Verzamelde werken 1940-1941

[p. 405]

74. Schrifturen van dr H.W. v.d. Vaart Smit^1.

Ter aanvulling van wat we onlangs schreven over ‘de smarten van een gereformeerd predikant’,^2. kunnen we thans meedeelen, dat inderdaad dr H.W. v.d. Vaart Smit verantwoordelijk te stellen is voor wat zoo al van Koninginnegracht 70, Den Haag, het adres van het z.g. ‘Ned. Chr. Persbureau’, wordt uitgezonden. Gekneveld is deze ‘gereformeerde predikant’ niet. Zijn vroegere medewerking met nationaal-socialisten van Nederland hebben we destijds gesignaleerd.^3. Heftige ontkenningen zijn gevolgd. Niettemin wordt thans op stukken, uitgaande van het ‘Ned. Chr. Persbureau’ reclame gemaakt voor het in ons vorig artikel genoemde ‘uitgeversbedrijf De Pauw’. Zooals er ook reclame gemaakt wordt voor een ‘uitgeverij en boekhandel Oecumenia’. Alsmede voor de copiëerinrichting ‘Ecclesia’, waar men zijn gecyclostileerde kerkelijke organen in alle formaten kan verzorgd krijgen! Alles Koninginnegracht 70 (nomen sit omen), en alles telefoon 115528.

Men zal zeggen: ja, maar dat ‘Chr. Persbureau’ heeft nog andere functionarissen. Inderdaad. Er is nog een dominee mede-directeur: ds Joh. P.v. Mullem.^4. Er is ook nog een adjunct-directeur A. Kaptein;^5. dat zal wel dezelfde heer zijn, die indertijd een persuiting deed, die wij abusievelijk aan dr H.W. v.d. Vaart Smit toekenden, hetgeen deze, al weer heftig genoeg, bestreed. Het blijkt, dat we toch niet zoo ver van huis waren. Voorts is er nog een secretaris: jhr J.A. Boreel de Mauregnault.^6. De oude bestuurders hebben destijds, gelukkig, het schip verlaten.

Behalve deze gegevens komt echter een ander dat wèl wat zegt omtrent dr H.W. v.d. Vaart Smit. We kregen toegezonden twee plaatselijke bladen, waarin precies zoo geredeneerd wordt, als de huidige N.S.B.-ers het voor de volksopvoeding wenschelijk blijken te achten. De artikelen waren daar aangediend als afkomstig van dr v.d. Vaart Smit. Bovendien werden ons toegezonden twee artikelen, die op papier van het Uitgeversbedrijf De Pauw waren gecyclostileerd, en die behoorden tot de door ons genoemde serie ‘Tenax-pakket’, rubriek I, Vrije Artikelen. Ze vormden samen nr 193 van 23-26 Juli 1940, onder den titel ‘Een groote beslissing’, alsmede ‘Over het socialisme’. We lezen: ‘deze

1. Uit: De Reformatie, 9 augustus 1940.

2. Zie pag. 330-338.

3. Zie: De Reformatie, 22 oktober, 5 november en 31 december 1937; 1, 8, 15 en 22 december 1939; en 9 februari 1940.

4. Ds. Joh. P. van Mullem (1901-1985), hervormd predikant te Akersloot.

5. A. Kaptein (1909), sinds de zomer van 1940 adjunct-directeur van het Nederlandsch Christelijk Persbureau.

6. Jhr. J.A. Boreel de Mauregnault (1916-1947).

[p. 406]

artikelen kunnen buiten abonnement door elk blad worden overgenomen ad ƒ 1,- per artikel;...ze verschijnen ééns per week’. En onderaan staat vermeld: (bij beide artikelen):

‘Schrijver van dit artikel is Dr H.W. v.d. Vaart Smit te 's-Gravenhage; bij overname behoeft deze naam niet vermeld te worden, doch een redactie die dit prefereert is hierin geheel vrij.’

Laten we uit deze laatste artikelen enkele zinnen overnemen.

In het artikel ‘Over het socialisme’ begint de ‘gereformeerde dominee’ te constateeren, dat de benoeming van de heeren Woudenberg^7. en Rost van Tonningen (N.S.B.) tot ‘regeeringsgevolmachtigde’ de ‘grootste overwinning is, die de N.S.B. tot dusver behaald heeft’.^8. Of zij ze ‘behaald’ heeft? We betwijfelen het; maar herinneren ons in ieder geval, dat de heer Rost van Tonningen publiek verklaard heeft, desnoods de lieden van het ‘politieke christendom’ ‘naar den strot te zullen grijpen’.^9. Koninginnegracht 70 is daar niet stil van geworden; de aldaar huizende dominee ook niet. Het moge U vergeven worden, dr v.d. Vaart Smit. Maar het moge niet vergeten worden.

