De hillige vaggen durp

[p. 42]

Der sjlimste vaggen durp

AGGENE beuisj wont der Mertens mit zieng vrouw. 't Mertenshuuske liet, werm-besjutst tège wèèr en wink in der sjlond. Aater 't kling wies huuske hingt e geete-sjtelke. Do aater is der kollef¹⁾. Der Mertens geet oetwirke hei en dao op de boerehäöf en trukt zich in der kollef watte andesj nuuëdig hat: get sjpòar, e paar sjavowwe, ene krop sjlaat, get silderie en èëpel. E hat och innige bonnesjtekke dò sjtoa. Diej hatte zich in der beuisj aafgehowwe. De luuj zage: e hat ze gesjtòale, e-n-is der sjlimste vaggen durp. Mè... dat ze dat mer ins bewieze en dat mer ins inge, der graof of der opzichter of ezoeë ze däört²⁾ truk te hòale. Ze hent 't der Hèër graof gezaat: Hèër, dè sjtilt bonnesjteke oet urre beusj. Mè der Hèër graof zaat: ‘Kinger... sjwiet’.

Mè wiej iggene oethaot de geete van der Mertens durch gene beuisj masjierete en de jong sjproete aafvrote, zaat der hèër graof: Dat lupt te wied, E zaat an der opzichter: zat 'm, dat, wente ze nit droethilt, vèr ze neersjieëte.

Sèr dèn tied waat der Mertens op 't usjte sjot en bei 't Macheelkes Truudje in der kaffieë zitte aate ene cognac of ene auwe klaore en gifte 't Truudje antwoad op wat der Hèër graof hat gezaat. E sjleet mit de voes oppen deusj, dat 't 't Macheelkes-Truudje greun en wies wet väör de owwe en da rupte: ‘Ich bi nit burgemeester of sjoelmeester en och niet sjampit³⁾. Ich behuur nit bei de notabele va Lutterendal, mè went diej voeloere, diej op de Sikkretarie um der graof her zitte väör de luuj te transeneere en 'n 't geld oet gen teisj te kloppe, went diej mich ene vinger nao de geete däöre oet te sjtèëke, dan zal ich dön⁴⁾ ...non de... ins get andersj lieëre.

Der hèër graof en de andere op de sikkretarie zunt wal nit bang väör der Mertens, mè ze hauwe zich sjtil. Dat is 't bitste. Dè minsj is te gevèërlich. Pastoer hat mit der Mertens nog mieë leed wiej mit gans Lutterendal. E hilt de Posje. E geet noe en dan nòggen kirk. Mè e hat gee geloof, wiej 't zich behuuët. E minnig maol prèdigt pastoer väör der Mertens alling uvver rove en sjtèële, uvverdinke en vlooke. Ieësj in 'n gowwigheed⁵⁾, mè wente an der Mertens ziet, dat 't ginge idrok⁶⁾ makt, da holte himmel en hij⁷⁾ nòderbei en is 't es went alle duuvele uvver der Mertens her kieëme en da zitte de nobere iggen kirk en sjtunt ene doeëdangs oet en ezugaar der Mertens wet da vaal en wies. Mè nao de hoeëmis bei 't Macheelkes Truudje sjpulte mit ene auwe klaore de ganse prèdig mit duuvele en al durch de kèèl aaf en laachte

1) koolhof.

2) duft.

3) veldwachter.

4) hem.

5) in goedheid.

6) indruk.

7) hel.

[p. 43]

en sjutte mit der kop en sjleete zich op 'n knee um pastoer en zieng sjun prèdig.

Huuj is 't kirmes iggen durp. Ging kirmes mit karreselle en kräöm. Nee... ezu mer... mit get vlaam en 'n èëlske en 'n sigaar. Huuj is voggelsjieëte. Dat is och 't Fes van de Moddesgoddes. De Moddergoddes is de kunningin van de Sjutterei en ze sjteet iggen kirk väör de commenioenbank opgesjtild. De generèèls en de soldaote van de sjutterei sjtunt in 't gelid um de Moddergoddes heen en hauwe, de ganse hoeëmis durch, de wach mit 't gewèèr iggen heng.

