’ rochelde Cees z'n zagerige lach, ‘ja ie zee, mooi weertje Teet, heb ie nog 'n koppie sukelaad... maar geen regeeringsspulle assiblief.’

't Verschrikte hoofdwenken van Teet dee 'm omzien... Peet, die dàt werktuigelijk meedeed voelde 'n kou langs z'n rug ijzen: 'n klein donker vrouwje met glimmende gitte-oogjes en 'n bleek lachie om d'r érg ingevallen mondje stond 'r met d'r rug tegen de muur, d'r witte strooke-mutsje sloot nauw om d'r pipsche kleine gezicht, 'n oud tinnen koffiepotje met 'n koperen kraan bengelde aan 't oor in d'r hakerige vingertjes. Geen van drieën hadden ze d'r hooren aankomen... 't was de kol Miet Selderie. ‘Ggggg...,’ kwam Cees weer uitbundig. ‘As-je over de duvel praatte...’ Peet nam gezwind z'n kannetje op en ging d'r van door.

't Straatje lag dommel-stil en vredig doorzond voor 'm, de huisjes met schuine zonstrepen over de hellende geveltoppen en de figuur op de blauwe tegel in Daan Gerritsen's turfpakhuis schitterde door de verweerde grauwte

ivoorig op... Peet keek in z'n peinzen naar 't groote grauwe beeld: 'n man, die in z'n linkerhand 'n kofscheepje hield en in z'n rechter 'n handelsstaf en met de voeten op zeepaardjes trad, daar onder in zwaar zwarte letters 'n spreuk ‘Deo favente.’

Ineens, of 't windje 't 'm aanvoerde, kreeg Peet 'n huiver, kneep 'm 'n angst...

't Bevreemdde 'm even, dan wist ie... ‘Ja die ezelskop... wat Teet Randers gebeure kon, kon um óók gebeure... in zijn schoorsteenmantel.’ Hij knikte z'n gedweeë glimlach naar Dries, die op z'n stoepie gehurkt zat en 'n grappie had overz'n late dissineetje. Hij knikte d'r nog maar 's slappies-goedig op terug, had geen aardigheid voor gekkerij. Dralend liep ie 't zon-gestoofde weggetje over langs 't bleekie met de zwarte ren en de tierige haan met de woelige kippen...

Rillerig ging ie 't portaaltje door, z'n doodsche kamertje in.

Z'n eerste blik dáár naar 't schoorsteenmanteltje...

D'r was niks!

D'r gaat wat om in 't wereldje.

‘'n Iesepier,’ gemelijkte Dries 'm na... maar z'n wreveligheid hield geen stand, zooals geen balsturigheid of kniezerigheid of ontstemming lang aanhield bij 'm, daar van binnen wou dat, en nou vooral in de lekkere zonnigheid, niet tieren. 'n Pretgniffel kneep dadelijk d'r op 'n net van rimpels in z'n vette wangen. ‘Loopt me daar dat stuk van 'n vent in de botergele zonnigheid of-t-ie 'n kronkel in z'n darm het... óf 'n wilf.’ Oogde ie tusschenbeide zoo schuin over de glimmende vonken spetterende straatkeitjes naar Peet's keetje, dat met z'n donker bemoste muurtjes vol in 'n schaduwvlak stond, de raampjesvierkanten smalden d'r als trieste half dichtgegroeide oogen uit... waar dan weer wanstallig ver, niet naar verhouding, de luifels over uitstaken, de gordijnballetjes hingen stijf benepen, strak op de ondergordijntjes. ‘Geen spleetje om d'r 's deur in de mooie zonnigheid to kijke, 'n kop vol muizenisse altijd en eeuwig, één stuk schimmeligheid en oud roest de vent.’ Hij schurkte z'n vette schouers, breed bollend onder z'n bont-boezeroen, in 'n danige plezierigheid over de kittelende warmte.

