Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging

§ 12. Danie Smal (Tonteldoos).

Miskien is dit die beste om maar so min as moontlik oor hierdie skrywer te sê, omdat.... hy so danig baie oor homself te sê het! 'n Mens kan by hom vir enige ding aanklop: hy leer jou Afrikaans in een uur en maak jou ‘volleerd’ in een dag; hy leer jou hoe om jouself te genees, of as jy dit nie regkry nie, stop hy jou 'n homeopatiese ‘dokters’-boek in die hand en genees jou nog boonop van spraakgebreke!

'n Sekere Iris het hierdie nuttige man in die hande gekry en een van sy talryke boekies is opgedra: ‘Aan Iris, wat my die eerste laat glo het dat ek oor 'n eie styl beskik.’ Die gevolg is dat hy lustig aan skrywe gegaan het, en in hierdie vak het hy dit al so ver gebring dat 'n tweede druk die eerste binne een maand opvolg. ‘Tonteldoos’ het sy joernalistieke komieklikheidjies in sy ‘eie styl’, wat hy ‘nie in boeke geleer (het) nie’ gebundel onder die titel: Lag en word Vet. ‘Danie’ is ernstiger van geaardheid en probeer om deur middel van Lief en Leed die vraagstuk van ons armblankes in die groot stede op te los. Hy begin met 'n verhaal, vind egter dié metode te omslagtig en as hy halfpad kom, slaan hy oor in 'n preek. Sy strewe om die armblankes sedelik op te hef is lofwaardig; sy

[p. 461]

poging om die letterkunde tot propagandamiddel te verlaag betreurenswaardig.

As voordragskunstenaar het Danie Smal die hele Unie deurreis en orals waardering aangekweek vir ons eie en ook die Nederlandse en Vlaamse lettere. Hy het in Brussel onder professor Lauwerys gestudeer. Deur sy gloedvolle vertolking van ons gedigte het hy veel gedoen om die besef te kweek, dat poësie, net soos musiek, 'n kuns is wat hom rig tot die gehoor. Op die Rand veral, het hy ook 'n lewendige aandeel geneem in maatskaplike en kerklike aangeleenthede, en met groot opoffering gearbei aan die opbou van 'n Afrikaanse kultuur.

Tonnie en Danie is geesdriftige voorstanders van 'n optimistiese lewensleer, wat wel nodig is in ons land waar die begroeting: Hoe gaan dit? gewoonlik beantwoord word deur: Kan nie kla nie! In Glimlaggies (1925) maak hul soms op suksesvolle wyse propaganda vir 'n meer opgeruimde lewensbeskouing, en talryke kwinkslae sal seker met 'n uitbundige skaterlag beloon word. As Tonnie net sy dierbare eie-ek kan vergeet, sal hy ongetwyfeld nog veel meer bereik in die komiese genre. Glimlaggies behandel die grappige avonture van Danie se studietyd in België.