't Bild van de Moddergoddes sjteet op 'n baor. Diej baor hat ene opsjtand, dè an de veer zieë aavingt en van onde - wiej sjwung - nao aove lupt en aove bei-ee kumpt - hoeëg baove de Moddergoddes - in e fie körfke, mit eppel en pèère, en bloome en kòan en terref. Der ganse opsjtand is in eeke hoot oetgesjeeë en mit fieng kleure bemold: roeëd en wies en greun en gèèl. De Moddergoddes hat e nuj kleed aa i donker roeëd. Dat hent de jongfere gemakt. Och hent ze häör en wiesse sjluier umgehange. Ich wol wal ins weete, wat dè hat gekoost. 't Kleed is versieëd mit goote⁸⁾ vlamme en op de bros drupt ze der Hillige Gees, väörgesjtild es 'n doef va loeter goodbrokaat. Went pastoer uvver de Modder Goddes prèdigt, kumpt ene glans va vruid uvver zie gezich en vauwte de heng wiej e kink. Da zette: Ze is de Broed van der Hillige Gees. Dao zit d'r 't⁹⁾. Häör kleed is roeëd en vol vlamme. Ze drugt och 't symbool van der Hillige Gees, de doef en ze hat en sjleier um. Vèr kunnen 'r vereere mit kòan en terref, 't bitste wat de gewande gève, mit bloome en freut. Der Hillige Gees hat häör zieël verseerd mit baovenatuurlige genade en dao is ginge gelieëde, dè zage kan wie sjun dat is. Der hillige Paulus hat ezu get ins iggen himmel gezieë en zet: Gee oeër hat 't gehoeëd en gee ow hat 't gezieë, wat ozze Herregod hat gereed gemakt, väör diej van 'm houwe. 't Hats van Ozzen Herregod sjwilt va vruid wente de Modder Goddes ziet es wiej, went vèr iggene oethaot in de weie de eppel en pèèrebeum zint bleune of went 't freut goodgèèl hingt te riepe in der glans van de zon iggene herrefs.

De luuj kekke dan nao de Modder Goddes es went ze 't bild zelève nit heie gezieë. Ze kiekke nò der perlmoere roeëzekrans en nao de kitte en de plaat van de sjutterei, diej ze drugt, juus ezu wiej der kunnig, die umhat en ene minnige van de mansluuj bent zich datte durch de väörsjpraok van de Modder Goddes sjtraks nòa de hoeëmis good zal kunne sjeëte, en datte - al is 't nit dit jaor - dan sjpieëder ins i zie lève de plaat zal kinne drage,

8) gouden.

9) daar ziet ge het.

[p. 44]

diej noe de Modder Goddes umhat... en datte kunnig zal kinne wèëde va Lutterendal.

De klokke loewe. De hoeëmis is oet. De sjutterei machieët de wei i. Der hèër graof is generaal en commandieët. De adelige jongfere hent de brei mentel um en de fieng heut op, wiej op Posjdaag. Gans Lutterendal trukt mit de jonkheed op. Kling jonge biete zich va nerveuzigheed op de nègel¹⁰⁾.

Der Hèër graof, qu๹⁾ generaal van de sjutterei en burgemeester va Lutterendal kumpt de ier toe 't usjte sjot te dòa. Dao hoft ginge zich väör te sjtille, dat der vaogel bei 't usjte sjot zal aafkàome. De jonge hent ene blok hoot iggene beuisj vonge, ezu mit äös verwase en verdrieënd, en verwronge, dat 't lang zal doere, ier dè sjpliet en vilt. De adelige jongfere sjtunt um der hèër graof heen en vreuie zich dat der ouwe papa nog mit ezu väöl animo sjuut. E hat honderde maol in de Ardenne op wil verke en rieë gejagd en op 't kastieël in de bibliotheek zunt mieë wil-verkesköp en rieë-geweie wie beuk. Der Hèër graof let aa¹²⁾ en sjuut. Der vaogel sjtoekt de hugden i en de sjtang zingelt¹³⁾ en joenkt en beft bis iggen èëd. Dao geet ene hoera op väör der hèër graaf. Noe kòame de andere generèëls en majore, de sergante en kolonelle en der vaogel sjpringt in de sjtang op en aaf en dao vleege sjtukke de loeët i wiej vunkelhoot. Ze hent 'n sjtond gesjòate en dò hingt nog ene vets, dè mit e meestersjot de loeët i zal gòa. Wè draa is hat geluk. Wè?

Der Macheel!

Gut e weg jonge.

Makt plaatsj.

Macheel pas op.

Sjtil gezieë.

E gans durp sjteet bei de vaogelsjtang en hilt der aom op. Der Macheel hat 't gewèèr op de lat. E beft. Hillige Maria, kunnigin van de Sjutterei. En dan ene sjlaag en ene sjrei van de vaogelsjtang en ene sjrei van al de luuj. Do geet der vaogel de loeët i... en vilt! Honderd man rope en sjreie... mansluuj, vròluuj en kinger:

Macheel, der Macheel!

Ze hent der Macheel al opgehaove en ze laotenem zieë en drieënen 'm in de rungde. Der Hèër graof rupt en ze wèëde sjtil en der hèër graof hingt 'm de plaat van de Modder Goddes um en gift 'm de hand en laacht. Noe masjiere ze 't durp aaf. Dò wet zich ee gedronke. 't Zunt 'r zelève väör onnuuëzeler zake gedronke wòade es väör ene kunning in de Sjutterei. En went ze bei 't Macheelkes Truudje bei-ee sjtunt en 't glas hent opgehaove en hent gedronke, zage ze: Macheel... doe wits wenste os nuuëdig has...

10) vingernagels.

11) in zijn kwaliteit van.

12) legt aan.

13) trilt.

