Verzamelde werken 1944-1945

[p. 159]

23. Een grootste-gemeene-deeler organisatie en ‘de groote beginselen’^1.

Het was na den vorigen oorlog zede, met problemen te worstelen. We hadden toen van den oorlog weinig aan den lijve gevoeld.

Het is na den jongsten oorlog (in Europa) zede, de problemen op zij te schuiven. We hebben thàns den oorlog aan lijf en ziel gevoeld.

Die oorlog was tevens een revolutie-kwestie. Hij was het in de allereerste plaats.

En de komende vrede, en reeds de voorbereiding van dien vrede, is weer een zaak van revolutie.

Tegenover de revolutie, die van beginselen uitgaat, kan men slechts beginselen stellen. Alleen wie uit beginselen leeft, heeft iets te zeggen en kan doelbewust handelen. Wie door prijsgeving van beginselen zichzelf de lendenen breekt, dien behoeft de revolutionair, hij heete dan Mussolini^2. (van wien het ‘frissche’ beeld der gebroken lendenen stamt), of anders, de lendenen niet meer te breken. Hij loopt over hem heen, en vindt hem niet eens meer het martyrium^3. waard.

Daaraan dachten we, toen we onder de oogen kregen een bijvoegsel bij de convocatie van de A.R.K.V.^4. ‘Ned. en Oranje’ VII voor de vergadering van 3-6-'45 in ‘Rehoboth’ te Utrecht. Het stuk volgt hier in zijn geheel.

Het bestuur der Centrale Antirevolutionaire Kiesvereeniging te Utrecht streeft eenparig naar de vorming van een Christelijk Nationale Volkspartij, die draagster is van de groote beginselen der reformatie, en alle belijdende protestanten in Nederland omvat. Vooral de strijd der laatste jaren heeft de noodzakelijkheid aangetoond, om onder afzien van alle bijkomstigheden, een front te vormen tegenover een wereld, die steeds sterker, zich aan den invloed van kerk en godsdienst poogt te ontworstelen.
Om dit uiterst moeilijke werk van samensmelting van verschillende groepen met goeden uitslag te doen bekronen, is het noodig, dat de leiding gevende besturen zoo dicht mogelijk leven bij wat zich in de laatste jaren heeft doen gelden. Mitsdien zullen de thans zittende besturen in hun geheel hun functies ter beschikking stellen.
Op de hieronder aangegeven vergadering, waartoe behalve de leden der kiesvereeniging ook worden uitgenoodigd allen, jong en oud, die tijdens de bezetting metterdaad getoond hebben liefde voor onze beginselen te hebben,

1. Uit: De Reformatie, 13 juli 1945.

2. B.A.A. Mussolini (1883-1945), fascistisch dictator, minister-president van Italië, 1922-1943.

3. Martyrium: marteldood.

4. A.R.K.V.: Antirevolutionaire kiesvereniging.

[p. 160]

wordt dan een nieuw bestuur gekozen. De taak van het nieuwe bestuur zal dan vooral bestaan in het beleidvol voorbereiden van de nieuwe organisatie. Daarnaast eischt der tijden nood, dat onmiddellijk de hand wordt geslagen aan de staatkundige voorlichting van ons volk. In de laatste jaren is een geheele generatie opgegroeid, die weinig kennis heeft kunnen verkrijgen van de groote politieke vragen. En juist op dit geslacht zullen allerlei stroomingen een aanval doen.
Om echter het voorloopig karakter van het nieuwe bestuur te accentueeren zal men bij deze voorlichting zich bepalen tot die vraagstukken, waarover geen verschil van meening bestaat met andere protestantsche groepen.
Het bestuur der Centrale Antirevolutionaire Kiesvereeniging ‘Nederland en Oranje’.

Tot zoover de oproep.

Wij verstaan dit niet. Veel zullen we er niet van zeggen, want Adolphus Venator heeft reeds elders in dit òf een ander nummer van ons blad een en ander opgemerkt, dat met het hier aan den dag tredend streven zich bezighoudt.

Voor ditmaal slechts een enkele vraag daarom.

