Veldnamen in Nederland

[p. 3]

Woord vooraf

Voor de gebruikte afkortingen moge verwezen worden naar mijn Historische Grammatica4 blz. XII v.v. en naar mijn overzichten in de Nomina Geographica Neerlandica dl. VI — XII. Andere afkortingen zijn:

Beekman DWR = Beekman, Het Dijk- en Waterschapsrecht in Nederland vóór 1795 (2dn., 1905—1907).

Beekman WN = Beekman, De Wateren van Nederland (1948).

Benef. = Beneficiaalboeken van Friesland, uitgeg. door V. Leeuwen (1850).

(Van den) Bergh = Handboek der Middelnederlandse Geographie door Van den Bergh. Derde druk, aangevuld en omgewerkt door Beekman en Moerman (1949).

Buck = Buck, Oberdeutsches Flurnamenbuch2 (1931).

Carnoy = Carnoy, Origines des noms des communes de Belgique (1948—1949).

Cuipers = Cuipers, De gemeene dorps-gronden in Oostergo (1949).

Draye = Draye, Landelijke cultuurvormen en kolonisatiegeschiedenis (Toponymica, VII, 1941).

Driem. Bl. = Driemaandelijkse Bladen: Nieuwe Serie.

Edelman-Vlam = Over de perceelsnamen van het Nederlandse rivierkleigebied: Betuwe en Bommelerwaard, door Edelman en Vlam (Bijdragen en Mededelingen der Naamkunde-commissie van de Kon. Ned. Akademie v. Wetensch. I, 1949).

Ekwall = Ekwall, The concise Oxford Dictionary of english Placenames3 (1947).

Gemeene gronden in Noord-Brabant = Gemeene gronden in Noord-Brabant in de middeleeuwen, uitgegeven door Enklaar (Werken der Vereeniging tot uitgave der bronnen van het Oud-Vaderlandsche Recht, 3de reeks No. 9; 1941).

Helsen = Helsen, Toponymie van Noorderwijk (1944).

Hoops RL. = Hoops, Reallexikon der germanischen Altertumskunde (1911—1919).

Jellinghaus = Jellinghaus, Die westfälischen Ortsnamen2 (1923).

Kalma = Kalma, Fryske Plaknammen, 2 dln. (1949).

Lindemans = Lindemans, Toponymische verschijnselen geografisch bewerkt I en II (1942; 1946).

Lindemans Opwijk = Lindemans, Toponymie van Opwijk (1930).

(Van) Loey = Van Loey, Studie over de Nederlandsche plaatsnamen in de gemeenten Elsene en Ukkel (1931).

[p. 4]

Lijst = Lijst van aardrijkskundige Namen van Nederland, uitgegeven door het Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap (1936).

Mansion = Mansion, De voornaamste Bestanddelen der Vlaamsche plaatsnamen (1935).

Mariënw. = Cartularium der abdij Mariënweerd (uitg. De Frémery, 1890), in 't bijzonder de daarbij ingebonden goederenlijst der abdij (ald. blz. 345 v.v.).

Materiaal-Tack = Ongedrukt materiaal, door P.L. Tack verzameld: meest Walchersche veldnamen uit de Overlopers van de polder Walcheren (a. 1566—1675). Aanwezig op 't Bureau v. Naamkunde te Amsterdam.

Mawer The chief elements = Mawer, The chief elements used in english place-names (1924).

Pollet en Helsen = Pollet en Helsen, Toponymie van Varsenare (1933).

RL. = Register op de leenaktenboeken van Gelre en Zutfen.

Sl. v. B. = Slicher van Bath, Mensch en Land in de Middeleeuwen (2 dn., 1944).

Smallingerland = Smellingera-land (1949): bundel opstellen, waarin (blz. 278 v.v.) een hoofdstuk over toponymie door Van der Molen.

De Vries Dr.pl.n. = De Vries, Drentse plaatsnamen (1945).

De Vries Gr.pl.n. = De Vries, Groninger plaatsnamen (1946).

Wanink = Wanink, Twents-Achterhoeks Woordenboek (1948).

