Verzamelde werken 1944-1945

[p. 222]

43. ‘Gewenschte vertroosting’^1.

Onder dezen titel heeft dr. B. Wielenga^2. een brochure gegeven, welke ons ter beoordeeling werd toegezonden. Ze is geschreven ‘naar aanleiding van de leergeschillen in de Geref. Kerken’. De kerkrechtelijke afwijking van het overeengekomene valt dus buiten het directe gezichtsveld. Schrijver acht tegenover de bestaande twisting ‘vertroosting’ gewenscht; hij wil ‘verzoenend werk’ doen, een woord van ‘verheldering en vredestichting’ spreken.

Mocht hij bedoelen, dat de breuk weer geheeld worde, dan spreken wij, nu ons oordeel gevraagd is, als onze meening uit, dat zijn doel door zijn geschrift niet bereikt kan worden. Althans niet langs den door hem aangegeven weg. Want schrijver gaat nergens terug op de werkelijke oorzaken van de breuk, en komt er dientengevolge ook niet toe, op deze concrete punten een concreten voorslag te doen. Zijn geschrift is best bedoeld, maar niet profetisch. Het doet, alsof heel andere dingen aan de orde zijn, dan de z.g. rechtsgronden, waarop men schorst en afzet! Maar zóó schrijft niemand profetisch en richterlijk.

Enkele voorbeelden. Er is niets tegen, dat bezwaarden door actief getuigenis in den geordenden weg blijven opkomen tegen wat naar hun oordeel onjuist en onrechtvaardig is. Aldus schr.

Maar als de geordende weg nu eens opgebroken werd? Zoo staan o.i. de zaken; krachtens de in een ommezien vastgestelde en meteen maar opgelegde ‘rechtsregelen’, die verbieden te handelen binnen het verband naar art. 31, 2e lid, K.O. (een besluit voorloopig niet uitvoeren, wijl het strijdt met Schrift of K.O.). Men weet, dat onzerzijds gezegd is: verbreek het kerkverband niet haastig, want het is mogelijk, een tijdlang in één verband te blijven, en niet àllen de besluiten uit te voeren, mits wie bezwaard is dan maar de zaak aan de orde stelt. Naar die overtuiging handelende, schreef ik tot de kerkeraden. Dat werd revolutie genoemd. En in een ‘bidbrief’ werd gezegd: alleen naar de volgende synode moogt ge met bezwaren gaan. Tegelijk werd officieel aan een kerkeraad en aan mij geschreven: kunt ge in uw consciëntie het besluit niet uitvoeren? Verbreek dan het verband. Zoo niet, dan zullen wij het met u verbreken. M.a.w. wat is de geordende weg? Dr. Wielenga zou m.i. hebben moeten antwoorden op de vraag, of mijn opvatting in de brochure Opwekking of ophitsing^3. juist

1. Uit: De Reformatie, 17 augustus 1945.

2. Dr. B. Wielenga (1873-1949), predikant van de Gereformeerde Kerk te Amsterdam, 1911-1940. Hij schreef de brochure Gewenschte vertroosting. Naar aanleiding van de leergeschillen in de Gereformeerde Kerken, Kampen, z.j. [1945]. Zie: BLGNP, III, 399-401.

3. A. Vegter, Opwekking of ophitsing? Bijdrage tot de kennis der jongste kerkelijke procedure, z.p., z.j. Deze brochure bevat hoofdzakelijk een toelichting van Schilder op zijn toezending aan de kerkenraden van zijn op 13 december 1943 aan de generale synode gerichte brief.

[p. 223]

dan wel onjuist was; en of niet mijn opvatting van wat binnen het verband tijdelijk mogelijk is, lankmoediger met het kerkverband omgaat dan het advies der synode: breek het verband dan maar. Zegt hij ‘ja’, dan moet hij erkennen, dat de één geschorst werd om wat de ander in vage termen schijnt te begeeren. Maar dan is het beter, in concrete termen op te komen tegen concrete fouten.

Vaagheid kenmerkt de brochure m.i. telkens, als ze toekomt aan het blootleggen van de oorzaken der ‘impasse’.

De situatieteekening bevredigt dan ook niet. Schr. meent, dat de verbondsleer van vele ‘bezwaarden’ meer lijkt op die van dr. Kuyper dan op die der oude afgescheidenen. Maar hij kwam niet toe aan de sacramentsleer, die juist bij de bezwaarden teruggaat op de gekristalliseerde meening van ‘A’ (Hel. de Cock, de Vijf stellingen van 1905) en die thans officieel in den ban gedaan werd. Zoo ware meer te noemen.

Ook de middelen ter genezing schijnen ons ontoereikend. B.v. ‘Kampen’ (het ‘gewijzigde’)^4. laten promoveeren? Nu, nu dit Kampen gelijkgeschakeld is? Het heeft nu geen zin meer. De binding heeft óók Kampen van de laatste mogelijkheid van het spreken van een eigen geluid beroofd. Alleen de ‘vrijgemaakte’ opleiding kan den eigenlijke wensch van jaren lang nog omzetten in daad. Ze zal er o.i. toe komen ook.^5.

Hoe pijnlijk het ook is, het moet gezegd worden: slechts een terugnemen over heel de linie zou kunnen genezing geven. En een eerlijk ingaan op gegeven argumenten. De vrijmaking is thans de eenige weg, om de kerk te houden bij haar afspraken. Art. 31 K.O. Want er is meer aan de orde, dan alleen maar de binding aan wat formules. En van de leer is heelemaal niets aan de orde.

4. Het ‘gewijzigde’ Kampen: de Theologische Hogeschool (Oudestraat), die de besluiten van de synode van 1943-1945 aanvaardde.

5. Zie: tekst 74.