De hillige vaggen durp

[p. 12]

Der ouwe voes

WIEJ der Macheel 't murges 't pèëd gong vore¹⁾ sjtong der ouwe voes aggen krib te gape.

‘Haste honger?’ Der ouwe voes houw de moel op en gapet en trok der baovelip uvver de teng nò aove.

‘Foi, wat e sjrao gezich!’

Der Macheel worp 'm e paar soekerkaroeëte in de krib. Der voes had zieng jaore trui gedind en noe kriette get extra's, e paar soekerkaroeëte. E sjnoeveret druvver heen en d'r lants, mè wool ze neet en kèëk nò 'n ander ziej.

‘Da kom hei, da krieste havver. Doe bis e verwend aod pèëd.’

Der Macheel kloppet 'm ins oppene ruk en haolet havver. E sjuppet ze mit ene platieël en doop 'm bäödig vol.

Dè... dat is Mechelder maot. - Havver is vör de pèëd, wat sjpek en eier is vör de luuj. E vroot ze op... en gapet mit zie ganse lief. E rikket zich en gapet en veel, wiej inge dè sjlupt, tège de moer.

‘Hoo! Ouwe! Biste nit wies? doe sjlups! wakker wèëde! Vèr gunt karoeëte hòale.’ Der Macheel klatsjet iggen heng en reep nog helder: ‘allè hop, wakker wéëde!’ E maket 'm los en drieënet 'm um iggene sjtal en gong mit 'm oet. Mè in der däöresjtiel, wie 'm de murgesloeët pakket blèffe in 't gesjpan hange... 'n owweblik mer, doew gonge gegratsjele uvver de klauwede van der sjpronk. E hèvet de puuët en dong es wente nit hei gewos, woeë datte ze neer mos zitte. Der Groonesjild, dè 't hoes waor oetkòame nòggen hoof op en 't hauw gezieë, zaat: ‘doe mos mer nit te väöl lane.’

Der voes sjtong in de kaar. Der kop hong 'm es went-n-'m te sjoer wäör wòade, op 'n knee. E hong mit der boek deep in de onderhelp. ‘Dao zuuste mich get sjtòa? Mot ich mit ezu get karoeëte hòale? De luuj zulle zage: es wiej oet der tied va Don Quichotte, dè gong och mit ezu get oet. Ellè da mer’. In de kaar hauw der voes mieë vastigheed. De beum van de kaar en de reeme van 't getuug heele-n-'m. Ezu gunt auw luuj gesjravele en gewagkele. Ze heie der voes allang kunne verkope. Mè wat gève ze vör 'n aod pèëd? En wat zulle ze mit 'm aa-vange? Ze bringen-'m nò der wilder en howwen 'm tège der kop. Foi, dat neet, dat haste nit verdeend.

Der Macheel lanet iggen durp get karoeëte, nit väöl, e kling haof kerreke²⁾ en der voes trok aa. Mè de kaar bleef sjtoa. Der voes gong in 't getuug e paar maol vurwats en truk, mè de kaar

1) voer.

2) karretje.

[p. 13]

boesjeeret neet³⁾. Der Macheel sjwong mit de sjmik. E leet ze sjalle en joenke durch de loeët en reep: allo, ju, allo, hop. Mè der voes hong wiej gesjoate in de reeme tussje de karrebeum. E trok der baovelip wir op en gapet en 't vel sjpannet zich uvver de knäök van der kop en trok zich onder der haos bei-ee en der ouwe razelet in de puuët en uvver 't gans lief.

Kom hei, ich sjpan oet. Vèr sjpatseere nò heem. Mè wie e de klinke en de reeme los doog wankelet 't pèëd en de kaar gong mit. Der Macheel hauw al zieng krefte nuuëdig um kaar en pèëd te hauwe en dat de beum nit broke en datte zelver nit dr'onder kompt. E hauw zieng heng en bee nuuëdig. E sjprong nao rets, väöroet en aateroet. De kaar kraket en d'r voes wagkelet der wèëg op. De luuj die 't zooge reepe: ‘Dè is dul, dè had 't in der kop’. Mè andere zate: ‘'t is gedòa mit 'm, e-n-is versjlèëte, Ze lachete. Mè der Macheel lachet nit.