Vervolgens constateert de schrijver, dat het nationaal-socialisme ‘socialistisch met de daad’ is. Daarna wendt hij zich tot ‘de Christelijke vakorganisaties’. Alsof er geen positieve drang in die vakorganisaties werkte (het recht Gods over mensch en gemeenschap, Christus' koningschap, ons rentmeesterschap, vijfde, zesde, achtste gebod, en eigenlijk heel de wet des verbonds), constateert de gereformeerde predikant, dat de ‘christelijke vakorganisaties zijn opgericht met als voornaamste motief, dat zij den klassenstrijd niet konden aanvaarden’. Dat wie den klassenstrijd niet aanvaardt, evenmin den rassenstrijd kan willen, wordt ‘wijselijk’ verzwegen. Nu is ‘in de nieuwe orde’ (welke?) ‘dit motief verdwenen’, constateert dr v.d. V.S. De nieuwe orde; het is, alsof we hier in Nederland door den vijand reeds geannexeerd zijn. Door het wegvallen van den klassenstrijd ‘komen de Christelijke vakorganisaties thans voor moeilijke vragen te staan’. ‘Dat de beide nieuwe regeeringscommissarissen zich ook ten doel hebben gesteld de eenheid der arbeidersklasse organisatorisch te herstellen, is bekend’, constateert dr v.d. V.S. Men lette op de woorden ‘de’ eenheid ‘der’ arbeidersklasse. En niet minder op het woord: ‘herstellen’! Tot achter de poorten van het paradijs wil de heer Rost van Tonningen terug, zoo wil dr v.d. V.S. waarschijnlijk zeggen. En men leze wat er dan onmiddellijk volgt: ‘Wij hopen, dat de Christelijke vakorganisaties zich niet louter negatief tegenover deze ontwikkeling stellen’.

We kennen die klanken: ze zijn puur extract uit wat de N.S.B. pleegt te verkondigen. Weer wordt, evenals in het eerste door ons overgenomen Tenax-

7. H.J. Woudenberg (1891-1968), lid van de Tweede Kamer voor de N.S.B. Hij werd op 16 juli 1940 door rijkscommissaris Seyss-Inquart benoemd tot commissaris voor het Nederlandsch Verbond van Vakvereenigingen.

8. Het nationaal-socialistisch Tweede-Kamerlid Rost van Tonningen werd op 20 juli 1940 door rijkscommissaris Seyss-Inquart aangesteld tot gemachtigde van de rijkscommissaris voor de marxistische partijen en uitgeverij De Arbeiderspers.

9. Zie pag. 370.

[p. 407]

artikel geredeneerd, niet uit de beginselen, doch uit de (nog maar verwachte) werkelijkheid; een probleemstelling, die ieder gereformeerd predikant hartgrondig mòèt verfoeien. ‘Dat zou immers niets helpen’, constateert de dominee, die toch wel eens van Abraham Kuyper en Hendrik de Cock gehoord heeft. Het schijnt hem heel en al te ontgaan, dat een synode, met welks beslissingen ook hij officiëel geacht wordt in te stemmen in leer en leven (ook in leer!), nog pas heeft uitgesproken, dat elk lid van een der gereformeerde kerken geroepen is......ook in het leven der organisaties met name van die op sociaal terrein, de beginselen van het Woord Gods te belijden en daarnaar te leven, en dat derhalve hij niet mag behooren tot welke organisatie ook, die door haar beginsel of practijk in strijd komt met hetgeen de Heilige Schrift duidelijk leert en gebiedt.^10.

Het probleem schijnt niet eens meer te bestaan voor dr H.W. v.d. Vaart Smit. Hij ziet alleen maar twee regeeringscommissarissen, die zich ten doel hebben gesteld, ‘de eenheid der arbeidersklasse organisatorisch te herstellen’. Wie niet meedoet, zal, nota bene, de ‘doeleinden, die de Christelijke vakorganisaties zich stelden, schaden’.

Welk een verraad van de beginselen, waaruit dr v.d. V.S. tot nu toe beweerde te leven! Dàt is nu de man, die eens gepromoveerd is op een dissertatie,^11. waarin de volgende woorden voorkomen: ‘de verlossing kan in niets minder bestaan dan in een algeheele vernieuwing en herschepping. De boom moet eerst goed gemaakt worden, indien hij ooit goede vruchten zal kunnen dragen......Indien de mens radicaal boos is, dan is ook radicale vernieuwing en herschepping onmisbaar, zal de verlossing ooit tot stand komen (165)......Zoo is de herschepping naar theïstische opvatting de ware vernieuwing van de ethischreligieuse relatie, welke God bij en door de creatio (schepping) tusschen Zichzelven en den mensch gelegd heeft’ (167). ‘Het is Christus, uit wien en door wien de gansche herschepping is, want Hij is de Heer over alles, de Vorst des Levens, de Overwinnaar des doods en de Zaligmaker der wereld’ (168). De man, die dat eens schreef, beweert thans, dat als de klassenstrijd maar afgeloopen is (Stalin Mussolini's vriend!) de christelijke vakorganisaties wel huistoe kunnen gaan...Mogen we in Uw eigen taal besluiten, dominee? Welnu, het zal u en uw mede-(ver)leiders ‘niet makkelijk vallen’, de volksopinie bij de Christelijke vakbonden tot afwijzing van wat zij uit Gods Woord verstaan hebben, te ‘kneden’. Er zijn er ook nog, die trouw zijn, zelfs in bangen tijd. Sommigen juist in bangen tijd.

10. Zie: Acta 1939, art. 265, pag. 212; zie ook: pag. 244-246.

11. H.W. van der Vaart Smit, De natuurphilosophie en het theïsme, diss., Goes, 1917.