Dagboekfragmenten 1940-1945

[p. 473]

Leraar, 43 jaar - Geëvacueerd naar Harskamp
Dinsdag, 12 December 1944

- Eddy en ik gaan 's morgens aardappelen narooien. 'Is koud en regenachtig hetgeen het werk niet tot een genoegen maakt, maar 't levert wel wat op. Als we tegen half 12 ophouden hebben we een kleine 50 kilo bij elkaar, die Eddy op zijn oude kar huiswaarts sleept. Ik heb zodanig koude vingers gekregen, dat als ik ze was in het welwillend door j[uffrouw] van Deursen beschikbaar gestelde warme water, ik dreig onwel re worden, wat gelukkig gauw overgaat als ik een kop koffie krijg en als we wat gaan eten. Spoedig ontdek ik, dat de morgens enigszins stormachtig is voorbijgegaan. De wasdag kan niet op de gewone wijze worden gehouden aangezien P. van Deursen daartoe niet in staat is. Anke neemt haar taak over, maar terwille van de moederlijke controle moet er in de keuken in plaats van in de bijkeuken gewassen worden en bij 't binnen komen al, heb ik ontdekt, dat de kritiek niet gespaard wordt op de dochterlijke pogingen. Ook elders had zich kritiek doen gelden. Onze slaapkamer is door Mieke onder moeder's leiding onder handen genomen, aangezien juffr. Salm (zo bleek later) volgens onze huisbazin haar taak niet verstaat, althans veel te vlug en te vluchtig werkt. Jaap, die beneden op de divan ligt (de kachel is aan in vetband met de wasdag) is er nogal ontstemd over, dat Mieke zo hard heeft moeten werken, terwijl j Salm beneden zat te lezen en aanvankelijk meen ik ook dat j. van Deursens ontevredenheid zich voornamelijk concentreert op j. Salm en haar prestaties, maar voor het eind van de dag weten we beter. t' Was trouwens 's morgens al begonnen toen j. Salm een pan niet wist te vinden, die volgens haar wel in de kelder zou staan (in welk heiligdom we bij voorkeur niet worden toegelaten), maar die volgens een nijdige uitval van onze kostjuffrouw ‘Verdikkeme, natuurlijk in 't kastje onder de gootsteen staat.’ Hierover geraakt j. Salm natuurlijk enigszins in tranen, waarbij ik haar zo vaderlijk mogelijk troost.

Na t eten krijg ik de pruik. Nadat nog even en passant Anke een veeg uit de pan heeft gehad krijg ik te horen, dat j. van Deursen dezer dagen met assistentie van Mieke de kamer een grote beurt wil geven, want 't ziet er erg uit. Ik stel vast dat j. Salm iedere week de kamer een beurt geeft, maar dan komt de reeds vermelde klacht over de vlugheid en als ik lijdzaam en in voorzichtige termen opmerk dat ik van slordigheid bij j Salm niet veel gemerkt heb in de

[p. 474]

jaren, dat ze bij mij is, dat ik integendeel over haar prestaties tevreden ben, krijg ik natuurlijk te horen, dat ik dat niet zo zien kan, maar zij, juff van Deursen natuurlijk wel. Als pleister op deze wonde aan mijn zelfgevoel toegebracht krijg ik dan te horen, dat in de dagen, dat ik ‘de huishouding deed’ (tijdens j Salms Amsterdamse reis) de zaak er netjes uit zag, toen had ik nl. ook de divan van zijn plaats gehad, enz. In termen, die ik zo voorzichtig kies, alsof ik op eieren loop, stel ik vast, dat het voor j. Salm ook niet prettig is, als ze zo weinig doen mag, dat ik er in ieder geval op gesteld ben, dat j. Salm meehelpt, als onze salon gedaan moet worden, maar dat natuurlijk zij, j van Deursen als eigenaresse en gastvrouw het recht heeft om haar eisen te stellen, waarbij zij dan ook maar de nodige boenwas moet leveren omdat wij die niet hebben. Deze stichtelijke redetwist is ongetwijfeld met voldoening aangehoord door de aanwezige Anke, die inmiddels nog steeds pogingen deed om in moederlijke trant te wassen en te boenen.

Daarna poog ik j Salm de portée van de zaak uiteen te zetten en haar tot filosofische berusting te bewegen. Ter afwisseling en aangezien ze toch niets goeds kan doen op 't ogenblik brengt ze me een eind weg als ik naar Hoedemaker ga.

Eddy is inmiddels zo goed als in de zevende hemel. Hij heeft uit Amsterdam 't adres van Tineke gekregen, hetwelk in Ede is en nu is hij spoorslags op zijn oude karretje derwaarts vertrokken op gevaar af van door zijn fiets te zakken of in Ede opgepakt te worden.

Ik breng nog een bezoek aan de klokkenmaker die in zijn bouwvallig huisje met een kennis een stukje blijkbaar clandestien vleesop zijn kacheltje zit te stoven en die mij doet denken aan de klokkenmaker uit ‘De Goede Moordenaar’, zo armoedig ziet zijn gedoetje eruit. De wekker is natuurlijk nog niet klaar.

Bij Hoedemaker wordt er geschaakt en de voedselpositie besproken. Daar is alles nu weer pais en vree, maar bij de buren is er ook kwestie 't schijnt in de lucht te zitten.

Als ik thuis kom heeft j. Salm gelukkig ontdekt, dat ook Anke en j. van Deursen woorden hebben gehad en Anke heeft verklaard als ze zo weinig goed kan doen gaat ze net zo lief naar Ede terug. Ook Mieke is diverse malen tot de orde geroepen en 't schijnt dus een algehele ontstemming te zijn van onze gastvrouw tegen hetgeen aan vrouwelijkheid in huis is en tegen al wat misschien in de verte

[p. 475]

haar plaats zou kunnen proberen in te nemen. J. Salm heeft blijkbaar ook een slechte beurt gemaakt met Mieke te prijzen, die tijdens de bedlegerigheid van haar moeder zich voortreffelijk geweerd heeft en zich van haar beste kant deed kennen.

De avond verloopt vrij rustig. Eddy keert laat terug, waardoor we even in ongerustheid verkeren, maar hij is zeer voldaan over zijn bezoek. Hij heeft Tineke en familie in goede welstand aangetroffen, heeft alleen heen en terug ongeveer twaalf keer pech met zijn ketting gehad hetgeen niet te verwonderen is daar deze ongeveer drie schakels te wijd is.

J. van Deursen is weer zeer tijdig te ruste gegaan, als we van ons avonduitstapje terugkeren. Jaap ligt nog steeds te bed en vermaakt zich met het uithalen van breiwerk, met erwten uitzoeken en lezen.