Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

Sultanie en satanie.

Toen stond de Satan op tegen Israel, en hij porde David aan, dat hij Israel telde.
1 Kron. 21:1.

Een bekend theoloog heeft eens de af en toe bij David aan den dag tredende neiging om zijn machtsgebied te vergroten, en ook het karakter van zijn macht los te maken van de grondbeginselen van de theocratie, getekend als de neiging om te worden als een sultan. Den sultan kennen wij allen als den oostersen despoot, die zijn despotie maar al te vaak het tegendeel laat worden van wat onder Israël de koning is in de theocratie. Dáár is de koning, juist omdat hij over allen heerst, tegelijk ook dienaar van die allen. De koning toch, als ambtsdrager Gods in het theocratisch volk, heeft te zijn een voorafschaduwing van den Christus, die straks kóning zal zijn, maar arm; en die geen tirannieke heerschappij oefent, maar dient; die met vliegende vaandels geen recht-lozen machtsstaat grondt, maar, op het

[p. 164]

veulen van een ezelin gezeten, de stad van Gods verbond binnentreedt, om in den máchtsstaat altijd recht te doen.

Nu heeft David de bijzondere roeping ontvangen, om als theocratisch vorst juist aan het heidens Oosten, ook reeds uit het oogpunt van zendingsbelang, het koningschap te vertonen als onder Israël het tegenbeeld van het sultanaat. Deze roeping wordt hem wel met zeer bijzonderen klem voorgehouden. Want was niet Sauls koningschap juist door een overtreding op dit punt gestrand? Als Saul, koning geworden, ook durft offeren, begint de breuk. De koning knecht den priester-profeet: hij usurpeert voor zich alle ambten. Als Saul een priesterstad uitmoordt, den eed aan de Gibeonieten breekt, ten slotte in tirannie en willekeur zichzelf tot last maakt voor zijn volk, en den scepter van den sultan in de plaats van den staf van den herder kiest, dan zijn dit alle even zovele oorzaken, en redenen, voor Sauls ondergang en voor zijn verwerping. De sultaniel Daarom heeft God de Heere tegenover Saul David gesteld, om nu in hem het koningschap weer te vertonen als een koningschap bij Israël: theocratisch, messiaans. En ongetwijfeld heeft David in zijn hart deze roeping nimmer grondig verzaakt. Alleen maar: er zijn telkens aanwijzingen, dat hij toch nog bloot stond aan de verzoeking van de sultanie. Zijn zonen werden eenmaal priesters: het gevaar van Saul ligt al voor de deur. Uria, zijn eigen beschermer, laat hij op listige wijze ombrengen; het volk is straks deerlijk geschokt in zijn vertrouwen op den koning; en Achitofel wrokt, omdat de koning zo'n brutale neiging naar de sultanie vertoont; hij pleegt zelfmoord. Straks komt daarbij de volkstelling, die geen kwaad geweest zou zijn, ware zij enkel maar een maatregel van administratie, - maar die hierom zo schuldig stelt, wijl zij Davids krachtigste greep is naar de sultanie. Zij bedoelde immers de macht van zijn staat, als militairen staat, te meten met die van andere naties. Hier bezwijkt de kóning voor datzelfde gevaar, dat God in het vólk veroordeeld had, toen het voor de eerste maal om een koning had geroepen. David neigt hier tot de zonde, die het vitium originis was geweest in Israëls roepen om een koning. Hij schendt de theocratisch-messiaanse waardigheid, waardoor zijn volk fundamenteel verschilt van alle andere naties; hij vergeet, dat zijn wapen ten slotte niet is het zwaard, maar het gebed, en het bewaren van het verbond met God. De sultaniel Want in al die gevallen, met name in den moord op Uria, en de zonde met Batseba, schendt David de rechten van de volksvrijheid, hoewel hij die na Sauls ondergang bezworen heeft: Israëls stammen hadden toch ‘een verbond’ met

[p. 165]

David gesloten? Ze hadden gemeend: dat is nu niet meer de despoot, die pas gestorven was, maar de herder, die niet langs de ruggen van zijn volk, laat staan over zijn lijken, maar langs den weg van recht en vrede komen zal tot het herderschap dat koningschap, tot het koningschap dat herderschap moet zijn.

Sultanie, ach hoe diep worden hier de voren getrokken. Zó diep, dat na de daad van sultans-wellust in psalm 51 geschreid wordt: neem Uw Heiligen Geest niet van mij. Laat Satan niet mijn volk en mij verwoesten, tot ik verwerpelijk zij. Straks, na die volkstelling brengt God een oordeel, een pest-epidemie over het volk (dat blijkbaar met den koning één was in de verwording). Het mooie getal slinkt ineens; Davids prachtige leger wordt gedecimeerd. In de breedte zocht hij, niet in de diepte. Nu straft God hem in de breedte. En dán komt de inkeer, en uit de diepte klinkt het: o God, laat niet dat volk, maar mij nu maar vergaan. En zie, daar is de koning weer op zijn theocratische plaats. Nu is die het meeste heeft, de dienaar van die allen geworden. Nu wil hij niet meer als een sultan over de lijken van zijn onderdanen treden, doch de onderdanen over het lijk des konings weer den nieuwen morgen tegemoet doen treden. Een exegeet heeft het zeer aannemelijk gemaakt, dat in dien tijd psalm 16 is geboren.

Sultanie en satanie! Laat ons het nooit vergeten, dat die altijd samengaan. De Satan port den koning aan, opdat de vader van den Heere Christus het beeld van Christus, zijn eigen Zoon en Heer, uitwissen moge. En de Satan zou daarin ten volle zijn geslaagd, indien de Heilige Geest in Davids psalmen, en in zijn boetgebeden, niet weer het beeld had doen rijzen van dien messiaansen kóning, die arm is, en die rijdt niet op een strijdros, vóór soldatendrommen uitgedreven, maar op een ezelsveulen, om te zeggen straks tot God: laat deze schapen gaan, dood mij! Een koning, arm en nederig, en dáárin: Heiland.