Bij z'n opstaan zorgvuldig en ordelijk de dik opgestroopte plooien uit

z'n slobberbroek strijkend, z'n breed lijf dan weer rechtend, stond ie kloek, stevig en kras op z'n paaldikke beenen, z'n kop kwam monter uit onder de verplukte wintermuts, die ie zomers van 's winters doordroeg. 'n Wit ruiten doek properde onderlangs z'n gladgeschoren kin die pas de wekelijksche beurt genoten had. ‘Ja, je mot je in de puntjes houë,’ schoot hoog z'n plezierigheid op. ‘Anders verspeul je glad je kostelukke kanse.’ En ie loenschte 's zoo'n beetje schuinweg met 'n lach naar Fenne, die achter d'r beschilderde horren aan d'r erg vervroegd twaalfuurtje zat. ‘Tja... die dee niet veul anders dan vrete en mooie jakkies antrekke. Da's nou weer zoo'n mensch d'r roeping, elkeen heb zoo z'n taak in 't wereldje...’ Leutig sprong 't om in z'n rood opgezette bol en onder z'n rimpelig verzakte oogleden oolijkte vonkerig de vreugd om 't leven. ‘Ja dié kon je ook nog krijge Dries, aj-je nog sjenie heb? D'r gewicht het ze wel en dàt in zoo'n krappe vleeschtijd.’ Hij grunnikte, stopte achter z'n puilende wang nog 'n dot zware krul uit z'n tinnen tabaksdoos. Slofte dan makkelijk op z'n muilen en 'n beetje in z'n diklijvigheid wiegelend op z'n heupen... 'n groote vette eend zóó in de kleeren, kalmpies wegwaggelend door 't straatje. Gul joolde z'n lach en z'n knik naar Fenne en naar Teet en verderop naar Gon en Annebet, twee samenwonende ordentelijke vrouwtjes, die in d'r leege tijd nog al 's aan 't bakkeleien waren. 'n Lach kroop maar stadig z'n wangen op in de lekkerleutige zon, die z'n stramme stijve botten leniger stoomde en z'n lauwe bloed opwarmde als 'n kliekie op 'n vierpitsoliestelletje, 'm daar 'n klein beetje gevoel-van-jongigheid meegaf, 'n klein beetje... net genoeg om 'm heimwee to geven naar wat ie verloren had in de jaren; z'n tierige kracht, z'n felle uitbundigheid, z'n sterkte waar ie op pochen kon, waar ie trotsch op was geweest... en die nou voor 't heelemaal verdwijnen nog 's flauwtjes opleefde.

Hij schoof 't denken d'r aan vlug weg bij de stug-verdrietige dingen in 'n apart rommelig optrekkie van z'n rood gezwollen kop. ‘'n Grendel d'r voor...’

‘Tsjonge, wat braadde je dat zonnetje, tot in je hart en je niere haj-je 'r deeg van, en wat in 'n zeldzame fleur stonde 'r de blommetjes.’ Toefde ie even op z'n rentenierskuier bij Daan Gerritsen 's lappie grond. ‘Is 't nou geen wonder van onz' lieve Heer al die kleurtjes, die struike met d'r aalebesrooie trossies en daar die pure geligheid van zonneblomme, jonkies

van de groote gouë zon lijke 't ferachtigies en wat stinkt dat goedje allemachtig lekker - en die appeleboom met z'n propperige rozies, jémig-krémig, wat 'n mooiïgheid - en zien me die sluitsteen op de put d'r 's an, 'n groot brok parel maakt de zon d'r van’. 'n Beenig kereltje dook op achter 'n met kamperfoelie begroeid priëeltje. 't Kereltje wreef de modder-korst, die d'r vaalgrijs en kleverig aangekorst was van z'n knokkelige vingers en lachte wat verlegen bij Dries' goedmeensche loftuiting. ‘Ja aardig... 'k werk d'r ook met plezier an, 'n mensch most eigeluk an niks anders hoeve te arbeie dan waar ie plezier voor had. 'k Mot nog opteruime naar me pakhuis, maar in dié hette...’

