Verzamelde werken 1940-1941
(1995)–K. Schilder–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 408]
| |
75. Aan een jongeren tijdgenoot, no. 10Ga naar voetnoot1.Amice,
Al georiënteerd? Je hoort het vreemde woord dagelijks gebruiken, net zoo goed als ik. De nieuwe tijd. Het nieuwe Europa. De nieuwe ordening. Niet achteraan komen. Niet negatief, o pardon, niet bloot negatief je daartegenover verhouden! We moeten ons oriënteeren, naar de feiten, zegt men. Soms evenwel bekruipt me een verzoeking. De verzoeking, om waar zóóveel groote meneeren in een luttel paar weken zich heelemaal om-georiënteerd hebben, zóó hevig, dat er geen occidenteeren meer aan zij, nog eens m'n Kierkegaard te liefkoozen. Je weet, die kon van die gekke dingen zeggen. Een mensch krijgt er soms later nog last van. Hij zei in z'n Dagboeken zoo eens langs z'n neus weg, dat er maar weinig woorden zijn, waarmee de menschen, zonder dit nu bepaald te willen, zóó veel zeggen als met het woord: oriëntatie.Ga naar voetnoot2. Oriëntatie, daar zit oriënt in. Oriënt beteekent: het oosten. De zon komt uit het oosten, de sterren gaan in het oosten op. Wie z'n geografisch plekje bepalen wil, krijgt dus met het oosten te maken. Dat is geografie. Maar Kierkegaard geeft aan het geografische gegeven een historische wending. Oriëntatie, zegt hij, dat is een wereld-historisch memento: de heele geschiedenis begint in het oosten, de bakermat van het menschelijke geslacht. Zoo'n speelman toch. - - Maar heeft-ie geen gelijk? Als de kapitein tot den stuurmansleerling zegt: oriënteer je, en breng me als de wind het resultaat, en de jonge man zou dan zeggen: meneer de kapitein, er is een hééle school haringen in de buurt, hij kreeg een draai om z'n ooren. Ik hoor het er al van langs gaan: dat is geen oriënteering, ezel; je mot niet naar die haringen kijken, maar naar de sterren, den stand van de zón. Lacie, eilacie! Als de massa dezer dagen opgewarmd wordt tot her-oriënteering, dan gaat het vaak niet anders toe dan tusschen dien kapitein en dien stuurmansleerling. Met dit verschil evenwel, dat de leerling zonder standje vertrekken mag; hij krijgt zelfs een goedkeurend knikje. Dat vind je nog al kras, is 't niet? Maar - ik zie 't niet anders. Ze willen je tegenwoordig maar laten beslissen vóór dit en tégen dat. Vóór concentratie (want de bij concentratie levende duitschers maken een mooie | |
[pagina 409]
| |
militaire kans), en tegen het partijwezen (want de engelsche parlementariërs zijn in het defensief gedrongen). Haringen in de buurt, kap'tein! Waar is nu, in gemoede, de kapitein, die zóó'n stuntelig rapporteur een draai om de ooren durft te geven? Hij is niet gauw te vinden. Dominees zelfs gaan in den spoedcursus van de techniek zoodaniger oriëntatiekunst vóórop. Althans een emeritus-dominee als dr v.d. Vaart Smit.Ga naar voetnoot3. En nu wil ik slechts dit zeggen: als jij je oriënteeren wilt, dan moet je wat meer aan Kierkegaard denken. Jij moet naar het paradijs terug. Je moet den beginselstrijd leeren voeren. De strijd van Christus tegen Antichrist. Eerst als je van die eeuwenoude worsteling het punt-in-geschil begrepen hebt, en van zijn methode de quintessence te pakken hebt, en met zijn leuzen opstaat en naar bed gaat, en zijn communiqué's hebt gelezen in de Heilige Schrift, zelfs al zou je dominee hebben verklaard, dat hij, die toch ook wel deskundig is, daar alleen maar ‘Bible characters’ beschreven acht, à la Alexander Whyte,Ga naar voetnoot4. en eerst als je den kommentaar van prof. Greijdanus bent doorgekropen, den kommentaar op de Openbaring van Johannes,Ga naar voetnoot5. en eerst als je nog heel veel andere zware toeren hebt uitgehaald, - eerst dan, jij, jongere tijdgenoot, zul jij een begin kunnen maken met de nieuwe oriëntatie. De rest is larie. - Een onbeschaafd briefje, hè? Ik mag 't lijden. Als 't maar wáár is. Oriëntatie is 'n kùnst. Een oprichting van een wereldhistorisch momento, althans een acte ten overstaan daarvan. Voor èchte oriëntatie moet je heusch ‘in 't paradijs geweest zijn’. Daar ‘is de kerkgeschiedenis begonnen’. En de lijn, die dáár getrokken is, loopt dwars door de oostersche èn de westersche mogendheden heen. Noch economisch, noch in ander opzicht oriënteer ik me naar Berlijn - of Londen. Net zoo min als Hiskia zich oriënteerde naar Hamath dan wel Arpath,Ga naar voetnoot6. naar Damaskus dan wel Samaria, naar Ninivé dan wel Jeruzalem.Ga naar voetnoot7. Ja, heusch, zelfs Jeruzalem was zijn oriënteeringspunt niet. Hij moest het hebben van de poolster der belofte, en van de zon der gerechtigheid, en van de sterren, die in de hand van den Wandelaar tusschen zeven kandelaren zijn.Ga naar voetnoot8. Oriëntatie, - daar zit oriënt in. Paradijs. Antithese van Gen. 3 en Openb. 12. | |
[pagina 410]
| |
En zoo zij niet spreken naar dit woord, het zal zijn, dat zij geen dageraad zullen hebben.Ga naar voetnoot9. Zij zullen, m.a.w., het niet eens nóódig hebben, zich te oriënteeren. Zij zullen georiënteerd worden, aangegord en gebracht waarheen zij het niet wilden.Ga naar voetnoot10. Laat zulk een dwang voor jou niet noodig wezen. Wie in de probleemstelling God verlaat, heeft smart op smart te vreezen.Ga naar voetnoot11. Maar wie op Hem vertrouwt, op Hem alleen, wèl, m'n beste jongen, diè kan zich oriënteeren. Gelóóf jij dat? Hartelijken groet van je vriend
Adolphus Venator. |
|