Dagboekfragmenten 1940-1945

Doktersvrouw, 5l jaar - Achterhoek
10 September 1941

- Toen ik gisteren dit geschreven had, wist ik nog heelemaal niet wat er mij en ons allen, een paar uur later boven het hoofd hing. -

Om een uur of 5, toen Chris terugkwam van zijn ziekenbezoek, werd hem een gedrukt papier bezorgd: ‘De Kabelwacht’. Hij moest die nacht van 1-4 waken bij de kabel! Dus ook de doktoren waren niet vrij. We zouden echter dezelfde avond eerst nog de boerenpartij hebben voor de boeren, die de trouwkarretjes hadden gereden. Met onsallen maakten we de huiskamer in orde. Een groote kring van stoelen in het rond. Er zouden 17 menschen komen. In mijn zitkamer hadden we het buffet gemaakt. We zouden thee met marsepeinkoekjes geven en pruimen-borrel of vermouth schenken met gebakjes, die we voor deze bijzondere gelegenheid nog haddenkunnen krijgen. Met ons allen renden we door elkaar om alles op tijd klaar te krijgen. Chris ontkurkte de flesschen en alles werd feestelijk uitgestald.

Ada had alle vazen smaakvol geschikt met bloemen uit de tuin. Het zag er bijzonder gezellig en feestelijk uit. Eén van de gasten telefoneerde nog even om te zeggen, dat hij helaas verhinderd was wegen kabelwacht. Wij zeiden hem in elk geval nog nà de wacht nog te komen.

Toen gingen we gauw, gauw eten. Om half acht zouden de gasten

[p. 122]

komen. Om half 7 uur was alles kant en klaar en Chris zei: ‘Ik ga nog even een beetje houthakken’. Dat doet hij elken dag als hij tijd heeft. Wij hebben groote stompen wortels van boomen gekocht, die Chris dan in kleine stukjes hakt voor onze winterbrand.

Daar wordt gebeld. Ik ben juist in de hall en maak de voordeur open. Vóór me staan twee mannen, een marechaussée en één in burger. - ‘Dat is voor inleveren van de messen’ denk ik dadelijk en meteen weet ik al welke messen ik zal geven en welke verstoppen. ‘Is de dokter thuis, mevrouw?’ vraagt de burger. ‘Ja’ zeg ik, ‘wilt U hem spreken?’ ‘Mevrouw, we hebben een onaangenaame boodschap voor U. Wij moeten Uw man meenemen als gijzelaar voor de sabotage, die hier in de gemeente gepleegd is aan de Duitsche kabel.’

Hoewel ik voelde, dat ik spierwit werd, liet ik verder niets merken en zei kalm: ‘Heeren, ik zal mijn man waarschuwen’. Ik liep heel bedaard naar Chris toe en vertelde hem wat er was. - De kinderen, Liesbeth, André en Ada, die thuis waren, hoorden het, .....beheerschten allen zich volkomen en hoorden wat Chris tegen de twee mannen zeide:

‘Doet U, wat U meent, dat U doen moet’.

‘Dokter, het spijt ons heel erg, maar we moeten U meenemen. U heeft echter nog even tijd om een collega te zoeken voor de praktijk’.

Meteen was iedereen in actie. Liesbeth rende naar boven om gauw de noodige dingen bij zijn rucksack te pakken. De rucksack stond al maandenlang klaar. Eenige kleinigheden pakte zij er nog bij: wat tabak, zijn bijbeltje en het toiletgerei; Chris besprak met mij de allereerste dingen wat de praktijk betrof, gaf mij zijn boekje met aanteekeningen met zijn Hieroglyphen, die eigenlijk hij en ik alleen kunnen ontcijferen, gaf mij zijn sleutelbosch en zei: ‘Nu ben ik klaar’.

Meteen zag ik, dat hij iets wegmoffelde en op de grond gooide. Ik begreep hem, zette meteen mijn voet erop. Het was een foto van onze geliefde Koningin, waar een touchant gedichtje bijstond:

Neen, 't was geen vlucht, die U deed gaan
Maar volgen, waar God riep;
'k Vraag niet, wat in U is doorstaan,
Een strijd, hoe zwaar, hoe diep.

[p. 123]

 

Wij knielen naast en met U neer

 

Tot God de blik, de hand;

 

Geef Neerland aan Oranje weer.

 

Oranje aan Nederland.

 

 

 

Er kome dan, wat komen mag,

 

W' aanbidden, zwijgen stil.

 

De nacht zij zwart, omfloerst de dag,

 

Geschiede, Heer, Uw wil.

Gelukkig, dat we dit nog bijtijds zagen.

Allen stonden wij in de hall om hem heen en allen hielden zich goed.

André kwam met een zak met groote brokken koek, die hij bij de buurvrouw had gekregen (zonder bon) en stopte dat nog even in de rucksack.

