Margraten, Mheer en Noorbeek

[p. 159]

't Rooth

Het gehucht 't Rooth is gelegen op het plateau van Margraten op een hoogte van 140-150 m boven N.A.P. De bebouwing bevindt zich aan de beide zijden van de oude Roother weg, die in oostelijke richting naar Groot Welsden leidt. Naar het westen toe is de verbinding met het onder Bemelen behorende gehucht St. Antoniusbank als gevolg van de mergelwinning in de NEKAMI volledig afgesneden. De kern van het gehucht lag oorspronkelijk bij de kruising van de Rootherweg met de veel smallere noord-zuid verbinding naar Cadier en Keer, die in de kern van 't Rooth iets versprong (afb. 164 en 165). De bebouwing westelijk van deze kruising is volledig opgeofferd aan het NEKAMI-mergelwinningsproject. Daartoe behoorde onder meer een groep van twee boerderijen op de zuidwesthoek van de wegkruising, gelegen in de zicht-as van de weg naar Gasthuis, op de kadastrale minuut bekend onder de nrs. 168 en 169. De laatstgenoemde boerderij was gedateerd in de topgevel met de jaartalsteen ‘1761’.

Het gehucht is ten oosten van het kruispunt ook sterk onder druk komen te staan. Een zeer karakteristiek gebouw ‘Het Herengoed’ (zie blz. 160) viel ten offer aan de slopershamer. Uit afbraakmateriaal is als pleister op de wonde een moderne devotiekapel gebouwd op de zuidoosthoek van de kruising. Qua structuur schaart 't Rooth zich in de rij van gehuchten als Gasthuis, Wolfshuis, Klein Welsden en het dorp Scheulder, zij het dat laatstgenoemde een grotere verdichting laat zien. De boerderijen staan aan weerszijden van de straat op tamelijk brede kavels, die aan de noordzijde in twee zônes achter elkaar liggen tot aan de zuidgrens van het tot het gehucht Wolfshuis behorende gebied, dat ligt in de ‘slurf’ van de voormalige gemeente Wylre. Aan de zuidzijde lopen de kavels door tot aan het z.g. Roother Veld, dat een natuurlijke buffer vormt tussen 't Rooth en Klein Welsden.

Ofschoon 't Rooth ten gevolge van de de sloop van ‘Het Herengoed’ en de boerderijen aan de westzijde van de wegkruising bijna is gehalveerd, zijn de boerderijen 't Rooth nr. 6 en nr. 24 aan de noordzijde van de straat van monumentaal belang. Aan de zuidzijde van de weg zijn vermeldenswaard: nr. 9, gedateerd 1858 op de sluitsteen boven de poort, en nr. 11 met de ankers ‘1851’ in de mergelstenen topgevel van het woongedeelte.

164 't Rooth, kaart gebaseerd op het kadastraal minuutplan van ca. 1830. Tekening door T. Brouwer.

165 't Rooth, volgens recent nette plan. Tekening door T. Brouwer.

[p. 160]

Straatmeubilair

Kapel

Aan de rand van de mergelafgraving, op de zuidoosthoek van de wegkruising is in 1970 een devotiekapel gebouwd. In deze Mariakapel is afbraakmateriaal secundair verwerkt.

In de zijwand links achter het altaar is een neogotisch, glas-in-lood paneel opgenomen met een voorstelling van St. Hubertus met het hert en drie kleine scènes.

Een gedenksteen vermeldt de volgende stichtingstekst:

‘1e STEEN IS GELEGD / D. DE Z. EERW. PASTOORS / WOLFS EN COLEN / 5-4-1970 / GESCH. D.B.L.B. MARGRATEN’.

Wegkruisen

1.	Houten kruis met gegoten corpus, neobarok type, ca. 1930, onder een lindeboom bij de kruising van 't Rooth met het pad van Wolfshuis naar Klein Welsden.
2.	Kruis aan de westzijde van 't Rooth bij de zandafgraving.
3.	Kruis ter herinnering aan vertrek van missionaris, aan de weg naar Cadier en Keer.

Het herengoed

Ten zuidoosten van de wegkruising bevinden zich de muurresten van de tuin van het na 1965 afgebroken huis, bekend onder de naam ‘Het Herengoed’ (afb. 166).

Datering XVIII B.

Het huis was opmerkelijk vanwege zijn vorm, namelijk een vijf traveeën breed, ondiep huis, geflankeerd door iets lagere en ten opzichte van de gevel terugspringende zijvleugels. Het huis was opgetrokken in baksteen met mergelstenen hoekblokken en hardstenen deur- en raamkozijnen. Het verdiepingloze middengedeelte bezat een mansarde-dak tussen geblokte zijtopgevels met schoorstenen en een sierschoorsteen met smeedijzeren bekroning op het dak. Inwendig bezat het huis een houten schoorsteenmantel met gestucte boezem, XIX a.

166 't Rooth. ‘Het Herengoed’, gesloopt, opname 1963.

[p. 161]

Boerderijen

't Rooth nr. 6

Aan het oosteinde van 't Rooth gelegen kapitale hoeve (afb. 167), opgetrokken in mergel op U-vormig grondplan. Oorspronkelijk rond een gesloten binnenplaats, maar na een brand aan de achterzijde open. Datering: XVIII b. Het woonhuis, links van de cour, met de puntgevel aan de straat, dat het oudste deel van het complex vormt en mogelijk nog uit XVII B dateert, is aan de straatzijde onderkelderd en heeft beganegronds twee grote en twee kleine vensters met hardstenen omlijsting. Op de verdieping bevinden zich drie kleine vensters en in de top kleine lichtopeningen en dichtgezette oculi. In de gevel zit voorts een steen waarop het het hart-symbool onder het IHS-monogram. Inwendig is een moerbalkenzoldering aanwezig.

Mergelstenen poortvleugel met rechthoekig huispoortje en hoge, rondbogige inrijpoort in de overkapte doorrit, waarvan de gevel niet in verband is gemetseld met de woonvleugel.

167 't Rooth nr. 6, opname 1989.

Boven de kleine poort met geprofileerde vellingkanten zijn de sporen te zien van een vrij steil oplopend driehoekig fronton. De sluitsteen van de rondbogige poort met mergelstenen rollaag draagt de inscriptie:

‘GOEDEFRIDVS VILVOY 1729’

In de langsdeelschuur, rechts van de cour, een tweede ellipsbogige poort met bakstenen rollaag.

't Rooth nr. 24

168 't Rooth nr. 24, opname 1981.

Gesloten hoeve (afb. 168), gelegen bij de noordoosthoek van de wegkruising, grotendeels opgetrokken in mergel. Datering: 1858, op plaats van oudere voorganger.

Het woonhuis, links van de cour, is bij een modernisering aan de achterzijde ingekort, waarbij het afgebroken gedeelte is vervangen door een lagere aanbouw. De deuromlijsting van de woning is rondbogig.

Aan de straat een langgerekte ingangsvleugel, gedekt door een lessenaarsdak, dat afloopt naar de binnenplaats. Brede, ellipsboogvormige toegangspoort met een door hardstenen blokken afgewisselde bakstenen omlijsting naast de woning. De tweebeukige langsdeelschuur rechts van de cour heeft een dito poort in de straatgevel en bezit een opmerkelijk vlak hellend zadeldak.

Ofschoon de hoeve van origine een hogere ouderdom heeft, vertoont het huidig aanzien voornamelijk een 19de-eeuws karakter.