De hillige vaggen durp

[p. 37]

't Bitste erf

DE boere hauwe ene ostied, wiej ze 't bèëter nit koeëte winsje. De gèësj waor riep gewè in innige daag. Good-gèèl hauw ze dao gesjtande mit de aore dik gesjwolle vur op te basjte. De boere waore kòame geloope en hauwe ze aafgehowwe. 't Waor tied, hoeëg tied. Doe sjtong 't kòan te wade lank en hoeëg en broen gebrand en de aore honge gries en sjwoer en meu väöruvver gebaoge. Ze hevenet¹⁾ aaf en zattenet i heup. Ze hauwe ginge tied vur i te vare. Ze makde de ing wiet nève de ander en zate: de haver sjreit um hulp. Ze heeve ze aaf en voore ze i. God i gen himmel! wat e wèèr en wat ene òs²⁾. Daag in, daag oet gong de zon hoeëger de hugden i en brèënet op de velder. Der Groonsjild hauw der Guillaume agge werk. Der Guillaume is landsem, mè vörzichtig. Der Guillaume kalt nit väöl, mè wirkt. En dat zunt ze, diej zich an 't wirke hauwe.

Lòt der Guillaume nève de kaar gòa en gèèf 'm de lieng en 't geet hot. E trukt wir en 't geet haar, nò de noddeme of de vaddeme³⁾ ziej. Dao kumpt der litste waltel van der Groonesjild. Der Guillaume is bei de pèëd. Aate der waltel gunt de mansluuj, der Groonesjild en der Macheel, sjtols en vroeë en der Klös vaggene Teupet, der Frens va Hukkekier en get vròluuj, ze zunt vroeë en sjtols. Dat is der litste wagel. E is mesjie get hoeëg en breed gelane. 't Heisjt opgepaast vur durch de pòat te kòame. Da sjtunt de vròluuj en kiekke. De madam en 't Truudje sjtunt in 't däöresjpan. 't Heisjt opgepaast. Guillaume paas op. Ene millimeter is te väöl. Der Macheel kriet zich 't usjte pèëd bei 't gebit. Der Guillaume is bei 't tweide en bei de kaar. Dat is der nujje voes, e pèëd rond en dik en mit peeze wiej zilder. Dè sjut mit der kop en rammelt in de kitte en sjleet va ongedold op de sjting. - Opgepaast! Noe zulle ze onder de pòat durch vare. Op ene millimeter Guillaume! Vèëdig? Alee da! Ee, twei, ju! en da hot! Ene sjtoek en ene sjmak en da sjniejt der hoeëggelane waltel wiej ene sjaasj⁴⁾ durch de pòat en 't geet i galop uvver der mistuf heen. Der Guillaume sjwingt der wagel um lants der beied, hop, ee, twei, ze lache! De mansluuj lache en de vròluuj. Dat is ivare! Guillaume morjuuts jong, dat is fie! Ze hent 't allemaol honderdmaol gezieë. Mè vör dat wir te zieë zowwe ze kòame geloope. 't Is ene sjlich. Messjpreie is ene sjlodder, 't wilt allemaol gekand zieë.

‘Da kompt i, vèr gunt us get èëte’.

Ze hent der Groonesjild zelève nit ezu gezieë. Dè laacht en en zit aggen deuisj en wurpt de bee uvveree en rupt: nemt uch, kriet

1) sloegen het.

2) oogst.

3) deze kant van het paard en de andere kant.

4) scheermes.

[p. 38]

uch aaf, en et, en e zet morjuuts en wrieft zich iggen heng en vertilt. E zet: Guillaume, zette, en Macheel, zette... da zette: Klös en Frens en e sjprikt mit alleneu. Ezu gaar de madam laacht en 't Truudje sjpringt durch gen hoes laam-e-weg. Ich maak 'n wed, went noe inge kieëm - 'n ordentelich buurkeg mit get waas en veld en reep ‘Truudje’ en ezoeë... ich maak 'n wed, datte kans hei bei 't Truudje.

Dao is sjink en, vlaam en ene kook mit rozienge. Morjuuts ze kinne èëte. Och hei is der Guillaume landsem - ... en vörzichtig... ene vasten éëter⁵⁾.

Ze hauwe de litste gerf oppene beied, doe wòad de loeët duuster. 'n Sjwatte gardieng sjuvet lants de loeët en 't nats gonge de wolke durch gen beum gesjtrieke, sjoer en meu durch de dille en tège de berg op. 't Murges waor de welt nat en kaod bis op der knòak. Der Groonesjild hauw zich de zondesmontoer aagedòa en waor mit der perrepluu iggen hand en e paar sigare in 't rokketeisjke de pòat aafgegange. E gong wiej ene jonge minsj, dè ene daag vrei hat. E hauw 't murges aggen deuisj nog get sjpasse gemakt, ezu dat der Macheel en de Modder hauw gezaat. ‘Wat maag dat zieë, wat maag e han’. Mè ze wostenet nit. Ze vruiete zich en zate ‘wè wit?’