Wenste e pèëd allezelève has gehad en doe mos da zieë, dat 't nit mieë ka, wè zow da lache? 't Volk hat gee hats. Dao waor ene tied, dat ze zate, went inge iggene berg blef sjtòa of vashong in der sjnieë mit 'n grellige vraat⁴⁾: ‘Hol der voes van der Sjang va Drees.’ ‘Lot der voes ins kòame’. Da komt der voes en da woate aagesjpanne en da kloppet der Macheel 'm oppen haos en da rikket zich der voes in de kaar. Dat waor 't sjrikkelichste, wat ich zelève ha gezieë. De peeze sjpannete zich en loge wiej zilder⁵⁾ iggen nak en lants de puuèt en uvver ge lief en da trokke egaal wat en egaal wiej sjoer⁶⁾. De vonke sjloge oet de sjting en de klauwede veelen oetee wiej zand. Me zoog woeë gegange waor. Dao waor der wèèg kapot es went inge geplogd hei gehad. Der voes zienge aom sjnoevet i damp nao rets en nao links lants g'n èëd, ezu wiej der kop sjot nao links en nao rets, wente gong en trok. 't waor vör bang te wèëde. 't Gong op lèven en doeëd. De luuj sjtonge en kèëke mit groeëte owwe en swegte en zate: ‘dat is fosj, dat is e deer!’ Mè der Macheel leep nèven 'm en zaat en reep: ‘ah voes, ah jong, allo morjuuts’. En aove bei der litste knip in der berg, der sjoeëste⁷⁾ heele der aom op en zate: ‘Wat voes? watte? bis te meu?... zelève nit. Haa! dao zuustet. Halt! E hat 't gehold!’ De luuj gove der voes 'n sjnèè broed. Ze käöreten 'm en sjloogen 'm op 'n nak. Mè der voes gebieret nao nuuks. E vroot de sjnèè broeëd en gebieret nao nuuks. Da trokke wir. E laat zich in der haam en in de kittes en trok, dat de èëd bèvet en de sjting krakete. ‘Noe’ gong der voes, mager en wagkelentère der berg op, wiej auw kranke luuj wagkelentère en onzieëker gunt. Mer op ins in der berg poeëzete. De owwe kompten 'm plutslich groeët en dik vör der kop. E rieëtet zich op en sjprong. E sjprong

3) niet.

4) vracht.

5) touwen.

6) zwaar.

7) mooiste.

[p. 14]

mit 'n mach es wente wir jonk wuur woade en der Macheel hong an de lieng.

‘Ouwe! Sjtil’.

't Waor es went der aowe get vör zich zoog. Wat zoog'e⁸⁾? der doeëd? E sjloog mit de puuët op en aaf en vör zich oet mit 'n geweldige kraf. Der sjoem kompt 'm op de moel. Der Macheel hong iggen loeët an de lieng. Mè ging mach in de welt hei der voes kunne hauwe. Doe op ins verloore⁹⁾ zieng krefte en veelen in ee, nò links en uvver der Macheel. E sjloog nog twei, drei kieër lants gen èëd en waor sjtil. De luuj hauwe ene sjrei gehoeëd. Ze kompte gelope. Ze zoge nog wiej der voes zich rikket en der baovelip uvver de teng her trok in 'n litste grellige pieng. Doew kompt de tong wied oet de moel en zonke in ee.

‘Der Macheel.’

De luuj reepe en trokke en kommandeerete: ‘Hei, nit dao, hei an dis ziej.’

‘Der Macheel!’

Dao kumpt e winneke blood oet d'r mond, ezu get wiej ene dikke sjliem.

‘Get water.’

Mè ze däöreten-'m nit laote drinke. Doe makete ze 'm 't hemp los op de bros en sjotten-'m get water uvver 't gezich en uvver der kop. Doe zoge ze wiej bleek datte waor en ze reepe: ‘e sjturft... pastoer!... der dokter! Holt e kusse!’

Pastoer kompt en zaat: ‘Macheel... wat haste gedòa? Gut e weg luuj,...... wiejer, zaan ich! Ich kan doch ginge sjtervende biechte, went dèr drum heen sjtut te loestere. Ze sjrokke en gonge. Ze blefte wir sjtòa en kèëke en waoren alleneu bleek en krank van der angs.

Biechte...? Der Macheel? Dao waor nuuks te biechte. Pastoer goof 'm der hillige ôalig en de generaal-absolutioen en e vauwet de heng en bènet zich, dat ozze Herregod... dat jonk lève neet zow laote sjterve... ezunne jong... wiej der Macheel... gezond en forsj en sjterk. En Pastoer daat an al de hillige vaggen durp, wiej ze honderde jaore hei op de gewande en weie hent gelefd en diej noe va sjrik alleneu sjtunt te kieke van oet gen himmel... Bent uch, hillige, dat neet dit jonk lève...!

‘Hat dèr der Groonesjild geroope?...’