[p. 45]

oppene Hakkeret of ezoeë... da zunt vèr dao. 't Is es went dè hoof¹⁴⁾ 'n allenei aagung en eegendom wuur van 't gans Lutterendal.

Wiej pastoer onder de hoeëmis uvver de Modder Goddes geprèdigt hauw, waor 't op eemaol es went urges iggen kirk inge hei gelaacht. Pastoer hauw 'n owwenblik igehauwe en gekèëke en geloestert, mè e wos nit wat 't waor gewè. Nao de hoeëmis vraogete an der kuster: wat waor dat?

Dat waor der Mertens, Hèër.

Wat hauw dè?

Dè lachet!

Lachet dè?

Waoväör lachet dè da?

‘Waoväör laacht dè nit? Wat is nog hillig väör ezunne minsj?’

Noe zoot der Mertens iggene kaffieë bei 't Macheelkes Truudje. E zoot dao en de owwe veelenem benao toe. E zoot dao en laachet, juus wiej e och iggen kirk hauw gelaacht. E kallet in zien eege get va dom luuj en eeveldige jonge en reep: ‘ha, wat e sjpil?’

Der Klös va Hukkekier drieënet zich um en vroog: ‘waoväör laachete?’

‘Ich laach waoväör ich wil.’

‘Da kom hei, da laach’... en doe hauw der Mertens ene sjlaag op 'n ow, datte dazelet en kèèk mit e gezich, wiej inge dè kriesjt. Doe sjpronge op, mè väör datte'n 't wos hauwe ene tweide sjlaag en doe zote wir en sjravelete aater gen deuisj oet en e weg.

‘Lot 'm gòa! Dè huuët nit hei bei os!’

Der sjnaps en der erger wirkete in der Mertens. Der erger wrong 'm 't hats bei-ee en dong 'm vloke. Der sjnaps drieënet 'm in der kop. E waor duuzzelig en gong gegreie nò links en nò rets.

‘Dao zal 't nit bei blieve, ezu waar Lutterendal besjteet... en de kirk en... 't Macheelkes... Macheelkes... Truudje.’

Ze lacheten 'm nao en der Mertens gong wagkelentère der berg op en nògge veld i.

't Waor brujjend werm gewest der ganse lebendige daag en noe tège de noon kompt 'n donderwèèr op. Ene volle minsj ziet dat nit. De wolke waoren aakòame wiej groeëte raar¹⁵⁾ iggen loeët. Ze voore aateree, uvveree en lantsee. Ene sjtormwink sjpèëlet mit de wolke en kompt noe en dan uvver gen durp neer gevare, dat an de hoezer de däöre sjlooge en de sjlèèg rammelete en de vinstere. Doe joog ene blits durch gen loeët en ene tweide joog 'm aatenoo. Der donder brook oet de wolke en 't durp wòad sjtil. De luuj zènete zich, makete de ketsen aa en verbrongen¹⁶⁾ e weisjke van der kroetwisj igge vuur. Hei en dao zote ze oppen

14) hof.

15) raderen.

16) verbrandden.

[p. 46]

knee der roeëzekrans te bène, ummesj de luuj in de hoezer en 't vieë en de weie zunt i gevaor. E minnigmaol is dat wèèr oet gen dil van onder op lants gen berg opkòame en hat de hoezer en de vinstere en de däöre opesjtoeëte en de panne durch gen loeët doa vleege es went 't ene troep sjwatte krao wuur gewest. 't Hat canadasse, die sèr dèn tied zunt gesjplieëte en mer ingen erm mieë ophève iggen loeët. Noe geet der Mertens, vol e-weg, in ezu wèèr durch ge veld. Der rèèn zoest uvver 'm heen en e geet wiej ene wille mit de heng gesjwinge tège der sjtormwink i. 't Wet duuster - midde op der daag - en der Mertens masjieët en geet en lupt. Dao sjleet ene blits en 't durp liet klaor in e vaal-greun lit. Ene dondersjlaag is aatenao kòame, ezu fosj, dat de luuj d'r va bève. Ze sjtunt nao de duuster loeët te kiekke mit groeëte owwe. Och der Mong va Lieëne va Sjildershäövelke hat aggen vinster gesjtande en e hat ene sjrei gehoeëd. Doe hatte gedaat: dao is e kink i noeëd. Mè e daat: wiej zow in ezu wèèr e kink aggen däör kunne zieë? 't Hat kinger die zich verlope igge veld. Went dat ins e kink wuur gewest.

E sjloog zich der rok uvver der kop en leep durch der rèèn en durch 't wèèr der berg op nògge veld i.

Wè is dao? Wè hat gerope?

Aate de weie, woe 't veld aavingt, huuëte get wat klaagt en kriesjt wiej e kink.

Der Mertens? Zit dèr dat? Wiej kom dèr hei?

Der Mong va Lieëne sjtong wiej gesjlage en kèëk. Dao loog der Mertens en e hauw ene sjram blood uvver der kop en lants gen owwe.