Dries wreef met de harige rug van z'n hand over z'n kin waarlangs 't pruimesop zoo eventjes bij z'n lach in straaltjes wegsieperde. ‘Je zakie mot je toch voor alles gaan’, maande ie goedig. ‘Je motte d'r van schafte is 't niet zoo? En 't zel slappies genogt weze met de brand van al die zonnigheid nou...?’ Daan's even opgekwiekte kop vergemelijkte en z'n mond trok neer in de behaarde hoekjes. ‘Ja-a...,’ weifelde ie in 'n aarzel van stug overleg of-t-ie d'r wel op door zou gaan. ‘D'r is 'n béétje handel..’ Meteen tastte ie met schijn van druk bezig zijn naar wat pluimpjes honds-draf, die in z'n geraniumbed verdwaald geraakt waren. Maar in de stilte die 'm bedreigde met raadgevingen die ie niet lustte, met vermaningen die 'm niet smaakten, praatte ie, wat snel opwies in z'n denken dadelijk uit. ‘'k Hé nou eenmaal 'n voorliefde voor blomme en voor antiek, ó 'k hou d'r zoo van... 'k leef d'r voor, heelemaal... en ja, dan gaat 't welderis zóó van harte d'r 'n bestelling van vergeet of wat erger is omdat ze dàt niet zoo hellepe mee onthouë... da'k vergeet te noteere wa'k op de lat geleverd heb, zien je de lui... tenminste sommige, onthouë dat zoo slecht met je mee...’

‘Gochemelaris’, spotte Dries' pientere lach.

‘Wáblief?’, kwam Daan met 'n rooie kop overeind bij de vaag-opgevangen klank van 't woord... dat Dries niet herhaalde. ‘Je mot tòch 'n kasboek hebbe,’ meende ie. ‘Zonder kasboek loop je as 'n luis op de kam en...’ ‘Dàt heb ik’, viel Daan zelfverwerend uit. ‘Vezelf heb 'k 'n kasboek, da's te zegge twéé plankies zien je in me pakhuis, een voor... voorë... de inkomste enne een voor de uitgifte, akkeraat hoor, maar zien je, van die krijtlettertjes raakt wel 's wat uit, van zelf...!’

Dries had zoo'n lach, zoo de wijze lach van 'n groot mensch over 'n kind dat pronkerig z'n domheid toont. ‘'t Mot je toch niet, zóó...,’ maande ie hoofdschuddend, meteen zinnend of ie nòg meer zou zeggen, dan om Daan's sippe snuit d'r maar de domper opzettend. Z'n handen diep in z'n wijë broekzakken en alweer zoetjes aan op de bruine klinkertjesreep van 't straatje doorkuierend, vrindelijkte ie nog 's goedig bij 'n vluchtig omkijkie. ‘Zóó mot je toch niet...’ Maar Daan keek niet op, stond met z'n neus boven 'n blauwe bloemkelk, z'n op-'n streep-na dicht gegluurde oogen en 't lachie om z'n indeukende mond, die nog een groote eenzame tand in de onderkaak had, zeien z'n zaligheid om 't ippusche reukie.

‘Straatarm zel ie sterreve...,’ vlaagde 't donker door de zonnigheid van Dries' montere kop. Maar voor ie 't steegje tusschen de twee ouë pakhuizen inzeilde, was dat alweer gezakt in 'n verzet van gijntjes maken. Bettemie van Rijssen - de vrouw van den schoenmaker - hing coquet uit d'r bovenkamertjesraam d'r stofdoek uit to kloppen. D'r ronde volle armen blankten ver uit 't opgestroopte menie-rood van d'r bloesie. En d'r ‘mooi weertje’ viel tegelijk met de uitgeklopte grijze stoffigheid op Dries z'n kruin.

