De andere Jan Vercammen óok 60

[p. 21]

Bijdragen

[p. 23]

Dr. Jan Vercammen, de mens
door Johan Daisne

De lezers van dichter Jan Vercammen kennen hem uiteraard ook als mens, omdat hij een echte dichter is. Toch is het een extra-vreugd wanneer men als vriend die dichter tot in het alledaagse heeft mogen benaderen, om daarvan te kunnen getuigen: hij is een echt mens.

Ik ken Jan sinds lang en hij is in de grond dezelfde gebleven, wat het eigene is van echte vrienden, gewone mensen of dichters. Voor het eerst ontmoette ik hem in 1938, op de Poëziedagen, die toen nog in Bachte-Maria-Leerne werden gehouden, waar de grijzende organisator Basiel de Craene (nog altijd niet erkend als voorloper der experimentelen) pastoor was. Ik zie Jan nog lopen, klein, mager en bleek, maar zeer bedrijvig, tussen de kerk en herberg De Sterre, van elkaar slechts gescheiden door een streep zon en vier bomen schaduw. In zijn zwarte pak deed hij me een beetje aan een jonge koster denken; ik wist immers dat hij gelovig was en een mens ziet nu eenmaal de dingen vooreerst door een categorische bril. Maar die habitus (Jan behoorde bovendien tot de haast ritualistische groep der Vormen-dichters) veranderde als bij toverslag, toen de ‘koster’ een gedicht voordroeg waarin hij het had over ‘het mandolinato der bijen’. Daarmee had hij mijn Klaverdrie-hart veroverd.

[p. 24]

De tweede ontmoeting geviel na de oorlog, weer op de Poëziedagen, in de grote schone tuin Gerolfswal van Basiel, thans pastoor te Merendree. Op die dagen werd onvermijdelijk ook veel ondicht voorgedragen; ieder kreeg immers een kans om zijn werkstukken, al of niet af, ten gehore te brengen. Maar op een zondagochtend hoorden we Jan, haast een uur aan een stuk, zijn Parelvisser voordragen. Hij zat alleen, aan een verhoogd tafeltje, in de zon. In de windstilte en in onze ademloosheid zongen zijn sonore verzen overtuigend: dit was meesterlijk werk. Alle nood heeft een deugdzijde: in de troebele oorlogsjaren was Jan tot deze volmaaktheid gerijpt. Nooit zal ik de wijding en de jubel vergeten die we toen hebben gevoeld en geuit bij de laatste regel:

in den triller traag den trocheus amen...

En hoeveel jaar later was het weer dat ik Jan eens als rijksgecommitteerde kreeg op het eindexamen van de Gentse normaalschool? Hij liep nog steeds in het donker, maar was rose geworden in plaats van bleek, en droeg het rijke blonde haar nu bijna wit. Achter zijn dikke brilleglazen lachten de blauwe ogen pittiger dan ooit. Een meisje, dat ik onwillens grammaticaal had afgebeuld, moest nog even een vers voordragen. Maar na twee strofen Goethe schakelde ze bevend over op Hölderlin. Ik zweeg barmhartig, en stel je voor, de gecommitteerde, die zijn classieken van buiten kent, vond de voordracht best en mijn cijfer wat aan de lage kant.

Dat was en is Jan. Natuurlijk heb ik hem nog veel meer ontmoet. Want het individualisme van elk dichter heeft hij steeds gecompenseerd door een druk maatschappelijk leven. In de krant schrijft Dr. Jan Vercammen met warme intelligentie een pedagogisch hoekje, dat ik sinds die Goethe-Hölderlin-ramp met dankbare trouw lees. Hij was (is) de dichterlijke ceremoniemeester van gravin Hélène d'Hespel, op wier goed Driekoningen de hele Vlaamse kunstwereld ten minste één feestelijk week-end heeft doorgebracht. Jan heeft

[p. 25]

me zo vaak en hartelijk uitgenodigd dat ik, verhinderd door gezondheid of omstandigheden, toch de indruk heb, niet alleen van relazen en foto's, er ook te zijn geweest.

Toen onze Vereniging van Oostvlaamse Letterkundigen in de knoei kwam bij gemis van voorzitter (ieder bestuurslid had een ander excuus om te bedanken), herinnerden we ons dat de te Brugge wonende Jan Oostvlaming is geboren. Zonder pruttelen aanvaardde hij de karwei en we hopen hem tot in lengte van jaren te behouden. Tegelijk is hij sinds onheuglijke tijden secretaris van de nationale Vereniging, bovendien lid van het presidium der Westvlaamse. Hij doet het allemaal even goed, omdat met de ijver der liefde.

Ontelbare keren heb ik hem feestvergaderingen zien voorzitten, gehuldigden horen toespreken, doden herdenken, altijd geestig en gevoelig. Geen kleine literator was hem ooit te min, van groten speelde hij nooit de lakei. Politieke kleuren zijn voor hem hoogstens een schilderachtige nuance. Hij dient de letterkunde in de mensen die haar maken. En buiten alle officieels, hoevele zijn de bezoeken die hij binnenskamers aflegde aan beproefde confraters? De afstand Brugge-Deurle is hem nooit te groot om, weer of geen weer, aan het hoofd van een paar schrijvers die hij heeft bijeengebeld, de blindgeworden Gaston Martens een uur van vriendschappelijk samenzijn te gaan schenken.

Goede Jan. Als hij geen gecommitteerde is, draagt hij nu veeleer moderne sportpakken. Je moet zijn brilleglazen zien schitteren wanneer hij vertelt van zijn Griekse reizen, al werd zijn beklimming van de Akropolis veeleer een afkukeling! En als hij rose van trots vermeldt dat hij félibre is geworden door zijn vertaling van Mistral, is dat geen hovaardij. Het is het enthousiasme van de jeugd, dat alleen in dichterlijke mensen, in menselijke dichters blijft leven.

Indien hij een zwak hart krijgt, komt het door zijn vele werk, eigen werk en voor anderen, niet door zich op te vre-

[p. 26]

ten. De wijsheid van zijn aforismen is niet van papier. Door zijn begrip voor het betrekkelijke is hij een echt middelaar onder de mensen. Hij is een van de zeldzame letterkundigen die ik nooit over confraters hoorde roddelen. Wanneer iemand al eens een sterk verhaal over een derde deed, week de glans uit zijn brilleglazen voor een soort pijnlijke verbazing. Zacht kwam daarna zijn verhaal, over de deugden ook van de boosten.

Dank, Jan, voor dat schone verleden. Nog veel goede jaren!