Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

[p. 180]

De Heere onder de lantaarndragers

En van (aan) dezen heeft ook Henoch, de zevende van Adam, geprofeteerd, zeggende: Ziet, de Heere is gekomen met Zijn vele duizenden heiligen.
Judas 1:14.

Het ‘praktisch epicurisme’ en het ‘praktisch deïsme’, waarvan wij hierboven gesproken hebben, zijn in de wereld al heel oud. Reeds in de dagen van het eerste wereldtijdperk moest de profetie er mee vechten. Het is met name de brief van Judas, gelijk ook de tweede brief van Petrus, die ons daarop wijst. Want in de kritieke dagen, die aan den zondvloed zijn voorafgegaan, was het ook reeds zo. Er was een zingenot, dat alle wetsperken te buiten ging. En er was een brutale gezagsverwerping, welke haar wortelen vond in de praktische loochening van de effectiviteit, en van de concreetheid, van Gods handhaving der wet in ons mensenleven. Judas in zijn brief keert zich tegen zijn tijdgenoten, die, de één op deze, de ander op een andere manier, zich aftekenen als epicuristen en deïsten in de praktijk.

En nu treft het ons, dat Judas tegenover deze dubbele verloochening van God als wetgever niet optreedt als prediker van een nieuwe ethiek, een nieuwe levensleer, maar dat hij ter christelijke binding van het leven teruggrijpt naar de donkere aanvangen van de wereld van vóór den zondvloed. Tóen reeds, zegt hij, heeft de Heere tot dezelfde mensen, die nu in Judas' dagen zich overgeven aan zedeloosheid, en die het gezag verwerpen, zijn Woord doen uitgaan. Hij deed dat door Henoch, den profeet.

Deze Henoch wordt getekend als de ‘zevende’ van Adam’; zo vroeg waren reeds de conflicten tussen profetie en levensbederf afgetekend. En deze Henoch krijgt temeer betekenis, omdat hij de ‘zevende van Adam’ is in de heilige lijn van het menselijk geslacht. Er is óók een ándere zevende van Adam, en die staat op de onheilige lijn van het menselijk geslacht, het z.g. slangenzaad; Lamech. Bij hem vindt in die eerste periode de zatte tevredenheid, het praktisch epicurisme zijn brutaalste uiting. Zijn wil stelt zichzelf tot wet, hij brengt de bigamie in de wereld en maakt van zijn gezin een culturele werkploeg, welke niet vraagt naar wet en norm van God, doch die zichzelf tot wet is.

Zó komt de éne ‘zevende van Adam’ tegenover den ánderen te staan. Waar Lamech brutaal zich gelden laat in zijn brooddronkenheid, en tegenover het oordeel Gods, dat Kaïn bond en termineerde,

[p. 181]

de uitspraak stelt, dat hij van God als wethandhaver niets wil weten, maar zijn eigen wet wel schrijft, en dan ook handhaven zal, daar komt Henoch tegenover Lamech met de lamechieten, en heel het slangenzaad van dezen eersten tijd in verzet.

Gij meent, zo vraagt hij, dat de autonomie, het vrijheidsbeginsel van den mens, die zichzelf tot wetgever stelt, u van de boeien van het leven zal ontslaan? Gij vergist u. Want er komt oordeel, wraak, gericht. De boeien worden dán aangelegd voor eeuwig. Gij meent, dat Jahwe geen goed en kwaad meer doet? Dat Hij niet als handhaver van Zijn eigen Godsgezag Kaïn en u zelf bepalen zal? Dat loon en straf uitblijven zullen? Gij meent, dat God hoogstens in de defensieve houding blijft, en dat gij uw offensief kunt openen, ongehinderd, tegen Hem en tegen de dragers van de wet? Maar dan vergist ge u. Want de Heere kómt. Hij komt in áctie. Al zwijgt Hij lang, tot in de zevende generatie toe, Hij heeft het offensief toch in den zin, gelijk Hij het in de wet reeds heeft gedreigd. En het offensief voert Hij ook uit. Hij komt met een lantaarn de stad van Kaïn doorzoeken, om alle verstolen boosdoeners aan het licht te brengen, en zijn gezag over hen te bewijzen. En Hij komt te midden van zijn myriaden heiligen, zijn tienduizendtallen van engelen. Die zijn de dragers van zijn wraaklantaarns. Die zullen handhaven zijn gericht, en fel het licht der wet doen breken door de rookgordijnen, die Lamech over de wereld legt.

Dat is een boodschap uit den tijd, die aan het oordeel over de eerste wereld, aan den zondvloed is voorafgegaan. Zij keert terug in het midden van den tijd, als Judas en de brief van Petrus weer van Henochs profetie de echo horen laat. En wederom zal zij de stem van Henoch klinken laten tot in het eind der dagen, wanneer de Antichrist op weg zich maakt.

Het ontroerende daarbij is dit, dat Judas niet zegt, dat Henoch heeft geprofeteerd met betrekking tot ‘dezen’ d.w.z. met betrekking tot Judas' tijdgenoten. En dat hij ook niet zegt, dat Henoch profeteerde tot mensen, die leken op Judas' tijdgenoten. Doch dat volgens Judas Henoch áán hen heeft geprofeteerd. Hij sprak, om zo te zeggen, hen zelf rechtstreeks reeds aan. Dit is een koene uitdrukking, die alleen zin hebben kan in het groot geheel van die bijbelse gedachte, volgens welke het vrouwenzaad een eenheid is, maar ook het slangenzaad.

Zo mogen ook wij dan Henoch niet zien als een figuur die een zekeren tijd heeft toebehoord. Want meer dan de profeet is de

[p. 182]

profetie. Gelijk het evangelie zijn geschiedenis heeft, zo ook de oordeels-profetie. Er is een geschiedenis van blijde boodschap. Er is ook een geschiedenis van de kwade boodschap. En deze alle zijn een hoge eenheid, al de dagen, omdat God één is. Dat God de offensieve is, dat is de waarheid, die iederen dag voor het geloofsoog in de wolken staat te lezen. Wij bewijzen haar waarheid niet, gelijk wij niets kunnen bewijzen van het geloof. Maar wij geloven ze, omdat het oordeel de keerzijde is van het evangelie. En slechts wie deze stem van Henoch heeft verstaan, heeft het geheim begrepen van diens leven, dat ‘met God gewandeld’ heeft. Met God wandelen, dat opent het oog voor het in offensief zijn van de gedachten én van de dáden Gods tegen alle zonde, van elke cultuurperiode. En het brengt den profeet, die met beide voeten in zijn eigen tijd staat, zó dicht tot Gods konstitutieve ordeningen voor een wereldleven aller tijden, dat een man uit de periode van vóór den zondvloed, en vóór Abraham, en vóór Mozes, goddelijke aanspraak doen kon tot de kinderen van den romeinsen keizertijd. Dit is de legitimatiebrief van het christelijk geloof en ook der christelijke ethiek: ze brengt geen nieuwe wet, doch handhaaft slechts de wet-van-den-beginne. De vocatieven van de reformatie zijn zeer simpel: o mens, o mens. Want geen variabel cultuurprodukt, doch constante cultuurkritiek is het woord des Heeren, sprekend uit profetenmond in de kritische dagen der consummatie: de dagen-van-de-zevende-Dagen van crisis, in de geschiedenis en onder vóór-onderstelling van haar continue eenheid.