|
| |
| |
| |
7
Laam. It alderjongste is derôf, mar noch hieltyd springerich, oerdwealsk. It bûnt fan 'e kij, har ûnfersteurber kôgjen. Hynsteblommen, sinzgjend giel, brekke as strielen fan in ynwindige sinne troch de koarst fan 'e ierde. Dy inkele wite wolk oan 'e blauwe loft. Dy ûngeduerigens yn 'e lea. In kreveljen yn 'e bonken, it bloed.
Moarn set de maaiefakânsje út ein. Moai, mar it moaist is dat wy in wike fuort sille. Nei 't Amelân. Ik koe it amper leauwe, doe't se it ús fertelden. Se hiene in húske hierd. Heit koe mar twa fan 'e sân dagen bliuwe, fanwegen de drokte, mar op himsels wie dat al in mirakel. Se diene serieus har bêst, en dêr wie dat inisjatyf in teken fan.
Ik ha noch noait op in eilân west. Wat ik krekt ferwachtsje moat, wit ik net, mar allinne it gegeven dat wy foar 't earst mei ús allen fuort sille, jout al in goed gefoel.
Mem sit oan 'e hússide as ik thúskom. Se sjocht derút as in diva: pearse simmerjurk, in bân yn 't hier fan 'e selde kleur, in swarte sinnebril. It byld liket net teplak; in tropyske blom dy't by fersin út 'e boaiem fan in winige polder opsketten is. Yn in hommelse oandriuw jou ik har in tút op 't wang. Se triuwt har bril nei 't puntsje fan 'e noas en glimket.
‘It is noflik, sa yn 't sintsje,’ seit se.
Ik knik, gean njonken har op 'e grûn sitten. Se leit in hân op myn earm. Even is der oars neat as dat lichte oanreitsjen, it streakjen fan 'e sinne; de ienlike rop fan in fûgel, heech boppe ús.
‘Do wurdst grut,’ seit se ynienen.
| |
| |
‘O?’
‘Hm. Sa'tst dêr niiskrekt oanrinnen kaamst... In kreas jongbaas. Begjinst op jim' heit fan froeger te lykjen.’ Se sjocht my oer de bril oan. ‘Hast alris wat in skarreltsje?’
‘Och...’ Ik lûk oan 'e skouders, fiel dat ik in kaam krij. ‘Mem,’ sis ik fluch, ‘begjint op mem te lykjen.’
Op 'e nij dat glimke. ‘Dat fetsje ik op as in komplimint. Of praatst my moed yn?’ Mei in sucht, amper te hearren, sakket se achteroer yn 'e stoel, ferdwynt achter de bril.
‘It libben is in frjemd ding, Hil,’ seit se nei in skoftke. Har fertroulike toan komt my oer 't mad. Docht my goed. ‘Soms liket it ienfâldich, mar is it slim lêstich. En oarsom. En altyd is it in sykjen nei jesels. Yn alle sitewaasjes.’ Se sjocht op 't horloazje. ‘Kom, ik sil de manlju tee en in brochje bringe.’ Se riist oerein, en tegearre rinne wy yn 'e hûs. Mem giet nei de keuken; ik rin nei boppen, tink, mei in beskate grutskens, nei oer har riedselachtige útspraken.
Miskien dat it my dêrom net opfalt dat de doar fan 'e sliepkeamer oan stiet. Ik stap oer de drompel.
Nuver hoe't in bewustwêzen op 't selde stuit nau èn alles omfetsjend wêze kin.
Op 'e flier, foar myn buro, sit Fardou. Op 'e knibbels. It ûnderste laad stiet iepen, de wurdboeken misse derút, lizze njonken har. Yn 'e hannen hat se in stikmannich feilen papier. Se sit te lêzen. Myn gedichten. Gedichten oer har. Oer ús. Wurden dy't ferdútse wat ik foar har fiel, mar dy't gjin oare eagen ferneare.
Nuver ek hoe't tiid ferrint. Ik bin finzen yn it momint, dat traach, ivichduorjend stuit fan feroardieling.
Fardou sit mei de linkerside nei my ta. It gesicht giet skûl achter har lange, losse hier. Ik kin har net ûnder
| |
| |
eagen komme, wol oan har net sjen wat dêryn te lêzen is.
Mei in soartemint grânzgjen dat healwei de kiel stykjen bliuwt, draai ik my om en flechtsje; yn it hommelse, skrinende besef dat it libben in net op werom te kommen kear nommen hat.
Ik dinderje by de trep del, knoffelje heal fan 'e lêste tree en stoarmje nei bûten; sinneskyn, frisse lucht, in weareld dy't ûnkundich is. Sûnder op of om te sjen spring ik op 'e fyts en ryd fuort, lit de trapers mealle oant ik achter de pûst bin, oars neat fiel as hite azem, tinteljende hannen. Swit.
As ik wat bekaam bin, sjoch ik om my hinne. Yn 't súdwesten it silhûet fan it terpdoarpke E*; rjocht foar my, in pear hûndert meter fierderop oan 'e kant fan 'e dyk, it gemeentlik stoartterrein foar snoeiôffal. Fierders pleatsen, loadsen, silo's. As ik om it stoart hinneryd en de earste ôfslach links nim, kom ik by Riemer-en-dy út. Hy ferwachtet my net, mar dat kin neat skele. Ik bin te bot fan 't sintrum, hy sil it fernimme en lêstige fragen stelle.
Mei in gefoel as wie ik dronken, set ik de fyts tsjin in hikke en stek in sigaret oan. Wylde hynders yn 'e kop. It slagget my net te betinken hoe't it no fierder moat. Flitsen fan alderhanne senario's sjitte foarby, mar der is neat dat foarm oannimt, fêst wurdt, sadat ik mooglik sjen kin wat my te dwaan stiet. Hieltyd wer dat byld fan 't iepen laad, Fardou, de ôfgrûn dy't him iepenet.
