Verzamelde werken 1944-1945

[p. 279]

64. Een brochure van de Amersfoortsche predikanten^1.

De Amersfoortsche predikanten publiceerden een brochure Een stad, die wèl samengevoegd is.^2. De uitgeverij G. Eikelenboom en Zoon, Heemstede, vroeg mij een recensie te geven. Deze kan een hartelijke aanbeveling worden. Ds. Holwerda wijst duidelijk aan, dat de ‘synode’ metterdaad de leer der (vroegere) ‘bezwaarden’ (thans vrijgemaakten) heeft veroordeeld, en dat het dus niet waar is, dat zij voor tweeërlei ‘opvatting’ plaats houdt. En terecht, zegt ds. Holwerda, dat zij een ‘leer’ veroordeelde, waarvan hij ‘volhoudt, dat ze is naar de Schriften en overeenkomstig de drie formulieren alsmede overeenkomstig de liturgische formulieren’.^3. Hij redeneert dus in de lijn van ds. C. Vonk,^4. die op ons Kerkelijk Congres te Groningen^5. uitwees, dat de ‘synode’ bezwaard is (tegen de belijdenis). Wij bleven eenvoudig gereformeerd. Schrijver komt op tegen het ellendige, de profetie ‘vermoordende’ saboteeren der besluiten, dat meer en meer in zwang komt, en dat ons bezwaar van verraadpleging van dikke strepen voorziet. ‘Metterdaad is het mes gezet in de eenigheid der leer’, zooals die was tot vóór 1942, aldus de conclusie van ds. Holwerda.^6.

Ds. v.d. Born^7. nam het kerkrechtelijk deel voor zijn rekening. Men kan zijn opmerkingen gebruiken voor populaire en korte bespreking van wat velen maar al te zeer geneigd zijn op den achtergrond te schuiven, hoewel het kerkrechtelijk misdrijf der ‘synode’ m.i. het ernstigst van alle is, wijl het haar den hefboom in handen gaf voor haar uitwerping van ambtsdragers, die zij om de leer ‘doodde’,

1. Uit: De Reformatie, 28 september 1945.

2. B. Holwerda, E.T. van den Born, Een stad, die wèl samengevoegd is. De leer- en kerkrechtelijke beslissingen in de Gereformeerde Kerken, Heemstede, z.j. [1945].

3. B. Holwerda, ‘Het confesioneele geschil’, in: Holwerda en Van den Born, Een stad, die wèl samengevoegd is, pag. 31.

4. C. Vonk (1904-1993), predikant van de Gereformeerde Kerk te Schiedam, 1932-1968. Hij ging mee met de Vrijmaking en verdedigde haar vurig. Hij heeft in brochures en in Reformatie Stemmen veel gepubliceerd inzake het kerkelijk conflict. Zie: BLGNP, V, pag. 545-547.

5. Volgens besluit van de particuliere synode van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) van het noorden werden, zolang een generale synode niet kon bijeenkomen, in de zomer van 1945 op een aantal plaatsen in het land kerkelijke congressen belegd. Op deze congressen, gehouden te Amsterdam, Enschede, Groningen en Rotterdam, sprak ds. C. Vonk over ‘De vereeniging van alle christgeloovigen op den grondslag van Schrift en confessie’.

6. Holwerda, Het confessioneele geschil, pag. 31.

7. E.Th. van den Born (1900-1982), predikant van de Gereformeerde Kerk te Amersfoort, 1942-1960. Met zijn collega Holwerda en het grootste deel van de kerkenraad maakte hij zich op 6 juli 1945 vrij. Zie: De Haas, IV, pag. 71-72.

[p. 280]

al wilde zij het niet zoo gezegd hebben. Duidelijk wijst hij aan, dat de ‘synode’ zelf theoretisch zich meermalen tegensprak, maar toch den euvelen moed had, te handelen naar haar tegen de kerkorde indruischende begeerte.

De brochure van de Amersfoortsche predikanten is een zegen voor de kerk van Amersfoort, die indertijd een predikant had in ds. Popma,^8. die ervóór gestemd heeft, den toenmaligen cand. H.J. Schilder uit te drijven wegens zijn trouw aan den Catechismus en de Belijdenis (door te zeggen, dat de sacramenten de beloften verzegelen).^9. Maar ook voor andere kerken kan dit duidelijk geschrift zijn nuttige werking hebben.

Er verschijnt veel meer goede lectuur. Laten we andere onbesproken, dan is dat geen kwestie van voorkeur. Niet alles wordt ons gezonden, ter recensie, en...in de weken van veel, veel reizen blijft een onregelmatigheid. Dat is gauw anders.

8. S.J. Popma (1899-1988), predikant van de Gereformeerde Kerk te Amersfoort, 1930-1946. Hij ging niet met de Vrijmaking mee.

9. Popma erkende later de onjuistheid van zijn instemming met het synodebesluit tegen H.J. Schilder: ‘We zaten vast, maar ik wil geen verontschuldigingen bedenken. We hadden het niét mogen doen, het mocht niet, we waren fout tegenover Herman Schilder. Ik heb het te laat ingezien.’ S.J. Popma in: G. Puchinger, Christen en kunst, Delft, 1971, pag. 27.