Paul was niet thuis, hij was de kieken van de bruiloft gaan halen. Peter was even naar Gerrit Berends. Ik vond het naar als Chris hen niet zag, maar Paul was niet te bereiken. Gauw belde ik de Berendsen op, en Peter bleek onderweg te zijn. Ik vroeg de marechaussées even tijd. Zij waren zeer geschikt. ‘Gerust, mevrouw, we kunnen nog even wachten’. Ik keek buiten de voordeur en daar kwam Peter aan. Toen werd het mij even te machtig. Hij kwam zoo onbevangen naar mij toe en ik moest hem zeggen, dat zij vader kwamen halen. Zijn heele gezichtje vertrok en groote tranen kwamen in zijn oogen. In plaats van dadelijk naar binnen te gaan, keerde hij zich om, veegde woedend met zijn vuisten over zijn oogen en ging toen heel beslist naar binnen.

‘Dag vader’ zei hij heel dapper, ‘het zal wel niet lang duren’, Chris was schijnbaar heel kalm, maar ik zag hoe zijn handen beefden.

Toen een kort afscheid en dan ging hij. André mocht mee om de fiets mee terug te nemen. De marechaussées boden aan, een eind achter te rijden en Chris met André vooruit te laten gaan, maar Chris zeide: ‘Dat hoeft niet, ik schaam mij er niets voor’.

Liesbeth, Rob en Ada gingen gauw alle boeren afzeggen, die van de partij zouden zijn en meteen, als een laaiende vlam was het door het geheele dorp bekend. De woede en verslagenheid van het heele dorp was groot en tegelijk daarmee de sympathie van al onze menschen.

[p. 124]

De telefoon rinkelde bijna zonder ophouden, iedereen betuigde zijn sympathie en boden hun hulp aan.

Opeens ging het telefoon weer en de opperwachtmeester liet vragen uit Chris' naam, of ik een van de jongens wilde sturen met een spel kaarten. Natuurlijk waren allen even fel om te gaan, maar André en Paul met Louis ..... gingen ten slotte. De gijzelaars waren nog op het gemeentehuis in afwachting van de verdere maatregelen.

Toevallig was ik nog even bij mevr. Doesburg aangegaan, toen ik hoorde, dat zij zoo van streek was. Ik vond haar weer vrij kalm, maar zij had mij terloops gezegd, dat zij nog een paar dingen vergeten had in te pakken, zooals een handdoek, zeep en closetrol. Ik gaf Paul die 3 dingen mee en hij heeft dit nog even aan Doesburg kunnen geven. Even mochten zij Chris spreken door de open deur. Hij gaf nog een briefje mee met zakeninstructies, wat ik juist nodig had, wel een bewijs, hoe Chris altijd dadelijk zijn positieven bij elkaar heeft. Chris was ook volkomen kalm, vooral, nadat wij samen voor zijn vertrek nog even in de slaapkamer neerknielden, en om sterkte en hulp konden bidden.

Die avond waren wij met ons allen en ook Joop Faber, die een heele bende momentopnamen van de bruiloft kwam vertoonen aan de boeren.

Wij zijn laat naar bed gegaan. Liesbeth is bij mij komen slapen. Eerst heb ik nog met de groote kinderen bijbel gelezen en gebeden, en toen gingen wij heel rustig slapen, wat mij ook vrij goed gelukte.

Vanmorgen was er een massa te regelen, praktijk en administratieve beslommeringen, maar om 11 uur kwam Freddy uit Amsterdam, die met mijsamen alle post en papieren nakeek en afhandelde. Een ding was heel gelukkig, dat Chris juist de vorige week voor mij in orde had gemaakt een volmacht, om in Chris' naam alle zaken te kunnen doen. Merkwaardig, dat dit nu direkt van pas kwam. Morgen schrijf ik verder.

[11 September]

- Gisteren avond om half acht kwam plotseling mevr. van Delden die mij een briefkaart liet lezen van haar man. De kaart was met potloodkrabbels schots en scheef geschreven en er stond op: ‘Zijn op weg naar kamp Schoorl, hoop dit overkomt, S.’ Op de adres stond van Delden - Doetinchem. De kaart was kennelijk in groote haast en stiekum geschreven. Hoe hij het gedaan heeft

[p. 125]

gekregen weten we niet. Misschien uit de trein gegooid of zooiets. Wij zullen het later wel hooren. In elk geval was ik dolblij met dit bericht. Ten eerste, omdat het Schoorle-kamp een vrij goede reputatie betreft en ten tweede, omdat het nu zeker is dat allen bij elkaar zijn, wat een enorm verschil is, als ieder in een cel.....

Anneke is vrij dicht bij Schoorl en zal wel gauw probeeren hen te zien, wat misschien in zoo'n kamp best kan, al is het dan ook achter prikkeldraad. Vanavond komt Anneke hier en ik zal probeeren de noodige mondelinge boodschappen te verzamelen, die zij dan kan overbrengen.