Stadichoan wurd ik fatalistys. Der is gjin ûntkommen oan. Nettsjinsteande it moaie waar, de sinne dy't it ûnthjit fan in nij seizoen ynhat, bin ik kâld fan binnen. Ik sil de gefolgen fan myn ûnachtsumens drage moatte, ek al begryp ik net wat Fardou op myn keamer moast.
Mei lead yn 'e skuon fyts ik werom. It rint tsjin iterstiid,
| |
| |
ik bin langer weibleaun as ik tocht hie. Ik hear praten yn 'e keuken, heit is der ek al. Hoi, sis ik, en rin fuortendaliks nei it oanrjocht om te hanwaskjen. Mem, dy't mei Fardou sit te petearjen, freget oft ik by Riemer west ha. Har stim klinkt gewoan, spand noch teloarsteld of ferbjustere. Hoeden draai ik my om, gean oan myn kant fan 'e tafel sitten, sis dat ik in blok om west ha, allinne. Se knikt, begjint de ierappels om te partsjen. Wylst se dêrmei dwaande is, nim ik Fardou slûchslim út 'e eachshoeken op. Byldzje ik it my yn, of leit der in swym fan dróvens oer har gesicht? Skier is se ek. Der lûkt in kramp troch de terms dy't my mislik makket. Ik wearzgje fan it guod dat op tafel stiet, de rook fan blomkoal, it donkere fleis dat yn 'e fetpanne driuwt.
Mem hifket oft wy wat sin oan moarn ha. Godferdomme. Moarn nei 't Amelân. Beroerder kin 't net. In wike lang boppe-op inoars lippe. Om de âldelju net teloar te stellen bear ik dat ik amper wachtsje kin, útsjoch nei it nije fan Waad, strân en see. Fardou fait my by. Se seit dat se de fierrekiker meinimt, dy't wy oait fan pake Hero krigen ha. Der moatte in soad bysûndere fûgels te sjen wêze, mar it liket har sowieso wol in moaie gelegenheid om it ding ris te brûken. Se klinkt kalm, goed trochtocht lykas gewoanlik. Miskien hat se foar harsels útmakke om it te ferjitten, te dwaan as hie se it noait lêzen; om't it te ûnwierskynlik en te siik is. Ja, dat is mooglik. Se sil it negeare om harsels te beskermjen, en dêrmei my ek. Se is folle ferstanniger. Stom, dat ik my dat net earder realisearre ha. Mei wat fan ferromming krij ik it skaaltsje mei de wite saus en jit it út oer de blomkoal. It iennige dat ik dwaan kin is it spul mei spylje. Toanielspylje.
Myn gedachten wurde ûnderbrutsen troch mem, dy't ús freget om jûn alfêst de tas yn te pakken, om't wy moarntemoarn
| |
| |
op 'e tiid fuort sille. Net ferjitte om boeken mei te nimmen, seit se, tillevyzje is der net.
Ungemurken is it wifkjen fan 'e skimer oergien yn it wisse fan 'e nacht. Is it dêrom dat ik no krekt ta it laad doar? Ik doch de burolampe oan en sko de sporttas oan 'e kant. Wat ik krekt ferwachte hie wit ik net, mar net dat it laad derút sjocht as dat it net oanrekke is. Alles leit kreas teplak. Njonken de wurdboeken wat tekenark: ferskillende linealen, in geo-trijehoeke, in passer sûnder stift, twa heale eintsjes gom. Ik helje de wurdboeken derút. Dêr leit it plestik hoeske. Alle fjirtjin fellen sitte deryn. Net ien ferskuord of sels mar knûkerich. Mei in gefoel as dat se minen net mear bin, lis ik se foar my del. Ik sil se ferneatigje. Foar 't neist it hynder achter de wein, mar it hat bliken dien dat ik mysels der kwetsber mei meitsje. Stel dy foar dat mem it fine soe. Of heit. Hoe ha 'k sa ûnnoazel wêze kinnen?
Hastich ferskuor ik se, meitsje der lytse propkes fan en smyt se yn 'e papierkoer. Nee, dat is net genôch. Alle spoaren moatte folslein útwiske wurde. Mei de koer ûnder 'e earm rin ik nei ûnderen en leegje him yn 'e jiske-amer. Op dat stuit komt heit om 'e hoeke setten. Hy lûkt oan 'e wynbrauwen as er my stean sjocht. De boel noch in bytsje opromje foar 't wy ôfstekke, sis ik ûnferskillich. Hy knikt. Ik fiel my betrape, meneuvelje wat ûnhandich mei it deksel om. Lit my mar even, seit er, en mei ien raam hat er it teplak. Safolle tsjinstigens bin ik fan him net wend. Moai, okee, prevelje ik. Utsoarte fiel ik my lullich. It sil grif goed bedoeld wêze, mar hy docht krekt as bin ik in lyts bern; sa komt it alteast oer. Ik wit it net. Miskien bin ik te spand of sa. Nitelich troch de skok fan fan 'e middei. Hy wol my gewoan helpe, en dêrmei út.
| |
| |
Syn krachtich útsprutsen ‘Nacht’ klinkt noch nei as ik al werom bin op 'e keamer. Wat sil it in nuvere gewaarwurding wêze, om aanst mei dy man in pear dagen yn in oare krite troch te bringen. Hoe sil er him hâlde en drage sûnder it hillige moatten fan 't wurk, de ivige waarberjochten; it isolemint en beheining fan in eilân? Hoe sil er reagearje op it gegeven dat wy mei ús allen yn in lytse romte tahâlde moatte; as in echte, hechte húshâlding tiid oaninoar besteegje sille?