Hij lachte. ‘Ja, 'n pracht van 'n dag, meid.’ Z'n knipoog oolijkte vertrouwelijk naar d'r op. ‘'t Was guster in 't maantje anders nòg mooier achter 't sleedorentje, nou...?’ Hij snoklachte, toen 't hoofd met de glinsterende haarnaalden hoogrood en met 'n fronsel van schrik onder 't raampje wegdook. ‘D'r gaat wat om in 't wereldje, d'r ben wat 'n mensche die d'r eige 'n kruis op d'r ruggegraat laaie.’ Rustig op z'n renteniersgemak wiegelde ie 't steegje door naar 't haventje en de zee.

In de zengende hitte zeulden d'r op 't zilver bepluimde watervlak achter 't vertrapte blommetjes-geel van 't zeedijkie de schuiten en bottertjes aan, kwakkelden met schuimsel-krullen om d'r boegen over 't kalme water... Fijntjes teekenden de donkere silhouetten van de scheepjesrompen en puntige zeilen-vlakken op tegen 't blaker-strakke van de fel-witte lucht, donker en glimmend schoven ze 't haventje in en als stukken zilver schubde 't water om ze uit, hoogspattend en glinsterend als strooi van geslepen koraal en dan rits... gingen de fokkies neer, sjoempten in vette plooien de zwaar van nat hoog-overbuischte zeiltjes... zaten d'r zonder schutvan-schaduw de mannen met d'r rood verzengde koppen, sommige loomig

neergezakt bij 't roer of voorop en dan meestal in 't vletje achter ze aan 'n verplukte egaal-bruine nettenmassa zonder zilver van visch. Anderen weer monterder met oogen die de glinsters meegenomen leken te hebben van 't diepfonkelend zeeblauw, blij blikkend naar d'r vletje-op-zinken en over de vastgemeerde schuitjes aan de walpalen en over 't bedrijvige gedoe van de menschen aan de havenweg. D'r gehavende en verweerde en met schubben overkleefde handen als 'n roeper voor d'r mond vangst vertellend 'n belangstellende...

Aan de wal in 'n reeks, stoere kerels, die d'r met de van zon bruinge-maskerde koppen in de martelhitte van de koperig fel-flitsende hittigheid stonden... in de loom-makende afmattende lichtketsing op 't kaal-naakte havenweggetje waar geen boom verkwikking van schaduw bracht. D'r plukken haar onder de zuidwesterrand uitgeslierd in dodden stijf van zweet tegen d'r voorhoofd, om d'r gezicht heen geklamd, d'r baaien hemden wijd open aan de hals en d'r maar al langsafknikkerend de dikke druppen zweet van d'r kop. Met geduldige en toch rappe vingers stonden ze d'r haring te pluizen uit de bruine nettenmazen. 't Rauw rood van d'r nekken vurig uitschrijnend in 't fel neerzengend gestoof dat op de verwonde plekken van d'r handen prikte en kwelde en vinnig stak.

Maar ze hadden 'r niet eens aandacht voor, merkten 't nauwelijks in d'r werkijver, in d'r goedmoedige blijheid van tamelijk goeie teelt, van goeie vischdag, in d'r zoetjes aan al berekenen en nog 's weer rekenen en bepeinzen de schuldjes die betaald moesten, die betaald kónden, 'n nieuwe reep die gekocht kon worden, kleine noodzakelijkheidjes die de vrouw hebben moest voor de kinderen, voor de huishouding... En maar stadig plukten d'r verweerde geschramde gehavende vingers 't zilver uit de netten.