‘Holt de baor...!’ Ze late der Macheel op de baor. 't Waor es went de erm en de bee gebròake wure gewest. Ze veele van de baor en ze moste ze oprape en bei-ee lège. Doe gonge ze landsem. sjrit vör sjrit en droogenem, ezu wiej ze bei e begreffenis gunt, sjrit vör sjrit gegreie mit ene doeë. De luuj gonge d'r aater en

8) zag hij.

9) verloor hij.

[p. 15]

bènete zich. Ze bènete van alles durch-ee. Ze kéëke en vraogete: ‘lefte nog? Kinger deus - nee, wat zulle ze bei der Groonesjild zage?’

Der Macheel waor wies en blao in 't gezich en 'n sjtriep sjwat blood waor lants gen k'n kin nao g'n haos i gelope.

Der ouwe Groonesjild kompt op 'n klompe aagelope! De vrouw Groonesjild komp aater 'm. Ze sjtonge en wronge de heng. Ze waore krank van der sjrik. De vrouw Groonesjild hauw ene sjrei gegève en waor in-ee gezonke. Mè de luuj hauwen 'r opgehaove en braten 'r aater de baor nao heem.

Der Mong va Lieëneke va Sjildershäövelke zaat: Huuj is 't leed kòame uvver der äövesjten hof. 't Is kôame durch g'n loeët uvver de canadasse. Ich zieën ene sjwatte sjtreep woeë 't gegangen is en dao sjteet 't en brent en vlamt 't hoeëg uvver g'n daak. Dao zal 't sjtil wèëde, wiej went inge gesjtorven is.

Der Hèër dokter komp. Doe sjwegte ze alleneu. Der Hèër dokter is der intsige dè helpe kan. ‘Hèër dokter get water? Hei, Hèër dokter. Ene handdook? Ene handdook Truudje! Ene handdook? Ocherm der erme Macheel.’

't Truudje waor al dao mit ene handdook. Estebleef Hèër dokter! En doe zaat der Hèër dokter: Wat is gepassieëd? en de mansluuj vertaote. Ze zate: ze houwen 't gezieë der voes waor nòggen loeët i gesjpronge. ‘Ezu’ zate ze ‘mit de vusjte puuët hoeëg op!’ En doe sjwegte ze. Ze kèëke zich aa en winkete: jao.

Wiej 't ovvend waor voor der kranken-auto van 't sjpitaal mit der Macheel de poat aaf en 't durp oet. Aate de vinstere en aggen däöre sjtonge de luuj en kèëke: dat is e leed vör alle luuj. ‘Dat is inge van os, dè dao in dè gesjlòaten auto liet. Wè ezu 't durp verlit, hat alle kans, datte nit mieë truk kumpt. Inge mèr wit 't: Ozze Herregod’. Dè sjleet en sjwiet. Dè zet nuuks. Dem zieng wèèg zunt vör alle luuj onbekind. Watte plant is vör tied en ivvigheed. Wè zow mit zie klee minsje-versjtand dat kunne versjtòa? Bugt de köp, luuj en bent. Wat zaat der Mong va Lieëne? E zaat: ‘dao sjteet e kruuts baove der äövesjten hof.’ De luuj kompte 't ovves iggen kirk bei-ee. Ze heelen op mit wirke en kompte ezu mer, wiej ze waore en wiej ze andesj noeëts iggen kirk däöre kòame, mit de ouw kapotte en geflikde rök en bokse en oppen klompe. Ze kompte sjwiegentère en iggen kirk is 't sjtil. - Doe mos dat andesj huure went ze nogigen kirk i kôame geklabattere! 't Ovves zunt de kirke keul. Ezu hent ze de kirk nog nit gezieë. 't Ovves iggen duuster sjient de Godslamp en lants gen moere geet der sjèèm van de naat. 't Is vrem iggen kirk. De luuj gunt sjtil en does, dat gingen 't huut en op 'n tieëne. Ze zunt bang... vör der doeëd, dè iggen

[p. 16]

durp is kôame. E waor onder wèëg in der berg, wiej der Macheel mit der voes der berg aaf gong. E is mit 'm gegange en mit 'm truk kòame der berg op, en dao sjtonge, woe der voes de hugden i sjprong... groeët en mechtig sjtonge dò. Halt reepe. Doe sjnappete nao der voes en nao der Macheel. De kirk is vol luuj, aod en jonk, klinge en groeëte! Ze bène¹⁰⁾. Noe wie ze alleneu te hoop¹¹⁾ zunt, noe däöre ze¹²⁾. Ze bène. De 100 sjtimme, sjoer en fie. gunt in-ee en lantsee en uvveree. Ze sjtiege en zinke en 't gebed geet op en aaf en went 't sjtil is, klingt ing sjtim alling, mechtig en hél. Dat is diej va pastoer, dè aove zit in de usjte bank. Dè is nit bang 't ovves iggen duuster in de usjte bank. Dè is nit bang vör der doeëd. Went der doeëd kot bei is, wette gerope Godsegedank, datte hei is.