Mè iggen sjtraot waor der Groonesjild sjtols der wèèg opge gange. E gong nao der notaar en watte gong doeë, waor 't grutste werk va zie lève: E gong der Hakkeret gèle. Me kan der Hakkeret zieë lieje aove oppene berg an der ander ziej va Lutterendal nao 't zuude hèr. De Hakkeret is mit van 't sjunste erf van de ganse sjtrieëk. Der hèër vaggene Hakkeret is allezelève good vrund gewè mit der Groonesjild en diej vagge äövesjten hoof. Nit dat ze väöl te hoop kallete. Och kirmezete⁶⁾ ze nit te hoop. Mè ze kante zich. Dè vaggene Hakkeret kant 't hantieër van der Groonesjild. Ene boer hat vruid wente ziet, woe good wet gewirkt. Ene boer ka me kinne an 't vieë, en an de gewande. Woe zetup sjteet en onkroed, dao wet nit hantieëd wie 't mot. En wiej der auwe Lambertus de Julemont - dè va Geleemet zage de luuj - oppene Hakkeret wool gòa oetsjpanne, umdatte ging kinger hauw en genog hauw vur te lève, hauwe an der Groonesjild gezaat: dèr kunt 'm gèle. Dat waor iggene oethaot gewè. Mè doe waor dat mit der Macheel gepassieëd en dè va Geleemet hauw gezaat: Da waat ich. En noe gonge ze hunner twei te hoop nò der notaar, en dao zote ze noe, en der notares zaat:

Wat mot 't koste?

80.000.

Da zal ich 't mer sjrieve?

5) die niet houdt van snoepen.

6) kermis houden.

[p. 39]

Sjrieft 't, hèër notares.

Der hèër notares hòalet de bitste flesj op, die e iggene kelder hauw.

Drinkt ins!

Drinkt ins oet.

Danke, hèër notares, nee danke, twei is genog. Ver zunt dat nit gewend, nee danke!

Der Hakkeret waor besjrève op naam van Macheel Simon Johan Groonesjild. - Noe waor der Macheel der Hèër vaggene Hakkeret, òane datten 't wos.

Ze gonge nò heem, de twei auw boere en ze nome allebei sjoer gedanke mit.

Dè vaggene Hakkeret zaat: Dao hent de Julemonts alle zelève gewond. - 300 jaor lank. Theodoor Jean de Julemont is oet ge Welsjland kòame i 1600 of ezoeë. Ich bin der litste. Ich hòap, dat ze 't sjpieëder in de beuker zulle sjrieve, nò honderde jaore. Dèr wit, 't good is 't wèëd. Ich hei 't duurder kunne verkope. Mè went ich 't an der usjte der bitste hei motte verkope, dè 't verzowwet en dè aafbreuk en verroweneeret, wat mien väöruddesj en ich hent opgebowd... da hei ich gee lève mieë en de Julemonts zieëliger drieënete zich va erger um in 't graaf.

Ezu kallete ze en wiej ze van-ee gonge gove ze zich väör de usjte kieër in hun lève de hand. Ezu zunt ze. Jaore lank gunt ze lants-ee. 'n Inkel kieër zitte ze bei 't Macheelkes Truudje in der kaf fé an 't zelfde deuisjke en da kalle ze uvver 't wèèr en woe gidderinge uvver kalt uvver de gewande en de weie. Mè de vrundsjap wist⁷⁾. Ze wist bei boere landsem, bis dat ze allebei wèèg motte gòa, oet noeëd of sjtols, oet ieër of leed, diej zich kruutse. Woe diej wèèg bei-ee kòame gève ze zich de hand en da weete ze, dat ze zunt van 't zelfde land, van der zelfde sjtiel en dat zich der inge der andere nueëdig hat. Wiej de vroluuj bei der Groonesjild hoeëte datte der Hakkeret houw gòa gèle, sjloge ze va vruid de heng in-ee en reepe: Marië-Joeëzep kinger deus... nee... der Hakkeret. Der Macheel zoot dao mit ene glans iggen owwe en der Groonesjild zaat: dè is op dienge naam besjrève. Vèr zulle wal huure wienieë daste trowts. Dèr hat lang genog te hoop gegange.

Dao waor nit väöl mieë te kalle. Wat zowwe ze nog zage. Ze zate: dat is 't fiengste erf rontelum. Ze zaten och: väöl geluk, Macheel, mer dao waor 't mit gedòa. Der Macheel sjtong dao en 't waor es wente plutslich groeëter wuur wòade en e houw op zie gezich ene helle trek. Sjtols? Wè zal 't zage? Ezu waor 't gister mit der Guillaume wie dè der wagel op ene millimeter durch de pòat op trok. Dat hant de boeren och, went ze lants gen berg op

7) groeit.