Maar d'r waren 'r ook - d'r waren 'r veel - die 't werk gauw af hadden, die in d'r barsch-verbeten gezicht d'r amper verholen droefheid droegen, 'n wrokkige netelige nijd in d'r oogen met 'n verknepen smart tegelijk om de weer misse dag, om de reep die d'r uit was, om d'r schulden als 'n drukkende last-op-d'r-nek. In de smoorhitte van de volle rijpe lichtdag sleepten ze d'r berrie met netten de dijk op naar de steilen, geen droge draad aan d'r wat pijnlijk stram en moe in de rug geworden lijf en toch maar stadig voort werkend in de ontijdig feestende overvloedige oranjegloed van de overdadig neersproeiende zon. 'n Sloopende pijn-van-

teleurstelling in d'r, bij 't sloopende werk in de laaie hitte. De jongens, in d'r ranke lenigheid, in d'r speelsche onbezorgdheid half in de kindertijd van nog niet in-leven de dingen, die jongens, ze liepen en zwoegden wel mee met d'r Vader maar zonder merkbare hinder van zorg of van 't over ze uitbrandende ovenvuur.

En de jonge kerels droegen, al was 't met diep-in 'n leed en 'n plooi van mokkend verdriet in d'r koppen gekrast en 'n zweem van treurigheid bij de stugte in d'r oogen, ze droegen in d'r jonge sterkte d'r verlies en d'r arbeid in 't gloeien van den dag taaier met al weer de hoop in ze klaar groeiend op 'n beter schot - morgen.

Maar daar die ouë lui, de heelemaal affe ouën, die de last van lijtsgebreken droegen met de last van jaren, 't leed van niet meer mee kunnen en toch mee moeten, stumperig met d'r gerimpelde koppen en d'r gekromde ruggen en d'r trage gang, d'r even waggelende gang van louter moeheid, van overwerktheid, van haast niet meer op de been kunnen blijven en toch weer voortgeduwd, voortgedrongen in 't moéten... D'r klam bezweete ouë gezichten in armelijke pijnfronsing, in verbeten leed om d'r afheid, om de averij, om de zorg van weer koopen moeten duur materiaal, om zorgen thuis, om 'n zieke jongen, 'n zieke vrouw, om al wat nog betaald moest van vorige jaren.

D'r had je ouë Tijm met z'n vale beenderige kop, ie sjouwde en ploeterde uit al z'n macht... diepe lijnen van stug leed om z'n mond, rond z'n oogen getrokken. En ie veegde 't zweet dat z'n kop afdroop weg telkens weer... tot ie ineens ontdekte... 'r van onthutste, z'n kop bekropen van schaamte. ‘'t Was verdorie geen zweet, 't kwam uit z'n oogen, aj-je toch op jare komme... as 'n kind wor je... gut as 'n kind.’ Nog weer 's gaf ie zoo'n gehaaste streek over z'n wangen en ie tobde weer door... ‘D'r had je 'n zieke jongen thuis, 'n stumper... goed en gezond geweest, toe 'n ziekte, 'n operasie, 'n half jaar in 'n ziekenhuis... en geld, 'n geld dat 't vràt en alles zonder baat, geen ziertje beterschap. O Heere, ze wiste niet en maar goed ook, ze wiste niet dat ie 's nachts wakker lag, dat ie z'n hande tot knuiste perste om 't niet uit te snikke as 'n kind om z'n zorg, z'n onrust, z'n eige moeiheid-met-die-pijn-overal... om de jongen die 'n stumper blijve zou, voor wie hij werke most inplaats van de jongen voor um. En d'r ware de schulde van de averij die ie gehad had. 'n Berg

schuld lag d'r op z'n schouer as 'n op z'n lijf vastgegroeide last... die ie meesjouwe most overal heen, waar ie nooit van af zou kenne komme. En je woue toch eerluk blijve, je woúe toch niet slecht? D'r wier ook maar raak gestapeld op je... nou weer dat hooge inkomste-biljet...’ Hij schudde bedrukt z'n ouë kop om de flarden net aan de steilen... ‘Kijk me dat 'r 's an, haast heelemaal d'r uit en geen visch vanzelf... nìks.’ En tragig kroop z'n gedenk voort... ‘Ja en altijd nog zoo'n keet mensche die d'r eigen niks antrokke van je ellende, van je averij, van je zorg, maar enkel naar de cijfers keken in 't afslaggebouwtje, de boeke weze 't uit wat je verdiende, ja... maar niet je verlies, niet de duurte van de dinge die je koope most, die je noodzakeluk hebbe most. Geen snars begrip de meeste, hoeveel d'r van één zoo'n goeië teelt terecht most komme, waar je dan soms drie, vier slechte overheen hadde.’