Went de luuj gezond zunt, gunt ze lantsee en roope ze: ene gowwen daag, ene gowwe murge. Mesjie sjprèëke ze nit te hoop, daag en wèëke en jaore. Mè went 't zich geet op lève en doeëd, da zunt ze dao, es went 't inge wuur van de eege famielige en is 't gans durp gesjlage en troere ze, kling en groeët en aod en jonk.

Inge onder 'n is ummer der eegeste. Dat is pastoer. Ginge ka zage, went me vruid hat: e laacht. En gingen och, went me leed hat, e troert. Dè geet zienge wèëg èënsj¹³⁾ en sjtil. Dè sjteet alling. E sjteet baoven 'n. E behuut bei ging famielige, umdatte bei alleneu behuut. - De mitste¹⁴⁾ pastuusj sjterve plutslich, umdat 't hats 't nit mieë dret. Ze sjterven an 't leed, dat ginge zoog... dat ze hent gedrage jaor-in, jaor-oet en dat ze nit zage koeëte, 't leed va gidderinge en va alleneu. Dat is begonne in der biechsjtool en is och wiej en geheem in der biechsjtool blève hange. Went ze 't nit mieë kunne drage, wedde ze op 't sjterfbed kling wiej e kink en mit 'n traon gunt ze de ivvigheed in. De luuj zage dan en sjudde mit d'r kop en zage: wè hei dat gedaat: 't waor ene wondere minsj, pastoer. E waor e kink.

Der Groonesjild en zieng vrouw waore nao Mastrich gegange. Ze sjtonge vör der operatioenszaal. Aate diej däör, dao waore ze an der Macheel an 't wirke. Ze waore um 10 oer begos. Noe waor 't ing. Der Groonesjild en zieng vrouw zote dao op de bank mit der roeëzekrans iggen heng. Ze zote nit lang, doe stjonge ze wir op en da gonge ze wir zitte. De vrouw Groonesjild houw zich 't bitste kleed aagedoa. Wiej me kumpt gegange, wet me och empfange; Da ka me zage: ‘Hèër dokter...’ en der héër dokter ziet, mit wè datte te doa hat. ‘'t Kumpt nit dr op aa, héër dokter, wat 't kost. Vèr hent alle ze lève good gewirkt. Vèr hent ene hoof en 60 hektare...!’ Mè ze zoge der Hèër dokter nit. Dao aate de däör¹⁵⁾ waor e en dè wirket en sjweetet¹⁶⁾ oer nao oer. Ezu

10) bidden.

11) bijeen.

12) durven.

13) ernstig.

14) meeste.

15) was hij.

16) zweette.

[p. 17]

wirkt ginge boer bei 't sjwoerste werk. - E dinkt nit a boendere land en a riek of urm. Dao liet op der operatioensdeuisj en jonge minsj. Dè is verwond en gesjlage, gekrakt en misvormd. 'n Sjand is dat! Ezu waasse de jonge alling mer op 't land. Der Hèër dokter is och op 't land gebòare. Zie vadder is boer. E hei 't och motte wèëde. Heem bei der dokter geet der plop durch der vitte mergelklei. 't Kòan en der terref sjtunt sjoer igge veld en uvver de velder geet der wink en 't kòan bugt en golft en geet wiej e water. Der hèër dokter wirkt. 't Is sjtil in der operatioenszaal en ginge zet e wòad. Ze weete, dao is nog ene andere bei 'n, dem ginge ziet. Dat is der doeëd. Dè sjteet nèven 'n. Mesjie liete¹⁷⁾ uvver der kranke. E wirkt och landsem en zieëker. Mè dis kieër gong der doeëd 't verleeze. 't Waor gedòa. Ze brate der Macheel oet.

‘Zuster?...’

‘E left.’

‘Goddank!’

‘Lot 'm ins zieë!’

E left!

