|
| |
| |
| |
13
Grommeljend rint heit de keamer út. Fardou set de tillevyzje sachter.
‘Dat kin wol werris oarloch wurde,’ seit se.
Ik knik. Heit hat de hiele jûn al in sin as in baarch. Dat begûn mei't er ta de ûntdekking kaam dat syn sigaren op wiene. Hy klaude wakker yn 't berchmeubel om, en doe't er neat fine koe trêde er nei de doar en rôp oer de gong: Mem! Marcella! Dy siet doe al yn 't atelier en reagearre net. Ik bin der wis fan dat se him hearde, mar dat de yntonaasje har net oanstie. Dus bleau it stil. Nitelich pandere er nei har ta, en like nitelich kaam er werom. De rimpel tusken syn wynbrauwen like wol in fuorge. Foar't er syn plak op 'e stoel wer ynnaam, sei er: Hasto in sigaretsje foar my? Se wisten allang dat ik smookte, en allinne fan mem hie 'k in preek hân oer sûnens en kanker en skande fan 't jild.
Ik wiisde nei it pakje op 'e tafel. Rimpen skodde er der ien út en stiek him tusken 'e lippen. It like nuver, krekt as hearde it dêr net, wiene de kop en 'e hannen te grut foar sa'n fyn, wyt stêfke. Oan 'e wize fan smoken koe 'k sjen dat er slim yrritearre wie. Doe't er healweis in searje, dêr't Fardou en ik nei sieten te sjen, de tillevyzje op in oare stjoerder sette om it sjoernaal te folgjen, fernuvere my dat net.
‘Wat docht heit no?’ frege Fardou.
Ik sette my te skoar.
‘Sjoernaal.’
Ien wurd. Mear makke er der net oan smoarch. It wie sa ûnbeskoft dat it my ferbjustere.
| |
| |
‘Mar wy sjogge wat oars,’ hâlde Fardou oan.
‘Sjogge jim' aanst mar fierder.’
‘Dan is 't dien.’
‘Ast dy even stil hâldst, kin ik teminsten hearre wat der sein wurdt.’ Om dat te ûnderstreekjen, sette er it folume heger.
‘It is net earlik,’ sei Fardou.
‘Der binne wol mear dingen net earlik,’ antwurde er, sûnder de eagen fan 't skêrm te heljen. Gelokkich wie se sa ferstannich om it fierders gewurde te litten, want syn gesicht stie op tongerjen.
Amper trije kertier letter hiene wy al wer argewaasje, no oer sokssawat simpels as teewetter. Mem kaam krekt de keamer yn om it ien of oar te pakken, doe't heit fuortendaliks frege: ‘Wat seist fan in bakje tee?’
‘Ja, lekker,’ sei se, seach prakkesearjend om har hinne en ferdwûn wer.
Ferstuivere stoarre er nei de tichte doar. Doe kearde er him nei ús: ‘Set even wetter op 't fjoer.’
‘Ik ha frisdrinken hân,’ sei Fardou, ‘ik hoech gjin tee.’
‘Ik ek net,’ sei ik hastich.
‘Wel ferdomme,’ sei er mei útset lûd, ‘ik freegje net oft jim' toarst ha, ik freegje om wetter op te setten.’
‘De tsjettel stiet op 't oanrjocht,’ antwurde Fardou ûnfersteurber.
De holle tynde him. Hy slokte in pear kear, seach ús ferneatigjend oan en gie stean. Eefkes makke er in twivelriedige yndruk; mar doe trêde er fuort nei de keuken. Nei't bliken die net om wetter op te setten, mar om in flesse skjinne en in gleske te heljen. It wie de earste kear dat ik him thús, troch de wike, drinken seach. Mei in flugge beweging
| |
| |
geat er it gleske fol, dêr't er in bytsje by griemde; hy koe net ferbergje dat de hân skodde.
