Profeten en evangelisten

Een bloemlezing uit de ‘Schriftoverdenkingen’

[p. 161]

‘Una Sancta’

Want zo wie den wil van God doet, die is mijn broeder, en mijn zuster, en moeder.
Markus 3:35.

De zware strijd op het terrein van kerk en evangelie en koninkrijk Gods is een strijd over den heiligen oorlog, en dús ook over den heiligen vrede.

Sommigen staan op, en roepen voor elks oren den heiligen oorlog uit. Zij lezen het geloofsartikel inzake de kerk op een eigen manier, en met hun eigen accent. Zij lezen het zo: ik geloof een heilige algemene christelijke kerk. En als zij dan horen spreken van de ‘una sancta’, dat wil zeggen: van de ene heilige kerk, dan leggen zij bij voorbaat den nadruk op dat woordje sancta: de ene heilige kerk. De heiligheid der kerk, dié zoeken zij, daarom vragen zij naar de norm der kerkvergadering; en als zij dien maatstaf maar hebben gevonden, roepen zij voor de heilige kerk den heiligen oorlog uit.

Maar ánderen zeggen: dat gaat niet goed. Zij roepen liever den heiligen vrede uit met zachte stem. Oók zij lezen het geloofsartikel omtrent de kerk weer op een eigen manier, en met een eigen accent. Zij lezen het zó: ik geloof een heilige algemene kerk. En als zij dan horen spreken van de ‘una sancta’, leggen zij den klemtoon weer ánders. Zij leggen dien op het, overigens in de twaalf artikelen zelf ontbrekende woordje ‘één’. Ik geloof de ‘una sancta’, de éne heilige kerk. Zij zijn ingepalmd door de eenheidsgedachte. Voor die eenheid willen zij alles doen, en in het zoeken van de eenheid kennen zij geen stilstand.

[p. 162]

Straks komt dan de tragedie. Want uit de twee groepen van zoekers naar de éne heilige kerk, ontstaan straks twee legers, die elkaar bestrijden. Het éne leger treedt op onder de leus: de ‘una sancta’, de ene heilige kerk, maar vergeet daarbij het gebod van de gemeenschap, verwaarloost de eenheidsgedachte, draaft door voor...een abstractie. Het ándere leger organiseert zich voor de ‘una sancta’, de éne heilige kerk, maar vergeet daarbij het gebod der heiligheid, verwaarloost de gehoorzaamheidsgedachte en draaft straks door, weer voor een abstractie. De beide legers trokken aanvankelijk op onder één leuze, maar omdat het éne het eerste, en het ander het tweede woord een bijzonderen nadruk geeft, en het van het andere woord losmaakt, en abstraheert, daarom zijn zij, hoewel gemeenschappelijk opgetrokken, in het eind bezig, elkaar te bestrijden.

En tussen deze legers kan dan geen vrede meer komen, tenzij zij elk voor zich terugkeren tot Hém, die als de Middelaar Gods en der mensen ons komt leiden en voortdurend bekeren, en daardoor onze onjuiste probleemstelling komt verlossen van de zonde der eigenwilligheid. Want Christus, die zijn ambt bedient onder de mensen, verbindt het éne, de heiligheid, de gehoorzaamheid, aan het ándere, de eenheid en de gemeenschapsgedachte. ‘Wie den wil mijns Vaders doet’: ziedaar de heiligheid, het leven bij den zuiveren maatstaf, dat is: de wét. ‘Die is mijn broeder, mijn moeder, mijn zuster’: dát is de eenheid, de gemeenschap. Slechts waar de eenheid is gevormd door de gehoorzaamheid, is zij duurzaam. En omgekeerd: alle gehoorzaamheidsbetoning vormt haar eigen eenheid, en bewaart ze.

Laat ons hier wel aan denken. Ook in onzen tijd. In de ‘spanning’ tussen het vooropstellen van de heiligheidsgedachte én van de gemeenschapsgedachte, zijn ook wij vandaag, of wij het willen of niet, opgenomen. Daar is een ‘broederlijkheid’, die niet meer in de eerste plaats vraagt naar de gehoorzaamheid. Maar

[p. 163]

déze ‘broederlijkheid’ brengt bij elkaar de ‘broertjes’ van ons zelf, doch niet de ‘broeders’ van den Heere Jezus Christus. Zij sticht de kerk niet, maar zij vormt een club, al is het dan mogelijk een ‘stichtelijke’ club. En aan de andere zijde zijn er ook, die ál maar door hun inzicht omtrent de heiligheid der kerk naar voren schuiven; zij gaan voor hun eigen uitlegging van den maatstaf van de heiligheid der kerk door het vuur, en spitsen al meer hun menselijk-gemáákte tegenstellingen toe. Doch zij vergeten daarin de eenheidsgedachte, en begrijpen niet, dat het volgen van deze eenheidsgedachte behoort bij het doen der wet, en dus óók valt onder den eis der heiligheid zelf. Zo lopen zij wél warm voor hun eigen persoonlijke opvattingen, maar hun gemeenschapskringetje wordt straks óók een sekte, ook een clubje; het goddelijke gebod begraven zij intussen onder menselijke, al te menselijke inzettingen.

Er zou in alle gezinsverband, vriendschapsverband, maatschappijverband, óók in alle kérkverband, een radicale omkeer komen ten goede, als men weer eens bukte voor de Majesteit van Christus' woord: die den wil des Vaders dóet, die is mijn broeder. De heiligheid én de katholiciteit der kerk zijn één; en er is geen waarachtige gemeenschap, die duurzaam blijft, tót in den hemel toe, tenzij dan naar dit woord.