Zeventiende-eeuwse kluchtboeken uit de Nederlanden

[p. 124]

Het tooneel der leerlycke ende vermaeckelycke historien

Van de blijspelen in Het Brussels klucht-tooneel zijn de meeste aan Joan de Grieck toe te schrijven. Zowel op grond hiervan als op grond van het feit dat hij de samensteller van minstens twee kluchtboeken en enkele soortgelijke boekjes is, kan Het tooneel der leerlycke ende vermaeckelycke historien met grote waarschijnlijkheid aan hem worden toegeschreven. Helaas gaat Van Loven alleen op het auteurschap van de blijspelen in en laat zij dit kluchtboek buiten beschouwing.

Joan de Grieck (Brussel 1-XII-1628 - 22-X-1699) was drukker, boekverkoper, dichter en toneelschrijver. Het bij de toneelstukken gevoegde kluchtboekje bevat ca. 25 kluchten waarvan de bron onbekend is.

Literatuur: Biographie nationale, V, kol. 135; Van Loven (1928); Winkler Prins, X, 221.

66. Het tooneel der leerlycke ende vermaeckelycke historien. Deel van: Het Brussels klucht-tooneel. Amsterdam: [z.n.]; Brussel: te koop bij J. de Grieck boekverkoper, 1700. 8^o.

Titelpagina (fol. A1r):

HET | BRUSSELS | KLUCHT-TOONEEL. | Bestaende in verscheyde eerlycke | BLY-SPELEN: | Vermaeckelycke | HISTORIEN: | NATUERS VERBORGENTHEDEN: | Ende meer andere Dinghen, | weerdigh om leesen. | [vignet] | Tot AMSTERDAM, 1700. | [lijn] | Ende oock te koop | TOT BRUSSEL, | By Joan de Grieck, Boeck-verkooper op de Graen- | merckt naest het Mout-huys. ||

Titelpagina (fol. ⁶A1r):

HET | TOONEEL | DER | LEERLYCKE | ENDE | VERMAECKELYCKE | HISTORIEN, | Als mede eenighe andere Dinghen, weerdigh om lesen. | [vignet] | [lijn] | Te koop tot Brussel by J. de Grieck. ||

8^o: ⁶A-C⁸ in: 8^o: A-C⁸, ²A-C⁸, ³A-C⁸, ⁴A-C⁸, ⁵A-C⁸, ⁶A-C⁸.

[$5 (-A1, -A4, +A6, -C5, -²A1, -³A1, -³B5, -³C5, -⁴A1, -⁴A5, -⁵A1, -⁶A1)]

A6 gesigneerd als A3.

24 folia, gepagineerd = ⁶[4], 1, 2-44 in: [16], 1, 2-30, 31-32, ²[8], 1-40, ³[6],

[p. 125]

1, 2-18, 19-21, 22-42, ⁴[8], 1-2, 3-32, 33-40, ⁵[6], 1, 2-32, 33, 34-42, ⁶[4], 1, 2-44.

Signatuurposities:

⁶A2 men geen

⁶C5 Mensch van

^6A1r :	[Titelpagina.]
^6A1v :	[Blanco.]
^6A2r - ^6A2v :	Aen den Goedt-gunstighe | LESER. [Voorrede.]
^6A3r - ^6C3v :	Het | TOONEEL | Der Vermaeckelycke | HISTORIEN, | Als mede eenighe andere Saecken | weerdigh om lesen. | [lijn]
^6C4r :	Al wat de sinnen doen, en wat de geesten plegen, [Gedicht over dromen.]
^6C4v - ^6C8v :	NATUERS | VERBORGENTHEDEN. [Verhaaltjes over natuurlijke historie.]

Exemplaren:

- Amsterdam: U.B. 689 D 49⁷.

- Brussel: K.B. Albert I, II 26167⁷.

Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van Mr. S.J.Z. Wiselius.

Opmerking: De volgorde van de blijspelen in dit exemplaar wijkt af van die in de Nederlandse exemplaren: Den dolenden pelgrim volgt hier na De ghedempte hoogh-moedt.

- Gent: U.B. BL 5137⁷.

Opmerking: De volgorde van de blijspelen in dit exemplaar wijkt af van die in de Nederlandse exemplaren: Het belacchelyck klucht-spel van Lemmen met syn neus volgt hier na de Klucht van de ghedvvonghe Griet.

- Gent: U.B. BL 7903⁴.

Herkomst: Het exemplaar bevat een ex-libris van Snellaert en in inkt de tekst: ‘Cubiculi rhetorices Dono R P: De Smet eccles. metrop. Can. grad: 1711’.

Opmerking: De volgorde van de blijspelen in dit exemplaar wijkt af van die in de Nederlandse exemplaren: Het belacchelyck klucht-spel van Lemmen met syn neus volgt hier na de Klucht van de ghedvvonghe Griet, hierna volgt Het tooneel der leerlycke ende vermaeckelycke historien, waarna Den dolenden pelgrim volgt.

[p. 126]

In dit exemplaar van Den dolenden pelgrim is ook pagina 2 gepagineerd.

- 's-Gravenhage: K.B. 848 C 17⁷.

- Leiden: U.B., M.N.L. 1091 E 32⁷.

Niet gecollationeerd:

- Londen: British Library 11755 aa 5.

Commentaar:

Het Brussels klucht-tooneel bestaat uit zes blijspelen en een kluchtboek. Zowel het geheel als de afzonderlijke delen hebben aparte titelpagina's. Aan het kluchtboek gaan de volgende blijspelen vooraf:

1: De ghedempte hoogh-moedt, ofte hoovaerdighe bedroghe maeght.

2: Klucht van de ghedvvonghe griet.

3: Den uyt-ghetapten koop-man ofte mis-luckten dragonder.

4: Klucht-spel van Meester Coenraedt Bier-borst, Heer van Kannen en Pinten.

5: Den dolenden pelgrim. [Op fol. ⁴A5r luidt de titel: ‘Den dolenden mensch, ofte des werelts pelgrim.’]

6: Het belacchelyck klucht-spel van Lemmen met syn neus.

De afwijkingen in de volgorde bij sommige exemplaren staan aldaar vermeld.