Wylst ik de papierkoer teplak set, betink ik my dat ik de man eins net ken. Net echt, teminsten. It is ús heit, mar hy is my frjemd. Ik ha gjin idee wat der yn syn holle omgiet, wat syn hertstochten en driuwfearren binne. Hat er in favorite kleur? Mei er ijsko's? Hat it him wat útmakke dat it Nederlâns fuotbal-alvetal gjin weareldkampioen waard?
It nijs, ja, dat is in passy fan him; as er yn 'e hûs is, sit er altyd mei it ear foar de radio. Hy kin ús sa fertelle wannear't Margaret Thatcher keazen is, as earste froulike prime minister fan Ingelân. Mar ek soe er him noch drok meitsje kinne oer de besite, ein foarich jier, fan in ferneamde Frânse skriuwer oan Andreas Baader, fan 'e Baader-Meinhoff groep. Dêrmei jout er oan dat er sympatisearret mei moardners. Walchlik! En soks makket diel út fan it yntellektuele gewisse fan syn lân. Ik ha der gjin goed wurd foar oer! Dat rôp er doe de hiele tiid. Soe er sa útsprutsen west ha om't mem in stikmannich boeken fan 'e man yn 'e kast hat te stean?
Ik rin nei de waskbak om te toskboarsteljen. Mei't ik de boarstel yn 'e mûle stek giet de doar iepen. Súntsjes. Yn 'e spegel sjoch ik har stean. Op slach ferkrampe alle spieren yn myn lichem. De dei is noch net foarby; it toanielspul dat ik
| |
| |
spylje soe, liket no oan de lêste akte ta te wêzen. Mar wie it net ûnûntkomber, dizze konfrontaasje, fan it momint ôf dat ik my bewust waard fan myn ôfwiking?
As ik de toskeboarstel dellis, fernim ik pas hoe't ik deryn knyp.
‘Ik hie myn Nederlâns-Frâns útliend oan Pauline. Op skoalle.’ Se komt op my ta. Se liket net lulk. Allinne har stim is dy fan in oar.
‘Wy hiene in oerset-opdracht meikrigen dy't ik beslist foar de fakânsje ôf ha woe. En doe seach ik dat hoeske mei gedichten, yn dyn hânskrift.’
Ik wol wat sizze, eat yn 'e trant fan It spyt my. Of sa. Mar der komt hielendal neat; de lûden, dy't oars wurden foarmje, swije. As libje se in eigen libben, en skamje se har.
‘Ik skamje my,’ seit se flústerjend, ‘dat ik myn nijsgjirrigens net betwinge koe. En tagelyk bin ik der grutsk op, is dat it bêste dat ik oait dien ha.’ Se stiet no sa tichtby dat se my in hân yn 'e nekke lizze kin. Har fingers binne koel en sterk en sêft, meitsje de betizing noch grutter.
‘Hoefaak ha 'k net op 't punt stien om it tsjin dy te sizzen? En dochs woe 'k it net wêze, woe 'k it net sa ha.’ Se sjocht dwers troch my hinne, mei eagen tsjuster en nesk as de nacht. ‘It is dyn broer, sei ik tsjin mysels, do bist ferdoarn. Mar alle kearen dat ik dy mei in fanke stean seach, waard ik sljocht fan jaloerskens; hie 'k it wol útraze wollen: bliuw fan him ôf, hy heart by my.’
‘Ik liet my in stik of wat kearen fersiere, mar dat holp net; ik fielde der neat by. Doe besocht ik dy te haatsjen, fral doe'tst in skoft sa noartsk en koart tsjin my diest.’
Fol ûnleauwe lûk ik har hommels tsjin my oan. De weareld stiet op 'e kop. Gjin tinzen mear oer bloedskande, ferdjer- | |
| |
likens of sûnde; inkel de sensaasje fan folsleine ferrassing, dy't pimperet as stroom, it bloed sieden docht.
Sûnder stûkjen fine ús mûlen inoar, de tongen. It fielt fertroud, en yslik frjemd. Erges yn 'e achterholle, yn 'e see fan hertstocht dy't no oer ús hinne weaget, besef ik dat der dingen ûnûntkomber kantelje; ûngrypbere, machtige dingen dy't ús tenei stjoere sille.
Eat dat grutter is as ússels nimt syn plak yn. Ik wit amper wat ik doch, lit de hannen oer har lichem dwale, prevelje wurden dy't neat te betsjutten ha, of just krekt al.
Kom, seit se, en lûkt my mei nei 't bêd. Dêr strûpe wy de klean út. Fardou is earder klear, giet op 'e rêch lizzen, stekt noegjend de hân út.
Hoeden flij ik my tsjin har oan. Begjin te streakjen, har lichem, it bekende ûnbekende, dat my dwyl en gleon en kjel makket; de trochskinende skientme, it teare fleis dat de fysike grins fan it wêzen útmakket, en dy't wy oerstige, te boppe gean yn ús wyld, ûnhandich pearjen.
Neierhân lizze wy mei de earmen om inoar hinne, switterich, foldien; folslein desoriïntearre. De oare is in rêdingsboei dy't wy omklamje. No't de ûnrêst earst dwêst is, en wy bykomme, ûntstiet der romte, romte foar ûntelbere gedachten en likefolle fragen.
‘Ik hie gjin idee,’ sis ik, wylst ik har heupe aai.
‘Wy lykje tefolle opinoar,’ seit se. ‘Sa bot dat wy ien binne.’
‘Ja. Ja... Mar dit kin net.’
‘Wêrom net?’
‘No... Om't wy broer en suster binne fansels.’
‘En?’
‘Ynsest. It is sels strafber.’
| |
| |
‘Ynteressearret my net. It is in wurd dat ien oait betocht hat, mar dat net foar ús jildt.’
‘Nee?’
