Verzamelde werken 1940-1941

[p. 51]

4. Boekbespreking^1.

N.a.v. 't Hoogfeest naar de Schriften, studies over de vleeschwording des Woords, samengesteld onder leiding van prof. dr. K. Schilder, met oorspronkelijke houtsneden van Johan Melse en verzen van oud-Nederlandsche dichters, Goes, 1940.

Onder dezen niet heelemaal juisten titel (ik kwam te laat met een andersluidend advies) kwam een boek van de pers, dat ik hier gaarne aankondig; naar oude gewoonte doe ik het zelf.^2.

Een eigenlijke aanbeveling kan het niet worden, natuurlijk. Daarvoor is mijn aandeel voor wat de bijdragen betreft, en ook eenigermate anderszins, te groot geweest. Wel kan ik uitspreken, heel dankbaar te zijn voor wat de medewerkers,^3. afgedacht nu van de door mij gegeven bijdragen,^4. hebben geschonken.

Onder die medewerkers reken ik niet alleen de theologische. Ook de houtsneden,^5. en andere versieringen - het woord is slechts ten deele ter zake - zijn m.i. van bijzondere qualiteit. En dat zegt wat, waar immers op dit punt voetangels en klemmen liggen. Ook de keuze der gedichten (niet minder voetangels etc.) is gelukkig geweest; van wat in dezen bereikt kàn worden, is hier een specimen aanwezig, m.i. De uitvoering is voortreffelijk, en doet de Firma Oosterbaan & Le Cointre alle eer aan.

Mosterd na den maaltijd, deze aankondiging?

Ja, voor de ééndagsvliegen.

Maar die vliegen kan men in de kerk beter van zich àf slaan; ze zijn tot het Kerstfeest onbekwaam.

Neen, - voor wie in de vleeschwording des Woords, waaraan immers heel het boek gewijd is, het wonder van Gods barmhartigheid en majesteit erkent. Lucas 2 wil langer mee dan zoo tegen het eind van December. En welk artikel van ons geloof is er, dat niet met de menschwording van den Zoon Gods te maken heeft?

In het pas uitgekomen eerste deel van het tweede hoofddeel van Barth's^6.

1. Uit: De Reformatie, 12 januari 1940.

2. Het was gebruik, dat de redacteuren van De Reformatie hun eigen werk aankondigden.

3. Medewerkers aan dit boek waren: ds. E.Th. van den Born, ds. D. van Dijk, prof. dr. S. Greijdanus, ds. B. Holwerda, A. Janse, ds. J. Kapteijn, ds. C. Veenhof, ds. M.B. van 't Veer en ds. J.A. Vink.

4. Schilder schreef voor 't Hoogfeest naar de Schriften drie bijdragen: ‘De vleeschwording des Woords’, pag. 7-29; ‘“Naar het vleesch” en “naar den Geest”’, pag. 31-44; en ‘Engelenzang’, pag. 91-109.

5. De houtsneden voor dit boek waren vervaardigd door Johan Melse (1887-1968) te Goes.

6. Dr. Karl Barth (1886-1968), hoogleraar dogmatiek te Bazel. Zie: E. Busch, Karl Barth aan de hand van zijn brieven en autobiografische teksten, Nijkerk, 1978.

[p. 52]

Dogmatiek (uitgave voor Nederland: Callenbach, Nijkerk, bl. 169)^7. zegt Barth, dat hij bij voorkeur zich bedient van het woord ‘vleesch’ (God-in-het-vleesch), omdat in den bijbel het woord ‘vleesch’ den mensch-als-zoodanig, den mensch-als-vijand-van-de-genade-Gods, wil aanduiden.

Op dit punt staan Barth en wij nog altijd vierkant tegenover elkaar. En het verschil is niet en bagatelle te behandelen. Integendeel, het grijpt diep in, het beheerscht het gesprek over heel de linie, en is fundamenteel. Volgens Barth (284) mogen de christologische uitspraken der kerk niet bedoeld zijn als een veilige haven, waarin wij kunnen vluchten. In zoover als Christus zelf boven alle christologische uitspraken staat, en Hij door Zijn woord Rechter en Heer er over is, heeft Barth hiermee natuurlijk niets anders gezegd, dan wat de kerk van alle eeuw hem vóórgezegd heeft. Als hij evenwel, in zijn bekende dilemmatiek nu verder redeneerende, tegenover de ‘veilige-haven-rust’, met een alle ‘vergeestelijkende’ ongehoorzaamheid ‘genoegen’ (!) doende schijnredeneering, constateert, dat we op Christus' bevel de open zee hebben op te zoeken, dan stellen wij daartegenover, dat Christus zelf ons door de genade tot rust brengt. Oók door het genadegeschenk eener aan de Schrift getrouwe christologie.

Hiermee is het belang eener publicatie als de onderhavige niet gedemonstreerd, wel geïllustreerd. En we meenen heusch niet, dat we alleen tegen Barth eigen bezinning hebben te stellen. Er is ook onder ons zelf nog veel te verbeteren.

Dit boek nu poogt de richting te wijzen, waarin het Kerstfeest ons voert. Omtrent namen der auteurs, en titels der hoofdstukken zijn onze lezers reeds voldoende geïnformeerd.^8.

Jammer, dat de tijd tusschen Kerst- en Paaschfeest in 1940 zoo kort geweest is.^9. Er is een voornemen, een soortgelijk werk over het Paaschfeest te doen verschijnen. Hadden we kunnen bedenken, dat deze bundel zóó ontvangen zou worden, als inderdaad het geval gebleken is, dan ware allicht aanstonds in deze richting gewerkt vóór Paschen 1940. Thans zullen wij dien datum niet meer kunnen halen. Maar uit dankbaarheid voor de ontvangst hopen we ook een Paaschboek in gelijken stijl eerlang te kunnen geven.^10.

7. K. Barth, Die kirchliche Dogmatik, II,1, Zürich, 1940, pag. 169.

8. Uitgeverij Oosterbaan & Le Cointre had het boek in De Reformatie van 1, 8 en 22 december 1939 in advertenties ter grootte van een halve pagina aanbevolen.

9. Pasen viel in 1940 op 24 en 25 maart.

10. In De Reformatie van 5 juli 1940 kondigde Oosterbaan & Le Cointre de verschijning van de Reformatie-Boeken-Serie (RB-serie) aan, met op het program onder andere een prekenbundel en een paasboek van Schilder, die in de jaargang 1940-1941 of in de jaargang 1941-1942 zouden verschijnen. Dit voornemen is ten gevolge van de Duitse bezetting niet verwezenlijkt.