Tijm veegde weer met z'n zakdoek over z'n wangen. In z'n witte kinbaard rolde groot druppelend 't zweet uit z'n oogen. 't Zonnebranden viel als 'n last op z'n loove botten en die dijksteilte, wat was dat 'n klim en die berrie... elke keer leek 't ding zwaarder en die kloppende pijn in z'n rug. God help, wat 'n zeerte was 't. ‘As ie nou toch 't werk maar volhouë kon... wat most d'r worde van z'n jongen en de ouë vrouw as-t-ie 't opgeve most...? As je nou toch 's van iedereen wiste...,’ prakkezeerde ie voort, afbrekend dat al te pijnlijke van niet meer te kunnen. ‘As je nou toch van ieder's wist z'n zorg en z'n verlies en z'n schuldjes en z'n verdriet...’ Hij keek 's rond even uitrustend op de berrie. Geert 't kleine knechie vlijde z'n eigen plat uit neer op 't aarden paadje, z'n kinderlijke kop éen glunder om de bradende warmte: ‘Aj-je dàt allemaal 's beware konne in kissies, al die hette... voor de winter, wat zoue de disterbusiemeheere op d'r neus kijke...!’ Speelsch grabbelde ie rond naar keitjes, mikte ze naar Klaas op de schuit of plomp 't water in.

En Tijm peinsde op de anderen, z'n blikken wezen ze aan. ‘Allemaal hebbe ze d'r zware pak narigheid, d'r hej-je nou zoo'n beste vanger as Toon Hes die 'n pracht vangsie had weke aneen, 'n mooie besomming 't staat tot 'n halve cent an toe angegeve op de afslag... en toe in één nachie z'n halve beug weg, kostelukke dure nieuwe netten alles weg in één stormpie... 't verlies staat dan vezelf niet geboekt. D'r hej-je Teun van 't Hof, 'n huishouwing van twaalf koppe en de tobber verlies op

verlies, z'n fok verspeuld, z'n mast as 'n lucifer in tweeë geknapt, tegeslag op tegeslag, as 't eve 'n beetje goed gaat dadeluk 'n klap d'r bove op. D'r hej-je Bart Helmers 'n vrije knul, die voor z'n ouë mensch van 'n Moeder slooft en wurmt, die heb d'r nog in deuze zelfde goeie teelt 'n hypotheekie op z'n huis bij motte neme. Ook al om verlies en duurte van nieuw materiaal, één knappe dag en daar drie zware misse over... laatst nog 'n anvaring waar ie geen centieme voor betaald gekrege heb.’ Hij oogde zoo van de een naar den ander. ‘Goeie mensche nog-an-toe...’ bleef ie zelf verbaasd omturen. ‘Kon je d'r eigeluk wel eentje anwijze die niet 't een of ander had... Al die mensche die d'r nou leke om te woele met d'r hande in de rikse, in de zilvere schijve, 'n enkele met zoo'n diep afgelaaie boot met haring as 'n Croesus... toch kop voor kop d'r zorgkwelling, d'r tobberij, d'r verdriet en d'r verlies, dat met één slag weer wegmaait 't pas gewonne geldje... ja jonge.’ Hij stond stram op bij 't aanhoudend gezeur van Geert om of te maken. ‘'k Hè net zoo'n honger...’ ‘Warmpies nou...?’ keek ie meteen op naar Dries, die d'r op 't gloeiheete paadje klepperend aanmuilde. ‘En 't zel nóg heeter worde...’ Dries glimlachte. ‘Ja... 't zei de kol ook, toe most ze verbrand worre.’ Hij bleef niet staan, zag dadelijk de misère van de gescheurde netten en de leege mandjes en Tijms baloorig gezicht. ‘Arme ploeter van 'n vent’. Meewaarde 't in 'm op - zoo'n meewarigheid met 'n netelig kantje. ‘De brave hebbe ook ferachtig niet veul zegen op d'r schaase... daarom voor de winst... hejje om de weerga niet braaf te weze.’ Z'n glimlach kroop d'r alweer door. ‘Waar je 't dán voor weze mot? Nog al jakes om 'n goed plasie in onz' Lieve Heers Hemel.’ Hij knikte naar Trui Donker. ‘Allemensche, wat 'n verschrompeld vrouwmenschie was dat ook geworre, 'n lijvie as 'n bikkeltje, 'n paar poote as 'n ooievaar... 'n gezichie as 'n geroosterd broodje.’ ‘Je man leit guns,’ wees ie d'r over 't water 'n vaal klein schuitje. ‘Ja, mis hoor, 't leve niet zien, ongelukkig is de kerel in de vangst, hee?’ Terwijl ze nu dichter bij 'm dat te bepraten stond, dacht ie aldoor aan dat mooie Truitje-van-vroeger met 't blanke gezicht en de stil-lokkende oogen en 't mollig mooie lijf dat 'm dan toen half dol van begeerte maakte... En 't schrijnde in eens door 'm... om d'r verwordenheid-van-nou... om z'n eigen vale leven en dat ze 'm toen toch maar niet hebbe wou, toen liever dat dooie stuk kerel van 'n Toom... omdat die zoo deftig

