Dongeng Kancil. Het verhaal van Kantjil
(1983)–Saleman Siswowitono– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 4]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
VoorwoordHet Javaanse verhaal waarvan hier tekst en vertaling zijn afgedrukt is op 23 juni 1981 verteld door de heer Saleman Siswowitono, die kaumGa naar voetnoot1. en ketuwaGa naar voetnoot2. is op Meerzorg. Het is op de band opgenomen en vervolgens door de samenstellers letterlijk opgeschreven. Deze letterlijke tekst is hier afgedrukt. Alleen daar waar de letterlijke weergave onduidelijk zou kunnen zijn, is de tekst gewijzigd. Aangezien de heer Siswowitono een bekwaam verteller is, hoefde dit niet vaak te gebeuren.
Kantjil betekent in het Surinaams-Javaans konijn, koni-koni. In Indonesië bedoelt men met kantjil een ander beestje, namelijk het dwerghertje of bisamhertje. Dit dier komt in Suriname echter niet voor. Met dongèng kantjil, kantjil-verhaal, bedoelen we een verhaal waarin kantjil de hoofdrol speelt. Net zo min als er één anansi-tori bestaat is er één dongèng kantjil. Maar in alle verhalen is kantjil het diertje dat koni, slim is. Het is de andere dieren die veel groter en sterker zijn telkens weer te slim af.
Met deze uitgave willen wij een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de nationale cultuur van Suriname. Tevens hopen we hiermee de kennis van en de waardering voor de Javaanse taal en cultuur te vergroten, zowel bij de lezers van Javaanse afkomst als bij hen die een andere achtergrond hebben.
De samenstellers zijn werkzaam op het project ‘Taal en Taalgedrag...’ van de Universiteit van Suriname en zijn belast met het vervaardigen van een woordenboek en een grammatica van het Surinaams-Javaans.
J.J.S. / H.D.V. Paramaribo, januari 1983 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 5]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PanjelasanDongèngan iki lé ndongèng paq Saleman Siswowitono tanggal 23 juni 1981. Wongé kaum lan ketua ânâ ing désa Meerzorg. Dongèngan iki kejupuq ânâ ‘tape’ banjur ditulis mèh tanpâ kitâ owahi. Saqrèhné paq Siswowitono lé ndongèng napis banget kitâ mèh ora usah ngowahi.
Kancil iku nèq nèng Srinama kéné yâ kâyâ déné koni-koni. Nèq negârâ Jâwâ kancil iku buron liyané, rupané kâyâ kidang ciliq. Buron iku ora ânâ nèng Srinama kéné. Dongèng kancil iku yâ saqwijining dongèng ora bédâ kâyâ anansi-tori. Naming nèng dongèng kancil dudu anansi tapi kancil sing pinter dé wé. Iku sing ajek minteri utâwâ ngakali buron-buron liyané sing luwih gedé lan luwih rosâ tenimbang dèwèqé.
Pasalé kitâ ngetoqké buku iki awit kepéngin ngejoqké kebudayan ing negârâ Srinama kéné. Kitâ ugâ ngudi supâyâ cârâ Jâwâ bisâhâ nduwé kedrajatan lan diajèni karo bângsâ Srinama turunan Jâwâ lan turunan liya-liyané.
Sing ngetoqké buku iki kerjanané ânâ ing proyèk ‘Taal en Taalgedrag’ sângkâ Universiteit van Suriname lan wis dipasrahi nggawé kamus (woordenboek) lan pernatané cârâ Jâwâ sing diomongké nèng Srinama kéné.
J.J.S. / H.D.V. Paramaribo, januari 1983 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 6]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De taalHet verhaal is verteld in het Surinaams-Javaans, dat wil zeggen het Javaans dat in Suriname wordt gesproken. Bij het maken van de opname is aan de verteller gevraagd om ngoko te spreken. Ngoko is de gewone omgangstaal, de vorm van Javaans die men dagelijks gebruikt. Daarnaast bestaat er een meer beleefde vorm van het Javaans, boso geheten, die men tot onbekenden of ouderen spreekt. Ngoko is de moedertaal terwijl boso pas op latere leeftijd wordt geleerd. Vele jongeren hebben moeite met het boso en daarom hebben we gevraagd om het verhaal in ‘gewoon’ Javaans te vertellen.
De samenstellers hebben zo getrouw mogelijk weergegeven wat de heer Siswowitono heeft gezegd. Soms gebruikt hij woorden die sommige mensen misschien niet zullen kennen. Deze woorden zijn niet vervangen door woorden die meer gangbaar zijn, maar zijn onder aan de pagina nader omschreven. Op deze wijze komt de rijkdom van de taal naar ons oordeel beter tot zijn recht. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De vertalingBij de vertaling is ernaar gestreefd om zo dicht mogelijk bij de Javaanse tekst te blijven. Het Javaans en het Nederlands zijn echter twee totaal verschillende talen, en daarom was niet te vermijden dat hier en daar een beetje vrij moest worden vertaald. Daarnaast is rekening gehouden met het Nederlands dat in Suriname gesproken wordt. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 7]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bab cârâ JâwâPaq Siswo lé ndongèngké ngoko awit tembung ngoko kuwi dimangertèni wong Jâwâ kabèh. Kitâ ñatet âpâ sing wis diaturké karo paq Siswowitono. Naming slirané coq-coq ngetoqké tembung sing kirâ-kirâ ora angger wong ngerti. Tembung-tembung iki dijarké kâyâ âpâ sing diaturké karo paq Siswowitono naming nang ngisor kâcâ dikèqi kedunungan. Yèn mengkono dadi tembung-tembung Jâwâ ora ilang. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bab cârâ LândâLé nglandaqké dongèng iki ora gèsèh banget karo Jawané. Naming saqrèhné cârâ Jâwâ lan cârâ Lândâ iku bédané okèh dadi coq-coq lé nglandaqké dicekaq-aos waé. Ugâ kitâ nduwé kirâ-kirâ karo cârâ Lândâ sing diomongké nang Srinama kéné. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 8]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De spellingWe hebben het Javaans zo geschreven dat iedere lezer, Javaans-sprekend of niet, het zonder al te veel problemen kan lezen. We sluiten in bepaalde opzichten aan bij de spelling die nu in Indonesië wordt gebruikt. Omdat deze schrijfwijze nogal afwijkt van die van het Nederlands zal de lezer wel even moeten wennen. De volgende letters worden anders uitgesproken dan in het Nederlands:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 9]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bab sepèlanBab sepèlané cârâ Jâwâ sing dilakoqaké nèng buku iki ora bédâ okèh karo sepèlan sing kanggo ing negârâ Indonesia kâyâ déné ing ngisor iki:
Mugâ-mugâ karo catetan kâyâ ing nduwur iki slirané bisâ éntuq kedunungan bab sepèlan. |
|