Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

[p. 156]

De late herderin.

Toen nam Rizpa, de dochter van Aja, een zak, en spande dien voor zich uit op een rotssteen, van het begin van den oogst, totdat er water op hen drupte van den hemel; en zij liet het gevogelte des hemels op hen niet rusten des daags, noch het gedierte van het veld des nachts.
2 Samuel 21:10.

Het was een droef verhaal van Rizpa, Aja's dochter. Eens was zij bijwijf van koning Saul geweest. Toen deze was gestorven, was om haar heen het razend avontuur gekomen. Aan den enen kant begeerde de zoon van Saul, daarin steunend op het gewoonterecht dier dagen, haar tot de zijne. Maar aan den anderen kant wilde ook Abner, Sauls generaal, aan haar de vreugde genieten, die zijn gestorven heer zich van haar had beloofd. Ten slotte was er om deze liefde tussen beide mannen een heftige twist ontbrand. De zoon van Saul, die óók diens opvolger wezen wilde, wou Rizpa maar niet afstaan aan zijn generaal, aan Abner. Hoewel hij wel ter dege wist, dat deze de enige was die voor zijn troon kon vechten tegen David, Isai's zoon, en hoewel hij overigens een slappe figuur was, toch waagde hij het erop, terwille van die éne vrouw tegen Abner te twisten. Het brak hem bitter op: want het einde van de historie was, dat de generaal den zwakken koningszoon in den steek liet, en overliep naar David, en zo de lamp van Saul bluste.

Toen was die vrouw de spil geweest, waarom alles draaide. Saul, Sauls zoon, en beider generaal. Drie groten in het rijk. Een centrum in het rijk van Saul, ja, ja.

Maar met dat al was zij toch niet geweest: een centrum in het theocratisch koningsschap. Zij was geen haard van liefde geweest in dézen zin, dat de liefde van de jeugd, de romantiek van het bloed, het sexueel verlangen zich, naar de wet van het theocratisch Godsrijk, wou verbinden met de liefde van den geest, de liefde tot den ambtsdienst voor God en voor Gods volk.

Zo is dan Rizpa spiegelbeeld van heel de ellende van het koningschap van Saul. Want Saul zelf was aanvankelijk geroepen geweest om koning te zijn van het theocratisch koninkrijk; en om alzo zijn eigen eer met Gods eer, zijn eigen zaak met 's Heeren zaak, zijn eigen drift en avonturen te verbinden met den Geest van God, en met de regelmaat, met het geestelijk-ambtelijk zelfbedwang van den zichzelf bewusten ambtsdrager. Maar van dit alles is bij Saul niets terecht gekomen. De wijn, die in zijn woning wordt geschonken,

[p. 157]

wordt het tegenbeeld der schaduw van het bloed van Christus. Er vallen in Sauls huis veel schaduwen, maar niet een is van Christus.

Als dan ook Saul verworpen, en door David vervangen is, werkt de ellende, die het huis van Saul had aangesticht, nog immer door. Er komt een hongersnood, - God toornt! Men vraagt waaróm Gods gramschap over zijn volk ontstoken is. En het antwoord luidt, dat nog steeds Sauls schending van de theocratische grondwet, die koningshuis en volk tezaam verbonden had, de oorzaak van de rampen is. Heeft Saul niet eenmaal den eed geschonden aan de Gibeonieten? En was het schenden van dien eed geen trappen op de heerlijkheid van het theocratisch koningschap, dat ook den vreemden tonen wil, zelfs aan de Gibeonieten dus, dat in het verbond van God met Israël niet ruw geweld, maar recht en waarheid pacifieke orde stellen?

En toen gebleken was, dat hier de reden van Gods toorn te zoeken was, viel er een schrikkelijk besluit: van het huis van Saul zou men zeven zonen uitroeien. Zij hadden, naar wij achteraf uit den loop der geschiedenis mogen afleiden, zelf ook zich voor Sauls ontheocratisch regeerbeleid garant gesteld, en er aan meegedaan. Wij leiden dit af uit het dubbele feit, dat enerzijds het straks gebrachte offer blijkt ingevoegd in het geheel van 's Heeren rechtspraak zelf in dezen, en dat er anderzijds een uitspraak ligt van dienzelfden God, dat de zoon niet sterven zal óm de ongerechtigheid van vader. Wel mét, niet om die ongerechtigheid.

Zo hangen dan straks zeven zonen van Saul aan de schandpaal. En nu neemt Rizpa's leven zijn beslisten keer. Als na de executie elk de rechtsplaats heeft verlaten, en voorts het beloop der dingen aan God maar overlaat, dan blijft zij achter, zij alleen. Zij wil gaan wáken bij die zeven lijken, waarvan slechts twee die van haar eigen kinderen zijn. Zij zal de wacht houden, zó lang, tot eindelijk de regen druppen zal, de hongersnood zal wijken, en het lichaam van Sauls kinderen een eerlijke begrafenis zal kunnen krijgen, zonder verteerd te zijn door het roofgedierte.

De late herderin. Was deze vrouw een haard geweest van liefde, niet sexueel-romantisch, doch theocratisch nu verstaan, overeenkomstig den aard van het theocratisch koningschap, in Sauls paleis, dan zou zij nog den kranken geest van Saul genezen willen hebben, door het Woord, dat Saul eens riep tot het koningschap: het profetisch woord. Dan ware zij een goede herderin geweest

[p. 158]

temidden van den stoet der trouweloze herders; goed, en - op tijd. Maar nu zij in den tijd, dien God voor dat goede herderschap haar toegemeten heeft, zelf meegedaan heeft aan het bedorven levensspel van kwade herders, nu komt zij veel te laat. Zij heeft twee zonen Saul gebaard; maar moeder was zij nooit in Israël naar Israël. En nú kan zij niet meer den levenden, doch slechts den doden tot een herderin zijn; en al haar tranen keren den vloek niet af, die óók door haar schuld kwam over het huis van Saul.

Een haard van liefde zijn in de verbondsgemeenschap, ja, dát is sociaal verkeer voor het oog van God onder de mensen. De wet der theocratie verstaan, en daardoor zijn eigen jeugdliefde met het toekomstverlangen der kerk, sexuele met geestelijke liefde, natuurdrift met Geestesdrijving, zielsgenot en ambtsdienst, levensromantiek en evangelie, onze historie met de éne Christushistorie te verbinden, dát slechts maakt ons tot goede herders, tot toon- en schaduwbeeld van Christus. Dat stelt een vrouw, al is het ook een bijwijf, die eens de spil kon zijn waarom de avonturiers cirkelden, in staat moeder te wezen in en ook ‘naar’ Israël. Maar Rizpa, die in Israël moeder was, maar niet ‘naar’, niet overeenkomstig Israël, blijft ons een afschrikwekkend voorbeeld van den regel, dat niemand ongestraft de schending van de wet van het theocratisch leven voor zijn rekening neemt, hetzij door eigen daad, hetzij door het volgen van eens anders daad in onzen eigen naasten levenskring. De late herderin blijft zonder goeden Herder de verlaten herderin; een onvruchtbare, die nooit meer baren kan, tenzij ze om wederbaring van zichzelf roept.