De besleine spegel

[p. 76]

Mr P. S. Gerbrandy

Sa't ik ferwachte hie, op dizze rige fragen folge in twadden. Hja ferretten in oare en bekwamere hân. It bestjoer seach blykber yn dat it mei amateurisme net fierder kaam, en hie him foarsjoen fan de rechtskundige bystân fan mr P.S. Gerbrandy, de lettere minister-presidint, doe noch advokaat yn Snits. Hy wie yn 'e sosjale polityk lofts-binnen yn 'e ar-partij, in man dy't mei syn publikaasjes myn grutte weardearring wûn hie, yn elts gefal in partner fan formaat.

Ik hie yntusken de bystân fan myn organisaasje frege. Earlik sein hie ik foar de juridyske kant fan 'e saak net safolle belangstelling. Safollestemear wie dat it gefal by A.P Jungcurt, de skriuwer fan de Unie van Christelijke Onderwijzers, it as read te boek steande opposisjonele fakbûn. De juridyske wei wie my te lang en te fertretlik, ik woe leaver mar mei ien see oan lân, mar Jungcurt hat my yn 'e stokken riden. Fierders krige ik ek noch as advokaat it ch Earste Keamerlid mr R. Pollema, dy't oanbea my pro deo te ferdigenjen, wat er mei grutte tawijing dien hat. De like subtile as skerpe tsjinstellingen tusken ar en ch wiene my doe noch net sa dúdlik.

De fragen fan Gerbrandy wiene helte skerper en helte yntelliginter as dy fan Wytzes. Yn myn andert bin ik dêr ek rjocht op yngongen: ik datearre it ‘Wapenstilstânsdei’ (11 novimber) en skreau der by dat de hearen hjir faaks it materiaal fine koene dat hja nedich hiene.

Doe fersocht mr Gerbrandy my in middei foar in ûnderhâld op syn kantoar te Snits.

Dy earste moeting stiet my noch goed by. Hy wie in beweechlik man mei in rûn gesicht, fûle eagen, in te grutte snoar en dat wat âldeftich slepende lûd, dat letter foar radio Oranje sa goed bekend wurde soe.

It wie earst effen ôftaasten. ‘Ja, meneer Schurer, het schoolbestuur heeft mij met deze zaak belast en dat is natuurlijk niet zo eenvoudig; ik wou graag eens even met u persoonlijk spreken.’

Ik haw blykber nochal kategoarysk andere, want nei in skoftsje sei er: ‘U zegt niet veel.’

[p. 77]

‘Nee mynhear Gerbrandy. Jo hawwe my hjir frege, ik tochte dat jo my wat te sizzen hiene. Mar jo kinne fan my min ferwachtsje dat ik foar de advokaat fan myn tsjinpartij myn hert op tafel lis.’

Ik fielde dat er my taksearre. ‘Of ha jo leaver dat ik Frysk praat?’ ‘Tank jo,’ sei ik, ‘ik kin jo wol aardich neikomme.’

De punten fan de letter klassyk wurden snoar trillen efkes, en hy gong op in hiel oare toan oer. ‘Ik sil it jo wol sizze. Wytzes wie der mei oanklaud, doe binne hja by my kommen. Mar ik woe wol dat de oare partij my frege hie.’

Ik wie ferbjustere. ‘Bedoele jo - hiene jo my wol ferdigenje wollen?’

‘Jawis. Dat is te sizzen, ik woe wolris sjen hoefier dit juridysk springe soe.’

‘Ik woe dat ik dat witten hie.’

‘Ja, mar de stikken steane no oarsom, en jo sille gjin maklikenien oan my hawwe. As it teminsten moat. Mar moat it? Jo meie fan my witte, ik bin bliid dat der ris wat bart, mar jo dogge it fierstente wyld. Der is moaie literatuer oer dizze matearje, by Bavinck en by Sikkel, ik haw genôch foar jo.’

‘Ik ken dy literatuer wol. Mar ik moat dúdlik wêze. Witte jo, wêr't jins betreklike populariteit hjir by de ar noch oan te tankjen is?’

‘Dat woe ik wolris fan jo hearre.’

‘Dat de lju, yn skoalbestjoer en ûnder oaren, jins boek De strijd om nieuwe maatschappijvormen net lêzen hawwe.’

Hy grânzge as in liuw, mar sei gjin nee of ja. Doe frege er: ‘Wêr antwurdzje jo Van der Meulen? Dy hat as Uddo in rige artikels tsjin jo yn it Friesch Dagblad skreaun.’

‘Van der Meulen, mynhear Gerbrandy,’ sei ik, ‘dy antwurdet men net.’

‘Soa - tinke jo der sa oer.’

‘Ja, as it net te frijmoedich is, mei ik witte hoe't jo der oer tinke?’

‘Wêrom? No, goed dan: dy man en syn krantsje, Schurer, dy sitte my oan 'e strôte ta. Mar der binne ek oaren. En dêrom, jo moatte dit net dwaan. Jo kinne in sieraad foar de Antyrevolúsjonêre Partij wurde.’

‘Ik tink dat ik in oare taak haw.’

[p. 78]

‘Bêst,’ sei er driftich, ‘dan sil it fjochtsjen wurde. Mar stek noch in sigaar op.’

Ik wist dat it fjochtsjen wurde soe, mei dizze man.

In pear wiken letter spriek er op 'e Lemmer foar Patrimonium, fierstente lofts. By it útgean fan 'e gearkomste frege ik him: ‘It is noch ier, wy wenje hjir skean foaroer. Geane jo mei om in bakje kofje?’

Wer dy taksearjende eagen. ‘Ikke mei jo te kofjedrinken? Witte jo dat jo by de duvel te by cht binne?’

‘Witte jo dat ik net bang foar de duvel bin?’

‘Ik gean graach mei,’ sei er.

In oar, net minder opmerklik petear, hie ik yn dy snuorje mei myn eigen advokaat, mr Pollema. ‘Dúdlik,’ sei er, ‘dat jo it dêr by dy antyrevolúsjonêren net úthâlde. Mar dêrom hoecht it sà net. Man, kom by ús yn 'e chu, dêr is romte en frijheid, ek foar jimme.’ ‘Mynhear Pollema,’ frege ik, ‘bedoele jo dat der yn 'e chu ek romte foar sosjalisten is?’

‘Mar jim binne dochs gjin sosjalisten?’

‘Ja, dat binne wy. Is der plak foar ús yn 'e chu?’

Hy sloech mei de platte hân op tafel: ‘Noait!’

Mar it hat syn beslút om my te ferdigenjen net beynfloede. En ikke, dy't gedichten makke en my nea mei polityk ynlitte wollen hie, ik wist wer goed dat myn plak wie by dy lytse kloft fan politike amateurs en partisanen.

De fragen fan Wytzes en dy fan Gerbrandy binne, neidat myn freon Gysbert Koelstra yn Balk se mei myn antwurden kreas oertikke en parsree makke hie, as brosjuere útjûn by Hoekstra yn Balk, ûnder de titel Geloofsonderzoek. Sa hie in oar der ek wat oan.