Verzamelde werken 1944-1945

[p. 439]

97. Dr. J. Hoek contra dr. G.C. van Niftrik^1.

Dr. J. Hoek heeft in het synodocratisch orgaan van Den Haag^2. een artikel geschreven tegen dr. Van Niftrik,^3. die in een Hervormd Kerkblad van Utrecht had opgemerkt, dat uit het proces tegen ‘candidaat’ Schilder is komen vast te staan, dat de synode instemming eischte met de opvatting, dat de doop aanwezig geloof verzegelt.^4. Dr. Van Niftrik had begrijpelijkerwijze zijn hoofd over zoo'n synode geschud.

En nu komt dr. Hoek weer zijn hoofd over dr. Van Niftrik schudden. Hij doet dit nog wel als scriba der synode. Zij heeft aan cand. Sch. volgens hem zoo'n eisch niet gesteld. En natuurlijk komt hij nog eens aandragen met één van de zestien nieuwe synodale, en ook door ons hier besproken punten, n.l. met die passage, waarin de synode verzekert, dat zij de gedachte verre van zich werpt, als zou de doop bij elken doopeling de aanwezigheid van inwendige genade ‘vaststellen’.

Dr. Van Niftrik kan echter gerust zijn. In ons blad (10 aug. 1945) citeerden wij een brief van dr. F.W. Grosheide, die het beter weten kan zelfs dan dr. J. Hoek, omdat hij met den toenmaligen candidaat gesproken heeft, alle stukken heeft ontworpen, en de heele materie heeft geleid. Voor de zooveelste maal citeeren wij uit Grosheide's brief:

In die memorie ontkent hij (cand. S.) o.m. dat het sacrament inwendige aanwezige genade verzegelt. De synode heeft dat in strijd geacht met art. 33, waar uitdrukkelijk beleden wordt, dat de sacramenten zijn teekenen en zegelen van een ‘inwendige onzienlijke zaak’.^5.

Terwijl bovendien uit officieele samenspreking is komen vast te staan, dat volgens de synodale commissie de sacramenten, indien ze waarlijk sacramenten zijn, inwendige aanwezige genade verzegelen. Bovendien is eveneens gebleken, dat de desbetreffende passage volgens welke cand. S. met de belijdenis in strijd was, op synodaal verlangen in het rapport is opgenomen. Wat anders nooit gebeurt.

Wij denken dus ‘aan wat prof. Schilder eens schreef’ in den tijd, toen hij de

1. Uit: De Reformatie, 8 december 1945.

2. Niet getraceerd.

3. Dr. G.C. van Niftrik (1904-1972), hervormd predikant te Rijnsburg, 1938-1945, te Zeist, 1945-1946, kerkelijk hoogleraar aan de gemeentelijke universiteit te Amsterdam vanaf 1946.

4. Niet getraceerd.

5. Zie: tekst 9, noot: 12 en 15.

[p. 440]

binding aan de theologie van Kuyper zoo kras mogelijk verwierp in zijn verdediging van de niet-bindende kerken tegen de toenmalige chr. gereformeerden, n.l. dat het strijden tegen de misverstanden, ook de door de synode thans gewekte misverstanden, vervelend is, maar nuttig. Er is inderdaad verharding bij deze synode, en ook bij dr. Hoek, want de uitspraak, dat de doop geenszins bij elken doopeling de aanwezigheid van inwendige genade vaststelt, is niet meer dan looze kalk waarmee gepleisterd wordt. Vaststellen? In het synodale denkraam stelt de doop heelemaal niets vast, zèlfs niet dat hij doop geweest is. Is er n.l. geen inwendige aanwezige genade dan zijn de sacramenten volgens haar immers geen ware sacramenten, en de doop dus geen ware doop? Men lette trouwens op de artikelen, die ds. H.J. Schilder in ons blad geschreven heeft naar aanleiding van den brief van dr. F.W. Grosheide.^6.

Wij vragen evenals dr. Hoek: staat de zaak der voorlichting inderdaad ‘hopeloos’?

6. Zie: H.J. Schilder, ‘Duidelijke taal...?’, De Reformatie, 10 augustus 1945, en ‘Van gesloten deuren en sleutelmacht’, De Reformatie, 17 augustus 1945.
Bij het tweede artikel gaf Schilder een onderschrift naar aanleiding van H.J. Schilders klacht over een tendentieuze weergave van twee met hem op 15 en 17 maart 1944 gevoerde samensprekingen door dr. F.W. Grosheide.
Het onderschrift luidde: ‘Wat cand. H.J. Schilder overkomen is, staat niet alleen.
Twee keer heb ik, vlak vóór en aan 't eind van de schorsingsperiode, aan synodale deputaten - op verzoek - een samenspreking toegestaan (al vond ik bij dergelijke kwesties schriftelijke handeling alleen gewenscht). Den éénen keer in Wassenaar, den tweeden keer in Den Haag. Dr. Grosheide was daarbij telkens aanwezig. Van hetgeen in Wassenaar gezegd is, gaven de heeren daarna officieele ‘informatie’ aan hun synode, welke, volgens eigen verklaring van synodeleden, bij hen ‘de deur heeft dichtgedaan’. Ik heb die informatie reeds publiek als onwaar afgewezen. Gewaarschuwd door dit droef bedrijf had ik den volgenden keer, in Den Haag getuigen meegenomen, plus een dame, die stenografisch zou opnemen wat gezegd werd. Maar de heeren wilden niet spreken onder getuigen, en wilden ook niet spreken, als er een stenogram werd gemaakt. Kommentaar is overbodig. 't Leukste van het geval is: de tweede samenspreking werd officieel door de ‘synode’ wenschelijk verklaard, omdat ze naar haar zeggen, over die eerste samenspreking en mijn ontkenning van de juistheid hunner informatie nog wat te zeggen had. Ik vermoedde al aanstonds, dat dit maar een voorwendsel was. 't Kwam uit; want met geen woord kwamen de afgezanten op de zaak terug. Zoo doet men kerk-kwesties af.
De samenspreking te Wassenaar vond plaats op 16 maart 1944. Daaraan namen deel naast Schilder: dr. F.W. Grosheide, dr. A.D.R. Polman en ouderling A. Nauta.
De tweede samenspreking vond plaats op 31 juli 1944. Naast Schilder namen daaraan drie leden van het moderamen deel: dr. G.C. Berkouwer, dr. J. Hoek, dr. E.D. Kraan, en dr. F.W. Grosheide, omdat hij ook de samenspreking van 16 maart had meegemaakt. Een kort resumé van deze samenspreking is te vinden in de Acta 1943-1945, art. 514. Zie ook: tekst 95.