Stichtelijke gezangen, in verscheidene gelegenheden gedicht, en met aanmerkingen, tot verstand van eenige stukken uit de H. Schrift, verrijkt. Deel 3

[p. 21]

Geboortezang van een' onherboorenen.

Op eene nieuwgemaakte Zangwyze.
Of: Ik ben zeer vrolijk in den Heer. Sluiter.

I.

Dat nu de ziel door zuiv're zugt

Gedreven, 's HEEREN werk

Bespiegelend, deeze aarde ontvlugt',

En stijg' door lucht en zwerk.

Zij vliege op duivewieken voort,

En dringe in 't Heiligdom;

Tans klimt de dag van mijn geboort',

Hij spreidt zijn' glans alom.

II.

Hij spreidt zijn' glans alom, en lacht

Ons toe met vrolijk licht;

Och! wierd bij 's Hemels gunst herdacht,

De band van mijnen pligt.

Och! dat ik regt verlegen riep:

‘Wat of ik 't eenig Al,

Dien God, Die me in 't verborgen schiep,

Tot dank vergelden zal’!

III.

Wat heeft in 's levensboek^*, Gods gunst

Mij 't leven wijs bepaald!

* 's Levensboek enz.] Zie Psal. CXXXIX:14-18.

[p. 22]

 

Met welk een Goudelijke kunst,

 

Borduurde mij Gods naald!

 

Voor Hem verschool, noch vleesch, noch been;

 

Zijn oogen, nimmer stomp,

 

Beschouwden in de duisterheên,

 

Mijn' pasgevormden klomp.

 

IV.

 

Mijn pasgevormde klomp lag toen,

 

Bekleed in d'eersten stand;

 

'k Werd uit dit kleed,^* na 's moeders voên,

 

Ontwonden door Gods hand.

 

Zoo werd het stoflijk deel, dat meest

 

In 't oog loopt, voortgebragt:

 

Maar wie, wie meldt den zuiv'ren geest?

 

Wie peilt de denkingskragt?

 

V.

 

Wie kent haar oorsprong? wie heur' aart?

 

Een geest die hooger zweeft,^†

* 'k Werd uit dit kleed enz.] naar de kragt van 't woord םלג Psal. CXXXIX:16. verg. 2 Kon. II:8, en Simon. Lex p. 1[7]9. Kluwen vertaalt het Nieuwentijt Waereldbesch. XVII Besch. §. 15. Bl. 297, 298.

