De hillige vaggen durp

[p. 5]

'n Eeveldig krultje

DAT waor dè zondig 'n vruid en ene hoerrah iggen durp, wiej ze zate: ‘vèr danse der cramignon’.¹⁾ De jonge date an de medjere en de medjere mesjie nog mieë an de jonge. E minnig medje sjtong 't murges 6-7 maol vör des sjpeegel. Ummesj och op 'n durpe begonne ze krultjere te drage i g'n haore en nuj-moeëdesje heud.

't Thriske va Marieke va Klöske²⁾ houw och krultjere iggen haore. Zotste zage van dat Thriske? Dat wurpt en huft zich. Dat drieënt³⁾ en kiekt en rieët zich⁴⁾ nao alle zieje. Hat dèr mich gezieë? - Dat is e klee fie sjtols dink. Me hei 't nit vannem⁵⁾ gedaat. - Mè de vròluuj zunt allenei 't zelvige. Nog mit 78 jaor hève ze zich en drage ze bendjere mit kreltjere um g'n haos en befkere en ezoeë.⁶⁾

Mè wie de mam dè murge 't Thriske zoog mit de krultjere, sjtong ze versjtomd. 't Gek dink houw ze nit alling aate iggen⁷⁾ nak, mè och baove de oere. En dat lupt te wied! Dat is ginge sjtand vör boereluuj.

‘Wat haste noe? Sjamste dich neet väör ozze Herregod en alle luuj? Wilste zoeë noggen⁸⁾ kirk gòa?’

‘Jummich kinger... wat zow ezu eeveldig krultje?’

‘'n Eeveldigg krultje? Woeväör deeste dat? um de jonge gek te make! E medje van ozze sjtand mot eefach⁹⁾ zieë. 't Mot kunne melke, kouche, nieëne¹⁰⁾ en noch väöl mieë. Dat is, woë de jonge get aa hent. Kieke ze nao de krultjere en dèn anderen hövaad, da kóame ze bedraogen oet.’

‘Dèr da mit uure dure pils.’¹¹⁾

Dat waor 't, noe wos ze 't. ‘Dèr mit uure dure pils!’

De mam waor ròeëd woade va verdròat en sjemde. Mot me zich ezu get van de eege kinger laote zage?

‘Doe sappermentse priej daste bis! Mot ich mesjie op de klompe noggen kirk gòa? Kuns doe dich herinnere, wienieë dat ich e nuj kleed of ezu get krège han. En dè pils...’

Ze sjwèg. Ze how dè pils van häöre man. Der Kempenéér houw innige jaore gelè iggene beusj ene daas¹²⁾ gevange. Wiej e gepreparieëd waor houwe ze 't vel väör ge bid gelaat. Dao loog der daas mit de putjere¹³⁾ en 't sjnuutske oppen èëd. E houw uvver der ruk ene wiesse glans of went 't dr'op gerowvrost¹⁴⁾ hei. 't Wuur 'n göttliche sjand gewes, dem dao te laote lieje.

Ze zow 'm es pils kunne drage! Ze houw 't al lang gedaat en gewunsjt. Went alle vròluj pilse drage, da kiekt me dao no.

1) volksdans waar 't gehele dorp aan mee doet,

2) Marieke is de moeder. Klöske de vader.

3) draait.

4) dat rekt zich.

5) van hem.

6) bedje en zo wat.

7) in den.

8) naar de.

9) eenvoudig.

10) naaien.

11) pels.

12) das.

13) pootje.

14) rijp.

[p. 6]

't Bet va Triske hat inge van ene voos, 't Nes van der Sjang va Driekske va loeter hazevelkes. Fieng pilse! En werm! - En da zunt de mansluj nog gekker wiej de vròluj, bezondesj went ze 't deer zelf gesjòate hent.