De sfear wie om te snijen. Heit dronk, swijend en grimmitich, de iene nei de oare buorrel. Fardou en ik sieten elk yn in hoeke fan 'e bank. Hja die as seach se tillevyzje; ik pretendearre in boek te lêzen.
Ik doarde amper te bewegen, bang dat de bom dy't heit hjit ôfgean soe. Syn swijen wie net ûngewoan, mar no hie 't in net te ferklearjen driging. It siet yn syn hâlding, de fingers as in kloer om it gleske; de slach yn 'e rêch, as foar in oanfal.
Hiene wy him terge? Ja, mar dochs net genôch om sa'n spanning te feroarsaakjen.
Der moast wat gebeure. En dat gebeurde ek. Nei in stik of seis slokjes riisde er oerein, en briek dêrmei út it loftliddige dêr't wy yn tahâlden. Beret kriich er de flesse en it glês, rûn dêrmei de keamer út, sûnder wat te sizzen, sûnder op of om te sjen.
No knalt de doar fan 'e opkeamer iepen.
Heit syn lûd hearre wy 't earst, leech en skril tagelyk. Gjalpen binne it, hol, spoekachtich. En wy stean as oan 'e grûn nagele, net by steat om fuort te rinnen en ús ôf te sluten foar dat skokkend fertroud harkspul.
‘... freegje ik no, wat freegje ik no hielendal, godferdomme...’
‘... och, do bist sa'n sneu gefal, moatst dysels noris hearre...’
‘... hâld dy de harsens...!’
Ynienen in dompe klap. Der falt wat. Gerinkel fan glês.
Mem har lûd, heech en helder en kâld as kristal.
‘... net sa achterlik... sjoch hoe'n binde...’
| |
| |
‘... alles allinne dwaan... op my del... neat fan dy te ferwachtsjen. Wat bisto no foar... omkomme...’
‘... oars gjin doel... tochtst dat ik ûnnoazel bin, echt neat yn 'e gaten ha?... mear as fermoedens... kom my dêr net mei oansetten...’
‘... bek ticht!... noait begripe kinne, noait witte hoe't it echt sit... libben mear is as...’
Wer in klap, mem dy't raast dat er ophâlde moat.
Finzen binne wy yn dizze realiteit dêr't wy yn fegetearje. Fardou stiet neist my. Se pjukt mei de middelfinger feltsjes fan 'e tomme. In optelsom fan pine dy't almar langer wurdt.
Fardou skuort my mei. Kom, seit se, kom. Ik bin ferdôve, set meganysk de iene foet foar de oare. Wy rinne de trep op nei boppen, streekrjocht nei har keamer. Ik haspelje net tsjin.
Stadich en swijend klaaie wy ús út, stappe op bêd en krûpe inoar oan. Wy binne kâld oant yn 't moarch fan 'e bonken.
As ik thúskom, sitte mem en Fardou oan 'e keukenstafel. Se swije, sjogge der tryst út.
‘Hilbrand,’ seit mem, ‘no is 't net sa moai.’
Ik gean sitten, lôch en swier en panikerich.
‘Pake Hero hat in hertoanfal hân,’ seit se. Hja klinkt opmerklik kalm. ‘Hy leit yn 't sikehûs, op 'e Intensive care. Beppe hat belle. It liket net goed.’
Bûten skynt in wetterich sintsje. It lân leit noch yn 'e wintersliep, dreamt fan ljocht en waarmte, it swiete kreveljen fan groei. Yn 'e keuken is 't smûk. De teepot stiet op 't elektrysk stoofke, de reade ljochtsjes baarne. It rûkt der nei cake en bret fleis. Alles is sa't it is, en ik haatsje mysels. De ferromming dy't ik fiel, makket my deawurch. Ik hâld fan pake Hero, hoe kin ik no ferromming fiele?
| |
| |
‘Net goed?’ herhelje ik wezenleas.
