Profeten en evangelisten

Een bloemlezing uit de ‘Schriftoverdenkingen’

[p. 157]

De probleemstelling - een gewichtig punt

En als degenen, die Hem bestonden, dit hoorden, gingen zij uit, om Hem vast te houden; want zij zeiden: Hij is buiten zijn zinnen. - En de schare zat rondom Hem; en zij zeiden tot Hem: Zie, uw moeder en uw broeders daar buiten zoeken U. En Hij antwoordde hun, zeggende: Wie is mijn moeder, of mijn broeders?
Markus 3:21, 22, 32, 33.

Toen Christus Jezus zijn ambtswerk in het openbaar aanvaard had, kwam van den kant der mensen de beoordeling, de ‘kritiek’. Wat wilde, wat was de Nazarener? Een probleem voor allen. Maar ieder stelde het probleem van dezen Nazarener op zijn eigen wijze. Markus verhaalt ons ervan in zijn tekst. Twee groepen tekenen zich in dit hoofdstuk af, en daarmee tevens tweeërlei probleemstelling. De éne groep zei: de Nazarener - die is ‘buiten zijn zinnen’. Hij is extaticus, niet gans toerekenbaar. De ándere groep daarentegen beweerde: hij is bijzonder goed toerekenbaar, ja, zelfs: hij is toch eigenlijk een geraffineerd misdadiger. Hij is - als ge 't maar zien wilt - een stille compagnon der hel, vriend van Beëlzebul, en diens medewerker.

Zo vond de éne groep dus, dat men voor het ‘vreemde’ en ‘onregelmatige’ in Jezus' optreden verzachtende omstandigheden in rekening moest brengen. 't Was vriendelijk bedoeld. Alleen maar: déze probleemstelling deed te kort aan de absolute, beslissende, ‘kritisch’-richtende betekenis van Christus' ambtsbedie-

[p. 158]

ning. Zijn werk was werk van oordeel, van gericht, van ‘crisis’. Doch deze eerste groep met haar pleiten van ‘verzachtende omstandigheden’ beroofde zijn werk van dit ‘verschrikkelijke’ en soevereine karakter.

De ándere groep daarentegen, die Hem voor een stillen vennoot van de hel hield, pleitte volstrekt géén ‘verzachtende omstandigheden’. Zij verklaarde het verschijnsel van den Nazarener voor bijzonder ernstig; en zij riep uit: hier is álles van de grootste betekenis. Het is hier: nacht of dag, leugen of waarheid, hémel op aarde of hél op aarde.

Zie nu, wat die beide groepen doen. Straks komen de mensen van de eerste groep naar Jezus toe en willen Hem, om het een beetje familiair, maar tekenend te zeggen, ‘met een zacht lijntje’ naar zijn veilige woning lokken; dan kan Hij daar geen kwaad meer doen. Geen kwaad meer doen? Aan wie? Aan de mensen en aan zichzelf, antwoorden die familieleden, die nog niet in Hem geloven. Aan Zichzelf, zo denkt Maria, die Hem wel gelooft, maar gelijk eens de discipelen, indachtig wordt aan het woord, dat de ijver van Gods huis iemand verslinden kan (Joh. 2). Laat Hem naar huis gaan; daar kan hij weer kalm worden, op adem komen. ‘Zie, uw familie is daar, en roept u.’ De eerste probleemstelling, welke ‘verzachtende omstandigheden’ pleitte, kwam van de zijde van Jezus' verwanten, voor een deel, of strookte in de conclusie (naar huis toe) met hun aller mening. Zij zouden - als groep - niet graag willen, dat de buitenwereld Jezus' optreden zó ernstig opvatte, als de farizeërs het deden, en - als Hij zelf het scheen te doen. En intussen bleven de farizeërs almaar schimpen: duivelscompagnon.

Zie nu, wat Christus doet. Hij weet zich immers knecht, ambtsdrager van God, verplicht tot ongebroken arbeid. En nu blijft Hij wérken bij de tweede groep, en laat de eerste buiten staan. Ook moeder laat Hij buiten staan. Hij weet wel, dat zijn verwanten

[p. 159]

den bloedband voelen trekken, en dat hun ‘liefde’ spreekt, nadat de familie consult gehouden heeft. Hij weet ook wel, dat de farizeërs onoprecht zijn, dat hún probleemstelling aan oprechtheid gespeend is, dat zij huichelen. De eerste groep meent het eerlijk, de tweede niet. En Christus weet dat.

Maar let nu wél hierop: dat Christus de kansen, en de plichten, van den heiligen oorlog voor het koninkrijk der hemelen niet afmeet naar de subjectieve bedoeling van de probleemstellers over en weer. Deze zwákheid, die het christendom ál verder afvoert van zijn eigen oorsprong, en van Gods récht, is aan den Heiland vreemd. Neen, Hij beziet de plichten van den heiligen oorlog naar den objectieven loop der krijgsverrichtingen. Hij weet, dat de probleemstelling van zijn familie, al is zij subjectief nóg zo goed bedoeld, toch objectief - voor het koninkrijk der hemelen - funest is. Want feitelijk slaat zij de bergrede aan de schandpaal. Vond ze ingang, werd ze ernstig gesteld, dan zou zij het geloof in Hem verhinderen: niet alleen bij wie het met deze ‘opvatting’ eens is, doch ook voor wie er eens over ‘studeren’ wilde. Het zou de kerk, en ook Hemzelf, voor altijd beroven van hun absolute, voor de eeuwigheid beslissende betekenis, indien Hij zijnerzijds daaraan toe gaf en zijn levenswerk daarnaar inrichtte of daardoor beheersen liet. Daarom gaat Hij niet naar moeder en niet naar zijn broeders toe, hoezeer ook zijn bloed in Hem roept om het bloed, zijn ziel om hun ziel. Hij gaat niet naar het familie-huis, waar men het goed met Hem ‘bedoelt’, maar Hij blijft in het wérk-huis, waar men het kwaad met Hem bedoelt. Want dáár kan Hij voor de grote zaak Gods strijden. Die kans wordt Hem gegeven óók door de scherpe probleemstelling van: uit God of uit den duivel. Immers, bij zúlk een probleemstelling kan tenminste iets gedáán worden. De oorlogen des Heeren liggen dáár niet stil.

Laten alle slappe christenmensen zich nu schamen hier. Want

[p. 160]

hun probleemstelling ten aanzien van den Christus en zijn werk en Woord, wordt bij den dag ‘óngevaarlijker’, en daardoor gevaarlijker; minder scherp, minder theocentrisch. Laten zij zich schamen; want wie het niet waagt met dat: ‘indien niet uit God, dán uit den duivel’, die gaat nimmer serieus in op de absolute betekenis van Christus en van zijn werk. Het is ontroerend, na te gaan, dat in den laatsten tijd zovelen de kerk uitlopen, niet omdat zij haar háten, maar omdat zij nooit het gewéld van de kerk gevoeld hebben. Dit is ons tot een beschaming. Het oordeel begint niet bij de felle ketters, maar bij de slappe orthodoxen. De eersten stellen het vraagstuk van ‘voor of tégen Christus’ scherp, de anderen niet. Laten wij het niet vergeten: het huis dergenen, die de tegenstellingen in de controversen afslijpen, ligt eerder onder het oordeel, dan dat der brute ketters. Christus kan daar geen geschiedenis maken, althans niet met hun medewerking. Slechts waar men de problemen scherp blijft stellen, maakt Hij de geschiedenis, en werken wij daarin met Hem mede.