‘Nee. Wy stean oeral bûten. Boppedat seit it neat oer hoe't ik my fiel.’ Se triuwt de foarholle tsjin mines. ‘Ik hâld fan dy. Ik kin der neat oan feroarje dat wy yn 'e selde húshâlding berne binne. Tafal. Of wat ek mar. Ik ha dy fûn. Do bist fan my. Ik bin fan dy. Do witst dat it sa is.’
Har wurden ha it effekt fan in drug: ik fiel my high, djip gelokkich; ferfolle sa't ik dat noch noait ûnderfûn ha. En ik wit yndie dat it sa is.
As yn in rûs frije wy op 'e nij, rêstiger no; de sinnen op it iepenst, mei yntinse oandacht en oerjefte. Himelse oerjefte.
It earste dat ik hear is it gekoer fan dowen. Loom en mei tsjinsin doch ik de eagen iepen. De dage hinget rôzeread yn it dakrút, ferjaget de lêste nachtlike skimen nei de hoeken fan 'e keamer. Ik lis op 'e rêch, de rjochterearm bongelet by 't bêd del, is dôf. Fardou leit tsjin my oan, de linkerskonk oer my hinne, de holle op 't skouder. Se sliept.
Noch bin ik ferbjustere troch de kear dy't de dingen naam ha, kin it amper fetsje dat sy de hiele tiid mei deselde gefoelens omrûn hat. Blyn ha wy west, en ûnwittend; mar sûnt juster hat de realiteit in nij gesicht, ien dy't ús sjen èn witte lit.
Foarsichtich meitsje ik har wekker. De lange teisters trilje, ien, twa kear; dêrnei sjocht se my oan, glimket.
Hoi, sis ik sacht, en jou har in tút dy't se longerich beantwurdet.
‘Wy ha altyd goed yn geheimen west,’ seit se even letter.
| |
| |
Ik knik, wit wat se bedoelt. ‘En no sil ik nei myn keamer, foar't heit en mem op 'e lappen komme.’ Linich wipt se it tek werom, freget dêrnei oft ik in lampe oandwaan wol. Yn 't grille skynsel wiist se my op in stikmannich donkere drippen, dy't as spatten ferve it ûnderlekken kleurje.
Bloed.
Ik wurd kjel.
‘Gewoan lizze litte,’ seit Fardou, as se myn reaksje fernimt. ‘Mem sil 't mei 't ferskjinjen net iens merkbite, en as dat wol sa is hingest mar in ferhaal op oer in wûne dy't iepen gien is, of sa.’
Har wissens en ûnfersteurberens ferrifelje my, bin opmerklik. It liket krekt as hat se hjir al goed oer neitocht. Myn bewûndering, dy't hast op ferearing begjint te lykjen, wurdt der allinne mar grutter fan. Nei in lêste krûp glûpt se de keamer út sa't se deryn kaam is: hoasfuotlings.
Manmoedich gean ik wer op bêd lizzen, mar sliepe slagget net mear. Yn myn kop draait hieltyd deselde film: de ûntdekking fan Fardou dy't de gedichten sit te lêzen; myn flecht; de betizing, de wanhope en de berêsting; it momint dat se de keamer yn komt. En oan ien tried wei bylden fan har neakene lichem, as in tsjoen oer my útsprutsen.
As ik nei twa drege oeren ûnder kom, is Germ, de boerehelp, der ek al. Heit jout him de lêste ynstruksjes, seit dat er perfoarst belje moat as der wat bysûnders is. Germ knikt, antwurdet dat alles klearkomt, Jo hoege gjin noed te hawwen. Mem rint ek wakker hinne en wer, freget oft ik de tas al ynpakt ha. Se makket in senuwachtige yndruk. Fardou net. Dy sit as in oaze fan rêst oan 'e keukenstafel te iten. Ik flamje nei har op, mar besef dat ik my krekt sa hâlde en drage moat as oars. Dus prevelje ik Fansels minske, en siich
| |
| |
as in sâltsek op 'e stoel. Fardou knypeaget, strykt ûnder de tafel mei de foet oer myn skynbonke. Mei in healfolle mûle freget se oft ik der wat sin oan ha.
‘Jawis.’
‘Ik ek. It wurdt in ûntdekkingstocht.’ Har eagen glin-sterje.
De tsjerketoer fan Holwert slacht njoggen oere mei't wy derlâns ride. It doarp liket te slomjen yn it sinneljocht. Njonken it hôf leit in sportfjild; tusken de beammen troch sjoch ik de massive foarm fan in tribune. Dêrnei fertokket de kime my wer, sacht en twingend en ûnûntwynber. Wy binne der hast, en hoe richter wy by de seedyk komme, hoe grutter it gefoel fan ferwachting; as in ballon dy't yn 'e ribbekast oppompt wurdt.
Noch ien bocht nei rjochts, wêrby't de wei in ein lyk oprint mei de dyk, en dêrnei in hast heakse bocht nei links; in brede jaap yn it griene lichem.
De pier. It glânsrike panorama fan it Waad. Unwillekeurich hald ik de siken yn. Miskien dat it sjen kleure wurdt troch de stimming, mar de swidens fan 't eachweid rekket my djip.
See en slyk baaie yn in suver boppe-sinlik ljocht. Skerp en helder, alle weagen binne apart waar te nimmen; de fûgels dy't troch de loft saaie, it silhûet fan in fiskersboat yn 'e fierte. In ile, sâlte rook kringt de auto yn.
Stadich lit ik de lucht út 'e longen rinne, wylst ik it oankommende wetter oan wjerssiden fan 'e pier yn my opnim. Mem is ek ûnder de yndruk, uteret har yn superlativen. Heit seit neat, knikt altemets befêstigjend of ûntkennend, neffens mem har opmerkings. Fardou stoarret stil ta it rút
| |
| |
út. Us knibbels reitsje inoar. Myn lok is sa grut dat it hast sear docht.
