Een bitter mensbeeld. De transformatie van een ontregeld land

[p. 132]

Piercingbeleid

In een brave syllabus voor Amerikaanse studenten trof ik de gortdroge vaststelling aan dat tatoeages vroeger alleen bij mannen aftrek vonden, in het bijzonder mannen uit de lagere klassen, vooral soldaten. ‘Tegenwoordig,’ vervolgt de tekst, ‘is tatoeëren aantrekkelijk geworden voor, onder anderen, vrouwelijke studenten. Andere nieuwe verschijningsnormen omvatten lichaamspiercings, thans meer aanvaard en populairder dan ooit tevoren.’

Twee miljoen Nederlanders schijnen inmiddels met piercings rond te lopen. Ook de halfblote lijven van Olympiërs aller landen tonen een staalkaart van actuele ‘lichaamskunst’. Wat grote uitzondering was, iets wat bovendien als uiterst vulgair te boek stond, is nu alomtegenwoordig. Met recht en reden mag het een nieuwe verschijningsnorm heten. Piercings zijn inmiddels zo wijdverbreid dat het vergrijzende v&d er zijn imago mee wil verjongen. Voortaan kunnen Nederlandse bakvisjes er daar ook een ‘laten zetten’, zoals dat heet. Treuriger kan het bijna niet: volwassen mannen, managers, die na diepgaande studie zo'n besluit nemen. Zouden ze het ook toejuichen als hun eigen dochters en zonen zich naar de nieuwste mode lieten beslaan?

Al in de jaren tachtig werd punk door c&a geannexeerd, door ‘scheermesjes’ aan halskettinkjes bij de japonnetjes aan te bieden. De commercialisering van straat- en jeugdcultuur - en daarmee neutralisering tot rage of mode - is al tientallen jaren een feit. Wat zich als ‘rauw’ en ‘authentiek’ aandient, wordt razendsnel omgezet in handelswaar. Weliswaar bestaat de jongerencul-

[p. 133]

tuur natuurlijk bij de gratie van commercie, maar zij wordt er ook telkens door ingehaald en ondermijnd. Zo heb je iets, zo ben je het kwijt aan de middenstand.

My first piercing is een inwijdingsritueel. Het bloed dat erbij kan vloeien staat in ‘primitieve’ samenlevingen symbolisch ook wel gelijk met de menarche, de eerste menstruatie. Met dat stukje metaal in je lijf, hoor je er voortaan helemaal bij. Waarbij? Bij de anderen. Een piercing in plaats van zoiets als de eerste communie - dat is wat het ritueel individueel inhoudt. Maatschappelijk en cultureel staan piercing en tatoeage voor een alledaags en volks cultuurrelativisme en postmodernisme. De gewone man of vrouw draagt ermee uit wat de intelligentsia al lang betoogt: culturen zijn gelijk, ‘hoog’ en ‘laag’ bestaan niet, we zijn allemaal gelijk.

Piercings en tatoeages zijn ook ‘stijgende cultuurgoederen’. Afkomstig uit een nederwereld bevolkt door marginale types, wisten ze hogerop te komen. Vroeger tooide alleen volk van betrekkelijk laag allooi zich met zichtbare lichaamsdecoraties, tegenwoordig ook delen van de (lagere) middenklasse en zelfs een enkele elitefiguur.

Dat cultuuruitingen kunnen stijgen, wordt nog altijd uitzonderlijk gevonden. De standaardopvatting is dat zij juist van hoog naar laag trekken, van mensen met veel aanzien naar individuen met geringe status. Het is de vraag of dat in onze populaire cultuur nog wel opgaat. De omgekeerde beweging lijkt kenmerkender. Slang, (party)drugs, jazz, blues, pop, zware shag, strips, spijkerbroeken en t-shirts - het zijn allemaal stijgers, geen dalers. Mozart daalt niet, hiphop stijgt. ‘Whiggers’, white niggers uit de blanke middenklasse, spiegelen zich aan het door zwarte rappers neergezette stereotype van de boze zwarte man, cool en hip.

In onze populaire cultuur zijn ‘laag’ en ‘hoog’ onontwarbaar verknoopt geraakt. Tegenover vulgaire stijgers maakt Bach een adembenemende duikvlucht, bij Kruidvat. Stijgende cultuurgoederen, zoals piercings en tatoeages, zijn tegelijkertijd ook aan het dalen. In eerste instantie geadopteerd door urbane ‘bohémiens’, bereiken zij gaandeweg ook de massa van trendvolgers in provin-

[p. 134]

cie en jeugdland. Uiteindelijk gaan ze bij c&a of v&d uitgeblust aan hun commercialisering ten onder.

De introductie van piercingstudio's bij v&d valt samen met een ander keerpuntje: de overheid ontwikkelt piercingbeleid. Geheel volgens de logica van de Nederlandse verzorgingsstaat: niet verbieden, maar reguleren. Na overleg met de branche in een gemengde werkgroep, komen er beperkende regels voor de piercingpraktijk, om de nog heel jeugdigen tegen zichzelf te beschermen. Want hoewel we ‘hoog’ niet meer van ‘laag’ onderscheiden, of ‘primitief’ van ‘beschaafd’, is er een vervelend probleempje: piercings brengen gezondheidsproblemen met zich mee. Wat in het klein al gebeurt met door de juwelier doorboorde oorlelletjes, doen piercings in het groot: ze kunnen tot hardnekkige ontstekingen leiden, vooral van navel en tong.

De overheid die reguleert. Met mama naar v&d. Het van oorsprong ruige en marginale raakt ingekapseld en genormaliseerd. Nog even en de emancipatie van de piercing is voltooid. De brancheorganisatie gesprekspartner van de overheid, toezicht, een officiële opleiding, diploma's. Musea openen hun poorten en alom klinkt waardering voor piercing en tatoeage als kunstvorm.

Eind goed, al goed? In één opzicht wel. De overheid wil weliswaar terugtreden, maar op de meest onverwachte momenten worden haar interventies toch onontbeerlijk geoordeeld. Maar dat de piercing iets voor alle mensen wordt, ongeacht sekse, leeftijd en klasse - dat is hoogst onwaarschijnlijk. Ergens in de lagere middenklasse blijft de piercing steken. Elitemilieus weten zich goed af te schermen voor volkse fratsen die getuigen van gebrek aan decorum en (zelf)beheersing. De piercing wordt niet klasseloos, maar scheidt de bokken van de schapen.

28-08-2004