Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

Echtbreuk is altijd tegennatuurlijke zonde.

De smarten dergenen, die een anderen God begiftigen, zullen vermenigvuldigd worden.
Psalm 16:4a.

Wij, knappe mensen, weten bijzonder goed het onderscheid te formuleren tussen de zonde van echtbreuk en onnatuurlijke of tegennatuurlijke zonde. Wanneer een man zijn vrouw ter wille van een andere verlaat, en alzo echtbreuk pleegt, of omgekeerd, dan decreteren wij: het is wel een geval van echtbreuk, maar nog niet van tegennatuurlijke zonde. Kwaad is het wel, maar: het is geen ónnatuur, zolang nog de man zich aan een andere vrouw verbindt, of de vrouw aan een anderen man. Eerst als de natuurlijke grondverhoudingen geschonden worden, gelijk Paulus dat in Rom. 1 zo duidelijk als de zonde van het decadente heidendom getekend

[p. 149]

heeft, eerst dán spreken wij van ónnatuur, van een tegennatuurlijk kwaad.

Nu is reeds onder mensen op zichzelf deze begripsmatige onderscheiding, hoe nodig ook voor de menselijke rechtbank, toch niet volkomen juist te achten, wanneer men streng spreekt naar de Schrift. Want men vergeet daarbij, dat de zonde als zonde altijd ingaat tegen onze natuur.

Maar dit zij verder daargelaten. Wij willen op iets anders wijzen. Wij horen uit de Schrift, dat in de verhouding van het genadeverbond, d.w.z. in die levensgemeenschap, waarin de Heere tot zijn volk zegt: uw maker is uw mán, de echtbreuk nooit is los te denken van de onnatuur; dat ze daar altijd automatisch tegennatuurlijke overtreding wordt. Is dat zo wonderlijk? Maar 't is ineens volkomen duidelijk, aan wie bedenkt, dat in dit ‘huwelijk’ tussen God en zijn verbondsvolk er slechts van één man en van één vrouw sprake is. Een tweede is er niet, noch voor de ene, noch voor de andere ‘partij’ in dit huwelijksverbond.

Wanneer dus het volk, dat Israëls God zich ondertrouwd heeft, dat Hij zijn bruid, zijn vrouw genoemd heeft, zich afkeert van zijn God, van den ‘Man’ in het huwelijk, dan treedt in plaats van de huwelijkstrouw, d.w.z. in plaats van den waren godsdienst, een caricatuur van godsdienst. Dan vervalt men tot de afgoderij. Dat noemen alle profeten echtbreuk. Maar ze veroordelen het tevens als tegennatuurlijke zonde. Want als in dit met den Heere gesloten ‘huwelijk’ de vrouw haar eigen man verlaat, en daarin echtbreuk pleegt, dan brengt ze zich noodwendigerwijze in dien valsen toestand, waarin ‘de vrouw’ zich aanstelt, als ware zij ‘de man’, en in de dronkenschap der afgoderij zich ‘een man’ als ideaal voor ogen stelt, dien zij bejegenen kan, als ware het een vrouw. Ziedaar de tegennatuurlijkheid in deze echtbreuk.

Fijn tekent dit de dichter van Psalm 16, als hij in het vierde vers zijn weerzin tegen alle afgodendienaars spreken laat. Onze vertaling zegt, dat die mensen een anderen God begiftigen. Deze vertaling is echter bezwaarlijk te handhaven. Nog moeilijker is het misschien, een andere als de onbetwistbaar goede ervoor in de plaats te stellen. Wij achten ons dan ook onbevoegd, in dezen in bepaalden zin te beslissen. Maar gelukkig behoeven wij ook geen bindende keuze te doen uit de twee vertalingen, die het meest de aandacht vragen, en van welke de eerste het hebreeuwse woord weergeeft door: ‘inruilen’, de andere door: ‘werven willen’. Daar zijn er,

[p. 150]

die - aldus de ene vertaling - een anderen god willen inruilen voor den God, dien zij eerst als ‘man’ van Israël hebben gekend: den Heere. Zij willen, zo vertalen anderen, om dien anderen god nu ‘werven’ gaan. Zij brengen hem offerande, willen naar zijn gunst zo dingen, en aldus hem bewegen tot een relatie tussen hem en zich, welke analoog is aan de eerste relatie tussen den Heere en zijn volk, welke zij van jongs af steeds hadden horen tekenen onder het beeld van het huwelijk.

Welnu, hoe men de vertaling nu ook kiezen mag, in beide gevallen is het duidelijk, dat deze afgodendienaars van hun kant optreden in de rol van de mannelijke partij. Zij ‘ruilen’ den enen God ‘in’ voor ‘een ander’. Zij kopen, ruilen, ver-ruilen hun ‘god’. Maar zo iets is het werk van den man, die immers een koopprijs betalen moest in het Oosten voor de begeerde vrouw. Wie dus den eersten god voor een anderen ‘inruilt’, door betaling van een prijs, die doet als ware hij de man. Hetzelfde geldt ook van wie werft om de gunst van een god. Hij is weer in de mannelijke rol vervallen. Want de man werft om de hand van een levensgezellin. In het oog van dezen dichter bedrijven dus de afgodendienaars een dubbel kwaad. Of liever, één en hetzelfde kwaad laat zich naar twee kanten kwalificeren. Het is echtbreuk tegen den Heere; en die echtbreuk blijkt te gruwelijker kwaad, naarmate men meer bedenkt, dat Hij in het verbond van zijn genade zich zó diep in vrijen wil heeft neergebogen tot zijn volk, dat Hij, die eisen kon, gevráágd heeft om het hart van het volk. Maar tevens is het ónnatuur, tegennatuur. Het keert de primitiefste orde onderstboven; de ‘vrouw’ doet, als ware zij nu ‘man’, het schepsel doet, als ware het zelf geroepen tot het Scheppers-initiatief. En zij die slechts ontvankelijk kan zijn en receptief, treedt op in de rol van den man, die actief optreedt, en initiatief opent, en beschikkingen treft.

Waarlijk, wie met God te doen krijgt in het genadeverbond, die verliest de gracieuze handigheid, die hij ten toon te spreiden weet in al die fijne onderscheidingen tussen zonde als ‘nóg natuurlijk’, én zonde als ‘niet-meer-natuurlijk’. Hij kent maar één onnatuur, dat is de zonde, het uitvallen uit het verbond met God. Dat is het slechtste wat er is. In de genade werd God de natuur te sterk, teneinde tot het huwelijk zijnerzijds te komen. Maar Hij schond ze niet: integendeel Hij heeft ze daarin hersteld. En wie nu aan die genade ontvalt, die schendt de natuur tot in haar diepsten grond, in haar herstelde oer-verhoudingen. O zonde!