Ich gòan! Ich kom wir truk.

Der Mong leep en hòalet de jonge in der kaffieë van 't Macheelkes Truudje en diej komte en sjtonge dao en zate: waat, vèr drage-nem...

‘Drat 'm bei mich,’ zaat der Mong. Doe droge ze der Mertens. Twei hauwenem onder der ruk en ze latenem bei der Mong iggen alkoof.

Ze hòalete pastoer en dè kompt en noe zoot pastoer alling bei der Mertens en begon mit de sjrikkelichste biech, de biech van 't sjwatste sjaop va gans Lutterendal.

Mertens!

Pastoer reep en 't waor ene sjrei, wiej van ene sjupper nao e sjaop.

Mertens!

Ezu rupt der Barthelomee van Idakke went 't ovves e sjaop verloare is iggene duustere beuisj.

[p. 47]

Mertens?

Hèër!...

E left!

Woeë zal pastoer aavange. Dè ka sjterve, hei onder zieng heng. Dao lupt ene sjwatte sjram sjtief blood uvver 't gezich van der Mertens lants gen owwe, uvver de bakke iggen haos.

Dèr gut nit nòggen kirk. Dèr gut mer noe en dan ins. Wienieë is de litste biech gewest? Mit Posje?

Der Mertens winkt nee. Zut dèr nit mit Posje gewest? En 't vurrig jaor Posje? Wieväöl jaor?

Vittien...!¹⁷⁾.

Vittien jaor?

E winkt nee... noe loestert pastoer... der Mertens röchelt en sjnakt... ‘14 daag... bei de patere’.

‘Wat? Dèr zut 14 daag gelè bei de patere gewest en hat dèr da nit gekommenesieëd?’

‘Bei de p......’.

‘Och bei de patere? En waoväör kommenesieët dèr nit hei iggen kirk?’

Dao zitteter aate iggen kirk nog mieë, die nit kommeneseere. Zowwe ze nit däöre? Diej kòamen i, knikke näölig¹⁸⁾ mit de knee en kroepe noggen bank i. Mit gee pèëd kriet me ze hoeëger op. De Patere hent 't in de missioeën geprobieëd. Ze hent mit 'n gekald en gezaat: ‘Gut gidder Zondig, versjprekt 't os!’

Mè ze sjwegte. En wiej ze dat bei 15-20 man ervare hauwe, zate ze: dao liet e geheem begrave...! Hei is dat geheem: ze däöre nit! Dat mot va jongs-af-aa gelieëd wèëde. Sjpieëder däöre ze nit mieë. Ze lope zelver hun gans lève mit e groeët verlange nò ozzen Herregod rond en lieje noeëd. Hun zieël is krank. Me kan 't an de gezichter zieë. En went inge sjtrang prèdigt uvver de hil en uvver de sjtraove in dit lève, uvver krankheete, hongersnoeëd en ene plutsliche doeëd, da loestere ze mit der mond en de owwe wied op en wedde ze vaal en bleek van angs. Ze weete, dat die prèdig väör hun is. Väör wè zow ze andesj zieë?

Väör 't Marjuuzepke, dat, ocherm, 't murges al in alle hergodsvrugde an de kirkdäör sjteet, väördat ze op is en dat zich alle daag de sjtatioene bent en drei roeëzekrens en gidderdaag kommenesieët en noe al 50 jaor lank alle hillige misse had gehoeëd, diej i Lutterendal gelèze zunt wòade?

Väör 't Marjuuëzepke?

Nee... vór us, hei aatenaa!

Pastoer is groeët en lank en mager. Wente durch gen durp geet, sjloddert zienge toog hin en weer um zieng lang mager bee.

17) veertien.

18) nauwelijks.

[p. 48]

Me zow zage went me'n 'm ziet, dat zieng mowwe te kot wäöre aggen heng en zienge toog onde lants aggen veut. Pastoer is ene groeëte minsj. E'n is mit van 't grutste va gans Lutterendal. En doch is pastoer e kink. Erm wiej e kink - contint mit e winneke en e gift alles e-weg. Noe... hei bei der Mertens kan e nit oet der wèèg. Watte mitmakt is sjrikkelich väör der Mertens, mè nog sjrikkelicher väör pastoer. Der Mertens liet mit de owwe toe - me zow zage sjtil en tevrèè, iggen alkoof, mè pastoer is 20 jaor i Lutterendal en huuj väör de usjte kieër i zie lève liet de zieël va zie volk väör 'm op. In de zieël van der Mertens wirsjpeegelt zich zieng ganse pfaar¹⁹⁾. Mè 't ka zieë wiej 't wilt,... dat is zieëker... dat der Mertens vlokt. Wente bei 't Macheelkes Truudje in der kaffieë zit en mit de vuus oppen deuisj hujt, da geet der inge nò der anderen oet en 't Macheelkes Truudje blieft nog mer alling aater gen theek sjtòa. Mè och 't Macheelkes Truudje wet da ummer klinger, bis dat me-'n 'm nit mieë ziet, en went alles verbei is, zet 't Truudje, went dat ezu durch geet sjlieët ich der kaffieë. En 't is a pastoer te danke, dat 't nog nit ezu wied is kòame. E zet: ‘De boere hent 't Zondes nao de hoeëmis enen èëls verdind en 'n sigaar en 't is good dat ze zich ins treffe. Sjlieët 'm nit.’