as 'n Meheer z'n hoed afneme kon en z'n snorre opstrijke en z'n neus snuite... ‘'n Zorg...’, drong d'r dun bibberstemmetje tot 'm door, gingen d'r toch nog pientere oogies over 't werkgewoel aan de haven. ‘Ajje d'r in komme, altijd missers, 'n nieuw stukkie kleere heb d'r nooit van kenne overschiete zoo lang as 'k z'n naam draag. Altijd met me bedellijf-van-allespas in afdragers van goedgeefsche mensche, altijd 't kantje langs, óp-en-niet-te-goed, altijd arremoe...’ In d'r rauw rooie ooghoekies schitterde 't...

Dries keek d'r ontdaan van af. ‘Ja... ja wéét ik 't niet?’ Begaan schudde ie z'n grijze goeie kop. ‘'t Is zoo... ziel 't is zóó.’ En dan ineens om 't nare geprik achter z'n oogen, rauw lachend. ‘Weet je wat je hadde motte doen Trui, je hadde mijn motte neme. Me vrouw is dood en weg en geen kwaad van de dooie, 'n best mensch, 'n uitnemend best mensch, flink en handig van anpak, maar d'r weerga, alle donders, onz' lieve Heer zal me d'r voor beware, je kenne ok tè flink van anpak weze...’

't Vrouwtje met d'r kopje als 'n geroosterd broodje, knikte armelijk en spijtig. ‘Ja... maar dat kan 'k niet meer terughale Dries, wat weest is, is weest, gedane dingen ben niet ongedaan to make. Ze vinde 'n boel dinge uit tegewoordig: mensche die as mieuwe in de lucht vliege en mensche die met je prate kenne langs 'n gare draadje in de lucht tot in Perijs en Jepan toe en mensche die onder de zee in boote vare en toch aseme blijve, van alles vinde ze uit, maar dat je nog 's overdoen kanne je leve, nog 's van nieuws jong en dan met je ervaring van nou, dat bestaat dan toch maar niet en dàt zou juist de mooiste van alle uitvindinge weze!’ Ze knikte droef naar 'm en d'r oogen waren of ze in 't stage donker van d'r leven schouwden. Langzaam ging ze alweer voort en ze gaf enkel zoo'n zwijgende arme glimlach terug op 'n paar goedmeensche woorden van Dries... Dries die plots geen lust meer had in de lekkere zonnigheid, z'n eigen opeens oud voelde, erg oud...


Vorige Volgende