Ze wadete¹⁸⁾ nog twei, drei sjtond. Doe gonge ze nò heem. Ins, lang gelè, waore ze getrowd. Jonk en sjpassig waore ze doew, mè èënsj¹⁹⁾ en good. Ze waore bereid alles te hoop te drage, vruid en leed. Dat hauwe ze och gedòa. Mè noe, wiej ze ging vruid mieë verlangete en gee leed mieë verwadete, noe hauw ozze Hergod de hand opgehaove en 'n gesjlage mit ene sjlaag, dem ze benao nit koeëte drage. Ze gunt gebaoge. Ze gunt landsem, wiej auw luuj, vutje väör vutje en onzieëker. Ezu wiej kranke luuj gunt, diej väör zich kiekke op 'n èëd en da wir op, of 't nog wied is en of ze nog nit dao zunt, woeë ze motte zieë. Ze zage nuuks, ze gunt nèvenee en sjwiegge. Ze hent dezelfde gedanke. Der inge dinkt an der andere en allebei dinke ze an der Macheel. En wiej ze iggen durp kompte, vraogete de luuj: ‘Groonesjild wiej is 't?’ Zekoste vör antwoòd mer kriesje en de sjowweren ophòale. 't Ovves zote²⁰⁾ de luuj wir iggen kirk. 't Gans durp. E Gans durp sjtrèët mit ozze Hergod um 't lève van der Macheel, Ezu wiej dat in de Hillige sjrif gesjrève sjteet, dat Jacob der Sjtamvadder van e gans volk, sjtrèët mit ene ingel: kop a kop en lief à lief 'n ganse naat. -

't Thriske hauw ging krultjere mieë. 't Hauw de haore glad gesjtrèëke wiej ene sjpeegel. Wè zow mit krultjere en mit 't hats vol hovaad väör 't bild van de Ummerwèrende Hulfe²¹⁾ kunne sjtòa en bène?

De Modder Goddes op dat bild is riek mit good en zilver ver-

17) ligt hij.

18) wachtten.

19) ernstig.

20) zaten.

21) O.L. Vn. van Altijddurenden Bijstand.

[p. 18]

sieëd, mè dat hent de luuj gedòa. Zeej zelver hat in häör lève ging gulde kroeën gedrage. Ze waor ezu wiej vèr en ze wirkete te hoop, de Modder Goddes en der hillige Sint Joeëzep. Ze hauwenet nit gemekkelich in hun lève. Noe drugt ze 'n kroeën en zieje kleien. Ze ziet troerig vör zich oet en is bedrufd en ze versjteet 't leed en der noeëd van de luuj. Ze is 'n kunningin... de kunningin van 't leed en van de troerigheed, de trusteres van de bedrufde.

Wiej 't Thriske komp, gans eefach en vol leed, doe hent die twei, de Modder Goddes en 't Thriske zich aagekèëke en ze hent zich versjtande. Dat is in 't lève ummer ezu gewest. Ze hovve zich mer aa te kieke, de luuj, diej troere. Da kieke ze zich in de owwe en in 't hats en kriesje ze te hoop. En noe waor 't es went de Modder Goddes in ene glans va leed en traone voetgezonke wuur. Noe wos 't Thriske op eemaol, wat 't noeëts hauw gewost²²⁾ 't Lève van de alderhilligste hillige, de modder Goddes, waor vol leed gewest, ezu wiej Simeon dat hauw väöroetgezaat. Ur hats zal e sjwèëd va leed durchsjtèëke.

‘Wat zow dat Thriske, kink? Wat zow dat winneke leed, wenste noe al troers en nit te truste²³⁾ bis, wiej wilste da sjpieëder in die lève alles kunne drage?’

‘Dat is ezu! Mè sjpieëder... dat is nog lang. Sjpieëder, kunt dèr mich alles gève en zal ich alles verdrage. Mè noe... der Macheel! Ich kan nit alling durch de welt goà. Daag en naat rupt 't i mie hats: nit alling, nit alling!’

‘Thriske kink!’

Houw de Modder Goddes gerope? 't Thriske kèëk nô 't bild, mè dao sjtonge andere, vròluuj en medjere. Ze sjtonge väör'm en ze dujete zich nèven 'm durch. Wè wit wat vör leed, diej hent en ze bringenet alleneu hei bei-ee.

't Thriske kompt gidderdaag. 't Vraoget nuuks mieë. 't Klaget och nit. 't Braat alling mer zie gebed, giddes maol ene roeëzekrans. De Modder Goddes kriet zich 't gebed en heelt daomit der noeëd van de luuj en de ieëlend van de ganse welt. En in der sjien van de ketse kompt op häör gezich ene glans va vrèë en geluk.

‘Thriske, kink.’

Da gong 't Thriske wir getrust nò heem.

22) geweten.

23) troosten.