‘Der vlokt!’

‘Non de...’

‘Sjwiet’.

In de moraal-theologie sjrieve gelieëde luuj uvver de vleuk en went me 'n 't zich richtig numt, da besjteet ginge minnige vlook. Ze wirke de ganse wèëk en bène zich wiej 't zich behuuët en bezondesj 't ovves der roeëzekrans.... Mè 't Zondes in der kaffieë zow me bang väör 'n wèëde.

‘Dat vlooke, waor dat erg?’

Der Mertens deet de owwen op en pastoer ziet ene angs in de owwe. Die owwe vraogen 't zelfde: ze zage: zow 't erg zieë gewest?

Zit dèr bang väör te sjterve?

Der Mertens gift geen antwòad: Dat is och ezoeë mit de kinger in de kristelieër. Went me ze get vrògt da sjwiegge ze. Dat is wiej heem iggen hoes, woeë der vadder kommandieët. ‘God iggen himmel’, bent pastoer, ‘ich han mie volk bang gemakt’. Ze gève gee antwòad en sjwiegge.

‘Mertens, gef mich de hand... zit dèr bang väör pastoer?

Dao lupt 'n traon lants dè sjwatte sjtriep oet gen owwe en lants 't gezich van der Mertens.

Hat dèr nit däöre kommeneseere, hei iggen durp?... Mertens?...

De traone loope aateree, al flotter en flotter. Der Mertens zoot

19) parochie.

[p. 49]

och aate iggen kirk. E waor 't zondes nit gekleid, wiej 't zich op ene zondig behuuët en 't is nit gemekkelich durch gen kirk te gòa mit kapotte sjoon en 'n ouw montoer. Ins zal ozze Herregod zage: Ich houw nuuks aa en dèr hat mich nit gekleid!... ‘Waomit, Hèër?’ ‘Mit uure wulle toog en mit de zieje ceintuur - Dat waor doe, wiej der Mertens lèvet. De vròluuj va Lutterendal hent nit gewos, wat zich aadoge, en de boere rokete dikke sigare...’

Pastoer brikt 't sjweet oet en e gratsjelt²⁰⁾ uvver zieng eege wäöëd.

Vèr gunt wiejer... wiej is dat mit die bonnesjtekke?... neet?... Dèr winkt nee... Wat zat dèr?... Hat dèr ze oetgevegd?... Dat ka!... De beum motte plaatsj han. Andesj gunt de sjtaole²¹⁾ nit op.

Is dat sjtèële?... ich hei de beuk motte ha, vur dat nao te zieë.

Is andes nog get?...

Pastoer had gemingd 'n zieël te vinge sjwat wiej de naat. Mè 't is alles bei-ee nit väöl. E mot benao lache. 't Is wiej wente 't zondes nao de vesper de offerblök lèèg makt. Da valle get cente, e paar boksekneup en 'n ouw berosde medallië i zie bonnet. 't Is nit de meute wèëd, um 't te tille en e wurpt 't in e kiske bei-ee.

‘Mertens... ich gèèf uch de hillige abselutioen...’ Mè waat... dèr hat gelaacht dizze murge iggen kirk... Hat dèr gelaacht uvver de Moddergoddes? ‘Pastoer is rèët gòa zitte, e hilt de retse hand nòggen himmel, wiej went inge enen eed aaflet. Pastoer ziet sjrikkelich oet. Der Mertens bewegt de lippe. E sjravelt mit de hand uvver de bros. E zukt 't sjabeleer. E hilt 't vas mit zieng sjoer werkmanshand. Da kiekte pastoer aa. De hand va pastoer is neergevalle... noe sjtriekte der Mertens uvver de heng. Dao kleft blood an 't sjabeleer en an de hand. Och dat nit woeër? Goddank! Noe bent pastoer lantsem... ego te absolvo... en went 't litste wòad is oetgesjproake, zinkt der Mertens meu en bleek in de kusses neer. Me huuët de canadasse um 't hoes roesje in der wink. Pastoer sjteet op en geet oet. De oer sjleet op der tòan drei sjlèèg. De biech hat 'n ganse sjtond gedoed.²²⁾

Isse doeëd, Hèër?

“Nee... mè 't geet op lève en doeëd”.

De vrouw Mertens waor aggene beuisj durch de weie kòame gelope en sjtong noe bei de alkoof en vrong de heng en krèësj. Och der dokter waor dao. De luuj sjtonge mit trupkes bei-ee iggen durp en kèëkeo nao Sjildershäövelke. Dao zoge ze der doeëd, der groeëte knòake man mit de zèës oppen sjowwere. Mager en hòal sjtonge dao. De kake mit de tong rammelete. En de knäök rammelete in de sjarneere. En mit zieng hòal duuster owwe kèëke nao der Mertens, dè dao loog en ummer valer wòad. De luuj sjlunt e

20) strompelt.