Weijnen = v. Hasselt en Weijnen, De plaatsnamen van Roosendaal (De Gulden Roos, No. 8, 1948).

Wat de herkomst van het materiaal betreft, voorzover niet anders is vermeld, zijn alle opgaven:

voor de Zaanstreek ontleend aan Boekenoogen, De Zaansche Volkstaal;

voor Waterland ontleend aan V. Engelenburg: NGN 6, 94 v.v.

voor het Gelderse grote-rivierengebied, alsmede voor Grootebroek (N.-H.) ontleend aan — thans ten dele in bovengenoemde verhandeling van Edelman-Vlam gedrukt — materiaal van de Stichting voor Bodemkartering; het ongedrukte werd ons welwillend ter inzage gegeven;

voor Terschelling ontleend aan ongedrukt materiaal van G. Knop te Amsterdam; voor Urk aan het verzamelwerk “Urk” (blz. 333);

voor Friesland ontleend aan Winkler's Friesche Naamlijst;

voor Overijsel en de Oost-Veluwe ontleend aan materiaal van H.J. Moerman te Kampen; ten dele aan diens schriftelijke opgaven, ten dele aan diens artikelen in NGN. VII en XII. Een uitzondering vormen de opgaven voor Vriezenveen, welke ontleend zijn aan een inzending van H. Jansen te Vriezenveen; terwijl voor Enter gebruik gemaakt is van Prakken's artikel in NGN. 9, 117 v.v.;

[p. 5]

voor Wieringen ontleend aan ongedrukt materiaal van Mej. J. Daan te Amsterdam;

voor Bunschoten ontleend aan ongedrukt materiaal van G. Blokhuis te Spakenburg;

voor Bemmel ontleend aan ongedrukt materiaal van W.Th. Jansen te Bemmel;

voor Retranchement ontleend aan Meded. 8, 28 v.v., voor zover niet aan De Flou;

voor Voorne ontleend aan De Jong TAG. 60, 301 v.v.; 457 v.v.

voor Nijkerk ontleend aan oude hypothecaire en notariële acten, in 't bezit van Mevr. R. Lugt-Ten Holt te Hilversum;

in alle andere gevallen, waarin de bron niet vermeld is, ontleend aan de Lijst.

Het materiaal van de rondvraag is vermeld met de toevoeging: “Opgaaf — (naam van de opgever)”. Indien een enkele maal achter de naam staat: “2de rondvr.”, wordt gedoeld op de 2de toponymische vragenlijst d.i. de 1e van de commissie v. naamkunde, in 1948 op initiatief van Edelman en Mej. Vlam rondgezonden.

Wat de terminologie betreft, met name voorzover het aangaat het woord veldnamen — waartegen van de kant van de Zuidnederlandse geleerde Lindemans bezwaren waren gerezen —, verwijzen wij naar het verslag, dat Draye en Meertens zullen uitbrengen over een bespreking, tijdens het 3de internationale Congres voor Toponymie en Anthroponymie te Brussel gehouden in Juli 1949.

De namen zijn over 't algemeen vermeld in de spelling waarin zij zijn opgegeven. Voorzover het hedendaags materiaal betreft, vindt men dus door elkaar oude en nieuwe spelling; immers egalisatie zou soms de juiste beoordeling vertroebeld hebben. In het register heb ik evenwel vereenvoudiging toegepast, omdat dit alleen de bedoeling heeft, de gebruiker gemakkelijk te oriënteren. Ik heb daarbij alle persoonlijke neigingen op zij gezet en de heersende oude spelling van de plaatsnamen in hoofdzaak aanvaard.

De aanvullingen en verbeteringen die ik in de zo spoedig nodig geworden tweede druk kon aanbrengen, dank ik, behalve aan de sedert verschenen literatuur, aan vriendelijke hulp die mij van vele kanten gewerd, in 't bijzonder van Dr. J. Naarding. Veel profijt had ik van de recensie door Moerman (Driem. BI. 1, 73 v.v.), die bij die gelegenheid ook nieuwe bouwstenen aandroeg.

Hilversum, 1 Februari 1950. M. SCHÖNFELD.