Dagboekfragmenten 1940-1945

Studente, 20 jaar - Rotterdam
Dinsdag 14 Mei 1940

- Gewekt om kwart v. 6 door alarm. Een half uur zitten we in de kelder. Daarna weer in bed. Om half negen is er weer alarm voor ongeveer een half uur. Nu blijven we op. Er is spreekuur. Op het viaduct staat nu een goederentrein, waarvan de achterste wagens uit de rails zijn gezet. Zo vormen ze een goede versperring. Door de radio wordt bericht, dat de regering naar elders gegaan is en ook de koningin. De Moerdijkbrug is door de Duitsers overgetrokken. In Zuid-Rotterdam wordt er hard gevochten. Het A.N.P. zendt over een andere golflengte uit, waarover ook de muziek wordt uitgezonden. Misschien is dat wel het buitenland. We weten het niet. Er is weer luchtalarm om 10.15 u. voor ongeveer een half uur. We gaan naar Blok en horen dat Henk Barends is doodgeschoten. Ellendig zoiets. Er vliegen weer vliegtuigen over de stad. Even later is er weer alarm. Vader en Roel zijn onderweg met de auto. Ze zullen wel ergens schuilen. (Om ½ één is er groot alarm. Vader en Roel zijn thuis gekomen. We gaan allemaal weer in de kelder. Het is nu menens. Steeds weer komen de vliegtuigen opzetten. De bommen fluiten. We horen ze overal inslaan. Al direct achter het huis in de Raampoortstr. vallen brandbommen. We horen ze vallen en direct de vlammen knetteren. De ruiten in de kelder vallen kletterend stuk. het licht gaat uit, door de tussendeur schijnt de flikkerende gloed van de geweldige brand. Roel en Vader gaan even in de waskelder kijken en vertellen dat het een ontzettend

[p. 28]

vuur is, maar nog niet ons bedreigt. Verder zien we niets omdat we niet uit de kelder durven. We horen alleen het steeds maar terugkomend angstaanjagende geronk van eindeloos vliegende vliegtuigen en het gillen en ontploffen van bommen aan alle kanten rondom ons. Ieder moment kan de hele boel in elkaar storten en we zitten in doodsangst, niet wetend wat te doen. Het is ondraaglijk, dat je niets kúnt doen, alleen maar kan wachten en hopen dat je er nog tussen uit zult komen, dat van de regen bommen er niet één een voltreffer op ons huis zal worden. Het lijkt eindeloos te duren. Dan plotseling gilt er een bom vlakbij en er volgt een ontploffing. De muren gaan als papieren vodjes heen en weer, de grond schudt en dreunt. We kruipen tegen de muur aan en verwachten dat we nu bedolven zullen worden, maar er gebeurt niets van dien aard, de kelder staat nog. We houden het niet meer uit, we willen weg van deze vreselijke plek. Even wachten we nog angstig. Het wordt een poosje rustig in de lucht. We vliegen de keldertrap op en zien een chaos. De lantaarn ligt in stukken beneden in de gang, de grote klok volkomen kapot er tussen in. Verder kijken we niet, niets nemen we mee: als we maar weg zijn. De buitendeur staat wijd open, hij is uit het slot gesprongen en kan niet meer dicht. En dan komen we buiten. Hoelang zijn we in de kelder geweest? Drie kwartier? een uur misschien? Toen het luchtalarm begon was de stad er nog, stonden de huizen rustig rondom ons. En nu zien we tegenover ons een vuurgloed en rook en daartussen door stukken muur, aan alle kanten knettert en kraakt het en storten huizen in. Rechts naast ons zien we een diepe bomtrechter in de Schiekade en het huis van Landman in elkaar gestort. We kijken niet verder, klimmen de trechter door. Vragen ons niet eens af of er mensen onder het puin liggen. Dan rennen we naar het Zomerhofplein. Er lopen overal wanhopige mensen, die vluchten voor het vuur en de bommen. De auto staat nog ongedeerd. Het lijkt zoiets onbelangrijks in alle ellende, maar Vader bedenkt dat we ermee weg kunnen rijden. We gaan er allemaal in, al zitten we op elkaar. En nu weg! Waarheen geeft voorlopig niet. Maar tot onze schrik merken we, dat we nergens verder kunnen. Overal liggen hopen puin, die de weg versperren of maakt de brand doorgang onmogelijk. Ten einde raad rijden we over de puinhopen heen, door glas en scherven, door allerlei straten en belanden zonder lekke band op de Schieweg. Er ronken weer vliegtuigmotoren en we zien de akelige zwarte gevaarten. Bang voor nieuwe bommen stappen we uit

