In Holland staat mijn huis

[p. 110]

Schoonmaak

Wanneer het woord ‘Schoonmaak’ valt denk ik aan mijn jeugd. Als de wind een vage zoetige geur van aarde en mest meevoerde en als de vogelkreten milder en voller en melodieuzer werden, dan wisten we dat het lente ging worden. En als dan mijn moeder gist en sukade kocht dan wisten we 't zeker, want dat was een teken dat het schoonmaaktijd werd en dat we Jan-in-de-zak zouden eten, bij wijze van pleister op de wonde.

Ik geloof niet dat mijn moeder ooit de drang tot schoonmaak in zich voelde opkomen, want ze was niet zo. Het was ons meisje dat altijd het eerst die hunkering in haar ogen kreeg en begon te praten over lekker doen en lekker soppen en over ‘de lamp er af’ en ‘de gordijnen er af’ en zo, net zo lang tot m'n moeder zachtjes aan werd meegesleept en ook die hunkering in haar ogen kreeg. En dan was het onvermijdelijk. Dan hielp er geen lieve moederen meer aan. Dan kwam er een periode van vier weken ontreddering en verbanning.

Mijn vader werd zo lang mogelijk gespaard. Hij zat in zijn studeerkamer en had zelfs een paar zalige dagen omdat mijn moeder zei: We doen maar even niets aan de studeerkamer, zelfs niet stoffen, dat doen we straks. Dus zat hij daar te vervuilen en Goethe te lezen, een voor hem onwaardeerbare en kostelijke combinatie.

Wij, mijn neefje en ik, werden de deur uitgejaagd in teddy-jasjes en we voelden ons als de Twee

[p. 111]

Wezen. We waren geen buiten-speel-kinderen. We waren echte huis-kinderen en daar stonden we dan, op de weg en in de wei, die nog koud en onherbergzaam was. We liepen een eindje en gingen dan op een boomtronk zitten en we vertelden elkaar verhaaltjes, met blauwe neuzen en kleumerige knuistjes. We hielden dat geen uur vol, maar als we dan weer binnen kwamen lopen, rook het overal naar stof en zeepsop en terpentijn en ammoniak en mijn moeder had een lang geruit schort aan, met mouwen en ze liep met zwabbers en stofdoeken te zwaaien en ze keek ons kil en vijandig aan.

Wat moet je nou weer hier? zei ze. Kunnen jullie dan ook geen moment buiten spelen? Helaas, het schoonmaak-virus zat in haar bloed en maakte haar tot een vegend mechanisme zonder mededogen. Hier heb je ieder een cent, zei ze. Ga maar snoep kopen.

We kochten dan ieder een stuk veterdrop en even later zaten we weer op de tronk, weliswaar met veterdrop, maar nog steeds treurig en koud.

Laten we gaan bikkelen, zei ik dan. En mijn neefje gehoorzaamde. We gingen bikkelen op de stenen stoep van het gemeentehuis, met benen bikkels en een gummi bal... En toen we opkeken, zagen we iemand aankomen, een heer met de handen diep in zijn zakken, de hoed somber over zijn voorhoofd getrokken en met een blauwe neus, evenals wijzelf. Het was mijn vader. Hij zag ons eerst niet, maar toen we hem riepen bleef hij staan en zei: Och och...

Eindelijk was ook hij uit zijn studeerkamer ver-

[p. 112]

dreven, uit zijn stoel weggezwabberd, uit zijn Goethe weggevaagd. Hij was als een vogel die van het nest met eieren is verdreven en hij keek ons hulpeloos aan.

In de verte klonk een toeter. Het was de bus. De bus naar de stad. Mijn vader keek even weifelend naar de naderende bus. Toen pakte hij ons ieder bij een hand en zei: Vlug, we maken er een dagje van. Wij graaiden de bikkels bijeen en stapten verbluft mee de bus in, die vlak bij het gemeentehuis stopte.

Zo zo, ga jij ook naar de stad... zei mijn vader tegen een heer voor ons. Tja... ik ga ook naar de stad, zei de heer. Het was de notaris van ons dorp. Voor zaken, zeker, zei mijn vader.

Och ja... zei de notaris en keek naar zijn platte actetas. 't Is eigenlijk zo... dat eh... mijn kantoor wordt vandaag gedaan.

Tja... ja... zei mijn vader begrijpend.

We gingen in de stad eerst naar de veemarkt. Naar de koeien kijken, die daar op 'n rij stonden, met al hun staarten evenwijdig. Toen gingen we naar het haventje om de tjalken en de botters te zien. En de notaris ging mee met zijn actetas.

Toen we genoeg hadden van de tjalken en de botters, gingen we de kerk van binnen bekijken, en daarna van buiten. En de notaris ging mee. Hoewel wij kinderen ons niet in 't minst interesseerden voor die kerk, noch van binnen, noch van buiten, stelden we er deze keer een intens belang in, enkel en alleen omdat deze hele dag zo heerlijk was en ons tezamen voegde met innige band, ons vieren.

[p. 113]

Nu dacht ik zo, dat we wel eens iets konden gaan gebruiken, zei mijn vader, die inmiddels heel levendig en praatzaam was geworden. Erwtensoep in ‘De Landbouw’ wat denken jullie daarvan?

We aten grote borden erwtensoep in ‘De Landbouw’, met kluiven, en taart toe. En daarna gingen we naar de fotograaf, die ons alle vier fotografeerde tegen een achtergrond van witte zuilen. De zuilen waren geschilderd op een doek, maar ze leken heel echt.

Met de bus van zessen kwamen we pas thuis en we wuifden de notaris, die nog een eindje verder moest, hartelijk na.

Hoe heb ik het nou? riep mijn moeder al in de gang. Een walglijk schone geur kwam ons tegemoet van boenwas en zo. Wat is dat voor een manier, om mij zo in ongerustheid te laten zitten? En we hebben nog al Jan-in-de-zak!

Omdat we met ons drieën waren, voelden we ons sterk en onaantastbaar. We bleven waardig en lieten haar uitpruttelen.

Toen de foto's thuiskwamen bekeek mijn moeder ze met een verbluft gezicht.

De notaris en mijn vader zaten op krullige stoelen, en wij, de kinderen stonden er achter, ieder met een hand op een stoel. En de zuilen waren zo echt, je zou zweren dat we in een Romeinse tempel waren geweest. Wat een krankzinnig idee... prevelde mijn moeder. En dan met de notaris! Wat? zei mijn vader afwezig. Oh, dat... tja... En hij verdween neuriënd in zijn studeerkamer. Want die was gedaan. En Goethe was naar behoren afgestoft.