Jan Pietersz. Coen

[p. 61]

Zevende tafereel.

(De raadzaal. Nacht. Coen en Raden van Indië zitten om de groene tafel die met acten is bedekt.)

Coen:

...En dan is het hoog noodig dat de wallen versterkt worden. Er zijn vele zwakke punten die ons noodlottig kunnen worden. Er moet gearbeid met dubbele kracht, dus voor hooger loon, want het aantal werklieden is beperkt. Willen de Heeren Raden hiervoor een crediet uit 's Lands kas toestaan?

Van Diemen:

Wij dachten eigenlijk dat er verleden jaar al honderdduizend florijnen voor waren uitgetrokken.

Coen:

Die zijn welbesteed aan het bastion aan den overkant van de Tjiliwong. Dit geld is alleen bestemd voor het werk aan wallen die weggezakt waren omdat ze niet solide genoeg waren opgetrokken.

Vlack:

In Holland moeten we onze diere gelden wel besteden aan het versterken van dijken. Daar weten we waarvoor we betalen als het winter is en hooge waterstand. Maar hier, tegen een vijand die misschien nooit aanvalt. Ik voel er al heel weinig voor.

Coen:

Die vijand zal zoo zeker komen als de vloed opzet. Als ik die gelden niet krijg, sta ik ook niet voor een doorbraak in.

Raemburch:

De Landvoogd werkt tegenwoordig meer met dreigementen dan met rijp overleg.

Coen:

Ik moet het hebben.

Raemburch:

Wij zullen zwichten, maar meteen naar Holland rapporteeren hoe gij confereeren begrijpt.

Coen:

Goed, over een half jaar zal men in Holland

[p. 62]

weten dat ik geld afpers. Maar dan zijn wij allen gedood of ik gerechtvaardigd en de zuinigen en vrekken hier aan den kaak gesteld.

Vlack:

Men zal in Holland onze zuinigheid met de ons toevertrouwde gelden nooit laken, wat er ook gebeure.

Coen:

Ach, mij zal men een keten omhangen als het goed gaat en een strop als het misloopt.

(Pauze)

.

Schepen:

Wil de Landvoogd deze vonnissen teekenen?

Coen:

Neen. Ieder man die de wapenen kan dragen wordt begenadigd.

Schepen:

Allen?

Coen:

Ja, allen. Ik betreur dat er niet meer geboefte is. Ieder man zullen wij noodig hebben.

Vlack:

Uw Excellentie gelieft te schertsen om ons vrees aan te jagen. Of zij weet meer dan zij ons gezegd heeft.

Coen:

Ik wil uwe gemoederen niet meer verontrusten dan zij kunnen verdragen.

Schepen:

Hoe denkt men de tucht te handhaven onder deze ordelooze troep?

Coen:

Door er vuurmonden achter te zetten.

Raemburch:

Hoe kunt gij vuurmonden missen die naar uw eigen zeggen ook veel te schaarsch waren?

Coen:

De oude, die niet op tijd vervangen zijn, die niet ver genoeg dragen om den vijand te beschieten, wel om de lafaards die keert maken de ingewanden open te woelen. En ikzelf zal de ronde doen, dag en nacht, en hier en daar zal een lafaard die van de wallen springt, de punt van mijn degen vinden om hem op te vangen.

[p. 63]

Vlack:

Gij zijt noodig in het hoofdkwartier. Uw kwalen moeten u de taak van inspecteur beletten. Wilt gij dan de leiding opofferen aan uw lust de tucht bloedig te handhaven?

Raemburch:

Ik stel voor het nieuwe votum en de algemeene amnestie die de Landvoogd voorstelt, neen, door wil drijven, onder stemming te brengen.

Vlack:

Is daar zoo'n haast bij? Is het wel zeker dat het tot een beleg komen zal?

De Javanen strijden liever in het oerwoud, waar zij ons kunnen beschieten van uit de boomen, of uit het lange riet dat zich achter hen sluit, als het water der Roode Zee achter de Israëlieten. Maar vielen zij ooit een Europeesche vesting aan? Beklommen zij ooit de wallen? Nooit. De Landvoogd overdrijft het gevaar. Zijn ziekte doet hem alles even zwart inzien. Ik stel voor de behandeling der defensie-voorstellen te verdagen.

Coen:

Dan komen zij nooit weer aan de orde. Dan is dit de laatste vergadering. God zij onze zielen en vooral onze lichamen genadig. De zwarten zijn onnoozel in den handel, maar geleerd in het uitvinden van martelingen.

Van Diemen:

Zijt gij zoo zeker van een beleg?

Coen:

Voor de laatste maal: wilt gij de gelden toestaan die ik broodnoodig acht?

Raemburch:

Openbaar ons wat u zoo stellig een beleg doet verwachten.

Coen:

Alles.

(De Raden steken de hoofden bijeen. Coen blijft alleen staan. Een verwijderd maar doordringend geschreeuw: men kan hooren dat het door een groote menigte wordt voortge-

[p. 64]

bracht. Daarna schoten. De Raden stuiven uit elkaar. Coen blijft op zijn plaats staan.)

Coen:

Het antwoord.

Vlack:

De Heere sta ons bij! Wij worden aangevallen! Hebben zij dan ook kanonnen? Zijn er soms Engelschen bij? De Landvoogd neme alle maatregelen die hij noodig acht.

Coen:

Te laat, mijne Heeren, te laat. Ook in zaken van oorlog geldt: de kost gaat voor de baat uit. Gij hebt de kosten willen sparen. De wal aan de zijde van het papenland is veel te laag. Het Nassau-bastion is half ingestort. Wat kunt gij mij geven om die gaten te stoppen? Aarde of manschappen moet ik hebben, nu is uw geld waardeloos. Vannacht zal de vesting nog niet vallen. Maar wel beveel ik u aan: maak uw laatste wil op. Bidt tot God, en voor alles, neemt een snelwerkend vergif bij u en laat uw vrouw en kinderen niet zonder. Aarzelt niet hetzelve in te nemen als de ure daar is. Adieu en zijt Gode bevolen.

(Af.)

(De Raden blijven eerst versteld staan, loopen dan in paniek door elkaar. Sommigen nemen nog hun acten op, alvorens te gaan, maar laten ze weer vallen. Als de zaal leeg is, komt Zeeger sloffend binnen, raapt de papieren op en bergt ze in de kasten.)

Zeeger:

Het heeft niet lang geduurd, vanavond.