‘Mè zieëker! Laot dich ene pils d'r va make.’ 't Kempeneërs Klöske is ene ouwe gek. E is grutsj op zieng vrouw. E klatsjet 'r al lachentère op 'n erm, mè ze reep: Litste! en lachet.

Noe waor dat nit väöl werk. Dao hovvete mer get kremkere en uskere¹⁵⁾ aa vas gemakt te wèëde en 't woad der fiengste pils deste¹⁶⁾ dich dinke kuns.

‘Doch 'm aa.’

‘Ich däör neet.’

‘Gek woeste bis.’

Mè op Posjdaag, went alle luuj sjtaats en sjtäödig zunt, droog ze 'm.

Noe gong ze noggen kirk en droog 'm; 't sjnuutske van der daas loog uvver de bros. De vusjte¹⁷⁾ putjere looge d'r inge oppen ruk en d'r andere onder g'n kin. De twei ander putjere sjlammelete¹⁸⁾ mit der sjtoets uvver d'r linker erm. Der daas loog sjwoer en vit oppen ruk. 't Klöske geet aater zieng vrouw. Hèë hat dè daas gevange en dem kunne ze zieë. E zet an der Piër oet gene knuppel: 't Waor in der aavank van der wingter. 't Vroor. Der iezel hong an de tek van de beum. Ich how al ene daag of innig 't sjpòar gezië en daat ‘dem moste haa’ en doe in'n naat, wiej der mond oppene sjnieë sjèèn, ezu klaor wiej de zon, gong ich mit der hond d'rop aa. Ich zaat: Fidelke, kom hei, dao is de häöl, haol oet. Dreij maol aateree komp 't Fidelke oet. 't Blood leep 'm uvver de owwe en e houw 'n oer i sjtukke. Mè de vieëde kieër houwe-n 'm! Ich sjnappet der daas mit de tang en worp 'm in der zak. Dao zieste 'm. 'n prach van 'n deer.’

En went ze aater dich gunt en ezu kalle da hufste dich va zelver. 't Marieke va Klöske gong en hoof zich, wiej rieke luuj zich hève. Mè 't Marieke va Klöske drupt häöre hovaad òane grutsj. Ze dret dè pils huuj op Posjdaag vör ozzen Herregod. Dat däört! Och pastoer huft zich huuj iggen kirk, wente sjtaats en sjtäödig mit de bitste paramenten aa, mit sjtrikskere en kentjere en de heng gevowwe noggen elter geet. Der elter blinkt va koffer en zilver. Alle lich is aa. - En dat is in de ganse welt 't zelfde. Huuj zinge ze der alleluja, ieësj deep en troerig, mè da hoeëger en mit ene joebel, dat 't sjwilt en sjalt en de ganse kirk is vol vruid, um ozzen Herregod, dè huuj, lang gelè, opsjtong en zaat: Noe vruit uch, hei bin ich: Resurrexi, alleluja.

Dat waor doe op Posjdaag!

15) oogjes.

16) dien ge.

17) voorste.

18) bengelden.

[p. 7]

Mè noe?... uure dure pils?

Sjwieg!

't Hat krultjere bis aove uuver gen oeëre. Dat hent kirmesluuj! Dat paast zich nit. 't Dret ze nit vör ozze Herregod! Vör wè zow 't ze drage? ‘Vör wè drugste diej?’

Dat hoft ginge te wete. Mè ze sjeneeren 'm. Foi, hei 't ze zich mer neet gemakt.

Vör wè?... Vör der Macheel van der Sjang va Drees! Mè dat geet gingen aa. Ze sjeneeren 'm. Wat zal dè d'r va zage?