Se skodhollet. ‘Hy is yn libbensgefaar. Beppe mei de hiele tiid by him. Dat is in faai teken.’
‘Mar hoe,’ sis ik, ‘hoe is 't gebeurd? En wannear?’
‘Fan 'e moarn betiid. Sa fan 't iene stuit op 't oare. Se wiene oan 't kofjedrinken, en hy wie krekt oerein gien om 'e piip te heljen, doe't er hommels yninoar sakke.’
Se wurdt muoilik. Fardou lek de hân op harres. De adams-appel giet op en del, op en del.
‘Gelokkich wie beppe tûk genôch om net sels mei him om te pakken, mar fuortendaliks dokter te beljen. Dy wie der fiif minuten letter, en hat direkt in sikehús-auto komme litten.’
Us pake. In noflike, smoute prater. Rêstige man. In grapkemakker. En in foarlêzer. As wy der wiene gong jûns de iepen hurd oan en lies er ús mei syn djip, wat skuorjend lûd de moaiste ferhalen foar. Pake Piip. Dat burd dêr't ik skoften nei sjen koe, benammen it giele partsje fan 'e snor, presys ûnder de noas.
‘Ik sil derhinne,’ seit mem. ‘Mei tsien minuten is hjir in taksy dy't my nei 't stasjon ta bringt. Dat hâldt wol yn dat jim' jim' earst rêde moatte.’
Fansels, knik ik, fansels.
‘Sadree't der nijs is, belje ik. Okee? Hoelang't ien en oar duorje sil wit ik uteraard net, mar der sitte noch genôch sinten yn 'e húshâldbeurs. En oars moatte jim' heit om jild freegje. Dúdlik?’
‘Mem hoecht nerges oer yn te sitten,’ seit Fardou. Se sjocht my oan. ‘Wy rêde mei alles.’
Der klinkt in klakson. Mem sjocht op.
‘Dêr is de taksy al,’ seit se, ‘moai op 'e tiid.’
Wy rize oerein. In bytsje ûnwennich rin ik op har ta en
| |
| |
slaan de earmen om har hinne. Hiel even leit se de holle op myn boarst. Se is licht, merk ik, by't meagere om't ôf. It is in aparte gewaarwurding om har sa beet te hâlden, as bin de rollen omdraaid, bin ik de âlder dy't it bern treastget.
Mei ús trijen rinne wy nei bûten. Nei noch in lêste tút stapt se yn 'e auto, jout de sjauffeur, dy't de doar foar har iepenhâldt, in knikje.
As se út ein sette stekt se ôfwêzich de hân omheech, as is se mei de gedachten al in pear hûndert kilometer fierder.
Wy eagje har achternei, oant de taksy hielendal út it sicht ferdwûn is.
‘Wêr is heit eins?’ freegje ik, wylst wy weromrinne.
Fardou snúft. ‘Dy is nei ien of oare foarljochtingsgearkomste oer rykssubsydzjes.’
‘En dat koe net oergean?’
‘Blykber net.’
Ik slaan in earm om har skouder.
‘Moai kloate, dit mei pake,’ sis ik.
‘Ik bin bang,’ antwurdet se.
De jûns om likernôch acht oere giet de tillefoan. Fardou en ik binne oan 't ôfwaskjen, sadat heit oannimt. It duorret in skoft foar't er werom is. Sadree't er lykwols de keuken ynkomt, wit ik al hoe let it is. As yn in refleks gean ik tsjin Fardou oan stean. Dy hat har heal omdraaid, hâldt de dripkjende kwast foar 't liif, krekt as is se in Roomske pryster dy't op 't punt stiet in hillige romte te wijen.
‘Dat wie mem,’ seit er. Hy sjocht ûngemaklik, tyspelet mei de hannen. ‘Ik sil der net omhinne helje: pake Hero is stoarn. Der wie neat mear oan te dwaan.’
