Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging

§ 10. Senator G.G. Munnik.

Kronieke van Noordelike Transvaal (1920).

In die eerste hoofstukke word die nedersetting van blanke onder generaal Hendrik Potgieter in Soutpansberg beskryf. Dan volg 'n uiteensetting van die moeilikhede met die talryke kafferstamme en die gebeurtenisse wat gelei het tot die beleëring van Makapaan in sy grotte.¹⁾ Ook die politieke kibbelarye tussen verskillende Transvaalse leiers en die toestande op die goudvelde word geskets. Uit die lewe van die goudsoekers en jagters vertel die skrywer interessante voorvalle. Sy ondervindings as mynkommissaris en landdros lewer die stof vir meer as een vermaaklike anekdote, wat op lewendige toon vertel word. Ons kry ook 'n goeie kyk op die verhouding tussen die regering, die amptenare en die burgers. Die skrywer slaag daar goed in om ons 'n kleurige beeld te gee van die lewe van die baanbrekers in die noorde, die wisselvallighede van hul swerwersbestaan, hul moed en uithou-vermoë. Veel beter as deur 'n lang betoog word die toestande geskets met 'n voorval soos die volgende: ‘Uit die getuienis blyk.... dat elkeen van twee vyandige gemeentes die kerk, 'n sinkgebou, eis. Daarop breek die wakkerste gemeente die kerk, die van hout en yster was, af, en karwei dit weg op bokwaens, voordat hulle teenpartyders daar iets van wis’ (p. 69). Ook die talryke Kruger-anekdotes word op aangename wyse vertel. Sonder dat dit aanspraak kan maak op groot letterkundige verdienste is die herinneringe van Senator Munnik ongetwyfeld 'n aantreklike boek, waarin die algemeen-menslike kant van 'n so goed as onbekende historiese tydperk mooi belig word. Sulke bydraes kan ook vir die geskiedkundige navorser van groot belang wees, en die skrywe van soortgelyke herinneringe verdien navolging. Van Oud-pres. F.W. Reitz het in verskillende tydskrifte ook sulke memoires gestaan, wat behoorlik bygewerk, 'n interessante bundeltjie oor die ou dae kan word. Volgens 'n meedeling het Munnik sy werk nie oorspronklik in Afrikaans geskrywe nie; sy taal en styl laat veel te wense oor.

1) Ook deur Preller in Baanbrekers beskryf.