Der is gâns drokte op 'e kop fan 'e pier. Dochs is der noch romte genôch op it parkearplak. Nei't heit in kaartsje kocht hat, set er de auto kreas yn in fak. ‘Sa,’ seit er, ‘en no ha 'k ferlet fan kofje.’ Wy helje ús koffers en tassen foar 't ljocht en panderje nei it restaurant, dat hiel tapaslik Land en Zeezicht hjit. Dêr is 't lyksa drok, dus duorret it even ear't mem en Fardou werom binne. ‘Kofje foar de manlju,’ seit dy, wylst se it blêd op 'e tafel set. Mem skoot der fjouwer fulde koeken njonken. Dy lytse opmerkings prikelje my. Ik fiel my ek in man, sûnt fannacht. Har man. En sy is myn frou. De bloeddrippen op it ûnderlekken ha dat besegele. Wat yn 'e geast al spile, hat him ôfrûne nacht yn it fleis utere. Wy binne in boask oangien, ien dat net mear te ferbrekken is. Dat is goed. De natuer hat it sa útmakke, en dy is net ferkeard. Dy is. Wy binne. Wy binne in stel. Wy sochten ússels, en ha ússels fûn. Dêrmei reitsje wy oan wat fûneminteels, eat dat hiel wichtich is. Mar dat wichtige wol ik gjin namme jaan. Nee. Noch net. Miskien wol noait.
Heit fersteurt myn oertinkings.
‘Wêr bisto mei de tinzen,’ seit er, ‘Fardou freget dy wat.’
‘Ik sei, sille wy even bûten sjen? De boat komt deroan.’
Ik draai my om. Yndie. Mei in grutte bocht komt der, links fan 'e pier, op 'e oanlisdaam ta setten. Even bin ik in lyts jonkje, en entûsjast spring ik oerein. ‘Kom op!’ Yn in oandriuw krij ik Fardou by de hân en lûk har mei. Oe, tink derom ju, seit mem laitsjend, aansten de kopkes stikken.
Op 'e treppen lit ik har los. Eins soe 'k har beethâlde wolle, sadat elkenien sjen kin dat wy in stel binne. No rinne wy njonken inoar nei de kant fan 'e pier, sykje in sit op 'e balstiennen.
| |
| |
Dêr, mei de wyn yn it hier en it ûnthjit fan wide kimen yn 'e eagen, fiel ik my befrijd, kerearre fan in kwaal dy't my opfriet en útholle. Ik wol it tsjin har sizze, dat, en noch folle mear; mar de noed dat ik op dit stuit net de goeie wurden fine kin hâldt my tsjin. Der komme noch gelegenheden.
De foarstjûne fan 'e fearboat kleaut it wetter as in ploege. En krekt as by it omsetten fan lân wurdt de fuortgong troch kloften fûgels folge; grouwe kobben dy't kriezjend boppe it fartúch sirkelje, oer it wetter skimkje oft der wat te heljen falt.
‘Dochs nuver,’ seit Fardou, ‘dy rook fan 'e see en it slyk en sa.’
‘...’
‘Oan 'e iene kant stjonkt it, docht it my tinken oan dingen dy't ferkomme en lizze te rotsjen. Mar tagelyk rûkt it ek lekker, fruchtber op ien of oare manier. Hiel dûbel.’
‘Wy binne ek dûbel.’
‘Nee, wy binne ien.’
‘Oant juster ta seach ik der as in stien tsjinoan.’
‘Om nei 't Amelân.’
‘Ja.’
‘Ik ek.’
Wilens is de boat hast oan ús ta. Hy hâldt yn, draait in fearnsslach en glidet stadich nei de steger. De moters brinzgje as wylde bisten; it wetter kolket, skûm en brûs.
‘Kom,’ sis ik, ‘wy sil ús tassen helje.’
In kloft minsken stiet al by it stek te wachtsjen as wy ús derby foegje. Oan 'e oare kant rinne de passazjiers dy't fan 't Amelân komme; sommigen sleepsoaljend, guon mei de stap deryn. Mar beide partijen beglûpe inoar, krekt as soarget it stek foar mear as inkel in fysike skieding.
| |
| |
Der lûkt in weach fan opwining troch de groep as einlings it stek iepenswaait. Elkenien krijt syn guod fan 'e grûn op: tassen, pûden, sliepsekken, koffers. As lêstdieren skoffelje wy troch de smelle iepening, dêr't de kaartsjekontroleur mei in stûf gesicht syn deistich ritueel útfiert. Hy sjocht ús amper oan, skuort meganysk de papierkes yn twaën. Dêrnei sette wy optein koerts nei de fearboat, dy't as in driuwend fort leit te wachtsjen. In brede, izeren barte liedt ús nei binnen ta.
It docht bliken dat heit en mem nei boppen ta wolle, nei it dek. Fardou en ik sitte leaver ûnderyn, dêr't it wetter tsjin 'e patriispoarten slacht. Sadree't de âldelju út it sicht binne, rinne wy by de trep del en nestelje ús op in bankje, hielendal achteryn. Mei in fanselssprekkendheid dêr't my de mage fan keart, lis ik de earm om har hinne en lûk har tsjin my oan. Wy frije, hastich, hongerich; helje de tiid yn en keare him op, om dêrnei wer los te litten en oan te fiterjen, hurder en hurder, oant wy inoar hymjend en laitsjend en rûzich yn 'e eagen sjogge.
‘Ik bin in heks,’ seit Fardou, wylst se my troch 't hier strykt.
‘Fertel ris wat nijs.’
‘Nee, echt.’
‘Hoesa?’
‘Myn tsjoenderij is krachtich, folle krachtiger as dat ik sels yn 'e gaten hie.’
‘No makkest my nijsgjirrich.’