Ynienen fiel ik in ôfgryslike lulkens yn my op kommen, in lila-reade stoarm dy't my de siken beset en it sicht fer- | |
| |
troebelet; sa bot, dat de âld man net mear is as in stim út 'e dize. Ik wol op him tafleane, de strôt tichtknipe en raze dat it syn skuld is, allegearre syn skuld; ik wol him ûnderflybje, slaan, krekt salang oant er as in wjirm oer de flier krûpt, en jammeret, jammeret.
Ik wankelje op 'e skonken, fernim dat Fardou my beet hat. Stevich. Stevich.
‘Mem bliuwt oant en mei de begraffenis by beppe, om alles te regeljen en har by te stean. It skynt dat jim' omke Pierre net earder as oaremoarn komme kin, fanwegen syn wurk yn Marseille. En jim' muoike Franceska út Amearika sil wis noch wol langer noadich ha.’
‘En wannear wurdt pake begroeven?’ freget Fardou.
‘Sa't it no liket takom sneon,’ seit heit. ‘Wy sille ús dus in stikmannich dagen rêde moatte. Mar dat komt wol klear.’ Dêrmei liket syn taak folbrocht. Hy wifket even, krekt as wol er der noch wat oan taheakje, mar dan draait er him rislút om en giet fuort.
En wy bliuwe achter, mei in ôfwaskbak lij wetter, in bulte smoarge pannen en in fertriet dêr't wy earst net oer prate kinne; net earder as dat it nacht wurdt, en wy yn 't tsjuster rouwe en leavje oant it foarste skiere ljocht.
Op 'e dei fan 'e begraffenis binne wy betiid ûnder. Heit is der ek al. Hy hat tee set en bôle smard. Soks hat er noch noait dien, en fernuvere skowe wy by de tafel. Hy jit ús in bakje yn en draait de radio wat lûder. It nijs. De waarberjochten. It beart mâl, oars net as rein en wiete snie.
Nei't wy it iten behimmele ha, freget Fardou oft er al wit wat er oandwaan sil.
‘Dêr wol 'k it even mei jim' oer ha,’ seit er. ‘Net oer de
| |
| |
klean, mar oer de begraffenis.’ Hy kochelet, nimt in slok tee, faget mei de rêch fan 'e hân de mûle ôf. ‘It is nammentlik sa... Ik gean net.’
De bek sakket my iepen. Ik fiel it. Wat seit er no?
‘Net hinne?’ Fardou sjocht him ferbjustere oan.
Hy skodhollet, wriuwt mei de hân oer de plasse.
‘Nee.’
‘Mar... hoesa net?’ Ik hear it ûnleauwe yn myn stim.
‘Der binne omstannichheden dy't it my behinderje... Mar ik sil jim' op 'e trein sette, sinten meijaan.’
‘Watfoar omstannichheden?’ hâldt Fardou oan.
‘Dêr ha jim' winlik neat mei te krijen,’ seit er ynienen noartsk.
‘Ja, wêr slacht dat no wer op!’ seit Fardou. ‘En mem dan? En de rest fan 'e famylje?’
‘Dy rêde har wol sûnder my.’
‘Dat leau 'k fuort, mar it is gewoan ûnbeskoft, misledigjend.’
Heit slacht mei de fûst op 'e tafel, sa fûl dat de reaukes derfan trilje.
‘Do hast my hjir net it leksum te lêzen!’ raast er. ‘Wat miensto wol net, smoarge snotbongel! Ik bin noch altyd jim' heit, en ik easkje respekt fan jimme!’
‘Heit hat neat te easkjen, respekt moat fertsjinne wurde,’ sis ik.
Mei in hoart keart er him nei my ta. Hy is wyt weilutsen, de eagen stean him as pantsjes yn 'e holle. Hy trillet fan kleare ferwoedenheid.