Krultjere zunt gemekkelich te drage, ezu lang wiej ginge get zet. Mè went ze zage: ‘Kiek dao 't Thriske va Marieke va Klöske - Jummich noe, kiek mich dat kink ins aa!’ Dan is 't lestig. En ezu komp 't. Vör de hoeëmis sjtunt de jonge en de mansluuj vör gen kirk de piep lèèg te rooke. Da kalle ze te hoop en lache en sjpasse ze. Wè dao sjteet vör de hoeëmis, kan de vroluuj van 't gans durp zieë kòame en verbei zieë trikke. In de wèèk loope de vroluuj op klompe en hent ze sjwoer wulle zukken aa. Diks¹⁹⁾ koame ze in de wèëk mit ene mansluuj-rok. Wat zow dat? Dan is 't och nit sjlim²⁰⁾, went 't ingt of 't andert van de medjere e lòak iggen zukke hat. Wè kiekt dao nao? Da wirke ze en hanteere ze de flatte-sjup. Wat zowwe ze lache iggen durp, went ze mit ene pils durch gen wei gunge getrampele um flatte te sjpreie. Iggen wèëk drage ze alles ‘op’ bis 't gans versjlèëten is. Mè 't Zondes! Da hent ze hunnen hovaad aa. Mè 't mot nit te wied gòa! Ze motte zich nit aasjtille wie gekke. Vèr woeëne nit i Paries of ezoeë. Went, zich e medje vergallopieët mit e hutje of e bluuske... dat 't dan oppaast. Dao zunt de jonge! ‘Jonge, dao kump 't! 't Thriske va Marieke va Klöske’.

De Jonge hent de owwe wied op. Da drieëne ze zich um wie ene iesleuper en sjlunt ze zich oppen knee en lache ze. Dao kump 't! Ze lache, de gekke! Ze sjtoeëte zich aa... de kaover!

't Hat krultjere... bis uvver gen oeëre!

Dao is och der Macheel van der Sjang va Drees - der Macheel Groonesjild. - De Groonesjilds woeëne al honderde jaore op 'n ‘äövesjten hoof’. Ze hent 60 hektare weie en land, binnede en beuisj. De boere dunt nit gauw de kap aaf. Ze zitte iggen hoes bei der òavend²¹⁾ mit de kap oppene kop. Och bei 't Macheelkes Truudje in der kaffé, went ze kate. Ze dunt de kap aaf went ze lants gen kirk gunt. Mè... vör 60 hektare dunt ze ze och aaf.

Macheel Johannes Thomas Groonesjild! Dat is der intsige erfgenaam van die 60 hektare. Dat vilt dem ezu mer iggene sjoeët. En wè wit wieväöl aa geld? Zie zuster 't Truudje deelt mit. Mè 't Truudje is laam, en zal nit trowwe.

19) dikwijls.

20) erg.

21) avond.

[p. 8]

Der Macheel van der Sjang va Drees sjprikt wal ins mit 't Thriske van 't Marieke va Klöske. E sjteet och vör gen kirk. E is roëd wòade. E sjamt zich. Wat zal e dòa? E deet of wentenet nit zeug²²⁾ Mè zie hats klopt en boenst. Went dat ezu mot gòa, dan is 't oet! Dat zunt de Groonesjilds nit gewend. Kirmes-vròluj hent krultjere baove de oeëre! Da mot 't zich mer ene sjriever zukke, inge mit ene brul op, mè ginge boer. Der Macheel geet nòggen kirk i. E is gesjlage en verrowwenieëd²³⁾. Dat bedurft 'm der zondig en de ganse vruid.

Ze zingen iggen kirk der vidi aquam. Wè troerig is gewest en landsem 'n vruid i zie hats vult kòame, zingt ezu wiej dat in der vidi aquam klinkt. Landsem sjtil en troerig. Mè in de hillige mis sjtiegt de vruid en 't geluk en der joebel. Der Alleluja, drei maol aateree en ummer hoeëger, geet durch gen kirk en de luuj veulenet²⁴⁾ en zinge mit.

Noe swiet der urgel. Alles is sjtil. Pastoer sjteet oppene prèdigsjtool. Wat isse groeët! E zit der brul op en kiekt druvver heen. Dao is get nit in òader! E humpsjt.²⁵⁾ Listenet²⁶⁾ ivvegilië nit aaf? E hat 't verkieëd book. E pakt zich 't angert. 't Is es wente get hei wille zage, mè e lit 't en list 't ivvegilië.

In e paar owweblikke is väöl gepassieët. Pastoer hat zieng sjäöp gezieë en och hunne noeëd. In diej paar owweblikke hatte zieng ganse prèdig umgeworpe en 't zal nit intsig posjvruid en alleluja zieë, watte 'n zage zal. E klatsjt 't book toe, ezu, dat alle luuj opkieke en e vingt mit de prèdig aa: Christus is opgestande oet 't graaf; E hat dat gedòa dat vèr zowwe opsjtòa oet de zung, oet de ongerechtigheed, oet der hovaad. De sjtim va pastoer beft, e hilt mit allebei de heng der prèdigsjtool vas. Dao zunter och hei iggen durp, medjere en vroluj, die va hòvaad nit weete wat ze zich aa dunt: nuj-moeëdisje heud en krultjere en ezoeë.

De kirk is sjtil. Me hei 'n sjpang kunne hure valle. 't Thriske zit inee gezonke, wie e hupke ieëlend iggen bank. Och der Macheel van der Sjang va Drees aove oppen oksaal! Wat hat pastoer nog mieë geprèdigt? Ze hent 't allebei nit mieë gehoeëd. Ze zunt gesjlage, 't is op 'n durp nit gemekkelich, zich get te permetteere.

Thriske, Thriske wat haste gedòa? Ich houw gedaat mit dich durch 't lève te gòa. Doe en ich! Vèr heie te hoop gegange durch vruid en leed. Doe hets mich motte truëste. An dieng vruid wuur ich vroë wòade. Vör dich hei ich gewirkt. Ich hei dich alles gegève en doe alles a mich.

Thriske!... Thriske!

Ze zinge der Credo! Dè geet mechtig wiej ene troep saldaote durch gen kirk. Der geloof sjtuurt zich a nuuks. Dè geet uvver

22) als of hij 't niet zag.

23) geruïneerd.

24) voelen het.

25) schraapt de keel.

26) leest hij het.

[p. 9]

alles hèr. Went de welt vergeet, blieft der geloof besjtòa. Sjtèëre valle, mè der geloof sjteet vas. Daoväör paaste bei alles, bei vruid en leed. E 'n is wiej 'n gow auw zaof. Et unam sanctam, catholicam et apostolicam ecclesiam. De luuj sjtunt rèët. Da sjelt 't. De luuj zitte oppen knee. Pastoer hift de hillige hostie op. 't Doert nog get, dan is 't gedòa. Ze zinge der Tantum ergo. In dè zège mit 't Alderhilligste is alles bei-ee: geluk en vrèè, troeës en kraf, alles... wat de hillige mis gève ka. Dat zinkt neer uvver de luuj, uvver 't durp en uvver de gewande.²⁷⁾ De luuj gunt vroeë en dankbaar nao heem.

De mansluuj en de jonge gunt 't usjte oet. Ze sjtunt wir bei-ee en stoppe zich de piep. Ze zunt sjtil. Mè huuët gee wòad. En dat is nog sjlimmer. 't Is lestig um dao lants te gòa. 't Thriske is al e-weg, der berg aaf, 't is bleek en krank. Mè went 't heem is sjteet 't mit groeëte verkrèësje owwe vör der sjpeegel en kemt en trukt an de krultjere, bis dat ze wir glad lieje uvver g'n oere en iggen nak.

Iggen nòdenoon gong der Macheel van der Sjang va Drees nit nò 't fes en der cramignon, mè nò de pasterei. E daat: went 't mit 't Thriske mot oetzieë, da direct, da sjnak en nit gewaat. Pastoer waor heem. E zoot te lèze in zienge ouwe breveer. ‘Waat’, zaat pastoer, ‘ich bi sjnak vèëdig,... zit dich dao’. 't Doeret mer innige owweblikke, doe zate: ‘wat is 't?’

Der Macheel is 25. - E 'n is groeët en fosj, ene echte Groonesjild. Tussje pastoer en de luuj is get wiej tussje vadder en kink. 'n Verwantsjaf²⁸⁾, diej, wiej der catechismus zet, mit de doop aavingt, en sjpieëder iggen kristelier en mit de hillige sacremente groeëter wet. Me blieft tègenuvver pastoer ummer wiej e kink.

‘Wat is 't?’

‘'t Thriske va Marieke va...’

‘Ich weet 't! Loester! Ich sjtóan noe nit oppene prèdigsjtool. - Oppene prèdigsjtool - zal ich mer zage - is der baog gesjpanne. Noe liette sjlap en los oppen èëd. Went ich ze allemaol väör mich zieë, kan ich ging complemente make. Ezu deet och der sjupper, der Barthelomei van Idakke. Went dè mit de sjaop durch gen sjlont²⁹⁾ aafgeet. Dan is 't vurwats of truk, òane ondersjeed. Och ozze Herregod deet ezoeë. Dè zet neet: zut ezu good en dot mich dit en lot mich dat. Dè zet: Ich bin der Hèër uure God. dèr zult... dèr mot. Mè went vèr noe hei ozzer twei kalle en dan uvver 't Thriske en uvver die krultjere, da zaan ich dich: dat is nit ezu sjlim. Wat zowwen e paar krultjere baove of onder gen oere. Dao is och ginge iggen durp dè get uvver 't Thriske van 't Marieke van Klöske zage kan, oetgenaome de vrouw Mertens,

27) velden.

28) verwantschap.

29) dal.

[p. 10]

diej - onder os gezaat en gesjwège - alle luuj, och pastoer bekalt. Mè de luuj motte ezu blieve, wie ze zunt. Ze motte mich hei iggen durp ginge vremme moeëde bringe, ginge hovaad...... Andesj is 't mit os durp gedòa. Zots doe e medje wille, ezu wiej ze aate in de tsiedong sjtunt aafgemolt...?’

‘God bewaar mich, Hèër!’

‘En dan nog dit, dink draa wenste dich trows; alle vròluuj zunt 't zelfde: ze zunt eeveldig en grutsj. Dat is: wat zal ich zage, hun natoer. 't Is nit sjlim, mè 't is verkieëd. Noe gank, en amuzeer dich... en makt 't nit te bont.’

Iggen nòdenoon waor ièësj 't lof. Daonao gonge ze melke. Wie dat waor gedòa komte de jonge en medjere bei-ee vör 't fes. 't Waor tège 5 oer of ezoeë. 't Zondes rokt me zich 'n sigaar. De jonge leepe en rokete en trokke an de sigaar. Ze komte bei-ee op der plei vör 't kastieël. Och de adelige famielige doog mit. Diej houwe ezugaar³⁰⁾ de vaan oethange. In der litsten tied dunt ze väöl mieë mit wie vreuger. Da laote de adelige jongfere de vreiere kòame en laote ze 'n de jonge en de medjere en 't gans durp ens zieë. De harmenei zit i. Noe geet de hoesdäör van 't kastieël wagewied op. De ganse adelige famielige is bei-ee. Och der ouwe hèër graof. Dè regulieët en kommandieët en de adelige jonkheed kuurt nao gen hoof op - ze hen't goote³¹⁾ oerring en ermbeng en zieje kleier aa. De luuj oet gen durp sjtunt 'n owweblik verpapzakt en kieke en vergèëte der cramignon, mè diej van der adel krieje zich hei en dao ene jong en e medje en da vingt 't aa. Wiej de kinger oppene sjpéëlplei, ezu hent ze zich bei de hand. Ze werpe de heng nao väör en nao aater. De rei wet ummer langer. Ze sjwinge de heng en de veut, in den usjtem³²⁾ landsem rujig en sjun, mè da flotter en flotter - mit de heng en de veut op de kadans van de moziek. Wiej 'n sjlang, ezu sjlingert zich der cramignon uvver der cour van 't kastieël rontelum de harmenei en da geet 't 't durp i, de hoezer in en oet en in en oet. De ouwere sjtunt te kieke en te lache. Diej dooge vreuger 't zelfde. Noe zunt ze aod en sjtief gewirkt. Mè hun hats danst mit en ze lache. - Hei en dao hilt der cramignon bei ene kaffe³³⁾. Dao wet de harmenei getraktieëd. Ene minsj ka nit loeter blaoze. Da geet 't wir wiejer durch gen durp, bis 't aovves-klok loewt en 't duuster wet. Da gunt ze nao heem. Me huuët ze iggen haofduuster nog lache, onde en aove urgens iggen durp. Der Mong³⁴⁾ va Lieëne va Sjildershäövelke zilliger hat och mit gedòa. Ozze Herregod hat 't versjtand van der Mong 7 jaor aod laote wèëde en noe, wieje in de vofzig is, isse nog e kink. Mè e sjprikt noe en dan ezu versjtendig wiej ene prophiët oet 't aod Testament. In wurklichheed

30) zelfs.

31) gouden.

32) eerst.

33) café.

34) Edmond.

[p. 11]

zunt dat sjpruch oet 'n prèdig va pastoer. E zit 't zondes onder g'ne prèdigstool mit de owwe en der mond op te loestere. Noe wiej 't ovvend wet en de jonge en de medjere nao heem gunt, wet 't sjtil iggen durp en in de dille. Op 't sjildershäövelke, hoeëg tège de loeët, sjteet gans alling der Mong van Lieëneke. E kiekt uvver de dake heen en ziet an de ander ziej van de dil op de hugde 't Marieke va Aussems-Gretje en rupt: E sjleet mit de heng ene rink durch g'n loeët en rupt: ‘Marieke’, rupte, 't Marieke laacht. ‘Marieke, noe is 't mit 't fes en de nuj heud en de krultjere gedòa’. 't Marieke laacht en der Mong van Lieëne va Sjildershäöveke zent zich. E zent zich breed en lank: in der naam van der Vadder en der Zoon en der hillige Gees... en geet da, juus wiej in der cramignon, mit heng en veut gesjwinge, der berg en de trappen-op, nao gen hoes i.

't Marieke laacht en 't klinkt wiej e zilverklökske went 't laacht uvver de dille en in de naat.

Durch gen grub kompt dèr Macheel mit 't Thriske nao heem. Ze houwe nit gedanst, ze houwe zich väöl te vertille gehad. In den usjtem waore ze sjwiegentère nèvenee gegange. Doew how der Macheel gezaat:

‘Wat haste?’

't Thriske hauw gee antwòad gegève, mè 't waor aavange te kriesje. Doe hauw der Macheel gezaat: Ich bi bei pastoer gewes. Dè zaat: 't wuur nuuks, 't wuur mer 'n eeveldigheed en doe wuuësj 't bitste medje vaggen durp.

Doe kréësj 't Thriske nog erger, mè 't odoeret nit lang en doe gonge ze iggen erm en waore ze vroeë en waore ze 't ins, wiej ze 't nog noeëts ins waore gewest.

Ozze Herregod kumpt mit de naat. De naat is 'n groeëte werm dikke³⁵⁾. Ozze Herregod sjpreit ze oet uvver 't durp. 't Durp en de hoezer en de canadasse gunt onder de dikke. Och de luuj gunt nogge bid en sjlaope. Wied-e-weg bletsjt ene hond en durch de canadasse roesjt der wink, wiej went inge sjnorkt. Da wet alles sjtil. 't Fes is oet. 't Durp is deep i sjlaop en sjnorkt en sjlupt.

35) deken.