Schriftoverdenkingen. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling II)

[p. 129]

Het funeste aforisme.

Uw Meester, betaalt Hij de didrachmen niet? Hij zeide: Ja. En toen Hij in huis gekomen was, voorkwam hem Jezus, zeggende: Wat dunkt u, Simon, de koningen der aarde, van wie nemen zij tollen of schatting? van hun zonen, of van de vreemden? Petrus zeide tot Hem: van de vreemden. Jezus zeide tot hem: Zo zijn dan de zonen vrij. Maar opdat wij hun geen aanstoot geven, ga heen naar de zee, werp den angel uit, en den eersten vis, die opkomt, neem, en zijn mond geopend hebbende, zult gij een stater vinden; neem dien, en geef hem aan hen, voor Mij en u.
Matth. 17:25-27.

Eens vroegen de tempel-belastingambtenaren aan Jezus, den Nazarener, om de verplichte bijdrage, die elke volwassen Israëliet had op te brengen voor den tempeldienst. Jezus van Nazareth stond óók op de lijst van de belastingplichtigen, dus werd zijn bijdrage prompt op tijd verwacht.

Over de vraag van die belastingambtenaren nu, en over hun recht om belasting van Christus te innen, ontspint zich een gesprek tussen Christus en Simon Petrus. Christus weet, dat Petrus later Apostel worden moet, dat inzonderheid ook hij dus de dingen zuiver moet zien, en onderwijst hem daarom in de grondbeginselen van het koninkrijk der hemelen. Simon Petrus, Ik sta in de boeken van de mensen ingeschreven. Wat dunkt u, sta Ik óók in Góds boeken genoteerd als belastingplichtig tegenover den tempel?

Zo vraagt de Christus. En het antwoord, dat Hij straks op zijn eigen vraag geeft, is dit:volgens de orde Gods is de Christus eigenlijk niet verplicht, en zijn kroongetuigen, de apostelen, zijn het feitelijk óók niet. Want Christus is geen vreemde, in Gods huis, maar de eigen Zoon van den Heer des tempels. En van een eigen familielid, met name van den zoon, neemt een koning toch geen belasting aan? En wat de apostelen betreft, die gaven immers hun hele leven aan den waren tempel? Belasting is iets; het leven is ‘álles.’

Maar nu komt het verwonderlijke: Christus zegt: wij zullen tóch maar betalen wat zij vragen, Simon.

Onwillekeurig verzet iets in ons zich tegen deze zienswijze, en tegen deze praktijk. Moet dan de Christus niet de volle waarheid prediken, en haar handhaven, het koste wat het kost? Als Hij wéét, vrij te zijn, is het dan niet beter, dat Hij niet betaalt? Dat oprijzende bezwaar wordt nog sterker, als wij lezen, hoe Christus zijn houding motiveert. Laat ons betalen, zegt Hij, opdat wij hen niet ergeren.

[p. 130]

Dat wil niet zeggen, dat Christus bang is, die beambten tegen te spreken, of hun misnoegen op te wekken. Want het woord ‘ergeren’ betekent hier: tot val brengen. Ziedaar dus het motief. De penningen moeten worden ingeleverd, opdat die mensen daar niet op den weg tot God zouden struikelen en aldus verhinderd worden, in het rechtuit en ongestoord gaan tot God.

Maar hier juist ligt de moeilijkheid voor ons. Wij zouden zo denken: als de Christus deze ernstige waarheid verzwijgt, als Hij verzwijgt, dat Hij de Zoon is, de vrije is, dán verhindert Hij toch eigenlijk de mensen, de waarheid te zien, en daardoor rechtuit te gaan tot God? Nu worden wij haast vrijpostig. Wij zouden nu willen zeggen: Hij moet de ambtenaren niet in een verkeerden waan laten; het is zijn plicht, manmoedig rechte lijnen te trekken, en niet te betalen; opdat men wete, wie het is, die hier op aarde wandelt onder hen.

En toch hebben wij alles mis gezien, als wij zo spreken. Natuurlijk heeft iedereen gelijk, wanneer hij zegt, dat iemand, die noodzakelijke waarheden verzwijgt, inderdaad schuldig wordt aan den val van zijn medemens. Alleen maar, - van zó iets is hier geen sprake bij den Christus. Want, juist omgekeerd, van die gedachte gaat de Christus uit; en eigenlijk rust zijn gehele optreden op deze grondgedachte. Christus wil aan die belastinginners wel de waarheid zeggen, maar op zijn tijd. Hij doet dat niet voorbárig; want alle voorbárigheid legt iemand een struikelblok op den weg. Ook deze belastingambtenaren staan immers onder de geboden van de overheid? Daarom moet Christus eerst die overheid gezegd hebben, wie Hij is. Straks dóet Hij dat dan ook; als Hij n.l. zijn eed zweert voor Kajafas en Pilatus.

Zó wordt zijn daad doorzichtig. Hij wil dezen belastinginners de kleine ergernis besparen, opdat zij straks te rechter tijd voor de grote ergernis geplaatst kunnen worden: het kruis van Golgotha. Als deze ambtenaren van Hem vandaag zouden moeten rapporteren, dat Hij onwillig was, de wet te gehoorzamen, dan kunnen zij straks niet verstaan, dat Hij als ook tegenover ‘Mozes’ rechtvaardige aan het kruis komt hangen. Indien Christus vóór Golgotha, vóór Pasen, vóór Pinksteren, in een kleinen kring, en niet in de grote wettige gemeenschap, of als Hij op een bepaald onderdeel, en niet ten overstaan van heel de Schrift, zich als de Vrije aandient, als Hij dus van zijn vrijheid zulk een particularistisch gebruik maakt, zulk een incidenteel gebruik, dán zegt Hij wel ‘een’ waarheid, maar niet

[p. 131]

‘de’ waarheid. Dan zou die uitspraak: ‘Ik ben vrij, dus ben Ik ook belastingvrij’, een aforisme zijn, dat is: een losse uitspraak, die niet het verband met héél de Schrift, met héél de wet, en héél het evangelie duidelijk laat zien. Dan staat dat éne aforisme niet in het grote verband van kruis, vloek, vernedering, opstand, loon, verhoging. De kleine ‘ergernis’ over een wanbetaler, als men ze niet verklaren kan bij het licht van het volle Evangelie, zal dan die belasting-beambten verhinderen, met onbevangen geest straks zich te plaatsen voor het kruis, die grote ‘ergernis’. Dus predikt Christus wel de waarheid, maar nooit aforistisch.

Het aforisme is funest; dát is het nóg. Elk debat moet in Gods huis altijd tot zijn eigenlijke kern herleid worden. Zolang men niet élk vraagstuk tot het kruis, en de opstanding van den Gekruiste, gaat herleiden, dan slaat men, of dan zegent men. Maar, hoe het zij, men slaat dan in de lucht, of men zegent niet naar het geloof.

Want ook voor de verkondiging, en voor de profetie, geldt de regel: alles of niets. Zó is de beschikking van dien God, die ons, zijn christenen, niet door stomme aforismen, maar door de levende verkondiging van zijn Woord wil onderwezen hebben. Niet door woorden, maar door het Woord.