Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

Type van Jahwe.

Zulks komt ook voort van den Heere der heirscharen.
Jesaja 28:29a.

De landbouwer, die in het zaaien, ploegen, oogsten, zich leerling toont van God, wordt daarin tevens type van Jahwe. Ook dit toont ons Jesaja. Zo immers als die boer daar handelt, zó handelt ook de Heere, de Verbonds-god? ‘Zulks komt ook van den Heere voort’. Ook Hij pleegt in zijn regering van de volkeren te zaaien en te ploegen, te dorsen en te oogsten. Hier breekt Hij den grond open, ginds laat Hij hem weer effen worden. De voren trekt Hij diep aan de éne plaats, ondiep aan de ándere. Hij dorst, en slaat op onderscheiden wijze; hier met geweld, en daar met zachtheid. En altijd weer heeft Hij bij elk van zijn onderscheiden handelingen zijn éne doel voor ogen, dat Hij altijd bereikt.

Nu lette men er op, dat de landbouwer niet type van ‘God’ heet,

[p. 154]

doch: type van ‘Jahwe’. De naam Jahwe duidt God in een bepaalden zin aan. Jahwe heet Hij in den verbondskring, in het genadeverbond.

Een klein trekje, - maar men verwaarloze het niet. Want er ligt een lering in.

Oppervlakkig te werk gaande, zou men immers zó kunnen redeneren: het is geen wonder, dat de landman type is van God. Immers, hij heeft uit Gods eigen schepping de wetten áfgelezen, die God er in gelegd heeft, en ook daarnaar gehandeld. En dus, nu kan men straks uit wat die landman doet, natuurlijk Gods wetten weer teruglezen. De leerling zag het van den meester af, dús kan een ieder uit het werk van dezen leerling ook weer het werk van den meester leren kennen, of herkennen.

Toch is dit onjuist gezien. Het lijkt te veel op de z.g. ‘natuurlijke theologie’, die soms meende, dat men om God te kennen niet meer te doen had, dan de natuur te bestuderen. Niemand kan uit de natuur zonder het Woord aflezen, wat Gods diepste wil is, of zijn hoogste werk. De natuur van heden is niet die van morgen. De ‘wetten’, die voor heden gelden, zullen ééns de wereld niet meer binden. Vandaag is de landman nodig; er wordt gegeten en gedronken, hier. Vandaag roept de akker van den één steeds om een tweeden van een ander; want in de wereld van vandaag wordt nog getrouwd: de mensheid wast nog. Maar op de nieuwe aarde straks, trouwt men niet meer, en eet ook niemand meer. Dan leest niemand uit het werk van den landman Gods ‘regels’ af; hij bestaat niet meer.

Maar, dit niet alleen. Er is nog een reden, waarom geen mens uit het bedrijf van den boer zo maar den Heere in zijn beleid verstaan kan. De Heere werkt tenslotte anders dan zijn leerling op het veld. Wanneer deze laatste vijftig jaren op het land werkt, dan moet hij ook vijftig keer dat jaarproces doorlopen van ploegen-zaaien-oogsten. Maar God de Heere ploegt den grond maar één keer, zaait maar één keer, oogst maar één keer. Althans indien men let op het groot geheel der dingen. Bij Hem geen wederkeer van hetzelfde werk telkens maar weer. Hij noemt zijn werktijd: ‘dag des Heeren’. Dat is dus één ‘dag’, zo men wil; één werktijd, één grote periode. Zij strekt zich uit van het oude paradijs tót aan het nieuwe. Hoe zou men dát nu kunnen ‘teruglezen’ uit het werk-van-repetitie van den boer?

Ach neen, er is geen sprake van, dat de leerling van den meester

[p. 155]

automatisch type van den meester worden zou. Ook hierom niet: de leerling maakt fouten, de meester niet. Wie uit het knoeiwerk van den leerling de methode en het werk van den meester ‘teruglezen’ wil, die kan dat slechts, als hij den meester zelf in kennis evenaart of overtreft, en den leerling mét den meester grondig kent. In elk ander geval zou hij b.v. de fouten van den leerling den leermeester in de schoenen schuiven.

Dus blijft er voor ons maar één uitweg over: slechts dan kan men uit het werk van den akkerman, die leerling is van ‘Gód’, het werk van den Verbonds-God op zien blinken voor het geloof, wanneer men door dien Heere zelf is wijs gemaakt tot zaligheid. Wanneer men door het Woord van God geleerd heeft, hoe God zijn volk tot ‘Heere’ werd. Wanneer men in de aanschouwing der natuur discipel van de Schrift geworden is. Dán weet men, dat, als het er op áánkomt, de geschiedenis van kerk en wereld slechts één keer ploegtijd, één keer zaaitijd, één keer oogsttijd heeft gekend of kennen zal.

Maar ook iets anders leert men dan. Men hoort dan, dat Gods genade tot onze natuur ingaat. En omdat nu onze natuur zélf aan den kringloop is gebonden, zélf aangewezen is op dat telkens weer terugkeren van het proces van zaaien-ploegen-oogsten, dáárom komt God óók tot op zekere hoogte met dezelfde grondbewerking steeds in ons leven voor den dag. Levensprocessen krijgen zó een grondtype. Beproevingen ook. Zó komen er óp- en neerwaartse bewegingen naar vaste schema's voor een deel, in het leven van den enkeling, van een geslacht, een kerk, een volk. In alle die is een zekere wetmatigheid; maar een, die ons waarschuwt tegen valse rust. Want alle regelmaat is slechts betrekkelijk. De laatste waarheid is, dat niets zich repeteert, dat de jaaroogst van ‘God’ een andere is dan de oogst des Heeren in den énen ‘dag des Heeren’. Dien rekent men niet na. Slechts in het geloof weet men, dat God Jahwe zijn doel bereikt en met zijn genade trad in de natuur, die met ons haar geschiedenis doorloopt tot op de laatste ure van den ‘dag des Heeren’.