† Een Geest die hooger zweeft enz.] Gen. II:7, waar op ik het oog hebbe, vertaal ik: En hij blies in zijne neusgaten een' redelijken geest des levens. Of: Hij blies met zijne-ademhaling, hem den redelijken geest des levens in. חפנ of חופ beteekent: Zacht blaazen, ademen, uitademen, bij de Chaldeen niet alleen, maar ook bij de Hebreen. Zie Psal. XII:6, en Hab. II:3. המשנ wordt, gelijk Menasse ben Israël, Buxtorf, en Gusset wel aanmerken, nooit gebruikt dan van redenmagtige wezens; en beteekent dus niet den Adem, maar den Redelijken geest πνεῦμα bij de Grieken genoemd 1 Thes. V:23, het verhevener deel, gelijk de Joodsche meesters willen, van onzen geest, waar door hij zuiver denkt en redeneert, en waar meê zich God vereenigt. Vid. Vitr. Obs. L. III. C. IV. § 7-9. Zoo wordt המשנ, buiten tegenspraak genoomen Spreuk. XX:27 תמשנ םרא De ziel, (of redelijke geest) des menschen is een lampe des HEEREN: doorzoekende alle de binnenkameren des buiks. d.i. des gemoeds. I. Dan wordt de voortbrenging van 's menschen redelijken Geest in dit breeder verhaal van zijne schepping, met duidelijke woorden gemeld, die anders, zoo men het Adem vertaalt, geheel zou voorbijgegaan zijn: dat mij, aangezien dit het edelste deel van 's menschen bestaan is, zeer wanvoeglijk voorkomt. II. Daar bij houdt men dus 't woord המשנ, dat nooit anders, gelijk Gusset toont, dan van den redelijken Geest voorkomt, in zijne eigene, en bekende beteekenis. III. Eindelijk leert ons Elihu deeze verklaring maaken, Job. XXXII:8: daar hij met zinspeling op de eerste schepping zegt: Zekerlijk de Geest die in den mensche is, en de redelijke geest des Almagtigen ירש חמשנ d.i. de Geest dien de Almagtige geest, maakt hen verstandig. En op dezelfde wijze Job. XXXIII:4. De Geest van God heeft mij gemaakt, en de redelijke geest des Almagtigen maakt mij levendig. Versta dien redelijken geest des Almagtigen, die door de herschepping vernieuwd, en met God vereenigd is. Dat deeze redelijke Geest, gezegd wordt; IN DE NEUSGATEN, of NEUZE te zijn, moet niemand stooten. 't Is een Hebreeuwsche wijs, van uitdrukken, die niets anders zegt, dan dat die, ten opzichte vin 't geheele onderwerp uit ziel, en lichaam bestaande, met de Ademhaling gepaard ging, en daar meê op het naauwste verknocht wierd. םיא Neus, of Neusgaten, beteekent somtijds bij de Hebreen door overnoeming, de Ademhaling die door de Neusgaten geschiedt. Dus is bij hen םיפא רצק. Een die kort van ademhaling is Spreuk. XIV:27. d.i. ‘Toornig, haastig, opvliegend:’ gemerkt in hevigen toorn de ademhaling zeer kort en schielijk is. םיא ךרא is Lang van ademhaling Exod. XXXIV:6. Num. XIV:18. d.i. ‘Bedaard, langmoedig’: om dat in zulk eene gesteldheid de ademhaling zeer langzaam gaat. Zoo kan men Gen. VII:22 vertolken: Al wat eenen redelijken geest des levens met zijne ademhaling hadde; van alles wat op het drooge was, is gestorven. Gusset merkt te recht aan, dat dit niet tot het geheele 21 v. behoort, maar alleen tot de laatste woorden, Alle mensch. Zoo dat dit laatste wordt uitgebreid, en nader bepaald v. 22. 't Oogmerk van den Historieschrijver is in het 21 en 22 v. dat alle levendige schepselen, die op de AARDE, of op het DROOGE waren, in tegenstelling van 't geen in de Arke geborgen wierd, gestorven zijn. Dit zegt Hij in 't gemeen van ALLE de schepselen v. 21. in 't bijzonder van de REDELIJKE, als de voornaamste en de oorzaaken van dit oordeel v. 22. In dien zelfden zin vat ik Jes: II:22. Laat gijlieden dan af van den mensch, wiens redelijke geest met zijne ademhaling [verknogt] is: want waar in is bij te achten? d.i. ‘Laat na te steunen op den mensch, die wel een' voortreffelijken redelijken Geest heeft, maar verbonden aan de ademhaling; zoo dat die zoolang in hem blijft, als hij ademhaalt, en niet langer’.

[p. 23]

 

Is met ons lichaam wijs gepaard,

 

Daar 't ademhaalend leeft.

[p. 24]

 

Zoo wonderlijk ben ik gemaakt;

 

Zoo vreeslijk was zijn werk:

 

Wie regt in die gedachten raakt,

 

Vindt daar in paal noch perk.

 

VI.

 

O kost'lijk denken, daar een ziel

 

Tot Gods gedachten klom!

 

Wanneer men hier aan 't sijf'ren viel;

 

Hoe groot wierd deeze som!

 

Maar die hier regt aan denken zal,

 

Moet Gij, Die eeuwig leeft,

 

Herscheppen, wijl een steile val

 

Uw werk verpletterd heeft.

 

VII.

 

Uw werk, dat eerst zoo heerlijk stond,

 

Is jammerlijk mismaakt;

 

Sind de oude hofslang, door den mond,

 

Is in het hart geraakt.

[p. 25]

 

Kom dan, herstel mij naar Uw beeld,

 

Dat Goddelijke schoon,

 

Dien glans, die eigenaartig speelt

 

In 't wezen van Uw' Zoon.

 

VIII.

 

Ai! schep in mij een ander hart,

 

Verlicht mijn blind verstand;

 

Dan is mijn oordeel niet verward,

 

Mijn wil niet meer gekant.

 

Dat nooit mijn lichaam dienstbaar zij,

 

Aan de ongeregtigheid;

 

Dan wordt dit vrolijk jaargetij,

 

Met reden nooit beschreid.

 

IX.

 

Dan zal de ziel door zuiv're zugt

 

Gedreeven, 's HEEREN werk

 

Bespieg'len, daarze de aarde ontvlugt,

 

En stijgt door lucht en zwerk.

 

Dan vliegt ze op duivewieken voort;

 

Dan dringt ze in 't Heiligdom.

 

En dubb'le dag van mijn geboort',

 

Spreidt dan zijn' glans alom.