21) jonge boompjes.

22) geduurd.

[p. 50]

kruuts en bène zich en zunt noch banger väör der doeëd es vör 't donderwèèr, dat 'n sjtond of innig gelè raozet en tempeteeret baove gen durp iggen loeët, uvver de beum en de hoezer. 't Waor sjpieë iggen naat, wiej pastoer wir kloppet bei der Mong va Lieëne. E hauw der Mertens nao 't Lof 't Fes²³⁾ braat en der hilligen aolig en de generaal-absolutioen en noe komte väör de dreide kieër. 't Gezich van der Mertens waor gèèl wiej waas en de bros gong landsem en meu op en aaf. Pastoer goof 'm zienge zège. Dat is alles watte²⁴⁾ gève kan. E sjtong dao bei de alkoof mit 't violit sjtola um en hauw de hand op gehève en zènet der Mertens, wiej dat in de hillige Sjrif gesjrève sjteet van de patriarche, diej hun kinger zènete²⁵⁾ mit dauw en vosjigheed²⁶⁾. Ezu zènet pastoer der Mertens mit gezondheed en lève en genade väör de zieël. Mè dao is mer inge, dè gève kan wat pastoer väör der Mertens vrogt. Aperis tu manum et imples omne animal benedictione. Doe dees dieng hand op en vervuls alle lève mit dienge zège.

Pastoer gong oet, der berg aaf en nòggen kirk.

't Durp sjlupt. Der wink roesjt durch de dil in de canadasse. Aove bletsjt ene hond op ene hoof²⁷⁾. Mesjie geet dao ene voos urges rond. Ene voos geet lies en vurzichtig durch de naat. E sjteet en loestert, mit de oeëre gesjpitst en e putje opgehève, nao alle geluud rontelum. Va wied e-weg oet der beuisj kumpt plutslich ene sjrei, dè oetsjturft wiej e kink dat kriesjt. Noe is iggen naat de wil jach begonne van de vös tège haze en knieng, igge veld, op de gewande, iggene beuisj en uvveral.

Pastoer geet der berg op, uvver der kirkef en durch de sakristei noggen kirk i. - Ozze Herregod is alling. Dao is ginge dè 'm sjtuurt. De kirk sjlupt. 't Duuster is dik en sjwat iggen kirk neergezonke. Aate rikt zich 'n bank en krakt. 't Hillig lit van de Godslamp flikkert en beft. Ingele hauwen 't aa. Pastoer geet mit groeëte owwe en de heng väör zich oet getaaste bis datte mit de veut tège de communioenbank sjtut.

Noe zitte dao. E liet gebaoge uvver de communioenbank en bent. 't Is nit de usjte kieër datten 't nats iggen kirk is. Went 'n zieël i gevaor is, geete nit nogge bid. Dan isse hei. Köppig wiej e kink is pastoer. Köppig bente en dwingte ozze Herregod aaf, watte wilt. Noe vrogte en wilte, dat der Mertens nit zal sjterve. Der Mertens hat noeëd gehad in zieng zieël. Dè is bang gewè. Ezu mot dat lève nit eerbei gòa, zonder ozze Herregod va kotbei gekand te han. Pastoer bent der inge roeëzekrans nao der andere. Mè dan wet 't sjtil. De roeëzekrans bewegt nit mieë.

Pastoer zinkt mit der kop väör-uvver. 't Is sjpieë iggen naat. E sjlupt. Urges op ene hoof hent ze Arabisje pèëd. Dao zieste ze.

23) H. Communie.

24) wat hij.

25) zegenden.

26) vochtigheid.

27) hof.

[p. 51]

Ze kòame de pòad oet. Opgepaast. Ha! Wat zunt ze fie! Veer pèëd väör der wagel! E wègeltje! Väör te renne! Ben Hur zit op der wagel. Dao kumpt nog ene andere aater 'm. 't Renne begint. 1.000.000 luuj zunt in de arena. 't Geet rond i volle galop. Ze loope mit de puuëd nit aggen èëd. Ze hent vläögele. - De twei gesjpanner zunt nèvenee. Kop aa kop. Ene centimeter väör. Dan wir aater. Ene centimeter mer! Ze vleege.

“Op Ataïr, Aldebaran, dèr sjtolse pèëd...... Wat... Rigel wilste aate blieve! Ah Rigel! Ich huur ze zinge in de tente van de sjtèëre Ataïr, Aldebaran...”. Ben Hur hat de sjmik opgehève. E moment mer! De sjmik is neer gezoest op de pèëd. Ze zunt ze-lève nit gesjlage wòade, noe sjlooge²⁸⁾. Ene ruk... E winneke nao links... e gekraks en dao vilt der tweide wagel, e vluugt en pèëd en wagel en raar en beum en alles in-ee. 't Is gedòa! 't Is verbei.... Ze roope, de honderd doezende....