[p. 29]

en vluchten een kelder binnen bij vreemde mensen. Het is er vol. Lies en Jo Barends treffen we er. Wat wonderlijk, dat zij ook juist in die kelder zijn terecht gekomen. Het duurt lang voor de vliegtuigen wegblijven. Het veilig signaal is nog niet gegaan. Wel vallen er geen bommen weer. We besluiten verder te gaan, maar waarheen. Het gasthuis? Oma? Eerst maar proberen, waar we door kunnen. Een paar straten verder worden we weer bang voor naderende vliegtuigen, laten de auto aan zijn lot over en proberen in een schuilkelder te komen, die echter propvol is. Dan gaan we maar tegen de kant liggen en we horen van de mensen de eerste akelige verhalen over hun belevenissen. Eindelijk is er het veilig-signaal. We rijden de tunnel door over de Walenburgerweg. Hoe zou het in deze buurt zijn? En hoe is het met Oma? Gelukkig is er in het W. niets gebeurd. Op de Heemraadsingel ontmoeten we de fam. Lensink en vertellen, hoe het in de binnenstad is. Dan komen we bij Oma. Tante gooit de deur open, denkend, dat wij hen even komen opzoeken. Ze hebben geen idee hoe erg alles eigenlijk is. Spoedig weten ze alles en bij ons breekt de spanning en de angst en het wordt een heel huilorkest! We krijgen thee en rusten wat uit en dan bedenken we, dat ons huis nog niet weg was, dat we misschien nog iets kunnen redden. We gaan weer in de auto zitten, zetten Dina thuis af, waar niets gebeurd is, en komen op de Schie. Het is wel griezelig om het huis in te gaan: je weet niet of er scheuren in zitten en het misschien in zal storten of zo iets. Maar het blijkt safe en nu kunnen we alle verwoesting aanschouwen. Er is natuurlijk geen ruit meer heel; in de huiskamer liggen de schuiframen helemaal uit de sponningen. De hoop dat het niet verder verwoest zal worden verdwijnt als we aan de achterkant komen. Eén vuurgloed aanschouwen we daar. Het ziekenhuis staat van onder tot boven in de brand, ook het stuk al wat aan ons huis grenst. We trekken de gordijnen nog van de ramen maar het is eigenlijk belachelijk bij zo'n vlammenzee! En wat moeten we nu meenemen? Ik haal een brood en de kaas uit de kast denkend dat je toch het eerst eten nodig hebt, maar aan de voorraad in de kelder denk ik geen moment. Uit alle kamers gaan we nu kleren verzamelen. We gooien het goed op de bedden, slaan de lakens en dekens er omheen en krijgen zo grote pakken, die we naar beneden slepen. Alles gaat in de auto en later in de bestelauto van Jungerhans, die Hendrik heeft meegenomen. Het kost veel tijd om de boel steeds door de bomtrechter te sjouwen. En je weet niet, wat het beste is

[p. 30]

mee te nemen. In alle kamers kijk je rond, wetend, dat het allemaal verbranden zal. Het is zo hopeloos dat je het niet zo kunt oppakken en naar veiliger plaatsen brengen. Steeds gaan we weer naar binnen als we iets bedenken, dat beslist niet kan blijven liggen, maar er is zoveel, dat moèt blijven liggen. Het tafelzilver doen we haastig in een koffertje, de blauwe borden blijken voor het grootste deel nog heel te zijn en we gooien ze schots en scheef in de auto, zonder dat er een breekt! Het wordt gevaarlijker om nieuwe rommel te halen. Brandweermannen waarschuwen ons dat het huis van Landman er wankel bij hangt en dat het wel eens in kan storten als wij er langs lopen. Bovendien is de brand vlakbij. Was er maar water! Wat zouden we een massa kunnen redden! Moe gaan we zitten op een paaltje en kijken naar de brandende stad. De rook hangt dicht boven de vlammen. De zon is erachter verscholen. In de Teilingerstr. en overal zitten mensen buiten, hele families met al hun hebben en houwen, meubels, tapijten, kanariepietjes en poezen. Allemaal wanhopig. Wat moet er nou? Hoe kan er nog ooit iets goed komen? Daar gaat het levenswerk van zoveel mensen. Ze dachten, dat ze er waren en nu ligt alles in puin. Hopeloos is het. Nu is er niets meer te redden. Voor het laatst zien we ons huis daar staan, laag tegen de hoge buurhuizen. We hebben nooit een ander huis gekend, we zijn er geboren en hebben er alles beleefd. Het is maar niet een huurhuis, waar je zo uittrekt: het is van ons en je houdt er van. Je zei altijd, dat je er nooit weg zou willen en nu moet het. Vader gaat achter het stuur van de volgepropte auto zitten en wij nemen onze fietsen, die nog in de stalling staan. We houden de auto bij en rijden de Proveniersstr. door en de Stationssingel en dan zien we tot onze grote schrik de eerste Diutse troepen door de Tunnel Rotterdam binnentrekken! Het zijn vreselijke kerels, die de stoottroepen uitmaken. Ze zitten op zware tractors en tanks, die een hels kabaal maken over de straatkeien en zijn behangen met gekleurde lappen goed en boomtakken. Ze zitten er als overwinnaars en kijken van hun hoog verheven plaats neer op de zielige burgers, die ze eens even klein gekregen hebben. Je snapt niet hoe ze zich dúrven vertonen in deze stad. De Pruisen hebben nu eenmaal geen grein waar gevoel. Het is niet te verwonderen, dat de Nederl. militairen, die in de straten staan giftig worden en zonder nadenken schieten om hun woede te luchten. Ter hoogte van de Nenijto hal breekt het mitraiileurvuur los en plaats zich razend snel voort langs de hele colonne. Het is

