Het Rijk van Nijmegen. Oostelijk gedeelte en de Duffelt

[p. 164]

Afb. 237. Panorama vanaf de Stollenberg in Berg en Dal naar Persingen en de Ooijpolder (opn. 1983).

[p. 165]

Berg en Dal

Historisch-geografische schets

Van de buurt Berg en Dal behoort het grootste gedeelte tot de gemeente Groesbeek. Het gedeelte ten zuiden van de Kleefse Baan maakt deel uit van het dorp Beek, gemeente Ubbergen.

De buurt Berg en Dal dankt zijn naam aan de oude herberg die omstreeks 1750 aan de noordkant van de Kleefse Baan stond, even voor de afslag naar Wyler, bekend onder de naam het Filosofenpad. Op kaarten van het Nederrijkswoud komt nog een andere herberg voor die de naam droeg ‘De Koning van Pruissen’. In 1824 werd een buitenplaats, vanwaar men schitterende panorama's had over de Ooijpolder, gekocht door een zekere Hendriks, die het huis in een logement veranderde. Van dit logement Oud Berg en Dal zijn oude afbeeldingen bekend. In 1869 is op een plateau ten westen van het Filosofenpad hotel Groot Berg en Dal verrezen, gebouwd naar ontwerp van Cornelis Outshoorn. Reeds in 1871 moest het hotel met een nieuwe vleugel worden uitgebreid (afb. 238). Precies een eeuw later, in 1971, is het hotel afgebroken. Ter plaatse verrees een flatcomplex. In de omgeving werden diverse landhuizen gebouwd.

Bronnen

- Afbeeldingen. Logement Oud Berg en Dal, op een blad met afbeeldingen van de Duivelsberg en gezichten in het dorp Beek, litho door P.A. Schipperus, in: Craandijk 1882, t.o. blz. 246. Berg en Daal, kleurenlitho door G.J. Bos, uit: Gezichten van Nijmegen en hare omstreken, uitg. A. Cranendoncq, Nijmegen. Panorama bij Berg en Dal, aquarel door H.J. Knip, Gemeentemuseum Arnhem (gm 6806). Het Filosofenpad, gewassen pentekening in o.i.-inkt, gesigneerd en gedateerd H. Hoogers fc 1811, Part. Collectie.

- Literatuur. Ten Hoet 1825, blz. 42; Craandijk 1882, blz. 242-243; Van Schevichaven 1901, blz. 145-146; Ter Haar 1882, blz. 1-5; J.F. Rinke, Schoone plekjes in

Afb. 238. Grand Hotel Berg en Dal, gebouwd door C. Outshoorn in 1869 en een eeuw later gesloopt (repro).

[p. 166]

Afb. 239. Oude Kleefsebaan nr. 119. Huize ‘De Wychert’ (opn. 1983).

[p. 167]

Afb. 239a. Plattegrond aan de begane grond van ‘De Wychert’ door J.W. Hanrath, 1907.

Nederland, Nijmegen. Wandelingen naar Berg en Dal, Groesbeek, Beek-Ubbergen, Baarn 1905, met afbeeldingen en kaarten; Mooi Nederland, Gids voor de bezoekers van Berg en Dal en Beek bij Nijmegen en het villapark Berg en Dal. Speciale wandelgids voor Berg en Dal en omgeving, Nijmegen 1916, derde druk, met 22 kaartjes. Van der Grinten 1974, blz. 40-41, 125; Van Boldrik 1981, blz. 112-124.

Villa's en landhuizen

Het Beekse gedeelte van Berg en Dal is door de fraaie vergezichten zeer in trek geweest voor villabouw. Tot de oudere villa's behoren Hotel Valmonte, het Huis te Schengen en het huis Wolfsheuvel. Op de Stollenberg staat een in chaletstijl gebouwd koetshuis.

⁺ Oude Holleweg nr. 10. ‘'t Huysch te Schengen’. Witgepleisterde villa op samengestelde plattegrond bestaande uit rechthoekige hoofdvorm met erkers en andere uitbouwen. De gevels zijn geleed met geblokte hoekpilasters en geprofileerde horizontale lijsten.

⁺ Oude Kleefsebaan nr. 119. ‘De Wijchert’ (afb. 239), landhuis gebouwd in 1907 door architect J.W. Hanrath in opdracht van G.S.H. Wendelaar. De villa bestaat in plattegrond (afb. 239a) uit een vierkante kern waaromheen uitspringende vleugels zijn geprojecteerd. Aan de ingangszijde is een forse achtzijdige uitzichttoren opgenomen met houten balustrade en open klokketorentje. In de groepering van de bouwvolumes en de uitwerking van de details is een historiserende tendens kenbaar naast typische Hanrath-details als serres, balkons en ingangspartij. In de eetkamer stond tot 1927 een 17de-eeuwse eiken schouw met bergstenen kariatiden, vermeld in de Voorloopige Lijst op blz. 182. Mogelijk bevinden zich bouwtekeningen in de collectie Hanrath, die berust in het n.d.b. te Amsterdam (tijdens de bewerking van deze uitgave nog niet geïnventariseerd). In deze collectie bevinden zich een

+ Oude Holleweg

+ Oude Kleefsebaan

[p. 168]

Afb. 240. Oude Kleefsebaan nr. 131. Huis ‘Kitselenberg’ (opn. 1983).

Afb. 241. Stollenbergweg nr. 22-24. Koetshuis van het voormalige huis ‘Stollenberg’ (opn. 1983).

[p. 169]

map foto's van in- en exterieur en een viertal opnamen van een maquette van het landhuis.

- Literatuur. K. Sluyterman en A.J. van der Steur, Het Moderne Landhuis in Nederland, 's-Gravenhage 1922, 3de druk, blz. 87, 89; Catalogus Nederland bouwt in baksteen, Rotterdam 1941, blz. 35, afb. 92; Van Boldrik 1981, blz. 120, nr. 241.

Oude Kleefsebaan nr. 121. Woonhuis op een rechthoekige plattegrond met afgeschuinde hoeken, bestaande uit een bel-etage en een verdieping in de van wolfseinden voorziene, overhuivende kap. Het pand is opgetrokken in met gele banden doorspekte rode baksteen; in het pannendak is met blauwe en rode kruispannen een ruitpatroon aangebracht.

Oude Kleefsebaan nr. 131. ‘De Kitselenberg’ (afb. 240). Landhuis op onregelmatige plattegrond. De beganegrond en verdieping bezitten aan de ingangszijde dubbele pilasters en kolommen die aan de met een breed tympaan bekroonde frontzijde van het landhuis een loggia-achtige gedaante geven. De neoclassicistische architectuurelementen worden aan de gevels van de zijvleugel en uitgebouwde tuinkamer met balkon herhaald, xixb-c.

- Literatuur. Van Boldrik 1981, blz. 118, nr. 236.

⁺ Stollenbergweg nr. 6. ‘De Wolfsheuvel’. Villa op rechthoekige plattegrond met witgepleisterde gevels en met pannen belegd schilddak. Deurpartij in middenrisaliet van de voorgevel, met balkon, xixb.

Stollenbergweg nr. 22-24. Koetshuis van de voormalige villa ‘De Stollenberg’ (afb. 241), opgetrokken in de stijl van een Zwitsers chalet, xixd.

+ Stollenbergweg