‘Witst it noch wol? Doe, yn ús hutte yn 'e skuorre? It wurket, Hilbrand. Ik wurd bang fan mysels.’
Noch sjoch ik it mes glânzjen yn it ljocht fan 'e kears, fiel it sâlt op 'e tonge, ûndergean ik de earnst fan 'e hannelingen.
| |
| |
Dêr en doe wie al in boaiem foar itjinge dat him no ûntjout.
‘Hast gelyk. Do bist yndie in heks. Mei dyn magy hast ús in flok oplein.’
‘Dat moatst net sizze. Net sizze.’
Mei in hoart keart se har fan my ôf. Se stoarret nei de patriispoarte boppe de tafel, dêr't loft en wetter inoar yn lykwicht hâlde.
‘Wêrom bist eins mei 't swimmen ophalden?’
‘No...’
‘Want dêr ha 'k my de eagen fan út 'e kop jankt. Ik leaude dyn ferhaaltsjes fuort al net, wist dat it om my gie. Al dy dingen dy't ik mysels ferwiet, dat ik tefolle beslach op dy lei, datst miskien sels wol fernaamst dat ik stadichoan mear foar dy fielde as normaal foar in broer. Fral dat lêste ha 'k freeslik oer yn sitten. Dat moast wol de oanlieding foar dy wêze om dermei op te hâlden. Woest net mei my omgean, alteast sa min mooglik. Ferachtest my, goar fan dyn eigen suster. Seachst my net stean, diest oars neat as snauwe en grauwe. En gelyk hiest. Allinne gong 'k der wol kapot oan.’
‘Myn earste reaksje wie om dy te mijen. Foar alle partijen it bêste. It slagge my, in skoft. Mar by einsluten koe 'k it net folhâlde. Wat mear't ik besocht om dy te negearen, wat mear datst my troch de kop spoekest. Dus feroare ik fan taktyk. Ik tocht, ik moat him gewoan benei komme, ek as krij 'k altemets in slach op 'e snút. Sjen litte dat der neat mei my te rêden is. Bûtendat hie 'k it idee dat ik, troch gewoan te dwaan, ek wer normaal wurde koe.’
Se suchtet djip. ‘Mar it minste wie noch dat ik my finzen fielde, yn 'e deistige dingen, mar ek yn myn tinzen. Of sit ik no stom te lullen?’
Temûk lis ik har in hân op 'e knibbel en skodholje. ‘Nee.
| |
| |
Dat klinkt my bekend yn 'e earen, ferdomd wier.’ Ynienen sjoch ik heit stean en lûk, as troch in njirre biten, de hân werom.
‘Wat no?’ freget Fardou.
‘Heit,’ prevelje ik.
‘Wêrdat?’
Ik sjoch om my hinne. Wêr is er keard? Soe er ús observearre ha?
Achter de trep komt in man foar 't ljocht, mei likernôch itselde postuer en itselde donkerblauwe jaske. Hy giet oan in taffeltsje sitten en teart in krante iepen.
‘Hy liket wol op heit,’ seit Fardou ferhimmeljend. Dêrnei, prakkesearjend: ‘Wy sille foarsichtich wêze moatte. Hiel foarsichtich. Dat wat wy ha is unyk. Mar as it útkomme soe, sil net ien it begripe. En wat der dan gebeure kin, wit ik net. Dêr wol ik ek net oer neitinke. Dus sille wy wach wêze moatte, hiele dagen op ús iepenst.’
Ik knik, krij in pakje sigaretten út 'e binnenbûse fan myn spikerjek en skodzje der ien út. Spitigernôch ha 'k de fjoeroanstekker thús lizze litten. Moatst even wachtsje, sis ik, en rin op 'e dûbelgonger fan heit ta. Dy is sa ferdjippe yn in artikel oer de Reade Khmer yn Cambodja, dat er my earst net iens fernimt. Net earder as dat ik lûd jou, sjocht er omheech. Sa fan tichtby hat er dochs in hiel oar gesicht. Ik freegje om in fjurke. Grommeljend taast er yn 'e bûse en smyt in pakje lúsjefers op 'e tafel. Hâld it mar, seit er koart. Bedankt, sis ik, en rin werom nei Fardou.
As ik neist har sko, flústert se yn myn ear: ‘Wy bestean net mear, sille tenei in oar libben libje. Lykas spionnen. Kinst dat wol?’
Ik sakje ûnderút, lis de holle tsjin it bekling en sûch de
| |
| |
reek troch it filter yn 'e longen. De boat is wilens út ein set, widzet in bytsje. Mei de noflike waarmte en al dat wetter om ús hinne, is it krekt as hâlde wy ta yn in limoer. Feilich fiel ik my, ûnbesoarge en fol moed.
‘Jawol,’ sis ik, ‘jawol.’
De âldelju stean ús al op te wachtsjen as wy fan board komme. Se winke, en wy kringe tusken de oare passazjiers troch, dy't fleurich en oerallich om ús hinne swaarmje.
Mei ús allen rinne wy nei de bushalte. It bliuwt nuver om heit by ús te hawwen. Ungewoan. Krekt as is er in ynkringer, ien dy't him ûnrjochtlik in plakje yn ús fermidden besoarge hat. Doch liket er sels wol op syn gemak. Hy nimt sûnder mankearen it foartou, kom mar achter my oan. Wêrom wit ik net, mar syn gedrach ropt argewaasje op. Altyd ha wy ús allinne rêden as wy fuort giene. Froeger mei bus en trein, letter mei de auto. En no docht er krekt as is er in man fan 'e weareld, allinne de wiisheid yn pacht hat. En mem lit it oer har komme, laket him ta op in wize dy't ik noch noait fan har sjoen ha. It liket ferdomme wol as bin ik oergeunstich. Mar ik wit dat it dat net is. It hat mei fertrouwen te krijen. Ik fertrou him net. Hy is te flot, ljuensk sels; lit ús in gesicht sjen dat syn eigen net is.