Sels fernim ik dat alle spieren har spanne; ûnder 'e tafel ha 'k de hannen ta fûsten krôle. Toe mar, sjit it troch my hinne, toe mar.
| |
| |
Ien sekonde lang liket it as sil er ús oanfleane; mar dan brekt der wat, siicht er del op 'e stoel, mei in wurgens en in machteleazens dy't noch ûnwêzentliker is as de lulkens fan niiskrekt.
Hy lit de skouders hingje, stoarret mei bline eagen nei de itenstafel.
‘Alles giet nei de ferdommenis,’ seit er. Dêrnei bliuwt it stil. Allinne de radio jout lûd, ien hat it oer in tekoart op 'e begrutting, dat der mear besunigings noadich binne.
Fardou sjocht my oan.
Ik lûk oan 'e skouders.
‘Se ha my noait lije mocht,’ seit er ynienen. ‘Se ha 't my noait ferjaan kinnen, sa'n domme boer mei har dochter. Net dat se 't oait streekrjocht tsjin my sein ha. O nee. Sa wurket it net yn dat fermidden. Dêr binne oare wegen foar.’
It hert jaget. Ik wit net oft ik dit hearre wol.
‘Buorkjen falt net ta. Hjoeddedei hielendal net. Der binne mominten... Soms hat men jild noadich, mear as dat men by in bank krije kin, en ek guodkeaper. En wat dogge je, as je witte dat je skoanfamylje begoedige is? Dan bytst dy tsien kear yn 'e hûd, want je wolle sa lyts net wêze. Mar by einsluten wint de kop it fan 't hert en set je je grutskens oan 'e kant. Men lit it belang fan 't wurk, fan 'e tradysje en fan 'e húshâlding prevalearje.’
Hy krijt de teepot, jit it lêste stealtsje yn.
‘It fielde oan as in audiïnsje. Ik ha der ek net omhinne praat, bin fuort ta de saak kaam.’
Spytgnyskjend drinkt er de tee op. Hy slokt mei in lûd dêr't ik altyd fan wearzge ha.
‘De heechhertigens dêr't it mei oan 'e kant skood waard, sil my altyd bybliuwe. It wie in kwestje fan ferantwurd- | |
| |
likens. Men moast jins eigen swierrichheden oplosse. Godferdomme. Klearebare wraaksucht, dat wie 't. Ik koe yn 'e stront sakje. En miskien dat soks de eagen fan Marcella iepenje soe.’
No giet er stean, stekt de hannen yn 'e bûse; sjocht hoe't de skimer net wike wol.
‘Ik ha altyd wiis mei jim' mem west...’
Ferwezen stiet er oer de flier, krekt as praat er yn himsels en net tsjin ús.
‘Ik kin der net hinne,’ ferfettet er sacht, sa sacht dat ik him amper hearre kin. ‘As jim' fierders klear binne, bring ik jim' mei in oere nei 't stasjon. No sil ik earst mem belje.’
Hastich rint er de keuken út. Fardou en ik sjogge elkoar oan. Wy beseffe allebeide dat er folle mear te fertellen hat, dat der helte mear te fertellen is. En dat er dat noait dwaan sil.
En beide hearre wy it lûd fan almar mear stiennen dy't by de berch del rôlje.
As tonger.
It is in benearjend ritsje nei 't stasjon. De rein slacht tsjin it foarrút. Net ien seit wat. Ik sit foaryn, fiel my in boartersbal yn in spul dêr't ik de regels net fan ken, noait fan witte sil. Ik soe wat belangryks nei foaren bringe wolle, mar kin oars net betinke as dat de blêden fan 'e rutewiskers ferfongen wurde moatte; se piipje yn 'e delgeande beweging.
Drok is it net, en heit hâldt by de stoepe. Hy triuwt my, sûnder my oan te sjen, sinten yn 'e hân. Foar't wy derút stappe, seit er: It spyt my.
Mei in klap slaan wy de doarren ticht.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd