Hazegerf

[p. 15]

De Munneke I Ville

Der broor Erwinus wòr sjupper op ter Munnikef. E zoot a ge meyestüuntje¹⁾ bei de sjaop op zie sjtulke. De sjaop houwe voor in avandant²⁾ en me ròak der hunning en de zaft va de klieë. Hei en dao laoge de deere mit troeppe beie-nee en nirgelete³⁾ 't zaftige graas. Der sjuppesjhonk houw zich lank-e-weg oppen èëd gelaat, - de sjnuuts tussje de vusjte poeëte en dreumed.

Der Erwinus koeët noe ongesjtuuet in der biebel lèze. E houw dè biebel van ene ouwe broor geërfd, die hieël gelieëd gewest wòr en 'm eeges mit de hank geschrève houw. Bezondesj de usjte littere wòre absjeulich fie en ongenieëdig sjun en dò i sjtonge de luuj wò uvver gesjrève wòad es wie Noë mit de ark. Der Erwinus loos va Lot zieng sjuppere, diej ruuze houwe mit diej van Abraham. E houw e minnig mòl mit vruid gelèze, wiej Abraham dat ezu sjun houw in òader braat. Ummesj t is nuuks wèëd, went sjuppere ruuze bent. Huuj zoeët e get andesj. - Dò sjtong de gesjiechte va Jacob bei Laban.... e blaaret wiejer. Dò zaog e juus wiej de vrouw va Lot op dèn urme sjelm gesjolde houw. 't Wòr wonder! e heel zich an 't blaare en vond neet watte juus wool. In der biebel ruukt me och der hunning en de zaft van de klieë. Dò is vör gidderinge in avandant. Me hat evvel daag, dat inge der kop nit der hèr sjteet. 's Sjunste bevilt da nit. Der Erwinus dong der biebel toe, en kèëk nò de zon, diej bòve de Mechelder danne good geël ondergòng. Dat git⁴⁾ god weër, daat-e, dat git botter en kieës en voor⁵⁾ vör de sjaop. Va gen heuverdenne komt ene fijne witte nivvel neergesjtrèëke mit netsde en vóssjigheed vör de weie en 't veld.

't Loewet ovvesklok en der Erwinus zonk i ge veld oppen knee. E heel der kóp gebòge en de heng gevowwe in der witte baat. Donò dref-e de sjaop bei-ee en gong e nò heem nò ter munnikef. Der broor Johannes houw de koffere⁶⁾ lüëte gesjoeët⁷⁾ en nuuj ketse dri gedòa. Diej moeëte de munneke gidder ovvend mit nème nò gen kirk. Ummesj der gank dè va ter munnekef onder gen èëd durch gong, wòr duuster en lank en och i gen kirk moste ze lit ha vör de vesper te bène en 't komplieët. Der broor Andreas, dè

1) plaatsnaam;

2) in overvloed;

3) herkauwen;

4) geeft;

5) voer;

6) koperen;

7) geschuurd;

[p. 16]

cellularius wòr, komt mit de sjwerver, die i ge pannes gèëte houwe. 't Wòre-ter zes dizzen ovvend. Ze heie nog gèèr get blieve klappe⁸⁾ an der urme-doeisj. Ze wòre meu van 't sjwerve en i ge pannes zoot 't zich god. Gidderinge van 'n houw get nuujts te vertille Mè went der broor Andreas sjellet⁹⁾ wòr 't tied en moste ze mit, vör zich inde sjuur va ter Munnekef e pletsjke te zeuke vör de naat.

De munneke zoeëte zich gidderinge zieng lüet, makde ze aa en gonge hunner twelf¹⁰⁾ nao gene kelder i, wò de däör wòr van der gank. Ze tròkke zich de kaboetse¹¹⁾ i gene kop! Ummesj 't wòr kaod in dè gank. Ze gonge inge vör inge aateree en heele de lüëte hoeëg vör zich oet. Lantsem klòm 't hoeger en hoeger op. Dò wòre trappe en me moeët verzichtig gòa, umdat de moere bouwvellig wòre en de trappe hei en dao aafbrökkelete. Der broor Andreas houw 't de abtiste va Botsjed al eminnigmòl gezaat.... och van de kirk, diej sjendlich oetzaog,.... wò òve in der plafong groeëte plakate oetgevalle wòre.... en van de daak¹²⁾. De abtiste sjtillet ummer oet va jaor tot jaor. Der tiende braat häör nit völ op. Wat wool der Andreas doeë. E moeët mer wade.

De munneke komte aater gen elter oet en zoete zich an de twei zieje oppen knee. Vör zich zoote ze de lüëte en laate dò nève de beuker. Diej beuker how der broor Cassianus zieliger i Kölle gòa hòale; des seligen Henrici Susonis, dess Heiligen Prediger Ordens S. Dominici Buch von der ewigen Weisheit. Went 't ovves de zieël verdöëd^{problem}13) en oetgedruugd wòr va ummer 't zelvige werk bènete ze dò oet de vesper en 't komplieët. De zurg en de meudigheed gonge da weg en 't veel wiej ne frisje rèèn op hun zieël. Da verwonderete ze zich op 't litste zelf mit wat vör ne iefer dat ze bènete.

Der Andreas vong aa:

Gott merck auff meine hülff....

en de ander veele i:

Herr eyle mir zu helffen.

Ehre sey dem Vatter und dem Sohn und dem heyligen Geist

en op e nuujts zoot der Andreas i:

Alle Weisheit....

en de ander zaate-n-t no:

Alle Weisheit....

Ps. Der Herr hat Erlösung gesand seinem Volck und seinen Bund gebotten. Ewiglich, heylig, und schrecklich ist sein Nahm. Die Forcht des Herrn ist der Weisheit Anfang. Guten Verstand haben alle, die darnach thun, sein Lob bleibt ewiglich.

8) praten;

9) belde;

10) met hun twaalven;

11) monnikskap;

12) het dak;

{problem}13) verdord;

[p. 17]

Ehre sey dem Vatter und dem Sohn und dem heyligen Geist.

En ezu zonge ze durch, de ing rei vör en de ander nò. Went ee vers oet wòr, veele de andere wir kreftig i. En de gezichter diej nève de lüëte looge, wòre blas va der sjien en glensend va de vruid.

Hun lippe gonge op en aaf en sjtonge nit sjtil:

JESU dir weicht der Sonnenschein,
Viel besser richst als Balsam rein
Du süsser als der honig bist,
Mein liebster Schatz Herr JESU Christ.
Du bist ein lieber gnaden Brunn,
Mein Hertzens Gast, sein Frewd und Wohn.
Ich aber wil mich im Herrn erfrewen
und in Gott meinen Heyland frohlocken.

Mè plutslich wòr de vruid oet!

Op eemòl wòre de munneke opgesjpronge! Ze sjtonge do vaal en wies.... der sjrik op 't gezich. Ze heele de lampe vör zich de högde i..... 't Usjte houw de dingklok gesjlage..... twei, drei sjoer sjlèèg, ezu hel es went ene ries ze mit ne hamer hei kapot gehowwe en ezu wild es went ze i sjtukker wuur gesjpronge. Doew kraket der tòan es went de belk opgehaove wöëte en oet de moere gebugd. Donò veele aaten i gen kirk der plafong en de pilare uvveree mit e hilsj gekrak.

Wiej luuj, diej loope vör der donder en der blits, ezu vluchtete de munneke oet gen kirk aater gen elter i, de trappen-aaf.

Der Erwinus houw mer twei drei sjrit gedao. Der sjrik houw 'm aagehouwe. E heel zich vas an de moer. Zonder dat e-n-t wos veel 'm de lamp oet gen heng. E zonk op 'n knee. 't Komt get lants zien hats op nò der kop. Dat maket 'm duuzelig. E zoog in zienge droom wiej 'n wook opkomt van aater der boeisj en lantsem neersjtrèëk uvver de sjaop en uvver hem hee. E wòl nog roope op de sjaop, mer 't wòr te sjpieë. Noe mos hèë och mer ruhig lieje en sjlaope gòa en bène: Mein liebster Schatz Herr JESU Christ....

Wiej de munneke op ter munnekef kommte, wòre ze hunner elf. Der Erwinus wòr nit dao!

Ze gonge truk en vonte-n-'m en braate-n-'m nò heem. Ze sjtonge in zieng cel en zòge wiej 'n vaal kleur uvver zie gezich komp, en bènete dò 't litste van 't komplieët:

Erleuchte meine Augen, dass ich nicht im Todt entschlaff.... In der Höhe hab ich mein Gezelt aufgethan und meinen Stul auff der Wolken säulen. Ich will in Frieden

[p. 18]

mit ihm schlaffen und ruhen. Herr erhöre mein Gebeth und mein Geschrey komme zu dir.

Der Erwinus dong de owwe op. Uvver zie gezich komt diezelvige vruid wiej bei 't bène i gen kirk. Doew wòate de owwe¹⁴⁾ hieël groeët, es went e zich verwonderet. E heel der aom op en sjtaret vör zich oet.

En nò e paar minuute sjot der Andreas mit der kop en zaat: ‘Dat wòr get andesj..... dat wòr der doeëd. Lot ver bène vör zieng zieël.’

Wiej 't s' anderendaags



der broor Ewaldus nò Botsjed rèëd, daat e nò, wat der Andreas 'm how gekommandieëd. E mos 't usjte vertille va der urme broor Erwinus, dè bei 't ivalle va de kirk va sjrik gesjorve wòr. Dan mos e vertille, dat de ganse daak wuur aafkòame. De kirk wuur verrowwenieëd. All' leug op ene hoop. De abtiste mus zelf mer ins kòame en zich dat bezieë!

Richardis von Ulpenich, abtiste va de hoeg adelige jongfere va Botsjed en grondvrouw va Ville hoeëd zich alles gans genau aa. Dat der Erwinus doeëd wòr, dong'r leed. Dat wòr ene wirkzame en brave munnek gewest. Ze leet e kruuts besjtille i Botsjed va sjunne blauwe sjtee, en drop sjrieve:

Hier ruht
Br. Erwinus von Eys
den Herren entschlaffen zu Villen
den 17 Sept. 1383.
Gott trost de Seel. Amen.

Wiej der Ewaldus va de kirk vertillet sjòt ze mit der kop en zaat: ‘Dat zal vör Ville 'n ganse onkuste wèëde.’ Ze braat der Ewaldus durch 't kloster en leet 'm zieë wat dò

14) oogen;

[p. 19]

alleneu nog gemakt moeët wèëde. Der Ewaldus woat och god opgewaad en wiej e an 't èëte wòr, zaat de abtiste, ‘e zow och väöl kompleminte besjtille i Ville - ze müet noe gao, ze hei nog allerhand te dòa.’

Der Ewaldus zat zich op der broeng en rèët op Melòte aa de Trichter sjtraot nò, op Ville aa en minget ummer, e hei nog get vergeëte, mè e wos nit wat.

Der broor Andreas wòr gaar nit te sjprèëke. E zaddelet der daag-tenò zelver 't pèëd en rèët op Botsjed aa, in alle iel¹⁵⁾. E sjtong vör de abtiste en zaat 'r klaor en duutelich wiej de ouw gebroeke weure i Ville: De abtiste müet es grondvrouw va Ville der romp va de kirk onderhouwe. Zoeë wör 't och gewest vör 't jaor 1222 wiej de munneke i Botsjed woeënete en uvver Ville regeerete. Mè mieë wiej 100 jaar hei de abdei nuuks an de kirk i Ville gedòa en dòva komp 't, dat de kirk noe i gevalle wuur. Der tiende van 3 jaor wuur nog nit genog vör dat wir god te make.

De abtiste belòvet de zaak te onderzeuke en noe komte der 7 Jan. 1384 i Ville i ge pannes bei-ee in naam van de hoegadelige jongfere Richardis von Ulpenich der broor Isenbardus oet 't klòster Hummerode va Trier mit der Hèër Sikretarius Bernardus Henricus. Ze houwe va Ville geroope de sjildhèëre: Goswinus va Wingberich, Symon va Ter Moere en Reynardus va Cotesse; och de 7 sjèëpe. Der Tilman va Hales, der Werner va Mameles, der Johannes oet gene wèët, der Johannes va Cottesse, ne man va 80 jaor, der Johannes va Còmerig, der Nicolòs oet gen sjtraot en der Johannes der woof. Dat wòr der ötste va gans Ville. Dè wòr benò 100 jaor.

Dò komte och der Simon Hase, der zoon va der Johannes der woof, der Henricus va Breda en der Nicolòs v{problem} Inder.... diej alleneu tot de pfaar Ville behoeëte.

Der broor Andreas mit der Johannes wòre va ter Munnekef dò.

't Wòad lank en breed uvver de kirk gesjpòake. Der broor Andreas houw 'n lòte zieë wat nog rèët sjtong va de moere. Ze wòre-n-t ins: 't wòr sjrikkelich. Ze koeëte 't evvel nit ins wèëde uvver 't opbouwwe va de kirk Doew sjtong der sjèëpe Nicolòs oet gen sjtraot op en zaat: Dò wuur i jaore nuuks mieë a de kirk gedòa. De abtiste wuur te wied aaf en dèët¹⁶⁾ dò nit aa. 't Wuur toch ouwe broek, dat de abtiste der romp va de kirk mus onderhouwe.

Der broor Isenbardus va Trier sjòt mit der kop en vroog: of der Hèër sjèëpe de ouw gebroeke och wel good kant. Doew zaat der sjèëpe: ‘Dit wil ich gleuve, Hèër, ich bin i

15) (alle yl) heel vlug;

16) dacht.

[p. 20]

Viile jonk wòade en noeëts oet Ville gewest. Ich han hei al 9 pastuuesj gekand en diej hant zelève nit andesj gesjpròake. Dat wòre (ich kan ze uuch neume) ene ziekere Hermannus.... doew Jacobus, donò Martinus va Mastreech. Donò ne Hèër Arnoldus va Aubel, 'ne Goswinus va Ròa, 'ne Hèër Henricus Wynantz; doew der Hubertus en Jacobus van Riemst en donò is ozze Hèër van noe kòame der Hèër Johannes va Ieëlendörp. Diej hant an de kirk nuuks gedòa. Dat mot de abtiste bezurge. Waal an 't koer en dat is ouch nit i gevalle en vilt ouch i jaore nit i. Dèr sjprekt va ouw gebroeke. Vrògt dat ins an der Johannes dò.... dè kan uuch va ouw gebroeke sjprèëke. Der Johannes zaat: Ezu wuur 't ummer gewest en ezu vuur 't ouch noe nog. Der Hèër notarius Bernardus Henricus sjref dat allemòl op, wiej getuugt woad en der broor Andreas zaat: de abtiste mus ouch dinke an 'n nuj klok, de ouw leug i sjtukker onder der tòan Ouch dat woad opgesjrève.

De abtiste gòf doew der tiende vör de kirk. Ze gong hör famielige nò: der ridder Raso von Ulpenich en zieng vrau Katharina, der Hèër Konrad von Ulpenich en zieng vrau Aleidis, diej sjrikkelich riek wòre. Diej gòve alleneu. Ouch der Hèër Cono von Ulpenich droog dò aa bei - en de nòbere va Ville blefte nit aater en bowwete de kirk op.