Wylst wy yn 'e twadde bus stappe om't de earste fol is, betink ik my dat soks ek foar ús jildt, Fardou en my. Om dy reden kin ik him dus net feroardielje. Mar miskien wurdt it wol tiid dat ik datsoarte útdrukkings net mear brûk. Moat ik myn erchtinken oan 'e kant sette en him it foardiel fan 'e twifel gunne. Ik wurd pleage troch ressentimint. By einsluten ha wy sels prikken yn 't wurk set om heit en mem te fermoedsoenjen. No't dat liket te slagjen moat ik ek
| |
| |
akseptearje dat ús bemuoienissen fertuten dogge, dat se effekt ha.
Om myn nije foarnimmen te ûnderstreekjen, sko ik om mem hinne en siich neist heit yn 't bankje del. Hy sjocht my ferheard oan, lûkt oan 'e wynbrauwen, mar makket der neat fan.
Der falt in ûngemaklike stilte tusken ús. Hy faget in tinkbyldich plúske fan 'e broek en stoarret troch it rút. Mem en Fardou sitte skean achter ús, ik hear se tsjotterjen. Yn myn kop lit ik ferskillende ûnderwerpen foar in petear foarby-komme, mar stel op 't selde stuit fêst dat der neat gaadliks by is.
Ik ken him net. Hy ken my net. Nochris moat ik it fêststelle. Likegoed docht it my neat. Nee. Dat is net wier. It docht my wol wat. Dêrom ek sit ik hjir.
Mei't wy de oanlisdaam ferlitte, sis ik: ‘In soad Dútsers.’
‘Ja.’
Krekt foar Nes slaan wy ôf, rjochting Ballum. De dyk is smel en sa rjocht as in tried. Rjochts leit in gebiet dêr't ik letter fan hear dat it in natuerreservaat is; links flonkeret it waad mei syn slinken, soallen en skoarren.
‘It is wol moai hjir,’ besykje ik nochris.
‘In prachtich stik natuer,’ seit er, ‘mar it buorkjen op sa'n eilân skynt oan in protte regels bûn te wêzen, mear noch as op 'e fêstewâl.’
‘O.’
Ik ferjou it him. Yn alle gefallen is 't in begjin. Miskien dat er nei ferrin ek oer wat oars prate kin. Foar no sil ik it dermei dwaan moatte.
Rillegau bin wy yn Ballum. Yn 'e Camminghastrjitte stappe wy út. Neffens de ynformaasje moat ús húske erges
| |
| |
oan 'e rane fan 't doarp stean. Mei in adresbriefke yn 'e hân stapt heit op in frommeske mei grize krollen ta. Hja sit foarhûs yn 't finsterbank, te genietsjen fan 'e sinne. Yn 'e gevel boppe har binne jierankers pleatst. Se reitsje yn petear. Fingers priemkje, sa en sa. Nei't er it túnstekje achter him ticht dien hat, nimt er ús mei troch 't sintrum, de brink foarby nei de noardkant fan 't doarpke. Dêr wurde wy, op in ûnderlinge ôfstân fan likernôch hûndert meter, fjouwer identike húskes gewaar. It meast westlike dêrfan blykt uzes te wêzen.
Botte grut is 't net, mar as ik oer de drompel stap, mei Fardou achter my, is 't in ûneinich frijplak yn romte en tiid; in diminsje spesjaal foar ús, om it skerp fan 'e leafde hifkje te kinnen.
It rûkt der wat eigenaardich. Mem set de ruten iepen, en heit skarrelt mei har koffers nei de sliepkeamer. Der binne twa: ien mei in twapersoansbêd, en ien mei in ienpersoans. Yn dy lêste keamer stiet ek in optearde stret-sjer. Oant heit moandei fuortgiet, moat ik dêr salang op. Dêrnei sil Fardou by mem op it twapersoans, sadat ik ek fatsoenlik lizze kin.
It makket my neat út. Ik fyn alles goed, as moast ik oer de flier. Neat kin ôfbrek dwaan oan it minsike gefoel dat my yn 'e besnijing hat, opjaget, it bloed strymt. Sels de oanklaaiïng fan 't húske is prachtich, mei syn donkerbrún tapyt; read-wite gerdyntsjes; healsliten meubilêr. Der hingje twa skilderijkes: it iene stelt in skip yn needwaar op see foar; it oare is in ympresje fan 'e ferneamde rêdingsboat fan 't Amelân: hynders dy't it woeste wetter yn batse, de eagen opspalke, de tosken bleat. Ik fyn it geweldich.
Fardou set har tas op 't bêd. Ik tear de stretsjer iepen en gean derop lizzen. It ding pipet as in nêst mûzen. Moatst
| |
| |
fannacht stil lizzen bliuwe, seit se, ik wol gjin lêst fan dy ha. De yntonaasje fan har stim lit my huverje, rilje fan kop oant tean.
Mem stekt de holle om 'e hoeke fan 'e doar.
‘Kin dat wat, sa?’
Ik knik, kom oerein.
‘No ja, it is ek mar foar twa nachten,’ seit se ûntskuldigjend.