Men wil blijkbaar een nieuwe partij. Geen federatief verband van bestaande partijen. De partij zal de groote beginselen der reformatie moeten ‘dragen’. De beginselen, wel te verstaan. Geen bijkomstigheden; geen ballast, zou Adolphus Venator zeggen (zie den eersten brief^5.). Maar wat zijn bijkomstigheden? Het zou wel eens spoedig kunnen blijken, dat een partij, welke ‘die vraagstukken’ behandelt, waarover geen verschil van meening met andere protestantsche groepen bestaat, juist de beginselen (die immers scheiding maken) ‘bijkomstigheden’ verklaart te zijn. Wat de één de lading noemt, zal de andere ballast heeten. Het is nog al een groot verschil...

Wij herhalen: men wil geen federatief (nood) verband, doch, gelijk er letterlijk staat: men wil samensmelting. Zwaarder geschut tegen de ware eenheid kan de valsche eenheid niet in stelling brengen: samensmelting! Van verschillende groepen.

En dan: ‘Zoo dicht mogelijk leven bij wat zich in de laatste jaren heeft doen gelden’. Zich doen gelden - feiten naar voren, normen naar achteren. ‘Das Gebot der Stunde’! Maar o wee, het is juist in revolutiedagen ‘die Stunde des Gebots’!

Degenen, die onze beginselen toonden lief te hebben, werden opgeroepen. Om een voorlichting in het leven te roepen, die inzake de groote politieke vragen zich beperkt tot wat met de beginselen niets te maken heeft. Want men wil ons toch niet komen vertellen, dat de vroegere gedeeldheid der partijen er alleen maar was om bijkomstigheden? Ze was er om de beginselen! Met andere woorden: men roept de principiëelen op tot de instigatie van de rekkelijkheidspropaganda.

Het wordt mis.

Heel en al.

Wij zeggen niet, dat een noodprogramma altijd uit den booze is.

5. Zie: tekst 17.

[p. 161]

Evenmin, dat daarvan een tijdelijk samengaan van principieel andersdenkenden verboden is onder alle omstandigheden.

Maar hier wil men iets anders.

Men wil samensmelting van groepen in een nieuwe partij. Men heeft met Groen en Kuyper afgedaan. Men koestert zich in de illusie van het combineeren van ‘alle belijdende protestanten’. Maar vraag niet wat het woord belijdend hier wil beteekenen.

De geschiedenis der reformatie zelf intusschen heeft uitgewezen, dat een lichaam dat haar groote beginselen dragen wil, juist ertoe gezet zal zijn, meeningsverschillen uit te lokken. Want de groote beginselen der reformatie werken nog altijd, en werken steeds meer als de roode lap op den stier. Den stier met protestantsche namen in zijn stamboek.

Ik ben er zeker van, dat onder de onderteekenaars van dit stuk ‘synodalen’ zijn. Geen ballast in de politiek. Een schepje meer ballast in de kerk - daarom de synode volgen. Waar moet het heen met de jeugd? En wat zullen de leidraden van de jeugdorganisatie van den synodocratischen dr. K. Dijk nog vermogen tegen deze kiesvereeniging?

Hoe het zij - wij mogen niet meedoen. Hiermee niet. Naar uw tenten, Israël!^6. Ik begin al meer te gelooven, dat de vrijmaking der kerken, die onzerzijds niet gewild is, meer en meer een obligatie meebrengt, en er toe in staat zal stellen, haar te gehoorzamen. Want het kerkelijk leven der synodocratische gemeenschap kan niet meer krachtig oproeien tegen deze stroomingen van politieke samensmelting.

Dr. H.H. Kuyper schreef eens een boek Hamabdil (over het genadeverbond).^7. Het Hebreeuwsche woord wees op God, als scheiding-maker.

Maar hier schijnt men dit woord alleen indachtig te zijn om citaatjes uit te wisselen in den kerkstrijd (formule zooveel der bindende synode).

Dat Hamabdil (scheiding maken) te maken heeft met het politieke leven. Wie denkt er aan?

In de kèrk-debatten: pas op, raak niet aan Kuyper. We schorsen u anders.

In de politiek: Wat zou Kuyper? Das Gebot der Stunde, mijne heeren!

6. Zinspeling op 1 Kon. 12:16.

7. H.H. Kuyper, ‘Hamabdil’. Van de heiligheid van het genadeverbond, Amsterdam, 1907.