Kleine vertellingen

[p. 12]

De omweg

Eeuwen geleden leefde, in een klooster van Andalusië, een vrome lekebroeder, Godefridus geheten, van wie men op zekere dag ontdekte dat hij een heilige was. Want hij bezat de gave der tranen. Vanzelfsprekend verwekte deze ontdekking heel wat beroering onder de wel allemaal vrome mannen die, met hun vader abt aan het hoofd, het monasterium bevolkten, maar niettemin beseften dat het met hun vrede gedaan was. Want ofschoon een klooster eigenlijk niets anders dan een oefenschool in de heilige volmaaktheid is, houdt men er liefst de heiligen, zolang zij leven tenminste, zover mogelijk buiten. Wat soms om meer dan één reden van een verstandig inzicht getuigt. Wordt men desondanks met een heilige gezegend, dan betekent dit, zo niet voor allen, dan toch voor het merendeel der monastieken, een ware beproeving en is de onderlinge charitas soms voor lange tijd onherroepelijk onder hen zoek. De gewijde annalen zijn daar om dit door tientallen voorbeelden te bevestigen, zodat men misschien zonder al te grote vermetelheid zou mogen beweren, dat, wanneer de hemel een religieuze gemeenschap op doelmatige wijze bezoeken wil, hij een heilige als twistappel in haar midden verwekt.

Het klooster nu, waar Godefridus leefde, maakte geen uitzondering op de algemene regel. Mét dat de ont-

[p. 13]

dekking er zich verbreidde, begonnen de rust en de regelmaat er hopeloos in het honderd te lopen. De geletterden vonden geen vrede meer achter hun boeken en de ongeletterden lieten het handwerk in de steek om zich levendig te gaan mengen in dingen die voor een groot deel hun begrip ver te boven gingen. Een gevolg van dit alles was, dat het heilig stilzwijgen er geregeld met voeten getreden werd en men, tot onder de koorzang toe, met enige opmerkzaamheid kon gadeslaan wie vóór en wie tégen waren. De stemming liep zo hoog op, dat de goede abt, die geen enkel middel onbeproefd liet om olie op de golven te gieten, de handen erbij in de schoot legde en ten slotte, vanwege zijn hoge ouderdom, zijn waardigheid overdroeg op een ander.

Maar ook deze bleek het spoedig dat hij gedoemd was te falen. Doch voor hij, totaal verontmoedigd, zijn ambt neerlei, deed hij zijn medebroeders nog eenmaal in de kapittelzaal vergaderen en sprak hij hen aldus toe: Wat kan ik? sprak hij. Indien ik slechts met de duivel te maken had, zoudt gij het zien! Maar nu? Wegzenden kan ik onze broeder Godefridus niet; geen enkel artikel van het Kerkelijk Wetboek en van onze heilige regel doet mij dat recht aan de hand, daar de broeder volkomen aan het ons gestelde doel beantwoordt; en hem zijn gave ontnemen, die een gave des hemels is, kan ik nog minder. Deus providebit!

Een derde echter, die het ambt en de waardigheid van hem zou overnemen, was nergens te vinden. Zelfs de meest vermetele en ambitieuze zag geen kans het kleine beetje orde, dat er tot dan toe nog geheerst had, in de toekomst te handhaven en zag af van de

[p. 14]

onderneming. Binnen en buiten de kloostermuren liepen de zaken intussen evenzeer in de war en, vanwege de aldoor feller wordende disputen over en weer, kwam het zover, dat de potten geregeld aanbrandden op de vuren en de vuren op zekere dag zelfs niet meer gestookt werden. Temidden van al deze strubbelingen en van alles onaangedaan, ging Godefridus zijn zalige weg, stortte zijn tranen in de beschouwing der hemelse dingen en was voor ieder vriendelijk en voorkomend. In zijn simpelheid merkte hij niet welk een doorn hij was in de ogen der anderen en hoe, wat erger was, het klooster zich langzaam rondom hem ontvolkte. Totdat hij op zekere dag moederziel alleen in de refter zat, waar de zegelbewaarders, die door de bisschop gezonden waren om het klooster te verzegelen, hem in zijn weergaloze gelatenheid vonden, hem meenamen en voor de bisschop brachten.

Daar de bisschop een voorzichtig man was en er ernstige verwikkelingen door vreesde in zijn diocees, zond hij Godefridus onmiddellijk door naar de generaal zijner Orde. En ook deze zat op zijn beurt over hem met de handen in het haar. Onverwijld riep die zijn raad bijeen en vijf minuten later reeds viel de beslissing dat men, de antecedenten van Godefridus in aanmerking genomen, de gehele Orde niet kon offeren aan een man, een heilige weliswaar, die, al bezat hij de gave der tranen, bewezen had een element van ontbinding te zijn. Maar daarmede was de ongelukkige broeder nog niet helemaal van de baan. Met de vinger op de codex-juris canonici beseften de raadsheren, dat zij zich grotelijks vergalopperen zouden als zij, achter de Vader der Christenheid om, de zondenbok zomaar de woestijn in zouden jagen. En

[p. 15]

zo geschiedde het dat de broeder diezelfde dag nog, van Pontius naar Pilatus gezonden, in al zijn simpelheid voor de Pauselijke Stoel kwam te staan. Nu trof Godefridus het bizonder gelukkig dat Honorius zelf een heilige was en een Paus die korte metten maakte. Ik wist niet, sprak Honorius, dat het, zelfs onder christenen, een misdaad kon zijn naar de hemel te verlangen; maar ik weet wat ik doen zal!

Dat pausen soms vermetel zijn, weet iedereen; en dat men bij heilige pausen omwentelingen kan verwachten, zal niemand ontkennen. Grotere ogen dan die de kardinalen zetten, zijn dan ook niet denkbaar dan toen Honorius, kort daarop en recht tegen een door vele eeuwen geheiligde traditie in, Godefridus heilig verklaarde en hem, bij zijn leven nog, tot de eer der altaren verhief.

Neen, de wereld geraakte er niet door uit haar voegen; maar ziet toch wat er plotseling geschiedde! Met welk een heilige haast de medebroeders van Godefridus, de geletterden voorop, zich terug naar hun klooster spoedden en met welk een reikhalzend verlangen zij er hem verbeidden! Ik zal de jubel niet beschrijven, noch de liederen, noch de klokken welke Godefridus verwelkomden, die, ootmoedig op een ezel reizend, en met blijdschap in het hart de tinnen van zijn thuis begroetend, tenslotte niet minder dan zijn intocht in Jeruzalem beleefde. Ook een heilige moet soms een verre omweg maken om te worden die hij is. Dat sommigen zich daarmee troosten!