Zut dèr wakker...? zut dèr wakker pastoer?

Wat?... Wat is?

Zut dèr wakker?

“Morjuuts!”

Dao is der kuster! “Hat der gesjlaope?”

Der kuster laacht en pastoer sjamt zich. E sjteet op. E-n-is sjtief en kaod en sjteet op en geet de sakristei i. Dao zitte va sjemde op ene sjtool mit de heng väör 't gezich.... E sjamt zich väör der kuster en väör ozze Herregod. Sjame motte zich! Pastoer sjlupt iggen kirk. Noe zinkt 'n troerigheed in zieng zieël en e bent: de profundis clamavi... ad te domfine.... Hèër vergef mich, dat ich sjleep... En wente aggen elter der confiteor bent isse gebaoge mit der kop benao bis oppen èëd. Mè dao is ene alleluja in de hillige Mis en pastoer wit... datte mer e kink is en dat ozze Herregod 'm alles vergift.

Vittien daag loog der Mertens in de alkoof van der Mong va Lieëne. Der Mong va Lieëne en de vrouw Mertens wakete bei 'm daag en naat. Ze sjtonge nèven 'm mit e kentje milk, mit e besjuutje, mit gebrròanen eedeppel, mit gekauchde sjink. Ze hauwe natte en druug deuk, kaod en werm, medesieng en poejere. Mè der Mertens wool nuks han. E geluk, ze heie'n 'm in al hun goodheed doeëd gevoord. Der Mertens raozet en tempteeret i zie fieëber ezu dat de alkoof derva kraket in 't gesjpan. Da laachete de jonge en zate ze: “Mong, de alkoof geet dich draa”. Mè der Mong va Lieëne zaat: “dat is egaal, jonge, 't hat nog brèèr en hoot en dan howwe vèr ze wir in-ee. Dat is e good teeke, wente ezu temptieët. Ezu lang lefte nog... mè wente sjtil wet, jonge, da doogt 't nit... past ins op, wat ich uch zaan”.

28) slaan.

[p. 52]

Der Mong va Lieëne hovvet nit bang te zieë, datte sjtil wòad. Der Mertens wòad nit sjtil. In 't fieëber zoote noe ins hei en dan ins dao. E zoot bei 't Macheelkes Truudje in der kaffieë en da donge mit 'n sjtief tong ezu wie volle dat dunt en raozete en sjolte op der graof en der opzichter, dè 'm de geete wool kapot sjiëte. Diks gong dat 'n ganse naat ezu durch, mè 't murges waore wie e kink en krèësje igge bid. Da krèësj de vrouw Mertens mit 'm en vèget ze 'm der sjweet vaggene kop aaf en oet 't gezich en zaat ze: “Bis mer sjtil, doe wes och wir bèëter”.

Der hèër dokter kompt. Der hèër dokter sjtong dao en kèëk. E kèëk nò de tong en volt der pols. Doe zate: Wat hei is gepassieët, weet ich neet, mè e-n-is bèëter.

Bèëter, Hèër?

Jao!

Doe sjnappet zich der Mong va Lieëne de kap en leep oet en van aaf 't häövelke väör 't hoes, reepe uvver de dil:

“E-n-is bèëter!”

“Wè?”

“Der Mertens: Vèr hent 'm ezu wied bèëter.”

Noe gong dat durch gen durp van hoes tot hoes, va mond tot mond: der Mertens is bèëter! Do wòad uvverlaat, wiej dat ze 'm nao heem zowwe kinne bringe. Ze zate: op de baor... op de liekbaor. En 's ovvens komte de jonge en late der Mertens i blaogeruudde kusses en wulle dikkes op de baor. Ze heien 'm sjnaks durch de wei berg-aaf kunne drage bis in der sjlont aggene beuisj. Mè dat woole ze nit. - Ze zate: Vèr laoten 'm 't durp nog ins zieë. En ezu gonge ze dan mit de liekbaor op 'n sjowwere, de veer drègesj²⁹⁾, mit der Mertens baove drop, der berg aaf en durch gen durp lants gen kirk en aoven-um en lants der beuisj der sjlont i. Wiej ze dao komte, kompte och de geete. Ze sjtongen e moment in der beuisj en komte uvver de sjproete en de sjtruuk, uvver de tek en umgevalle beum. Doe sjtonge ze aove urges te blèèke va vruid... of va leed, wè zal 't zage? De jonge sjteete de däör op van 't Mertenshuuske en drooge n 'm in en laten 'm landsem en does³⁰⁾ igge bid. E-n-is heem!

“Heem” dat zet der hoeëg-waal-gebòare hèër graof op 't kastieël nao 'n lang wiej rees durch Italië en de Sjweits. Dat zet pastoer nao 'n retait wente vunf daag en zes nate nit hat kunne sjlaope va wège de sappermentse kling sjtief bidder. Mè ginge zet dat wòad “heem” ezu wiej der Mertens 't zaat. E hauw ging wiej rees aate zich. E waor och nit lang weg gewè. 't Hauw mer vittien daag gedoerd. Mè 't waor wiej 'n ivvigheed gewè. Der Mong va Lieëne hauw tègen 'm gezaat:

29) dragers.

30) zacht.

[p. 53]

“Dèr zit jao hei heem.”

“Heem?”

Dao is mer ing heemet väör 'm en dat is hei in zieng eege alkoof. Nurges liete ezu good en does en nurges ziete der beuisj wiej hei.

“Hei haste get milk... van de geete.”

De milk is vrieë. Ze ruukt nao de eeke.

E pruft 't doezend-gulde-kroed. E deet de owwe toe um bèëter te kunne dinke en béëter te kunne zieë, watte dinkt.

Da zette: “Vrouw, mot ich sjterve?”

“Ver sjterven alleneu!”

Iggen himmel zunt millioene ingelkere, allemaol mit wiesse klidjeren aa, ivvig sjun en sjtief gesjtréëke, mit sjtrikskere in de haore, wiej op de bronk. Da laacht der Mertens en zette: “ich ming, dat wuur te fie väör mich. Ich blief nog get hei.”

Tège der ovvend is ene sjoere nivvel uvver der beuisj en uvver de weie kòmme sjtrieke en noe is 't duuster en sjtil en de naat en der sjlaop kòame uvver der Mertens. E sjlupt. Dit is de usjte naat datte nit dolt. E drumt: dao geet ene hillige durch gene beuisj. Dè blieft sjtoa midden in der beuisj tussje de beum. E wet groeët. E kumpt naoder. E is ezu groeët wiej de eeke. E hat e zonnelit um zich heen en plutslich vangen alle väögel aa te fleute. Ze käöame gevlege en zitte op de tek, en zinge. 1000 väögel. Ze sjpringe van der inge tak op der andere. Noe vleege ze aaf. Der hillige hat ze um zich heen, op 'n sjowwere, oppene kop, oppen heng; bovinke, boomleuperkes, mèëles³¹⁾, gèèlguuëtsje, roeëdbusjkere, sjwelbere, kraos en estere. Dao kumpt 'n eekhäöntje, 't lupt en sjpringt lants der hilligen op en uvver 'm heen bis in ene boom. Nèven 'm zitte haze en des en knieng. Mè der hillige winkt en alle deere gunt op 'n ziej. Marië... Joeëzep... dò kòame..., dò kòame... de geete.

Wat 'n ieër!

Der hillige lit ze kòame. E sjtriekt ze uvver de köp. “Erm gitjere”, zette.

Jao, hillige... dat zunt ze och. 't Zunt mer erm dirkere. Mè ze gève milk wie 'n koo! Tobbe! Dat auwt dao is 't bitste. Mè ich hot 't mitste van 't klingt. - Kiek... 't lekt uch de heng. Erm dirke. Ze lope durch der beuisj en dat maog jô eegentlich nit... mè der hèër graof is ezu riek, wiej 't water deep is, en went der opzichter 't zich riskeert um zelève op 'n te sjieëte, dan zal ich... non de... mè wat zaan ich? Isse bang? Ich zal nit mieë vlooke, der hoft nit bang te zieë. Wat geet der hillige doa? E hat e sjtuk hoot en sjpelt wiej op 'n veel³²⁾. Loester! der ganse beuisj is vol moziek. Der beuisj roesjt mit. De haze en de knieng sjlunt mit de oere

31) merels.

32) viool.

[p. 54]

der tak en kwispele mit der sjtats op de maot. Ezugaar de geete dunt mit en howwe mit de puuët op 'n èëd, 'n krao is ezu veralterieëd, dat ze van der boom aaf vilt, mè ze prikt zich op de vläögele en drieft durch gen loeët en kumpt mit gesjtrikde puuët bis oppen èëd.

Da wet de moziek sjtil en och 't lit wet does en vaal. Der hillige zinkt wied-e-weg. E wet ummer klinger. De väögel, de vös, de haze en de knieng motte zich rikke um 'm nog te kunne zieë.

Der Mertens zit mit de owwe wied op te kiekke noggene beuisj. Dao geet ene damp durch de tek van de beum nòggen loeët i.

De zon wurpt vlamme in der beuisj.

Der beuisj brent!

Sjoer wolke gunt vaggen èëd op durch de sjtruuk en de tek.

De zon vlamt en de beum zunt gèèl en roeëd en gries en wit. Der ganse beuisj blujt in 't good en in 't vuur van de zon.

“Herregod iggen himmel! Wat zal ich bène.”

De wäöëd van 't murgesgebed zunt vremd en alledaags.

Herregod danke väör der beuisj en väör mie heemet en väör de beum en mie huuske en väör de geete en väör de alkoof en väör de vrouw en dat ich lèèf... en väör... alles en väör de ganse welt.