[p. 40]

plogge mit drei pèëd an der plog. E nuj lève aavange, is nog gans get andesj, wiej ene wagel hanteere of ene plog der berg op richte.

Dao sjteet der Macheel! 't Is ene echte Groonsjild. Väöl geluk jong!

E moment sjpieëder rammelete de tobbe en roesjet de centrifuusj. Ezu wiej dat gidder ovvend wet gedoa. Noe wet 't vieë verzurgd en kòame de mansluuj noggen hoes i, en wet 't sjtil en sjlupt 't erf.

Um gen hoes gonge diej naat de canadasse in der wink op en aaf. 't Waor es went inge in de beum hei gezèëte en zich mit de kop van de canadasse op en aaf hei gesjot. Der wink zoezet en veel lants de pòat op en aaf. Da sjrok de pòat in de sjoer iezere sjarneere en kraket 't sjlot. En mit der wind klatsjet noe en dan 'n sjoel rèèn oppen daak, en uvver de weie, es went 't mit groeëte emmere oetgesjot wuur woade. Dat wèèr jökt de pèëd in de puuët. Ze howwe op de sjting en rammele an de kitte. En an de sjtaldäör sjleet ene sjlaag. Wè nit sjlaope ka, pakt zich igge bid der roeëzekrans en bent en drumt. Der Macheel hat nuuks van 't wèèr gehoeëd. E is met zieng gedanke oppene Hakkeret. E geet, mit 't Thriske der berg op durch de hoeswei. De zon sjient op de daker. Noe gunt ze durch de pòat. Dao is der mistuf. Links de sjtel, rets 't hoes. Der ouwe Lambertus Hubertus Joseph, der litste van de Julemonts kumpt 'n tège, es went 't zieng eege kinger wure gewè. Ze hent 'm zelève nit ezu gezieë. E hat de kap väör 'n aafgedòa en de zon blinkt op 't zilver van de haore. E bugt der kop en gift 'n de hand. Da kiekte sjtols um zich heen en zette, dat is der Hakkeret. 300 jaor hent de Julemonts hei gewond. Komt i. E geet mit 'n nòlggen gow kamer. In 't midde sjteet ene ronge deuisj, en e paar sjteul. Dao is 'n sjtaof en aggen moer hange de väöruddesj. Der auwe man zet: Hei hent ze gelefd en gewirkt. Ze zunt hei jonk woade en aod. Hei zunt ze och gesjtorve. Dao bange ze. Dat is Theodoor Jean de Julemont, der usjte, dè hei komp... oet ge welsjland. E waor getrowd mit Juliette de Lambernie, ze lieje begrave väöraa oppene kirkhef. Op e sjtinge kruuts sjtunt hun name ‘den Herrn entschlaffen Anno 1643’. Dao links aggen moer, dat is Bartholomeus Antonius, getrowd mit Anna Maria Hubertina Groonesjild. ...En daoväör Macheel han ich uch der Hakkeret verkòad. 't Erf blieft alzoeë nog in de famielige. Lot de bilder hange. Dat zunt de hillige van ozze sjtam. Vèr lève hei op de durper, ezu wiej dat in de hillige sjrif gesjrève sjteet van de hillige oet 't aod Verbond. Pastoer hat dat ins geprèdigt. E hat gezaat: Dèr mot de hillige veriëre. De hillige kunnen uch helpe: der hillige Sint Gierling en Sint Theunis väör 't vieë, Sint Odilia väör de owwe, Sint Berb tège ene plutsliche doeëd en al de andere.

[p. 41]

Mer 't hat iggen himmel och honderde hillige oet gen durp: ze hent gewirkt, zich gebend en gelè. Diej kinne 't durp en de luuj. Ich han - went get waor op der Hakkeret mieng uddesj en väöruddesj aagerope. Da zaat ich: dèr zut hei kling en groeët wòade, jonk en aod. Dèr kint der Hakkeret. En da holpe ze. Dat zunt de hillige van de famielige en ze hure bei de hillige vaggen durp. Ich goan van der hoof. Mè lot diej hange. Van 't erf hoof ich uch nuuks te zage. Dèr zit boere en wit besjeed.

Doe is der aowe de Julemont opgesjtande en e is lants 'n durch gegange nò boete en de wei aaf en e-weg.

Der Macheel loog igge bid. E hauw der mond⁸⁾ en de owwe wied op en waor klaor wakker. Mè dò kompt 'n sjtriep mondelit⁹⁾ lants gen moer en uvver de dikke en diej dong 'm de owwe toe. Doe veele i sjlaop i zie geluk en in 't good van 't mondelit.

8) mond.

9) maanlicht.