[p. 31]

plotseling een heftig gevecht en we laten ons plat op de grond vallen om niet getroffen te worden door de rondvliegende kogels nu we aan de bommen ontsnapt zijn. Op een gunstig ogenblik springen Roel, Marietje en ik weer op onze fietsen en trappen als razenden terug langs de Stationssingel en de Proveniersstraat en roepen in onze angst alle mensen toe, dat de moffen komen en dat ze dekking moeten zoeken binnen. Bij de Teilingerbrug houden we halt; wachten op Vader. De auto kan zo gauw niet wegkomen natuurlijk. Het duurt lang en bij iedere auto die de hoek omkomt zijn we in spanning. Stel je voor, dat er iets gebeurt bij de tunnel. We zitten midden tussen de bewoners van de Teilingerstr. die met alles wat ze hebben kunnen redden op de middenstoep zitten. Aan alle kanten branden de huizen en hele blokken dreigen meegesleept te worden in de gloed. Eindelijk verschijnt de grijze Ford. Nu zijn we tenminste weer bij elkaar. Maar hoe moeten we bij Oma komen? We proberen door het Centrum te rijden, maar overal stuiten we op de geweldige brand, die iedere doortocht onmogelijk maakt. De enige weg blijft de tunnel. We zullen het daar nog eens moeten proberen. Nu gaan we de over Walenburgerweg. Wij fietsen vooruit om de boel te verkennen. Gelukkig het is weer rustig geworden, alleen trekt de eindeloze, groene colonne nog steeds langs en is de tunnel maar in één richting te berijden. Vader moet achter een hele colonne auto's blijven wachten, maar wij kunnen er met onze fietsen beter door. Op de Beukelsdijk wachten we nog een hele tijd, maar het wordt al donker en Marietje en ik gaan maar vast door naar Oma.

Vóórdat we onze boel gingen redden was ook nog Pater Brand bij Oma aangekomen. Hij had onder het puin gelegen en was gewond. Nu zit hij in een stoel in de serre met een groot wit verband om zijn hoofd. We gaan maar vast eten. Heerlijk smaakt alles na de hele dag. Even later komt Vader aan en gaan we de auto's uitruimen. Het wordt een grote berg in de hal van alles door elkaar. Het is nu helemaal donker, maar we verduisteren niet en hebben alle lichten aan. Dat is even iets heel plezierigs. Rotterdam is trouwens de hele nacht een brandende fakkel, die mijlen ver te zien is. We ruimen de rommel een beetje op en maken bedden en matrassen op en gaan vroeg proberen te slapen. Marietje en ik slapen bij Tante. Ik slaap op de grond. De gordijnen zijn open en de vuurgloed dringt tot hier door en werpt een akelig flikkerend licht naar binnen. We horen allerlei ellendige geluiden van instortingen, vallende muren en balken,

[p. 32]

knetterende vlammen. Het stormt en er is geen water! Wat moet er van de stad overblijven? Alles draait in onze hoofden rond. Het lijkt zo onwezenlijk. Hebben we dat alles zo kort geleden zelf wel meegemaakt? Liggen we nu heus bij Oma en is ons huis met alles wat er in is werkelijk helemaal weg? Hoe zou het met Fred zijn? Die is nu krijgsgevangen, als hij nog leeft. En wat zal Moeder wel denken als ze alles hoort? Nu je niets te doen hebt en stil ligt komen al die vragen boven.

Het duurt lang voor we allemaal slapen, maar eindelijk krijgt de moeheid toch de overhand.

En Rotterdam brandt verder.