Der wurdt op 'e doar kloppe. In lyts, dûbel mantsje fan in jier of fyftich komt deryn. Hy hat in termoskanne by him dy't er op 'e tafel set. Dêrnei hellet er fjouwer fytskaikes út 'e bûse en leit se dernjonken. Hy fûstket mei ús, Kiewiet, fan 'e húskes, goeie reis hân? Hy seit dat de frou kofje makke hat en dat de fytsen achterhûs ûnder 't ôfdak stean. Mei syn bolle gesicht, foarútkypjende tosken en puntige earen hat er wat fan in ierdmantsje. In floatich, mar tûk baaske; ien dêr't hannel yn sit. Mem fynt him aardich, dat sjoch ik sa. Se wol dat er even bliuwt, mar hy seit dat er it drok hat, drok drok drok. Tagelyk makket er risselwaasje om sitten te gean. Wy sille jo net langer fan 't wurk hâlde, seit heit. Nee, antwurdet er, nee. No, ik hoopje dat jim' it nei 't sin ha sille. En fuort is er. Wy moatte der wat om laitsje. Dat fyn ik moai. Mar op 't selde stuit bin ik bliid dat er fuort is. Hy seach nei Fardou op in manier dy't my net oanstie.
De middeis ferkenne wy mei ús fjouweren de omkriten. Wy komme by de Ballumer dunen, dêr't wy fanwegen it smelle fytspaad achterinoar ride. Ik slút de rige. Fardou fytst foar my, har hier wapperet as in wimpel. Begearich snúf ik de frisse, krûdige lucht nei binnen. Alles is licht en ljocht; it lânskip hat in seldsume gloed dy't fan binnenút wei liket te kommen. Dy kringt ek yn my troch; in waarm, swiet
| |
| |
fergif, dat my gleon en dwyl fan sin makket. Neat is wichtiger as hjir te wêzen, it ûnthjit te koesterjen.
Heit moannet ús om yn te hâlden. Hy set de fyts tsjin in bank en seit dat er even by see sjen wol. Der bochtet yndie in útnoegjend paadsje fan 'e bank oer 't dún. De fytsen wol op 't slot dwaan, seit er, je witte it mar noait.
Mem begjint ús, krekt as doe't wy lyts wiene, te wizen op alderhanne planten en strûken. Se is optein. Moast ris witte, flammet it troch my hinne, en foar de doer fan ien tel fiel ik my skuldich en ferdoarn; in wolk dy't samar ferskynt en foar de sinne skoot. Mar it momint giet foarby, en ynienen bin ik wer dy't ik wie: sterk, sûnder soargen, ree foar alles wat my wachtet.
Blauwe seestikel, seit se, it nachtlampke. En dêr, dúndoarn. Yn 'e hjerst ha se beien dy'tst ite kinst. Sûn ek noch. Heit rint in pear meter foar ús út. Hy harket net nei mem har entûsjaste útlis, hat wat fan in bloedhûn dy't it spoar rûkt. Mei in linigens dy't ik net fan him ferwachtsje, klaut er by it lêste dún omheech. Dêr bliuwt er stean, as in byld, in pylder dy't it dak fan 'e himel mei de flier fan 'e ierde ferbynt. Der sprekt in devoate fassinaasje út syn hâlding; ien dy't him ús folslein ferjitte lit. Dus helpe wy mem in hantsje as dy it hege dún opkroasket.
As wy njonken him stean, oerfalt my deselde fassinaasje; bin ik yn ien klap ûnder de tsjoen fan 't betipeljende eachweid.
Foar ús leit it brede, lege strân. De see is yn 't ôfnimmen, by hjir en by dêr bliuwt op 'e hege wetterstripe al wat rommel lizzen. Floedmerk. Oer it wiete strân dat sa ûntstiet sirkelje kobben, kritend en kriezjend as skalden út fiere tiden. Har sangen binne sa âld as de weareld, ferhelje fan loft en wetter, libben en dea.
| |
| |
De see sels is kalm, weaget yn in stadich ritme, ivich sykheljen. Ik ha oanstriid om de klean út te roppen en mysels deryn te stoarten, ûnder te dompeljen yn dat sâlte, wiete lichem.
Mem ferbrekt de stilte. Se fynt de leechte oerweldigjend, mar it fernuveret har dat der net ien op 't strân is. Minsken krûpe byinoar, seit heit, se kinne net sûnder de keppel. Ik bin bliid dat ik myn sketsboek meinommen ha, prakkesearret mem, de hannen jûkje my. Heit skodhollet, seit dat er no wol fierder wol.
Wy ferfetsje ús ûntdekkingstocht. By de Lange Dunen lâns, Hollum mei syn monumintale kommandeurswenten. De fjoertoer. Dêrnei wer rjochting Ballum, in slach troch 't doarp om't mem by de supermerk wat boadskippen helje wol. Fardou giet mei har, heit en ik sjogge salang by de bou fan it nije gemeentehûs. It wurk leit stil, mar dochs stean der in pear mantsjes nei te sjen, de hannen op 'e rêch. Se binne aardich op 'e tekst, en fertelle ús dat it boud wurdt op itselde plak dêr't eartiids it Cammingha-slot stien hat. Ja ja, seit ien, Ballum waard froeger de kastielresidinsje neamd. Ien fan de oaren flybket op 'e grûn, seit dat it pún fan 't ôfbrutsen slot brûkt is foar de oanlis fan 'e seediken op Skylge. It klinkt as hie er der sels by west.
Nettsjinsteande it gegeven dat heit poerfrjemd is, ûnderhâldt er him mei de eilanners op in wize dy't my ferrast. Ik tink oan de lju dêr't ik him mei yn It Hoekje kommen sjoen ha. Blykber hat er ek op sosjaal mêd kwaliteiten dy't ik net ken. Ik sko wat tichter nei him ta. Op 'e ien of oare manier docht it my goed om him sa dwaande te sjen. Dêrtroch hear ik der ek by. Mannen ûnderinoar, opnaam wurde yn in grutter ferbân. No fiel ik my foar 't earst mei him ferbûn.
| |
| |
As mem en Fardou út 'e winkel komme, roppe se ús. Wy sizze goendei, en helpe de froulju troch elk in pear plestik pûden oan 't stjoer te hingjen. Sa ride wy nei ús tydlik hûs, in bytsje slingerjend, pratend; de sinne op 'e rêch. Gelokkich, eins.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd